Jan Gliściński
"Introduzione ai Padri della Chiesa",
G. Bosio, E. Dal Covolo, M. Maritano,
Roma 1991 : [recenzja]
Collectanea Theologica 63/3, 191-192
m a to lo g ii J a n o w e j je s t sz c z e g ó ln ie in te re su ją c a ., a z a ra z e m i w a ż n a d la z ro z u m ie n ia w ie lu e le m e n tó w p ó ź n ie jsz e g o ro z w o ju te g o d z ia łu teologii. W n a r r a c ji , a z w ła sz c z a o p in ia c h a u to r a d o strz e c m o ż n a n u r t p ro te s ta n c k i, k tó r y w y ra ż a się m . in. w a k c e n to w a n iu teo lo g ii k rz y ż a i c ie r p ie n ia . Z re sz tą je s t to d ziś m o d n y n u r t te o lo g ic z n y d o ch o d z ą c y ta k ż e do g ło su w k a to lic y z m ie. W a ż n y m s tw ie rd z e n ie m je s t w n io se k , iż w y s tę p u ją c e u J a n a o k re ś le n ie „ p a r a k l e t” n ie ma· ź ró d e ł g n o s ty c k ic h czy h e lle ń s k ic h , a le ż y d o w sk ie . S zcze g ó ln ie li te r a t u r a m ię d z y te s ta m e n ia ln e g o ju d a iz m u m o że by ć w id z ia n a ja k o źró d ło , a z a ra z e m i w a ż n y e le m e n t in t e r p r e ta c y jn y p n e u m a to lo g ii c h rz e ś c i ja ń s k ie j, a w ty m z w ła sz c z a J a n o w e j.
B ü rg e a k c e n tu je d o s trz e g a n e u J a n a d w ie p ła s z c z y z n y d o św ia d c z e n ia D u c h a , tj. w e r ty k a ln ą i h o ry z o n ta ln ą . O b ie je d n a k o w o w a ż n e , co w ię c e j w y m a g a ją się w z a je m n ie d la w ła śc iw e g o b a la n s u . Ś w ia d o m o ś ć ta k ie g o r e a liz m u ży cio w eg o D u c h a p o z w o liła J a n o w i n a ta k sz e ro k ie a k c e n to w a n ie Jeg o ro li w p o słu d z e C h ry s tu s a , a ta k ż e i w e w s p ó ln o c ie lu d u B ożego.. To o s t a t n ie z a g a d n ie n ie n ie je s t je d n a k w y ra ź n ie o d n o sz o n e i p o d k re ś la n e p rz e z a u to r a . W y d a je się, iż je s t k o n s e k w e n c ją p e w n y c h te o lo g ic z n y c h zało ż eń k o n c e p c ji rz e c z y w is to śc i z ie m sk ie j w s p ó ln o ty C h ry s tu s a . D oszły t u do g ło su p ro te s ta n c k ie z a ło ż e n ia e k le z jo lo g ic z n e .
W a ż n y m e le m e n te m w iz ji p n e u m a to lo g ii b ib lijn e j je s t n a u k a P a w ła i Ł u k a sz a . T ru d n o je d n a k d la je j k o m p le tn o ś c i n ie d o s trz e g a ć n u r t u te o lo g ii J a n a . W a ż n y m je s t p o z n a n ie tego, co n a u c z a ły i j a k żyły. w s p ó ln o ty
z w ią z a n e z je g o tr a d y c ją . D o p ie ro ś w ia d e c tw o ży cia lu d u B ożego w id z ia n e w p is m a c h J a n o w y c h p o z w a la n a k o m p le m e n ta rn o ś ć b ib lijn e g o o b ra z u d z ie ła D u c h a w ś w ie c ie i K o ściele.
A n g ie ls k i b a d a c z p o d a je o b s z e rn ą lite r a tu r ę , k tó r a je s t d o b r ą b a z ą ź ró d ło w ą i p o m o cn iczą. W id a ć ta k ż e o b fite c z e rp a n ie z p o m o cy p u b lik o w a n y c h n ie ty lk o w ję z y k u a n g ie ls k im , co je s t n ie z b y t c z ę sty m z ja w is k ie m w ty m k rę g u ję z y k o w y m . J a k o c ie k a w o s tk ę w a r to o d n o to w a ć , iż z p o ls k ic h a u to r ó w p o w o łu je się n a a r t y k u ł A. N o sso la o p u b lik o w a n y w ję z y k u n ie m ie c k im (s. 193). W a rto je s z c z e z a u w a ż y ć , iż c y to w a n a l i t e r a t u r a je s t ta k ż e d o b ry m p rz e g lą d e m o sią g n ię ć b ib lis ty k i o s ta tn ic h l a t w b a d a n ia c h n a d p n e u m a to lo g ią J a n o w ą .
