Biuletyn polonijny

Józef Bakalarz, Andrzej Hałas

Biuletyn polonijny

Collectanea Theologica 55/1, 187-202

1985

55(1985) fasc. I I

Z a w a r to ś ć I. P O D S T A W O W E Z A S A D Y E W A N G E L IZ A C JI M IG R A N T Ó W . 1. M is ja e w a n g e liz a c y jn a . — 2. O d b io rc y e w a n g e liz a c ji m ig ra n tó w . — 3. N o si­ c ie le e w a n g e liz a c ji m ig ra n tó w . — 4. S p o só b e w a n g e liz o w a n ia . II. P O L S K I N A R O D O W Y K O S C IO Ł K A T O L IC K I W A M E R Y C E A W A R T O Ś C I E T N IC Z ­ N E. 1. Ś w ia d o m o ś ć n a ro d o w a czy to ż s a m o ś ć e tn ic z n a ? — 2. E tn iz a c ja re lig ii i u ś w ię c e n ie e tn ic z n o ś c i *.

I. P O D S T A W O W E Z A S A D Y E W A N G E L IZ A C JI M IG R A N T Ó W P o le c e n ie C h r y s tu s a : „ Id ź c ie n a c a ły ś w ia t i g ło ście E w a n g e lię w s z e l­ k ie m u s tw o r z e n iu ” (M k 16,15), c ią g le od n o w a z o b o w ią z u je K o śc ió ł do e w a n ­ g e liz a c ji, cz y li do z a n o s z e n ia z b a w czeg o o rę d z ia d o w s z e lk ic h k rę g ó w r o d z a ju lu d z k ie g o , b y w s z y s tk ic h o b d a rz y ć C h ry s tu s o w ą w ia r ą i ła s k ą . W a d h o r ta c ji a p o s to ls k ie j E v a n g e lii n u n tia n d i z 8 g r u d n ia 1975 r. p a p ie ż P a w e ł V I w y ­ ró ż n ił d w a d o p e łn ia ją c e się u k ie r u n k o w a n ia d z ie ła e w a n g e liz a c y jn e g o : g e o ­ g ra f ic z n e i ś ro d o w isk o w e . T o p ie r w s z e je s t z o rie n to w a n e n a g ło s z e n ie E w a n ­ g e lii „ w c o ra z o d le g le js z y c h z a k ą tk a c h Z ie m i” i „ c o ra z w ię k s z y m rz e s z o m lu d z i”. D ru g ie zaś z m ie rz a w p ie r w s z y m rz ę d z ie do p r z e m ia n y m o c ą E w a n ­ g e lii o k re ś lo n y c h ś ro d o w is k lu d z i, k tó r z y u z n a ją się ju ż za c h r z e ś c ija n к P rz y k ła d e m te g o d ru g ie g o u k ie r u n k o w a n ia je s t w ła ś n ie e w a n g e liz a c ja m i­ g ra n tó w .

K o śc ió ł c z u je się d ziś p r z y n a g lo n y d o ro z w o ju te j w y s p e c ja liz o w a n e j fo r m y e w a n g e liz a c ji, g d y ż u w z g lę d n ia o n a ró ż n o ro d n e , z a ró w n o n e g a ty w n e (p rz e sz k o d y ), ja k i p o z y ty w n e (u ła tw ie n ia ) z w ią z k i z a c h o d z ą c e m ię d z y m i­ g r a c ją a e w a n g e liz a c ją . W e fe k c ie z a p o b ie g a o n a s k u te c z n ie d e c h r y s tia n iz a c ji m ig r a n tó w o ra z p rz y c z y n ia się do r o z w o ju e w a n g e liz a c ji całe g o K o ścio ła i ś w i a t a 2.

