616
K r o n ik aw ięc in te re s u ją c e u zu p e łn ie n ie m a te ria łu an k ieto w e g o sp rz e d dw u’ l a t w y zy sk a n eg o w a r ty k u le I. S tasiew icz, M. B urdo w icz-N o w ick iej i B. O rłow skiego O spo
łe c z n y m zn a c ze n iu p ra c p o p u la rn o n a u k o w y c h z za k re su h isto rii n a u k i i te c h n ik i
P y ta n ia b y ły n a ogół b ard z o p ro ste, o p a rte o m a te ria ł szkoły pod staw o w ej. J e d n o z n ic h polegało n a sk la sy fik o w a n iu p e w n e j liczby n a jb a rd z ie j zn an y ch p o l sk ic h p o staci h isto ry c zn y c h do k tó re jś z g ru p : uczonych, poetów , pisarzy, w odzów .
Je d y n ie ok. 80°/o za p y ty w an y c h z a k la sy fik o w a ło p o p ra w n ie C u rie -S k ło d o w sk ą i K o p e rn ik a , a jeszcze m n ie j — S taszica, dość sp o ro n ie u d zieliło odpow iedzi, p ew n a g ru p a z a lic z a ła ty c h uczonych do g ru p y p isa rz y , n ie k tó rz y zaś w p ro w a d zili do g ru p y uczonych K ochanow skiego i P ru sa .
In n e z a d an ie p o leg ało n a w y m ie n ie n iu trz e c h n ajw y b itn ie jsz y c h P o lak ó w w całej h isto rii n aro d u . N a liście te j n a cz w arty m m ie jsc u (po K ościuszce, Ś w ie r czew sk im i C hrobrym ) z n a la z ł się K o p ern ik , a n a siódm ym (po M ickiew iczu i C zar nieckim ) — C u rie-S k ło d o w sk a. P oza ty m n ie w y m ie n io n o żad n y ch in n y c h uczo nych an i te ż lu d z i te ch n ik i. P o d obny b y ł u k ła d odpow iedzi n a p y ta n ie o trz e c h n a jw y b itn ie jsz y c h P o la k ó w ży jąc y ch w X X w iek u . N a trze cim m iejscu zn a la z ła się C u rie -S k ło d o w sk a (po G om ułce i Ś w ierczew skim ), b y ła o n a je d n a k je d y n ą p rz e d sta w ic ie lk ą n a u k i i te ch n ik i. Je d n o cz eśn ie odpow iedzi o b ejm o w ały dość spo r ą liczbę p rz e d sta w ic ie li k u ltu r y i sz tu k i (np. B roniew skiego, Ż erom skiego, P ru sa ,
F ie d le ra , Solskiego-, H arasiew ic za, P ad ere w sk ieg o , R u b in stein a).
O sta tn ie z p y ta ń m a ją c y c h zw iązek z h is to rią n a u k i i te c h n ik i dotyczyło n a j w aż n iejszy c h o d k ry ć i w y n alazk ó w , k tó r e d ec y d u ją co w p ły n ęły n a życie ludzi w iek ó w X IX i X X . N a p y ta n ie to o trz y m a n o 309 odpow iedzi, w y m ie n iając y ch 41 ró żn y c h o d k ry ć i w y n alazk ó w . N ajw ię ce j, bo 188 poborow ych, n a p ierw szy m m ie jsc u postawiło- o d k ry cie i rozszczepienie ato m u ; n a d ru g im m iejscu idzie od k ry c ie r a d u i polonu, n a trz e c im — w y n a la z e k elektryczności. Daliej w y m ien ian o m a szy n ę p aro w ą, sam olot, sztucznego rad z iec k ieg o sa te litę (b ad a n ia p rz e p ro w a d zano bezp o śred n io p o je g o w ypuszczeniu), ra k ie ty , siln ik i sp alin o w e, rad io , ra d a r, w o d ó r (?), p en icy lin ę i strep to m y cy n ę , te lew iz ję , odrzu to w ce. Je d y n ie cz te re ch p ob o ro w y ch w y m ie n iło te o rię w zględności. C h a ra k te ry sty c z n e je st, że p o borow i z w y k ształc en ie m ogólnym częściej m ów ili o ra d iu , telefo n ie, p rom ieniotw órczości, o siąg n ięciach m edycyny, podczas gdy p o sia d a ją c y w y k ształc en ie zaw odow e p re fe ro w a li siln ik i sp a lin o w e i o drzutow e, m aszy n ę p a ro w ą itp .