W a rto s ię g n ą ć po p re z e n to w a n e o p ra c o w a n ie . M im o c z a se m n a p o ty k a n y c h ró ż n ic in te r p r e ta c y jn y c h , w y n ik a ją c y c h z tr a d y c ji a n g lik a ń s k ie j, je s t ono d o b ry m p rz y k ła d e m p o s z u k iw a ń , a p rz e d e w s z y s tk im s y s te m a ty z a c ji o s ią g n ię ty c h ju ż w y n ik ó w . P n e u m a to lo g ia św . J a n a z y s k a ła w p ra c y G a ry M. B u rg e ’a s o lid n e g o rz e c z n ik a .
ks. A n d r z e j F. D ziu b a , W a r sza w a
G. B O SIO , E. D A L C O V O L O , M. M A R IT A N O , In tr o d u z io n e ai P a d ri
d ella C hiesa, S o c ie tà E d itr ic e In te r n a z io n a le , t. I : S e c o li l e II, R o m a 1990,
s. 265; t. I I : S e c o li I I e I I I, R o m a 1991, s. 435.
O jc o w ie K o śc io ła są n ie z r ó w n a n y m i ś w ia d k a m i p ie r w s z y c h w ie k ó w is tn ie n ia c h rz e ś c ija ń s tw a . Ic h życie i d z ie ła u k a z u ją ic h b o g a c tw o d u c h o w e, g o rliw o ść a p o s to ls k ą , w y so k i p o zio m k u ltu r y i a k ty w n o ś ć sp o łeczn ą. Im te ż p o św ię c o n e są n ie z lic z o n e p u b lik a c je , k tó r y c h lic z b a w z r a s ta z d n ia n a d z ie ń . S to s u n k o w o m a ło je s t je d n a k p a tr o lo g ii, w k tó r y c h e le m e n t a n to - lo g iczn y z o s ta łb y w sp o só b s a ty s fa k c jo n u ją c y u w z g lę d n io n y . T e n w y m ó g z d a je się s p e łn ia ć o m a w ia n a tu t a j p o z y c ja . J e s t o n a n a no w o p rz e p r a c o w a n y m , u z u p e łn io n y m i o d n o w io n y m w y d a n ie m d w u to m o w e j p a tro lo g ii, n a p is a n e j p rz e z G u id o В o s i о, In iz ia z io n e a i P a d ri, S o c ie tà E d itric e I n t e r n a z io n a le , t. I : L a C h iesa p r im itiv a , T o rin o 1963, s. 642; t. I I : L a d o ttr in a
d élia C hiesa, T o rin o 1964, s. 592.
o-s i o n a u c z a ł p a tr o lo g ii w P a p ie o-s k im A te n e u m S a le z ja ń o-s k im w T u ry n ie , k tó r e w la ta c h s ie d e m d z ie s ią ty c h o b ecn eg o s tu le c ia p r z e k s z ta łc iło się w P a p ie s k i U n iw e rs y te t S a le z ja ń s k i w R zy m ie. B y ł w s p ó łp r a c o w n ik ie m s e r ii p a - ry s ty c z n e j, z a ty tu ło w a n e j C orona P a tr u m S a le s ia n a , w k tó r e j w je g o o p r a c o w a n iu u k a z a ły się tr z y to m y p is rm O jcó w A p o sto lsk ic h . J e g o In iz ia z io n e
a i P a d r i s p o tk a ła się z c ie p ły m p rz y ję c ie m i szy b k o się ro z p o w s z e c h n iła
n a te r e n ie W łoch. P ie r w s z y sp o ś ró d d w ó c h a u to r ó w , k tó r z y p o d ję li się z a d a n ia p rz e p ra c o w a n ia · n a n o w o te j w ła ś n ie p a tr o lo g ii, E. D a l C o v o l o je s t w y k ła d o w c ą s ta ro ż y tn e j li te r a tu r y c h rz e ś c ija ń s k ie j n a w y żej w s p o m n ia n y m U n iw e rs y te c ie . P o ś w ię c ił w ie le ró ż n y c h p u b lik a c ji p ro b le m a ty c e sto su n k ó w p o m ię d z y in s ty tu c ja m i s p o łe c z n o -p o lity c z n y m i a K o śc io łe m w II i I I I w ., w ś ró d k tó r y c h n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je k s ią ż k a p t. I S e v e r i e il c r is tia -
n e sim o . R ic e r c h e s u l l’a m b ie n te s to r ic o - is titu z io n a le d e lle o r ig in i c r is tia n e tr a il seco n d o e il te r z o secolo, R o m a 1989, s. 116. D ru g i n a to m ia s t z a u to r ó w ,
M. M a r i t a n o je s t w y k k ła d o w c ą p a tr o lo g ii i s ta ro ż y tn e j h is to rii K o śc io ła w filii teg o sa m e g o U n iw e rs y te tu w T u r y n i e O p u b lik o w a ł sz e re g n a j r ó ż n o ro d n ie js z y c h a r ty k u łó w o c h a r a k te r z e p a tr y s ty c z n y m .