D o c e n ia ją c e w a n g e liz a c y jn e z n a c z e n ie m ig r a c ji K o śc ió ł w sw y m n a u c z a ­ n iu i p r a w o d a w s tw ie s t a r a się o k re ś lić n o w y , in t e g r a l n y i d y n a m ic z n y m o d el e w a n g e liz a c ji ś w ia ta m ig ra n tó w . C h c ą c te n m o d e l p o z n a ć , n a le ż y p rz e a n a liz o ­ w a ć jeg o w a ż n ie js z e e le m e n ty : m is ję e w a n g e liz a c y jn ą , o d b io rc ó w te j m isji, n o sic ie li e w a n g e liz a c ji o ra z sp o só b e w a n g e liz o w a n ia .

1. M isja ew a n g eliza c y jn a

a . P o j ę c i e i n a t u r a e w a n g e l i z a c j i

W śc isły m z n a c z e n iu p o ję c ie e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w o z n a c z a d z ia ła l­ n o ść, p rz e z k tó r ą K o śc ió ł p rz e p o w ia d a E w a n g e lię w c e lu z a sz c z e p ie n ia , w y ­ ja ś n ie n ia i p rz y ję c ia w ia r y u osób o b ję ty c h z ja w is k ie m m ig ra c ji. W sz e rsz y m z n a c z e n iu o z n a c z a ono w s z e lk ą d z ia ła ln o ś ć K o ścio ła, z m ie rz a ją c ą do p r z e m ia ­ n y ś w ia ta m ig r a n tó w w e d łu g p la n u S tw ó rc y i O d k u p ic ie la . E w a n g e liz a c ję w ty m d r u g im z n a c z e n iu , p r z y ję ty m w p o n iż s z y c h r o z w a ż a n ia c h , słu s z n ie

BIULETYN POLONIJNY

o k r e ś la się ja k o o d n o w io n e im ię c a łe j z b a w c z e j d z ia ła ln o ś c i K o śc io ła w o b ec m ig r a n tó w s.

M is ja e w a n g e liz a c y jn a w ś r o d o w is k a c h m ig r a n tó w je s t in t e g r a l n ą częścią ca łe g o e w a n g e liz a c y jn e g o p o s ła n n ic tw a K o śc io ła w św ie c ie . B ę d ą c te j sa m e j n a tu r y , m is ja ta je s t w ię c n ie r o z e r w a ln ie z w ią z a n a z r a c j ą b y t u i is tn ie n ie m K o śc io ła ; je s t k o ś c ie ln a n a z a sa d z ie , że K o śc ió ł „ je s t d la e w a n g e liz a c ji” , a e w a n g e liz a c ja w y r a ż a w p e łn i je g o to ż s a m o ść i je g o m is ję 4.

J e s z c z e b a r d z ie j tr z e b a p o d k re ś lić n a d p rz y r o d z o n y c h a r a k t e r e w a n g e liz a ­ cji, k tó r a s ta n o w i m is te r iu m zb a w c z e g o w s p ó łd z ia ła n ia B oga z lu d ź m i; w s w e j is to c ie je s t w ię c o n a d z ia ła ln o ś c ią B o s k o -lu d z k ą . N a p ie r w s z y m m ie js c u je s t d z ia ła n ie m B o ży m , g d y ż je j ź ró d łe m i f u n d a m e n te m je s t C h r y s tu s — p ie r w ­ s z y E w a n g e liz a to r — o ra z D u c h Ś w ię ty , k tó r e g o m o c ą e w a n g e liz a c ji się d o ­ k o n u je . O n a d p rz y r o d z o n y m w y m ia r z e d e c y d u ją ró w n ie ż : is to tn a tr e ś ć e w a n g e liz a c ji, r e l ig i jn y cel d z ia ła ln o ś c i e w a n g e liz a c y jn e j o ra z n a d p rz y r o d z o n e ś r o d k i r e a liz a c ji te g o c e l u 5.

Z d r u g ie j s tr o n y w e w a n g e liz a c ji, b ę d ą c e j ja k b y p rz e d łu ż e n ie m ta j e m n i c y W c ie le n ia , B o że d z ia ła n ie łą c z y się z d z ia ła ln o ś c ią lu d z i, z ic h z a a n g a ż o w a ­ n ie m , ję z y k ie m i m e to d a m i p r a c y . J e d n a k ż e e w a n g e liz u ją c y m o g ą u w a ż a ć się je d y n ie z a słu g i C h r y s tu s a , k tó r y c h z a d a n ie m je s t p o s łu g iw a ć B o żem u d z ie łu e w a n g e liz a c ji i to z a w sz e z g o d n ie z n a k a z a m i T eg o , k tó r y ic h p o sy ła 6.

