R e c e n zje
599
W to m ie V il h is to ry k a te c h n ik i z a in te re so w a ć m o że p rz e d e w sz y stk im a rty k u ł p ro f. J a n u s z a T ym ow skiego R o zw ó j tech n o lo g ii b u d o w y m a szy n . A u to r o m a w ia k ró tk o rozw ój te c h n ik i o b ró b k i m e ta li od czasów n a js ta rs z y c h do w spółczesności, za trz y m u ją c się n a d p o w sta n ie m i ro zw o jem o b ra b ia re k , n a d w p ro w a d z a n ie m c o ra z to doskonalszych m a te ria łó w do p ro d u k c ji n arz ęd zi, n a d w z ro ste m w y m a g a ń co d o p re c y z ji o b ró b k i, n ad ro zw o je m n au k o w y c h p o d s ta w tech n o lo g ii b u d o w y m aszy n . W dalszej części a rty k u łu m o w a je s t o p o w sta n iu o b r a b ia re k au to m aty cz n y ch i a u to m aty cz n y ch lin ii o bróbczych o ra z o m o żliw ościach d o jśc ia d o c a łk o w ic ie z a u to m a ty zo w a n y ch fa b ry k ;
W ty m ż e to m ie d o d z ie jó w n a u k i i te c h n ik i n a w ią z u je a rty k u ł d r a R y sz a rd a H erczy ń sk ieg o S ta re i n o w e zaga d n ien ia te o rii filtra c ji. A u to r m ó w i o zap o cząt k o w a n iu teomii f iltr a c ji p rze z fra n c u sk ie g o In ż y n ie ra z połow y X IX w . H . D a rc y ’ego i d a je zary s w spółczesnego ro zw o ju te j te o rii, p rz e ż y w a ją c e j o b e c n ie d r u g ą m łodość.
E. 0 . Z C Z A S O P I S M
„PR ZEG LĄ D G EO D EZY JN Y ” W 1962 R. O H IS T O R II G E O D E Z JI W ro czn ik u 1962 „ P rze g ląd u G eodezyjnego”, m ie się cz n ik a pośw ięconego geo dezji, fo to g ra m e trii i k a rto g ra fii, u k a z a ło się sp o ro a r ty k u łó w - z z a k re su h is to rii ty c h dziedzin te c h n ik i.
M gr inż. K a z im ie rz S aw ick i W a r ty k u le S ta n is ła w A u g u s t — p r o te k to r geo
d e z ji i k a r to g ra fii (n r 1) pisze o z a in te re so w a n ia c h k ró la w ty m z a k re sie o ra z
in sp iro w a n iu p rz e z niego p rz e p ro w a d z a n ia p o m ia ró w k r a ju i w y d a w a n ia m ap . W n aw ią za n iu d o te g o głów nego w ą tk u p rz e d sta w io n y zo stał s ta n k a r to g r a f ii p o l sk ie j w ty m okresie.
Inż. S aw icki ogłosił ró w n ie ż w n rz e 3 a rty k u ł P a m ią tk a z M o s k w y (ze W spom
n ie ń stu d e n ck ich ), w k tó ry m o p is u je m a p k ę ro s y js k ą z 1769 r., p o w sta łą w zw iąz
k u z p ro w a d zo n ą w ów czas a k c ją ro zg ra n ic z a n ia g ru n tó w . A u to r w y ja ś n ia is to tę i c h a ra k te r te j ak cji, k tó re j celem b yło u sta le n ie g ran ic i p o m ia r s y tu a c y jn y n ie ruchom ości ziem sk ich za ró w n o p ry w a tn y c h , ja k i p ań stw o w y c h , a n a s tę p n ie p rz e d s ta w ia tr e ś ć i te c h n ik ę w y k o n a n ia m apki.
