Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – maj 2011
Miros³aw Rutkowski
1Maj by³ kolejnym miesi¹cem w którym geologia zajmowa³a czo³owe miejsca na pierwszych stronach gazet. Wszystko za spraw¹ gazu ³upkowego, ale nie tylko. Swoje do³o¿y³a sprawa ostatnich decyzji Brukseli, godz¹cych boleœnie w polsk¹ gospodarkê, opart¹ wci¹¿ na wêglu kamien-nym i brunatkamien-nym. Rzeczpospolita 17 maja opublikowa³a tekst Agnieszki £akomej pod ma³o odkrywczym tytu³em Gospodarka bez CO2bêdzie
kosztowna. Dziennikarka pisze, ¿e Komisja Europejska na³o¿y³a obowi¹zek 20-proc. redukcji emisji dwutlenku wêgla do 2020 r., ale w Parlamencie Europejskim trwa dys-kusja o podwy¿szeniu tego wskaŸnika do 30 proc. Dalej £akoma cytuje wypowiedŸ ministra œrodowiska, który na Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach powiedzia³: Polska jest przeciwna zwiêkszeniu obowi¹zku redukcji emisji CO2. Polska na to siê nie zgodzi. Rz¹d nie
zaakceptuje nawet propozycji redukcji emisji o 25 proc. O pakiecie klimatycznym UE pisano w tym miesi¹cu sporo, prawie bez wyj¹tku negatywnie. Jedna z najostrzej-szych publikacji – Ekoobsesja pióra Jaros³awa Olechow-skiego – ukaza³a siê 9 maja w Newsweeku. W tekœcie opisuj¹cym m.in. instalacjê CCS w Be³chatowie, zdaniem autora futurystyczn¹ i niezwykle kosztown¹, czytamy tak¿e: Fiksacja Brukseli na punkcie ekologii podwa¿a sens naszej obecnoœci w Unii Europejskiej. Polskiej gospodarce grozi katastrofa, a nam dro¿yzna. Publicyœcie wtóruje naczelny Newsweeka Wojciech Maziarski. W edytorialu Oczko odpad³o temu euromisiu pisze: Mocne s³owa, jednak chyba odpowiadaj¹ce powadze sytuacji – polska gospo-darka, oparta na energetyce wêglowej, mo¿e byæ pierwsz¹ ofiar¹ ekomisjonarskich ci¹got unii.
Jednym ze sposobów wybrniêcia z k³opotliwej sytuacji wêglowego pariasa Europy ma byæ szybkie uruchomienie energetyki j¹drowej. 16 maja Rzeczpospolita konstatuje z uznaniem: Rz¹d dotrzyma³ s³owa – jeszcze w tym pó³roczu mo¿e wejœæ w ¿ycie pakiet ustaw pozwalaj¹cych na rozpo-czêcie ostatecznych przygotowañ do budowy elektrowni atomowej w Polsce. W pi¹tek 13 maja Sejm przyj¹³ noweli-zacjê prawa atomowego i tzw. ustawê inwestycyjn¹. Nieco mniej optymistyczna informacja pochodzi z Dziennika Gazety Prawnej, który 9 maja donosi, ¿e w projekcie bud¿etu na 2012 r. na program atomowy przeznaczono zaledwie 20 mln z³.