N a p y ta n i e , c z y m je s t w s w e j is to c ie e w a n g e liz a c ja , a d h o r t a c ja E v a n g e lii n u n ti a n d i p o d a je k ilk a o k re ś le ń , z a z n a c z a ją c ró w n o c z e ś n ie , że s ą o n e n ie p e łn e . W b o g a te j, w ie lo s tr o n n e j i d y n a m ic z n e j rz e c z y w is to ś c i, j a k ą je s t e w a n g e li­ z a c ja , d o k u m e n t t e n w y m ie n ia m ię d z y in n y m i ta k i e e le m e n ty , j a k o d n o w ę lu d z k o ś c i, d a w a n ie ś w ia d e c tw a , p rz e p o w ia d a n ie S ło w a , w e jś c ie w e w s p ó ln o tę i a k ty w n o ś ć a p o s t o ls k ą 7. B liższe ro z e z n a n ie t e j zło żo n ej rz e c z y w is to ś c i u m o ż liw ia a n a liz a c e lu i p r z e d m io tu e w a n g e liz a c ji.

b. C e l i z a d a n i a e w a n g e l i z a c j i

N a jo g ó ln ie j m ó w ią c c e le m e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w je s t p rz e k a z a n ie im e w a n g e lic z n e g o o rę d z ia , a b y p r z e m ie n ie n i jeg o m o c ą s t a li się n o w y m i lu d ź m i i d o s tą p ili z b a w ie n i a 8. W w ie lo w a rs tw o w y m d z ie le e w a n g e liz a c ji cel t e n s p e c y f ik u je się w fo r m ie b a r d z ie j k o n k r e t n y c h z a d a ń .

Z p e w n o ś c ią p ie r w s z y m z a d a n ie m e w a n g e liz a c ji je s t n ie u s ta n n e g ło s z e ­ n ie E w a n g e lii p rz e z ś w ia d e c tw o i p r z e p o w ia d a n ie S ło w a. Z a d a n ie to m a sz c z e g ó ln e z n a c z e n ie d la m ig r a n tó w , k tó r z y — w y k o rz e n ie n i ze sw e g o ro d z i­ m eg o ś r o d o w is k a — p r z e ż y w a ją z w y k le g łę b o k i k ry z y s r e l ig i jn y w n o w y m i c z ę sto z d e c h r y s tia n iz o w a n y m o to c z e n iu sp o łe c z n y m . W te j s y t u a c ji t r a d y ­

c y jn a w ia r a m ig r a n tó w w y m a g a p o g łę b ie n ia , u m o c n ie n ia , ro z w o ju i d o jr z e ­ w a n ia . N ie rz a d k o z a d a n ie m e w a n g e liz a c ji n a e m ig r a c ji je s t p ie r w s z y p o s ie w w ia r y , b ą d ź te ż ro z b u d z e n ie je j z a lą ż k ó w i p o b u d z a n ie do n ie j 9.

D ru g im p o d s ta w o w y m z a d a n ie m e w a n g e liz a c ji je s t p ro w a d z e n ie m i g r a n ­ tó w do ic h re lig ijn e g o i m o r a ln e g o n a w ró c e n ia . Z a d a n ie to w y n ik a z p o p rz e d ­ 3 E. C l a r i z i o , E v a n g e liz z a z io n e d e lla g e n te c o in v o lta d a lla m o b ilita , O n t h e M o v e (= O M ) 4(1974) n r 1, 41— 42.

4 E N , n r 14, 60.

5 T a m ż e , n r 7, 75; J . D e S o u z a , L a p r e m iè r e a n n o n c e d e la F o i d a n s le m o n d e d e la m o b ilité q u ’e s t le m o n d e m a r itim e , O M 8 (1978) n r 2, 122— 127.