T e w y n ik i b a d a ń w sk a z u ją , że o rie n ta c ja w śró d m łodzieży w n ie d aw n y ch od k ry c ia c h i w y n ala zk a ch je s t sto su n k o w o n ie n a jg o rsz a (n ik t w p ra w d z ie nie w y m ie n ił ta k przełom ow ego o sią g n ię cia ja k a u to m a ty z a c ja — a le p rz e d 6 la ty , gdy do k o n y w a n o b a d a ń , n ie b y ła o n a u n as ta k sp o p u la ry z o w a n a ja k obecnie). N ato m ia st znajom ość h is to rii n a u k i i te c h n ik i po lsk iej m o ż n a u zn ać za w ysoce niedostateczną, a jeszcze je s t gorzej z d o ce n ia n iem w ag i ty c h dziedzin w d o ro b k u naszych dzie jów . P e sy m isty cz n e w n io sk i ze w sp o m n ia n eg o a r ty k u łu I. S tasiew icz, M. B u rd o - w icz-N ow ickiej i B. O rłow skiego p o tw ie rd z o n e w ięc zostały a fortiori.
E u g en iu sz O lsze w sk i
P A M IĘ C I P R O F . STA N ISŁA W A M A ŁK O W SK IEG O
T o w arzy stw o M iłośników N au k o Z iem i zorganizow ało w dn. 11 II b r. w ieczór p ośw ięcony uczczeniu p am ięc i p ro f. S ta n is ła w a M ałkow skiego. R e fe ra ty w ygłosili: p ro f. A. Ł aszkiew icz: Ż ycio rys n a u k o w y S. M ałko w skieg o , p ro f. A. H alick a : O in i
c ja to rze i za ło życielu M u ze u m Z ie m i, m g r St. C zarn ieck i: O zasługach p ro f. St. 1 „ K w a rta ln ik H isto rii N au k i i T ec h n ik i” , n r 3/1962.
K r o n ik a
617
M a łk o w sk ie g o dla h isto rii n a u k geologicznych, d r W. N a rę b sk i: P e tro g ra f i m in e ralog, m g r D. C hodkow ska: D ziałalność S t. M a łk o w sk ie g o na p o lu o ch ro n y p r z y ro d y n ie o żyw io n ej.
W trz y m ie sią ce później dn. 6 V b r. M uzeum Z iem i p rz y g o to w a ło p o sied zen ie n a u k o w e d la o m ó w ien ia d ziała ln o śc i i p ra c sw ego zm a rłe g o d y re k to ra . L iczn ie zgrom adzeni uczestn icy re p re z e n to w a li w sz y s tk ie o śro d k i geologiczne w P olsce, op ró cz tego n a d e sz ło w ie le listó w i d ep e sz o d p rz e d sta w ic ie li ś w ia ta n a u k i, k tó rz y n ie m ogli p rzy b y ć n a posiedzenie.
K ie ro w n ik M uzeum Z iem i prof. A. H a lic k a o d c z y ta ła n o ta tk ę a u to b io g ra fic z n ą p isa n ą p rzez p ro f. M ałkow skiego w 1954 r. o ra z m ó w iła o w k ła d z ie je g o p ra c y do m u z e a ln ic tw a geologicznego w Polsce. D r T. Szczęsny, r e p re z e n ta n t M in is te r s tw a L e śn ic tw a s c h a ra k te ry z o w a ł d ziałalność M ałko w sk ieg o n a p o lu o c h ro n y p r z y ro d y n ieożyw ionej. O p ra c a c h z za k re su p e tro g r a f ii m ów ili: p ro f. A. G aw eł i p ro f. 1. T u rn a u -M o ra w sk a , o S ta n is ła w ie M ałk o w sk im ja k o p o p u la ry z a to rz e n a u k geo logicznych — doc. Z. Z alew sk a, o je g o działalności społecznej — d r W. K ordow icz, sp o śró d g ru p y uczniów zm arłeg o za b ie ra ły głos: doc. I. K ard y m o w ic z i m g r D. M a łecka. W ypow iedzi k ie ro w n ik a m u zeu m w S u w a łk a c h m g ra A. P a tii i inż. E. L u - ty ń sk ieg o u zu p e łn iły sy lw e tk ę M ałkow skiego, n a ś w ie tla ją c je g o z a in te re s o w a n ia h u m a n isty c z n e i filozofię życiow ą o ra z p o sta w ę o b y w a te lsk ą w obozie- k o n c e n tra cy jn y m w S ach sen h a u sen .
