522
K ronikaja k o ś c i z zakresu badań. P r z e c iw n ie : p o d s ta w o w e p o ję c ia je g o filo z o fii p r z y r o d y to n ie ty lk o m a teria i św ia tło, a le i du ch , zw ią z a n y z za sa d ą c a łe j n atu ry, tj. r u ch em . P r o ce s tw o r z e n ia się .świata p rze b ie g a ł — zdaniem K o m e ń sk ie g o — w ten s p o só b , ż e z n ie o k re ś lo n e j m a terii d zięk i in g e r e n cji S t w ó r c y p o w sta ło św ia tło, n a stę p n ie w o d a , p o w ie tr z e i eter, a d a lej d zia ła n ie c ie p ła stało się p rzy czy n ą u k szta ł to w a n ia b o g a t e j. skali in nydh cia ł w y s tę p u ją cy ch w p rzyrodzie.
Z a sa d a sto p n io w e g o k ształtow an ia się św ia ta o b o w ią z y w a ła — w m y śl za ło żeń K o m e ń sk ie g o — n ie ty lk o w św ie c ie p r z y r o d y , a le i w św ie cie człow ie k a . Stąd p a ra lelizm je g o za łożeń n au k i o n a tu rze ora z n a u k i o człow ie k u i sp ołeczeń stw ie, i stą d też je g o p ostu lat a k ty w n o śc i in d y w id u u m w p ro ce s ie d osk on a len ia się r o d z a ju lu d zk ieg o.
INa tle ty ch o g ó ln y c h założeń, s ta n o w ią c y c h m o t y w p rze w o d n i w y stą p ie ń p r z e w a ż a ją c e j lic z b y d y sk u ta n tów , p oszczeg óln e r e fe r a ty sta n ow iły d o b ry pu nk t w y jś cia , b ę d ą c n ie ja k o z a g a je n ie m d o ty c z ą c y m r ó ż n o r o d n y c h asp ek tów „k o m e n io lo - g ii” : p o ję c ia n au ki i(JW. V oisó, W a rszaw a) i u m ie ję tn o ści i(D. C a p k ova , P raga), p o ję c ia n a tu ry i n a u k i o człow ie k u .(¡G. B ritsch g i, Z u r y c h ), p o ję c ia r u ch u (K. S oh a ller, B o ch u m ) i c ie p ła iflP. F loss, P r z e r o w ) ora z p o d s ta w o w y c h założeń ó w cz e s n e j a lch e - iń ii (J. C erven k a, P raga). W śród zagadnień b a rd zie j s z cz e g ó ło w y c h o m ó w io n y c h w p o s z cz e g ó ln y c h r e fe ra ta ch w y m ie n ić trzeb a p r z e d e w szy stk im n a stę p u ją c e : o d d z ia ły w a n ie m y śli K o m e ń sk ie g o w A n g lii (P. M . R attan si, C a m b rid g e), stosu nk i w ią żą ce K o m e ń sk ie g o z J . V . A n d r e a e .(R. v a n D ü lm e n , M on a ch iu m ) o ra z n iek tóre za łożen ia d y d a k ty k i K o m e ń sk ie g o w św ie tle p e d a g o g ik i w sp ó łcze s n e j (B. G an ow , S o fia ). N a jb a rd z ie j .czynnym u czestn ik iem k o lo k w iu m , a zarazem je g o p r ze w o d n i c z ą c y m b y ł p r o f. J. B ra m b ora iflPraga), k tó r y n ie tyllko p rze d sta w ił re fera t o dw óah n ie zn a n ych d ziełach K o m e ń sk ie g o z 1667 r., ale często za b iera ł też g ło s w dy sk u sji, n ie rz a d k o n a k ie r o w u ją c ją n a w ła ś c iw e tory. O rg a n iza to rem k o lo k w iu m b y ło M u zeu m im . K om eń sk ieg o , a sek reta rzem — p ra o o w n ik te j in s ty tu c ji (k tóra p o s z cz y
c ić się m o ż e w sp a n ia ły m i zb iora m i) — d r P . .Floss.
D z ię k i u m ie jętn em u k ie r o w n ic tw u o r a z za in teresow a n iu w ła d z m ie js k ic h k o lo k w iu m b y ło im p rezą w p e łn i u dan ą; o w o ce m je j b y ła m .in . u ch w a ła p o w o łu ją c a do ż y c ia k w a rta ln ik „C o llo q u ia C o m e n ia n a ” , m ię d z y n a ro d o w y organ k o m e - n io lo g ó w .
1
W a ldem a r V o i s iN R D
M E T A L U R G IA Ż E L A Z A L U D N O Ś C I K U L T U R Y Ł U Ż Y C K IE J
N A M IĘ D Z Y N A R O D O W E J K O N F E R E N C J I A R C H E O L O G IC Z N E J W D R E Ź N IE W d n ia ch 24— 26 listopa da 1967 r. o d b y ła s ię k o n fe r e n c ja a rch e olo g iczn a , p o ś w ię c o n a za ga d n ien iom kuiltuiry łu ży ck ie j, .zorganizow ana przez K r a jo w e M uzeu m P re h isto rii w D reźn ie. W k o n fe r e n c ji w zię li u d zia ł ta k że a r ch e o lo g o w ie z P olsk i
i C ze c h o sło w a c ji.