6 J . D e S o u z a , a rt. c y t., 127— 130. 7 E N , n r 17— 18, 24. 8 T a m ż e , n r 18. 9 T a m ż e , n r 21— 22, 54; P o n tif ic ia C o m m issio d e S p ir it u a li M ig ra to r u m a tq u e I t i n e r a n t i u m C u ra , l e t t e r a C h ie sa e m o b ilita u m a n a (= C M U ) 26 V 1978, n r 7, 9, A A S 70(1978)357— 378.

n ieg o . O so b o w e b o w ie m p rz y lg n ię c ie do e w a n g e lic z n e j p r a w d y w sp o só b n a ­ tu r a ln y p ro w a d z i m ig r a n tó w d o w e w n ę tr z n e j p rz e m ia n y , o b e jm u ją c e j ic h ż y ­ c ie o so b iste i sp o łe c z n e , ic h d z ia ła ln o ś ć , a ta k ż e c a łe śro d o w is k o , w k tó r y m się o b r a c a ją 10.

Z n a k ie m te j p rz e m ia n y i o d n o w y ż y c ia je s t w s p ó ln o ta k o ś c ie ln a , k tó r a w w a r u n k a c h e m ig ra c y jn e j d ia s p o ry m a sz c zeg ó ln e z n a c z e n ie n ie ty lk o r e l i­ g ijn e , a le i sp o łe c z n e . W ła ś n ie d la te g o w a ż n y m z a d a n ie m e w a n g e liz a c ji m i­ g r a n tó w je s t b u d o w a n ie w s p ó ln o ty , o b ja w ia ją c e j się w sp o łc z n y m tr w a n i u n a m o d litw ie , w e w z a je m n e j m iło ś c i i słu ż b ie , w e w s p ó ln e j c e le b r a c ji w ia r y i s a k r a m e n tó w , a z w ła sz c z a w s p r a w o w a n iu E u c h a r y s t i i u .

D z ię k i S o b o ro w i W a ty k a ń s k ie m u I I w e w a n g e liz a c ji d o w a rto ś c io w a n o f u n k c ję a p o s to ls k ą , k tó r a je s t p ro b ie ż e m a z a ra z e m d o w o d e m a u te n ty c z n e j e w a n g e liz a c ji. T a k ż e to z a d a n ie d o ty c z y w s p o s ó b sz czeg ó ln y m ig ra n tó w , k tó r z y ja k o „ w ę d ro w n i ś w ia d k o w ie C h r y s tu s a ” m a ją o p a tr z n o ś c io w ą o k a z ję do g ło s z e n ia E w a n g e lii n ie ty lk o w e w ła s n y c h ś r o d o w is k a c h e tn ic z n y c h , a le i w ś ró d n a ro d ó w , k tó r e ic h p r z y ję ły 12.

J a k o o d r ę b n e z a d a n ie e w a n g e liz a c ji u z n a je się tw o rz e n ie s iln y c h w ię z ó w p o m ię d z y w ia r ą a k u lt u r ą , R o z d ź w ię k m ię d z y ty m i w a r to ś c ia m i s ta n o w i „ d r a m a t n a s z y c h c z a só w ” , a z a ra z e m w e z w a n ie , b y d ołożyć w s z e lk ic h s t a r a ń i z a b ie g ó w d la z e w a n g e liz o w a n ia lu d z k ie j k u ltu r y . P o n ie w a ż m ig r a n c i to lu d z ie k u ltu r o w o c zęsto w y o b c o w a n i, w ła ś n ie w ic h ś r o d o w is k a c h e w a n g e li­ z a c ja k u lt u r y p o w in n a b y ć w y r a ź n ie d o w a rto ś c io w a n a 13.