T o m p ie rw s z y o m a w ia n e j tu p o z y c ji p r e z e n t u je O jcó w A p o sto lsk ic h i a p o lo g e tó w g re c k ic h z II w ., czyli ty c h w s z y s tk ic h w c z e s n o c h rz e ś c ija ń sk ic h p is a rz y , k tó r z y z n a jd o w a li się n a jb liż e j p o c z ą tk ó w n o w e j re lig ii w ś w ie c ie rz y m sk im . T o m d ru g i n a to m ia s t je s t p o św ię c o n y O jc o m z I I i I I I w iek u , p o cząw szy o d św . Ire n e u s z a z L io n u , a sk o ń c z y w sz y n a O ry g e n e sie . W n a jb liż s z e j p rz y s z ło śc i u k a ż ą się k o le jn e to m y o p ra c o w a n e w e d łu g ta k ie g o sa m e g o k lu c z a .
N o w a to rs tw o t e j d w u to m o w e j k s ią ż k i p o le g a m . in . n a w p r o w a d z e n iu do n ie j o b s z e rn y c h w y k a z ó w b ib lio g ra fic z n y c h w z e s ta w ie n iu te m a ty c z n y m , d o k o n a n y c h p rz e z M. M a r i t a n o . O p ró cz te g o p rz y o k a z ji o m a w ia n ia ja k ie g o ś O jc a i p o d a n ia n a ja r d z ie j c h a r a k te r y s ty c z n y c h te k s tó w z jeg o p is m , p rz y to c z o n e te ż s ą : b ib lio g r a fia n a je g o te m a t, w y d a n ia je g o dzieło , p r z e k ł a d y i n a jb a r d z ie j w a rto ś c io w e stu d ia . P o n a d to p o d k o n ie c k a ż d e g o z o b y d w u to m ó w z n a jd u ją się in d e k s y : b ib lijn y , a u to r ó w s ta ro ż y tn y c h , ś r e d n io w ie c z n y c h i w s p ó łc z e s n y c h o ra z w y k a z w s p ó łp r a c o w n ik ó w i w y d a ń te k s tó w o ry g in a ln y c h , k tó r y m i p o słu żo n o się p r z y d o k o n y w a n iu tłu m a c z e ń n a ję z y k w ło sk i. ks. J a n G liś c iń s k i S D B , W a r s z a w a L a m a rio lo g ia n e lla c a te c h e si d e i P a d ri (e tà p o stn ic e n a ), a c u r a d i S e rg io F E L IC I, L ib r e r ia A te n e o S a le s ia n o , R o m a 1991, s. 324. P o c z ą w sz y od r. 1978 r e g u la r n ie ju ż o d b y w a ją s ię n a P a p ie s k im U n i- \ w e rs y te c ie S a e z ja ń s k im w R zy m ie, z a z w y c z a j w m a r c u , sy m p o z ja p a tr y s
ty c z n e p o św ię c o n e k a te c h e z ie O jców K o śc io ła . O r g a n iz u je je W y d z ia ł L i te r a tu r y K la s y c z n e j i C h rz e ś c ija ń s k ie j w y ż e j w y m ie n io e n j U czeln i. A k ta ty c h sy m p o z jó w u k a z u ją się n a s tę p n ie w fo r m ie k s ią ż k i, k tó r e — j a k do te j p o ry — s z c z ę ś liw ie re d a g o w a ł ks. S e rg io F e l i c i , a k tu a l n y d z ie k a n teg o W y d z ia łu , w r a m a c h s e r ii B ib lio te c a d i S c ie n z e 'R e lig io s e . P o z y c ja tu t a j p re z e n to w a n a je s t n ie ja k o o w o cem sy m p o z ju m , ja k i e o d b y ło się w d n ia c h 10— 11 m a r c a 1989 r. p o ś w ię c o n e b y ło m a r io lo g ii w k a te c h e z ie O jcó w K o śc io ła o k re s u p o n ic e jsk ie g o . Z n a jd u ją się w n ie j r e f e r a ty i k o m u n ik a ty z n a w c ó w te j p ro b le m a ty k i, w w ię k sz o ś c i w ło sk ic h , z w y ją tk ie m tr z e c h o b co k ra jo w c ó w , w ty m je d n e g o P o la k a . W n ie z w y k le in te r e s u ją c y i w rę c z o ry g in a ln y sp o só b są w n ie j u k a z a n e k a te c h e ty c z n e a s p e k ty m a rio lo g ii tr z e c h O jc ó w K a p a d o c k ic h , a w ię c św . B az y le g o z C e z a re i (f 379 r.), św . G rz e g o rz a z N a z ja n z u ( t ok. 390 r.) i ś w .' G rz e g o rz a z N y ssy t 394 r.), p rz e z n ie m ie c k ie g o u czo n eg o G e o rg a S ö 11 a, k tó r y z a g a d n ie n ie to p r z e d s ta w ia o p ie r a ją c s ię n a a s p e k ta c h d o g m a