Wa¿nym i mi³ym dla Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego wydarzeniem by³a wizyta prezydenta Bronis³awa Komorowskiego. Prezydent zapozna³ siê u Ÿród³a ze stanem badañ nad ³upkami gazonoœnymi, co zapewne przyda³o siê
w trakcie rozmów z prezydentem Obam¹. Wizytê relacjo-nowa³y media, jednak furorê zrobi³o zdjêcie Jacka Turczyka z PAP, który sfotografowa³ prezydenta poprzez rozwart¹ paszczê Dyzia. Pomys³ nie jest nowy – w podobny sposób skadrowany zosta³ wiele lat temu premier Leszek Miller – ale zawsze wywo³uje zainteresowanie mediów. Orygi-nalne zdjêcie ozdobi³o wiele doniesieñ prasowych, w tym informacjê na stronie Kancelarii Prezydenta, wywo³uj¹c uœmiech na twarzach wielu czytelników, nie wy³¹czaj¹c zapewne domniemanej ofiary naszego dinozaura. Œmier-telnie powa¿nie zosta³o potraktowane jedynie przez Joannê Lichock¹, która na jego bazie zbudowa³a ca³y artyku³ Bli¿ej Dyzia ni¿ Ziuka wydrukowany 26 maja w Rzeczpospolitej. Nie podejmujemy siê polemiki z tezami politycznymi wspó³autorki filmu Mg³a, ale musimy stwierdziæ, ¿e wyka-zuje ona niewielk¹ znajomoœæ zasad wspó³czesnego PR. Jedna z g³ównych nakazuje: Przyci¹gn¹æ uwagê, nie nudziæ! Postulat odnosi siê równie¿ do dziennikarzy.
Obok tych super powa¿nych problemów media zajmo-wa³y siê te¿ sprawami mniejszego kalibru – w So³tma-nach k. Gi¿ycka na stodo³ê spad³ meteoryt, a na Islandii wybuch³ wulkan. To ostatnie wydarzenie zapowiada³o siê z pocz¹tku groŸnie. Grímsvötn jest jednym z najwiêkszych islandzkich wulkanów, a tu wizyta prezydenta Obamy za pasem, nie mówi¹c o konsekwencjach dla ca³ego ruchu lotniczego. Jednak wszystko skoñczy³o siê pomyœlnie. Wulkan zachowa³ siê zgodnie ze swym dotychczasowym modus operandi – energicznie wyrzuci³ umiarkowan¹ iloœæ piroklastów i szybko zakoñczy³ erupcjê. Prezydent USA nie musia³ po raz drugi odwo³ywaæ wizyty w Polsce.
Co do meteorytu, to historia te¿ znalaz³a pozytywne zakoñczenie. Szkody, jakie uczyni³, trafiaj¹c w nieru-chomoœæ, okaza³y siê niwielkie, a chwilowa posiadaczka 65-gramowego chondrytu sprzeda³a go, jak poda³a PAP 24 maja, Uniwersytetowi Œl¹skiemu za 12 tys. z³otych.
Ciœnienie roœnie
ZapowiedŸ wizyty prezydenta Baracka Obamy 27 maja zelektryzowa³a media. Jak poda³o MSZ, rozmowy na najwy¿-szym szczeblu dotyczyæ mia³y stacjonowania amerykañ-skich F-16 w Polsce oraz wspó³pracy w dziedzinie wydo-bycia gazu ³upkowego. To wystarczy³o, by ponownie rozpaliæ zainteresowanie naszymi potencjalnymi zasobami. Dziennikarze przeœcigali siê w szacowaniu perspektyw na uniezale¿nienie od importu b³êkitnego paliwa, ba – nawet mo¿liwoœci eksportowania za poœrednictwem budo-wanego gazoportu LNG w Œwinoujœciu. Pañstwowy Insty-tut Geologiczny by³ zasypywany pytaniami o wielkoœæ
495
Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 7, 2011
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw. rutkowski@pgi.gov.pl.
zasobów i szanse poszczególnych koncesji, których liczba dosz³a ju¿ prawie do setki. Niezmienna odpowiedŸ – Pierw-sze dok³adniejPierw-sze dane na temat polskich zasobów gazu niekonwencjonalnego zostan¹ prawdopodobnie podane w specjalnym raporcie we wrzeœniu, na kongresie euro-pejskich s³u¿b geologicznych (Pawe³ Poprawa dla PAP, 10 maja) – nie zadowoli³a dziennikarzy. Chcieli wiedzieæ wczeœniej i wiêcej, zw³aszcza, ¿e wci¹¿ nie przebrzmia³y echa sensacyjnej informacji EIA o zasobach wydoby-walnych rzêdu 5,3 mld m3
. Na pró¿no eksperci instytutu ch³odzili emocje, g³ówny geolog kraju podkreœla³, ¿e ca³-kowicie pewne dane uzyskamy dopiero po zatwierdzeniu dokumentacji geologicznych, za dwa–trzy lata, a prof. Krzysztof Szama³ek tonowa³ oczekiwania w telewizji Eko-News. Dzielenie skóry na niedŸwiedziu sz³o pe³n¹ par¹.