c. P r z e d m i o t e w a n g e l i z a c j i

K o śció ł, m a ją c p rz e d o c z y m a w z ó r C h r y s tu s a — Z b a w c y i W y b a w ic ie la , u z n a je , że f u n d a m e n ta ln y m z a ło ż e n ie m e w a n g e liz a c ji je s t g ło s z e n ie E w a n g e lii w je j in te g ra ln o ś c i, a w ię c ta k , b y z m ie rz a ło o n o do u ś w ię c e n ia i z b a w ie n ia lu d z i, a ró w n o c z e ś n ie z a w ie ra ło w so b ie z a c z y n o d n o w y c a łe g o p o rz ą d k u d o c zesn eg o . W t a k r o z u m ia n e j m is ji K o śc io ła w y ró ż n ia się d w o ja k ie g o r o d z a ­ ju p rz e d m io t: je d e n śc iśle d u c h o w y , d r u g i b a r d z ie j d o c z e s n y 14.

T e n p ie r w s z y , k tó r y s ta n o w i d z ia ła ln o ś ć śc iśle re lig ijn a , K o śció ł u w a ż a za p ie r w s z o rz ę d n y i is to tn y e le m e n t d z ie ła e w a n g e liz a c y jn e g o . N a to m ia s t jego p o m in ię c ie u z n a je o n z a s p r o w a d z e n ie e w a n g e liz a c ji d o w y m ia r u c z y sto d o ­ c z e sn e g o p rz e d s ię w z ię c ia . W ła ś n ie z ty c h r a c j i w e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w n a le ż y u w y d a tn ić je j w y m ia r d u c h o w y , ś c iśle p a s to r a ln y . W p r a k t y c e d z ia ła l­ n o ść w ty m z a k re s ie tr z e b a s k o n c e n tro w a ć w o k ó ł tr z e c h k la s y c z n y c h f u n k c ji k o ś c ie ln y c h : n a u c z a n ia , u ś w ię c a n ia i s łu ż b y p a s t e r s k i e j 15.

T a k ro z u m ia n e j e w a n g e liz a c ji n ie n a le ż y s z tu c z n ie p rz e c iw s ta w ia ć tzw . „ s a k r a m e n ta liz a c ji” . W rz e c z y w is to ś c i b o w ie m s a k r a m e n t y s ta n o w ią is to tn ą b a z ę i w y p e łn ie n ie e w a n g e liz a c ji. D z ię k i n im e w a n g e liz a c ja „ ro z ta c z a sw e p e łn e b o g a c tw o ”, g d y ż d o p ro w a d z a „do n ie u s ta n n e j i w z a je m n e j w y m ia n y p o m ię d z y S ło w e m a s a k r a m e n t e m ”. W sz c z e g ó ln o śc i d o ty c z y to E u c h a ry s tii, k tó r a z a w ie r a w so b ie całe d o b ro d u c h o w e K o śc io ła i d la te g o z a w sz e p o w in n a b y ć u z n a n a za ź ró d ło i sz c z y t c a łe g o d z ie ła e w a n g e liz a c y jn e g o 1S.

10 E N , n r 18, 19, 36; C M U , n r 12. 11 EN , n r 23.

12 D e k r e t o a p o s to ls tw ie ś w ie c k ic h A p o s to lic a m a c tu o s ita te m , n r 14; EN, n r 21.

13 EN , n r 20; C M U , n r 7, 10.

14 A p o s to lic a m a c tu o s ita te m , n r 5, 7; S. L o u r d u s a n y , U n ité d e la m is s io n d e l’E g lise d a n s les tâ c h e s d ’é v a n g e lis a tio n e t d e p r o m o tio n h u m a in e , OM 2(1972) n r 3, 69— 85.

15 EN, n r 27, 28, 32; S. B a g g i o , L a p a sto ra le d e i m ig r a n ti n e l m o m e n to p r e s e n te d e ll’e m ig r a z io n e , T o rin o 1977, 13— 16.