W n rz e 4 m g r inż. S ta n is ła w J a n u s z T ym ow ski o p u b lik o w a ł p ra c ę S tr u k tu r a
za w o d u g eo d e zy jn eg o w o kresie k o n s ty tu c y jn y m K r ó le stw a P olskiego (1815— 1830),
w y k o n a n ą w Z a k ład zie H isto rii N a u k i i T ec h n ik i PA N . Inż. T y m o w sk i o m a w ia w n iej ów czesne p o d sta w y p ra w n e re g u lu ją c e s tr u k tu r ę zaw odu geodezyjnego, c h a ra k te ry z u je istn ie ją c e sto p n ie zaw odow e, w a r u n k i ich z d o b y w a n ia o ra z w y n i k a ją c e z n ic h u p ra w n ie n ia . W a rty k u le p rzytoczony z o stał w y k a z osób, k tó r e o trz y m a ły ty tu ł g eo m etry K ró le s tw a P o lsk ieg o w la ta c h 1815—*1830. A rty k u ł o p atrz o n y je s t o b sz ern y m i p rz y p isa m i i w y k az am i źródeł.
W n rz e 6 i 9 zam ieszczono p ra c ę m g ra inż. Ja n u s z a G ołaskiego, T e c h n ik a in
w e n ta ry za c ji i p o d zia łu g r u n tó w w X V I i w X V I I w ie k u w ś w ie tle p o z n a ń sk ic h ksiąg g ro d zkich i zie m sk ic h (z badań na d sta ro p o lską p r a k ty k ą m iern iczą ).
N a w stę p ie a u to r p rz e d sta w ił m a te ria ły źródłow e, k tó ry m i dysponow ał, o ra z m e to d ę ich w y k o rz y sta n ia , a n a s tę p n ie om ó w ił te c h n ik ę p o d ziału g ru n tó w i in w e n ta ry z a c ji, ja k ró w n ie ż s c h a ra k te ry z o w a ł w y k o n u ją c y te czynności p e rso n e l te c h niczny. O m aw ian y a r ty k u ł sta n o w i k o n ty n u a c ję ogłoszonych w „P rze g ląd z ie Geo d ez y jn y m ” (n ry 11— 12/1959 i 5/1961) p r a c a u to ra o te ch n ic e ro z g ra n ic z a n ia d ó b r ziem skich w o k re s ie X V I—X V III w .1.
600
R e c e n zjeW n rz e 8 u k a z a ł się a rty k u ł m g ra inż. E u g en iu sza B erezow skiego R a jm u n d
R e m b ie liń s k i — u rb a n ista i b u d o w n ic zy m ia st w w o je w ó d z tw ie m a zo w ie c k im w o kresie K r ó le s tw a P olskiego (1815— 1832). A rty k u ł z a w ie ra zary s życiorysu
R e m b ie liń sk ieg o i o p is jego działalności n a tle w a ru n k ó w politycznych i gospo d a rc z y c h istn ie ją c y c h w ty m o k re sie w K ró le stw ie P o lsk im . W iele in fo rm ac ji do tyczy poziom u p o lsk iej w iedzy u rb a n isty c z n * j i a rc h ite k to n ic z n e j n a przełom ie w ie k ó w X V III i X IX .
W n rz e 10 (Ivan H o n d l i J a ro s la v P u d r ogłosili n o ta tk ą J a k p rzy ję to w Cze
chach teo rię K o p e rn ik a (z czeskiego tłu m a c z y ł m g r inż. W. B arań sk i). A u to rzy
p o d k re ślili, że n a u k a K o p e rn ik a zo sta ła w C zechach p rz y ję ta sto su n k o w o szybko, o r a z zw ró cili u w ag ę n a zasługi w ty m za k re sie w y b itn e g o czeskiego le k a rz a i astro n o m a T a d e u sza H a jk a (1525— 1600).