16 maja w Naszym Dzienniku ukazuje siê tekst prof. Jêdry-ska pt. Rz¹d sprzedaje gazowe eldorado. By³y g³ówny geo-log kraju wylicza, ¿e gaz zawarty w z³o¿ach ³upkowych w Polsce jest wart co najmniej 1000 mld dolarów. Pasywnoœæ rz¹du Donalda Tuska sprawia, ¿e zamiast na 70 dziœ mo¿emy liczyæ zaledwie na 20 proc. tej sumy i utratê pozy-cji gospodarza-decydenta – twierdzi profesor Jêdrysek.
Pos³owie PIS ¿¹daj¹ zapisania w Prawie geologicznym i górniczym 40-proc. podatku od dochodów z eksploatacji gazu ³upkowego. Apetyty na zyski tonuje Rzeczpospolita, publikuj¹c 25 maja tekst Agnieszki £akomej: Za wczeœnie na „podatek od ³upków”.
Oczekiwania wobec prezydenta USA w kwestii wspó³-pracy gazowej rosn¹ równie¿ niezwykle wysoko. Dobrze ilustruje je tytu³ artyku³u Mariusza Staniszewskiego w Dzienniku Gazecie Prawnej z 27 maja: Obama przyje¿d¿a po ³upki. W tekœcie czytamy: Nie wizy, nie tarcza rakie-towa, ale gaz ³upkowy bêdzie g³ównym tematem rozmów Baracka Obamy z Bronis³awem Komorowskim i Donaldem Tuskiem. Podobny artyku³ znajdujemy w Gazecie Wybor-czej z 27 maja. Andrzej Kublik pyta w nag³ówku: Czy Polska wejdzie z Obam¹ w ³upki? Dalej pisze: To szansa na modernizacjê naszej gospodarki. To w³aœnie w Polsce znaj-duj¹ siê najwiêksze z³o¿a gazu w ska³ach ³upkowych, które dopiero kilka lat temu zaczêli eksploatowaæ amerykañscy gazownicy, stosuj¹c innowacyjne metody wiertnicze.
Niestety, jak siê mo¿na by³o tego spodziewaæ, pobyt prezydenta USA w Warszawie i udzia³ w szczycie 21 pre-zydentów i premierów pañstw Europy Œrodkowo-Wschod-niej mia³ charakter raczej kurtuazyjny i zwi¹zany by³ z jego walk¹ o reelekcjê. Potwierdza to zagraniczna prasa cyto-wana 30 maja w Rzeczpospolitej. Czytamy w tym prze-gl¹dzie, ¿e amerykañskie media poœwiêci³y niewiele uwagi pobytowi prezydenta USA w Warszawie oraz ca³ej jego podró¿y do Europy. Jednak w prasie krajowej dominuje ton zawodu. Charakterystyczny jest artyku³ opublikowany 31 maja w Rzeczpospolitej – Gaz ³upkowy: bez prze³omu po wizycie Obamy. Podobne teksty ukaza³y siê w wielu g³ównych gazetach.
Jak widaæ, bardzo trudno jest dziennikarzom zrozu-mieæ realia systemu, który przyjêliœmy w naszym kraju w 1989 r. Nadzieje na transfer technologii eksploatacji gazu ³upkowego by³y nierealne od samego pocz¹tku co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze to nie rz¹d USA jest w³aœcicielem owych cudownych patentów, lecz wielkie koncerny, zreszt¹ wcale nie amerykañskie tylko
ponad-narodowe. Po drugie – wa¿niejsze – nawet gdyby z powo-dów altruistycznych koncerny przekaza³y nam know-how, to bez urazy, ale co moglibyœmy z tymi informacjami pocz¹æ? Bez unikatowych urz¹dzeñ, bez zaplecza naukowo--badawczego i specjalistów, którzy wiedzê w tej w¹skiej dziedzinie górnictwa otworowego zdobywali latami, a przede wszystkim bez miliardów dolarów potrzebnych na prze-prowadzenie gazowej rewolucji?