U czestn icy posied zen ia zgłosili k ilk a p ro p o zy c ji trw a łe g o uczczenia p am ięc i p ro f. M ałkow skiego, p rz y czym n a szczególną u w ag ę z a słu g u je p r o je k t p ro f. H. S w idzińskiego, by M uzeum Z iem i w y b iło sp e c ja ln y m e d a l pośw ięcony tw ó rc y te j in sty tu c ji. Z a k ła d H ydrogeologii U n iw e rsy te tu W arszaw sk ieg o zaś za p ro p o n o w a ł, aby m o re n ę sz a fla rs k ą n a P o d h a lu n az w ać im ien ie m S ta n is ła w a M ałkow skiego. N ajb liższe g ro n o w sp ó łp rac o w n ik ó w z m arłeg o p o d ję ło d ecyzję w y d a n ia księgi p am ią tk o w e j.
cd.
D Z IE S IĄ T A RO C ZN ICA
W m a rc u b r. m in ę ło dziesięć la t od d n ia śm ierci E d w a rd a W arch ało w sk ieg o , w y b itn e g o p olskiego geodety, p ro fe s o ra i d łu g o le tn ie g o r e k to r a P o lite c h n ik i W a r sz aw sk ie j l. W zw iązku z ty m w dn. 29—3 0 IV b r. o d b y ła się n a W ydziale G eodezji i K a rto g ra fii P o lite c h n ik i W arsza w sk iej s e s ja n au k o w a , pośw ięcona p am ięc i W a r chałow skiego, w sp ó łtw ó rcy i o rg a n iz a to ra te g o w y d ziału , w ychow aw cy zn aczn ej części jego o b ec n ej k a d r y n a u k o w e j. P oza r e f e ra ta m i n au k o w y m i z z a k re su p rz e d e w szy stk im geodezji w yższej — g łów nej d zied z in y d ziała ln o śc i n au k o w e j W ą rc h a - łow skiego — p rze d sta w io n y m i prziez jego uczniów , w ygłoszone b y ły d w a r e f e r a ty pośw ięcone p rz e d sta w ie n iu z a ró w n o je g o d o ro b k u naukow ego, ja k te ż i ro li w o rg a n iz ac ji n a u k i i sz k o ln ic tw a w yższego o raz słu ż b y geo d ezy jn ej w Polsce. Z o k azji se sji w y d a n a zo stała n ie w ie lk a b ro sz u ra 2.
1 E. W archałow ski, u r. 4 X 1885, po u k o ń czen iu s tu d ió w w yższych w M oskw ie w 1909 r. z o s ta je asy sten tem , a n a stę p n ie docen tem i p ro fe so re m w M oskiew skim In sty tu c ie G eodezyjnym . W la ta c h 1919— 1921 b ie rz e cz y n n y u d z ia ł w o rg a n iz a c ji służby g eo d ezy jn ej w ZSR R . W k o ń cu 1921 r. w ra c a do k r a ju , gdzie w łą c z a się do p ra c p rz y o rg an iz ac ji W ydziału G eodezji (M ierniczego) n a P o lite ch n ic e W a r sz aw sk ie j, o b e jm u ją c ró w n o c ze śn ie p ro w a d z e n ie w y k ła d ó w i k ie ro w n ic tw o K a te d r y M ie rn ic tw a I, p rz e m ia n o w a n e j n a s tę p n ie n a K a te d r ę G eodezji W yższej. F u n k c je te p e łn ił p ro f. W arch ało w sk i do- zgonu, k tó r y n a s tą p ił 6 I I I 1953.
2 E d w a rd W a rch a ło w ski, pod re d a k c ją Cz. K am eli z e b ra ł i. o p rac o w a ł S. W al czak. W a rsza w a 1963, s. 24 (w y d aw n ictw o pow ielone).