S z e rsz e g o w y ja ś n ie n ia w y m a g a d r u g i p r z e d m io t m is ji e w a n g e liz a c y jn e j, a m ia n o w ic ie p ro m o c ja lu d z k a , r o z u m ia n a ja k o p e łn e w y k o r z y s ta n ie m o ż li­ w o ści, ja k ie o f ia r u je w sp ó łc z e s n a c y w iliz a c ja d la z r e a liz o w a n ia ż y c ia lu d z k ie ­ go b a r d z ie j g o d n eg o , w o ln e g o , s p r a w ie d liw e g o i szczęśliw eg o . D ziś n ie u le g a ju ż w ą tp liw o ś c i, że p ro m o c ja t a je s t in te g r a ln y m , ch o ć ty lk o d ru g o r z ę d n y m p r z e d m io te m e w a n g e li z a c jił7. W e d łu g a d h o r t a c ji E v a n g e lii n u n ti a n d i p o m ię ­ d z y g ło s z e n ie m o rę d z ia a p ro m o c ją lu d z k ą z a c h o d z ą w e w n ę tr z n e w ię z y o n a ­ tu r z e a n tr o p o lo g ic z n e j, te o lo g ic z n e j i e w a n g e lic z n e j. Z t e j r a c j i w e w a n g e liz a ­ c ji n ie m o ż n a o b u ty c h p rz e d m io tó w ro z łą c z a ć czy p rz e c iw s ta w ia ć . O w szem , n a le ż y je r e a liz o w a ć ró w n o c z e ś n ie i w ś c is ły m z w ią z k u z e so b ą, d z ię k i czem u d z ia ła ln o ś ć K o śc io ła p o tw ie r d z a s w ą a u te n ty c z n o ś ć i w ia ry g o d n o ś ć , a ta k ż e o b ja w ia s w ą p e łn ię i s k u te c z n o ś ć 18.

P ro m o c ja lu d z k a m a sz c zeg ó ln e z n a c z e n ie n a p o lu e w a n g e liz a c ji m ig r a n ­ tó w , g d y ż s ą o n i lu d ź m i w p e w n y m s e n s ie w y d z ie d z ic z o n y m i z w ła s n e j o j­ c zy zn y , a ró w n o c z e ś n ie ic h s y t u a c ja s p o łe c z n a i k u lt u r o w a s p y c h a ic h w o b ­ cy m k r a j u n a n a jn iż s z y sz c z e b e l h ie r a r a c h i i s p o łe c z n e j. W ła ś n ie d la te g o n o w e d o k u m e n ty K o śc io ła p o le c a ją u w z g lę d n ia ć p r o m o c y jn y w y m ia r e w a n g e liz a ­ c ji, n a k t ó r y s k ł a d a ją s ię d w a u z u p e łn ia ją c e się e le m e n ty : w y z w o le n ie i r o z ­ w ó j 19. T e n p ie r w s z y p o s tu lu je , a b y w e w a n g e liz a c ji p o d e jm o w a n o s t a r a n ia w c e lu w y z w o le n ia m ig ra n tó w — ja k o je d n o s te k i g r u p — z w s z e lk ic h o g r a ­ n ic z e ń m o r a ln y c h , sp o łe c z n y c h , k u lt u r a l n y c h , e k o n o m ic z n y c h i p o lity c z n y c h . D ru g i z a ś n a k a z u j e p o p ie r a ć a u te n ty c z n y i p e łn y ro z w ó j ty c h lu d z i w ty c h s a m y c h d z ie d z in a c h ż y c ia in d y w id u a ln e g o i z b io ro w e g o 20. W p r a k ty c e id z ie o to , a b y g ło s z e n ie E w a n g e lii h a r m o n ij n ie łą c z y ć ze s ta łą tr o s k ą o: p o s z a n o w a n ie g o d n o śc i m ig r a n tó w ; o c h ro n ę ic h lu d z k ic h i c h rz e ś c ija ń s k ic h p r a w ; p o p r a w ę ic h w a r u n k ó w s o c ja ln y c h ; ła g o d z e n ie k o n ­ f lik tó w r a s o w y c h lu b n a ro d o w y c h ; o g ó ln ą i z a w o d o w ą fo r m a c ją m i g r a n ­ tó w ; o ś w ia tę d la ic h d z ie c i i m ło d z ie ż y ; o p ie k ę n a d o so b a m i w y m a g a ją c y m i sz c z e g ó ln e j p o m o c y ; z a c h o w a n ie i ro z w ó j k u l t u r y o jc z y s te j. 2. O d b io rc y e w a n g e liz a c ji m ig ra n tó w K w e s tia a d r e s a tó w m is ji e w a n g e liz a c y jn e j w ś ró d m ig r a n tó w p o z o rn ie je s t o c z y w is ta i p r o s ta . W rz e c z y w is to ś c i je s t to z ło żo n y p ro b le m . W tr a d y c y jn y m d u s z p a s te r s tw ie e m ig ra c y jn y m p o le t e j m is ji z a c ie ś n ia n o w e d łu g k r y te r ió w e tn ic z n y c h , te r y to r i a ln y c h i w y z n a n io w y c h . W ś w ie tle z a ś p o s o b o ro w y c h d o k u m e n tó w p o le te j e w a n g e liz a c ji p r z e d s ta w ia się ja k o z esp ó ł k o n c e n tr y c z ­ n ie r o z s z e rz a ją c y c h się s f e r o d d z ia ły w a n ia , k tó r e g o k r a ń c e o b e jm u ją ca ły ś w ia t. P a tr z ą c ja k b y od ś r o d k a , w p o lu ty m m o ż n a w y ró ż n ić t r z y w y m ia r y : in d y w id u a ln y , s p o łe c z n y i u n iw e rs a ln y .