GroŸne ³upki
Artyku³ opublikowany online 9 maja (wydrukowany 17 maja) w amerykañskim Proceedings of the National Academy of Sciences, zatytu³owany Methane contamina-tion of drinking water accompanying gas-well drilling and hydraulic fracturing wywo³a³ lawinê komentarzy praso-wych, nie tylko w Polsce zreszt¹. W naukowym tekœcie autorzy – Stephen G. Osborn, Avner Vengosh, Nathaniel R. Warner, Robert B. Jackson – ujawnili wynik badañ stê¿enia metanu w wodzie pobranej z 68 studni w stanach Pensyl-wania i Nowy Jork. W wiêkszoœci próbek nie stwierdzono odchyleñ od normy, jednak w studniach po³o¿onych w bez-poœrednim s¹siedztwie otworów eksploatacyjnych (strefa do 1 km) wykryto znaczne przekroczenie dopuszczalnego stê¿enia metanu. Badania sk³adu izotopowego wykaza³y, ¿e gaz ma pochodzenie termogeniczne, co oznacza, ¿e jego Ÿród³em by³y prawdopodobnie ³upki gazonoœne. Nie znale-ziono ¿adnych œladów p³ynów szczelinuj¹cych ani sola-nek. £upki formacji Marcellus i Utica w badanym obszarze zalêgaj¹ na g³êbokoœci ok. 1000 m i nie s¹ izolowane od powierzchni ci¹g³¹ warstw¹ utworów nieprzepuszczalnych. Autorzy nie sugeruj¹ przyczyn anomalii, ograniczaj¹c siê do standardowego stwierdzenia potrzeby dalszych badañ. Warto jednak przytoczyæ komentarze prasowe. Gazeta.pl pisze optymistycznie 11 maja: Zamiast chemikaliów po wierceniu ³upków znaleŸli metan. Zespó³ amerykañskich naukowców nie znalaz³ najmniejszego œladu chemikaliów, które mog³y by skaziæ wodê przy wydobywaniu gazu ³up-kowego. W pobli¿u z³ó¿ wykryto jednak metan w wodzie, a gazownicy nie kryj¹ w¹tpliwoœci wobec tych odkryæ.
Inaczej rozk³ada akcenty Rzeczpospolita. Komentuj¹c ten sam artyku³, Krzysztof Urbañski pisze 12 maja: Gaz ³upkowy zanieczyszcza wodê. Technologia, na któr¹ tak liczymy w Polsce, nie jest jeszcze doskona³a. W badaniach prowadzonych w wodoci¹gach w pobli¿u szybów, gdzie wydobywany jest gaz, naukowcy stwierdzili stê¿enie meta-nu wielokrotnie przekraczaj¹ce normy.
Wydaje siê, ¿e nie ma wiêkszego sensu rozwa¿anie, czy szklanka jest do po³owy pe³na czy te¿ do po³owy pusta, lecz nale¿y dok³adniej siê przyjrzeæ uszczelnieniom otwo-rów eksploatacyjnych i strukturze nadk³adu, co zreszt¹ w tej chwili odpowiednie s³u¿by w USA sprawdzaj¹. W Polsce do podobnej sytuacji nie powinno dojœæ, z uwagi na wiê-ksz¹ g³êbokoœæ zalegania formacji gazonoœnych i ich masywniejsz¹ izolacjê, w du¿ej czêœci pok³adami ewapo-ratów solnych. Oczywiœcie, nie mo¿na wykluczyæ b³êdu wykonawców, ale jak podkreœlali szefowie Ministerstwa Œrodowiska, KZGW i GIOS podczas konferencji prasowej £up w gaz, która odby³a sie 11 maja, w naszym kraju nigdy nie stwierdzono wiêkszych zagro¿eñ œrodowiska w trakcie wiercenia lub eksploatacji ponad 7 000 g³êbokich otworów 496
wiertniczych. Mamy dobre prawo proœrodowiskowe i sprawne instytucje kontrolne. Jesteœmy przygotowani do kontrolowania tego procesu i mo¿e on byæ realizowany bezpiecznie – zapewnia³ min. Henryk Jacek Jezierski w trakcie konferencji.