N a k o n fe r e n c ji t e j d oc. J. P ia sk o w sk i p rze d sta w ił p ra cę Badania m etalogra ficzn e w y r o b ó w żelaznych z ok resu halsztackiego na ziem iach p o m ięd zy Odrą i W isłą . L iczb a zb a d a n y ch m a te ria łó w z (tego okresu (220 p r z e d m io tó w z 79 stan o w is k a r c h e o lo g iczn y ch ) jest ju ż b a rd zo d u ża i p o z w a la ma o g ó ln ą o c e n ę (technologii ich w y r o b u . M ożn a tu w y r ó ż n ić cztery g ru p y p rz e d m io tó w : w y r o b y z żelaza w y s o - k o n ik lo w e g o (3 . p rze d m io ty , tj. l,4°/o), w y s o k o fo s fo r o w e g o (14 p r z e d m io tó w , t,i. 6,4°/o), n is k o fo s fo r o w e g o (191 p r z e d m io tó w tj. 86,7«/») o ra z p rze d m ioty , przy k tó ry ch w y r o b ie stosow a n o sp e cja ln e za bieg i te ch n olog iczn e , ja k p a k ietow a n ie, m awęglanie i zg rze w a n ie (12 p rze d m io tó w , tj. 5,5%).
523
P rzed m ioty z żela za w y a ó fc o n M o w e g o i w y r o b y o zło ż o n e j teo lm olog ii n a le ży u w a ża ć z a im p o rt s p o z a ziem P o ls k i, n atom iast w y r o b y m ie js c o w e lu d n o śc i k u ltu ry łu ż y c k ie j i p o m o r s k ie j zn aleźć m o ż n a w ś r ó d p r z e d m io tó w z a liczo n y ch d o p o z o s ta ły c h dwócih g ru p . W sz czeg óln ości w ś r ó d p r z e d m io tó w w yku itych z żela za n is k o fo - s f a ro w e g o w y s tę p u je lic z n a g ru p a w y r o b ó w o ty p o w y c h ce ch a ch sta ro ży tn e g o ż e laza „ś w ię to k r z y s k ie g o ” ; b y ło ifco p o d s ta w ą d o w y s u n ię c ia ju ż w 1959 r. h ip ote z y o p o c z ą tk a c h działa ln ości h u tn ictw a w G ó r a c h SwiętOkjnzysfcich w ok resie h alszta c k im .
W r e fe r a c ie w y ja ś n io n o m. in. p r z y c z y n y tru d n ości zn alezien ia n a o b s za rze m ię d z y O d rą a W isłą i z id e n ty fik o w a n ia ś la d ó w /hutnictw a z o k r e s u h alszta ck ieg o, n a k tó re n ie u d a ło się d o ty c h c z a s n a tr a fić a rch eo log o m . Z ja w is k o p o d o b n e w y s tę p u je zresztą i n a te r e n ie N1RD, gdzie n ie n a tr a fio n o d o ty c h c z a s n a śla d y h u tn ictw a żela z n e g o lu d n o śc i k u ltu r y ja s to rfs k ie j (nie zn a lezion o zresztą i śla d ów o sa d te j k u ltu r y ), p o m im o że w y r o b y g o t o w e p o z w a la ją n a stw ierd zen ie- r o d z im e g o h u tn ictw a że la zn e g o u te j lu dn ości.
W ¡NRD p o d ję to tak że ba d an ia m eta lo z n a w cze d a w n y c h p r z e d m io tó w żela z n y c h ; m . in . zb a d a n o znaczną liczb ę m a te r ia łó w z o e lty ck ieg o oppidum k o ło R o m - h ild .. W y n ik i ty c h p r a c je d n a k n ie zostały jeszcze op racow a n e.
J. P.
Szwajcaria
D Z IE J E F A N T A Z J I N A U K O W E J
L a te m .119167 r. o tw a rto w B e m ie w y sta w ę 4000 lat „sc ie n c e -fictio n ” . Z a p ie r w sz y z n a n y uftwór t e g o r o d z a ju org a n iza to rzy w y s ta w y u znali sta rob a b iloń sk i P oem a t o G ilg a m eszu , a za d a lsze — p r o r o c tw a sta r o ż y tn e g o E g iptu , u t o p ie śre d n iow iecza , a p o te m dzieła C y ra n a d e B e rg e ra c, S w ifta i W o lte ra ; w s p ó łcze s n ą za(ś sc ie n ce--fic tio n za p oczą tk ow a ł w 1026 r. a m ery k ań sk i m ie się c z n ik „A m a z in g S to rie s” r e d a g o w a n y p r z e z p o c h o d z ą c e g o z ¡Luksem burga H u g o n a G ern sb ack a.
W ś ró d o b e c n ie d zia ła ją cy ch p la sty k ó w , k tó r y c h d zieła zo s ta ły za liczo n e d o
sc ien ce-fiction ,i ek sp on ow a n e n a w y s ta w ie , z n a jd o w a ł się m .in . M anipulator 3,
m obile p oru sza n e h elem , d zieło P iotra K o w a lsk ieg o.