a. W y m i a r i n d y w i d u a l n y

Z a e w a n g e liz a c ją z in d y w id u a liz o w a n ą n a e m ig r a c ji p r z e m a w ia ją z a ró w n o p r z e s ła n k i n a t u r y te o lo g ic z n e j, u w y p u k lo n e m ię d z y in n y m i w e n c y k lic e R e d e m p to r h o m i n i s 21, ja k i a r g u m e n ty z a c z e rp n ię te z p sy c h o lo g ii sp o łe c z n e j

17 P . C o l o m b o , E w a n g e liz a c ja a p r o m o c ja lu d z k a , C o m m u n io 2(1982) n r 6, 61— 62.

18 E N , n r 31; S. C o n g r. E p isc o p is, in s tr . D e p a s to ra li m ig r a to r u m cura ( = D P M С) 22 V III 1969, n r 4— 5, A A S 61(1969)614—643.. 18 K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o (1983), k a n . 222 § 2; D P M C , n r 4 —9; C M U , n r 16— 18. 20 K o n s ty tu c ja d u s z p a s te r s k a o K o śc ie le w ś w ie c ie w sp ó łc z e s n y m G a u ­ d iu m e t s p e s , n r 64; P a u l u s V I, en c. P o p u lo r u m p ro g re ssio 26 I I I 1967, n r 14, 17, A A S 57(1967) 257— 299; C M U , n r 18. 21 J o a n n e s P a u l u s I I , en c. R e d e m p to r h o m in is 4 I I I 1979, n r 13— 14, A A S 71(1979)257— 324.

i p r a k t y k i p a s to r a ln e j. O k a z u je się b o w ie m , że ro z p r o s z e n i w ś ró d o b cy ch , p sy c h o lo g ic z n ie i s p o łe c z n ie z a g u b ie n i m ig r a n c i o d c z u w a ją p o tr z e b ę b lisk ie g o i o so b o w eg o k o n ta k t u z d u s z p a s te rz e m czy in n y m a p o s to łe m n io s ą c y m im e w a n g e lic z n ą p r a w d ę i m iło ść. N a p y ta n ie , ko g o m a o n a o b ją ć , K o śció ł d a je o d p o w ie d ź b a rd z o sz e ro k ą . Z a m ig r a n tó w u w a ż a o n k la s y c z n e g o e m i g r a n t a — o s a d n ik a , u c h o d ź c ę i w y ­ g n a ń c a , ro b o tn ik a z a g ra n ic z n e g o , d y p lo m a tę i s t u d e n ta z a g ra n ic z n e g o i im p o d o b n y c h , b e z w z g lę d u n a p rz y c z y n ę o p u sz c z e n ia w ła s n e g o k r a j u i czas tr w a n i a m i g r a c j i i 22. P a s t o r a ln y m p o ję c ie m m i g r a n t a d o k u m e n ty k o ś c ie ln e o z n a c z a ją ta k ż e p o to m k ó w m ig ra n tó w , o ile z a c h o w u ją o n i p o c z u c ie z w ią z k u z w ła s n ą g ru p ą e tn ic z n ą . P o n a d to p o le c a ją o n e ro z c ią g a ć d z ia ła ln o ś ć e w a n g e liz a c y jn ą n a o so b y z w ią z a n e ze z ja w is k ie m m ig ra c ji, zw ła sz c z a n a c z ło n k ó w ro d z in p o zo ­ s ta w io n y c h w k r a j u , a n a w e t n a p o te n c ja ln y c h m ig ra n tó w , a sz c zeg ó ln ie n a p rz y g o to w u ją c y c h się do w y ja z d u za g ra n ic ę и .