Tymczasem strach przed groŸnym metanem, podsyca-ny umiejêtnie przez walcz¹cych o g³osy polityków i lobby-stów, zbiera swe ¿niwo w Europie. 12 maja Onet.pl donosi za PAP: Francuscy deputowani uchwalili dzisiaj projekt ustawy przewiduj¹cy zakaz wydobycia gazu ³upkowego przy u¿yciu techniki kruszenia hydraulicznego. Wbrew sta-nowisku lewicowej opozycji tekst dopuszcza jednak eksplo-atacjê tego surowca innymi metodami.
Nale¿y dodaæ, ¿e to ju¿ drugi zakaz w UE, po wprowa-dzonym przez rz¹d landu Nadrenia–Pó³nocna Westfalia.
W Gazecie Wyborczej 16 maja ukaza³ siê artyku³ Andrzeja Kublika pt. Nie linczowaæ ³upków. Autor przyta-cza w nim wypowiedŸ premiera Donalda Tuska: Ju¿ ja wiem, kto lobbuje przeciwko wydobyciu gazu ³upkowego. Proszê nie mówiæ, ¿e Europa. Tylko s¹ ludzie, instytucje, interesy, które potrafi¹ tak¿e w Europie stworzyæ skuteczny lobbing. Ale my bêdziemy postêpowali wedle w³asnego rozeznania. W ten sposób premier zareagowa³ na speku-lacje niektórych gazet, ¿e Bruksela zamierza storpedowaæ plany wydobycia gazu ³upkowego w Polsce.
Jeszcze dalej posz³a wiceminister spraw zagranicz-nych Beata Stelmach, która w wielokrotnie przytaczanej w mediach wypowiedzi nazwala ofensywê ekologów i
lobbystów „czarnym PR ³upkowym”. Ekolodzy zareago-wali oburzeniem na pos¹dzenia o kreci¹ robotê. Maciej Muskat, dyrektor Greenpeace Polska, powiedzia³ 30 maja Rzeczpospolitej: My jako Greenpeace nie mamy z tym nic wspólnego, a wola³bym nie odpowiadaæ za wszystkich eko-logów na œwiecie. Wywiad opatrzono tytu³em Nie jesteœmy po¿ytecznymi idiotami Gazpromu. Oby to by³o prawd¹…
Ofensywa przeciwników gazu ³upkowego nasila siê
Nie tylko lobbyœci, politycy i ekolodzy rzucaj¹ k³ody pod rozpêdzaj¹c¹ siê lokomotywê polskiego sukcesu gazo-wego, ¿e tak siê górnolotnie wyra¿ê. Nie pró¿nuj¹ inne ciemne si³y. Donosi o tym 25 maja Gazeta Pomorska w notatce Szukali gazu. Ale ju¿ nie maj¹ czym. W tekœcie czytamy: Toruñska Geofizyka nie ma szczêœcia, bo dopiero co zaczê³a badania i ju¿ ukradli jej sprzêt. Policja apeluje do z³omiarzy o rozs¹dek, bo miedŸ z przewodów i tak nie nadaje siê do sprzeda¿y. Geofizyka prowadzi badania sej-smiczne i szuka gazu ³upkowego w powiecie sêpoleñskim, wykorzystuj¹c aparaturê wraz z czujnikami, które po³¹czo-ne s¹ ze sob¹ specjalistycznym przewodem sejsmicznym.
Ot, polska specyfika, mo¿na westchn¹æ. Miejmy nadziejê, ¿e Exxon Mobile lepiej uwzglêdni nietypowe œrodowisko, w którym przysz³o mu dzia³aæ. Chocia¿ mo¿na mieæ w¹tpliwoœci – skoro krajowa firma nie potrafi³a ustrzec siê przed z³omiarzami, to ³atwowierni cudzoziemcy s¹ chyba bez szans.
497