W n rz e 11 inż. B erezow ski dał K r ó tk i sz k ic o rozgraniczaniu g ru n tó w w p a ń
s tw ie r z y m s k im , z p o w o łan iem się n a a u to ró w an ty cz n y ch o raz p rze k azy z p ra w
rzy m sk ich .
R ów n ież W n rz e 12 inż. B erezow ski o p u b lik o w a ł a rty k u ł: Z agadnienia granicz
ne w Polsce (w o kresie X l i l — X V I I I w ie k u ). O m ów ił on tu n ie k tó re fo rm y i spo
s o b y u sta la n ia g ra n ic w poszczególnych o k re sa c h z u w zg lęd n ien iem asp ek tó w p ra w n y c h .
J a k w y n ik a z pow yższego ze staw ien ia, „ P rze g ląd G eodezyjny” k o n se k w e n tn ie u d o stę p n ia sw e ła m y d la o p rac o w a ń o c h a r a k te rz e h isto ry czn y m . N ależy p rz y tym p o d k re ślić , że o p ra c o w a n ia t e m a ją w w iększości źró d ło w y c h a ra k te r.
J. J.
Z FA B R Y C ZN Y C H K R O N IK
P o d pow yższym ty tu łe m n a ła m a c h „P rz e g lą d u T echnicznego” k o n ty n u o w an y j e s t cykl a rty k u łó w p o p u la ry z u jąc y ch d zieje poszczególnych za k ła d ó w p rzem ysło w y c h *. A u to ra m i a rty k u łó w s ą W a le ria K o ry c k a i J a n D ąbrow ski.
W k o le jn y ch n u m e ra c h u k az ały się n a s tę p u ją c e a rty k u ły : O ty c h „od F rag eta ” <nr 11) o d aw n y ch za k ła d a c h „J. F ra g e t” w W arszaw ie; T w ie rd za z u lic y Ogrodo
w e j (nr 12) o z a k ła d a c h P oznańskiego, o b ec n ie Z P B im . M archlew skiego w Ło
dzi; '„Oheim” zn a c zy „ W u je k ” (nr 13) o k o p aln i „W ujek” w K ato w icach ; Potęga
.z k r w i w y ro sła (nr 14) o Z ak ład ac h C hem icznych w O św ięcim iu; P o d z n a k ie m „bia łego m e ta lu ” (nr 15) o h u cie a lu m in iu m w S k aw in ie ; B u rzliw e d zie je „ B lachow ni”
(nr 16) o h u cie „B la ch o w n ia” w C zęstochow ie; Ż y c ze n ia w a rsza w sk ic h ko w a li (nr 18) o fa b ry c e L. Z ieleniew skiego, obecnie Z ak ład ac h B udow y M aszyn i A p a ra tu ry im . S t. Szadkowskiego» w K ra k o w ie ; O „Porębie” z P o ręb y (n r 19) o F a b ry c e U rządzeń M e ch an iczn y ch w P o rę b ie koło Z aw ie rc ia ; H istoria w iecznością h a fto w a n a (nr 2C) o Z a k ła d a c h „ S e m p e rit”, obecnie K ra k o w sk ic h Z ak ład ac h P rz e m y słu G um ow ego;
S ia d a m i „ p rababki” (nr 21) o hucie s z k ła w U jśc iu ; M a sk i „M odrzejow a” (nr 22)
o h u cie „M ilow ice”, obecnie Z ak ład ac h W yrobów K u ty c h w Sosnow cu.
J. J.
H IS T O R IA K A R T O G R A F II W C ZA S O P IŚ M IE N N IC T W IE G EOG R AFIC ZNY M Proff. Jó z ef S taszew sk i ogłosił w ro c z n ik u IV (za r. 1962) „Z eszytów G eogra fic z n y c h W yższej Szkoły P edagogicznej w G d a ń sk u ” a r ty k u ł P olska i B a łty k na
m a p ie św ia ta z E bsto rfu . Chodzi tu o m a p ę zach o w a n ą w że ń sk im k la szto rz e be