J e s t rz e c z ą z ro z u m ia łą , że m is ję e w a n g e liz a c y jn ą n a le ż y s k ie ro w a ć w p ie r w s z y m rz ę d z ie do m ig r a n tó w k a to lic k ic h , a w sz czeg ó ln o ści do osób o n ie u g r u n to w a n e j w ie rz e , do p o z o s ta ją c y c h p o z a n a w ia s e m p e łn e g o ży cia c h rz e ś c ija ń s k ie g o , do ż y ją c y c h w ś r o d o w is k a c h z d e c h ry s tia n iz o w a n y c h , a t a k ­ że do n ie p r a k ty k u j ą c y c h i n ie w ie rz ą c y c h .

N a d r u g im m ie js c u m is ją t ą tr z e b a o b ją ć o so b y in n y c h w y z n a ń c h rz e ś c i­ ja ń s k ic h o ra z in n y c h re lig ii, o czy m jesz c z e n iż e j. T ę je d n a k d z ia ła ln o ś ć n a le ż y p ro w a d z ić w d u c h u p ra w d z iw ie e k u m e n ic z n y m , z g o d n ie z i n s tr u k c j a ­ m i S to lic y A p o s to ls k ie j i z w y k le w p o ro z u m ie n iu z d u c h o w n y m i ty c h e m ig r a n tó w 24.

b. W y m i a r s p o ł e c z n y

O p ró c z e w a n g e liz a c ji z in d y w id u a liz o w a n e j, u w z g lę d n ia ją c e j w a r u n k i k o n ­ k r e tn e g o c z ło w ie k a , p o tr z e b n a je s t e w a n g e liz a c ja sp o łe c z n a , s k ie r o w a n a do z b io ro w o ś c i lu d z k ic h . W y n ik a to s tą d , że c zło w ie k n ie je s t s a m o tn ą w y sp ą , a le ja k o is to ta sp o łe c z n a ż y je w u w a r u n k o w a n ia c h w ła s n e g o śro d o w is k a , z w ią z a n y z in n y m i lic z n y m i s t r u k t u r a m i sp o łe c z n y m i i k u lt u r ą . E w a n g e liz a ­ c ja b y ła b y w ię c n ie k o m p le tn a , g d y b y n ie o b e jm o w a ła lu d z i w ic h n a tu r a ln y m k o n te k ś c ie s p o łe c z n o -k u ltu ro w y m . T e n sp o łe c z n y w y m ia r w y n ik a ró w n ie ż z n a t u r y e w a n g e liz a c ji, k tó r e j c e le m je s t — ja k w ia d o m o — z b a w ie n ie lu d z i w e w s p ó ln o c ie z in n y m i o rą z b u d o w a n ie K o ścio ła.

Z ty c h r a c j i K o śc ió ł p o le c a , a b y m is ję e w a n g e liz a c y jn ą k ie r o w a ć do k o n ­ k r e t n y c h g r u p e tn ic z n y c h , m a ją c y c h w ła s n ą k u l t u r ę czy c h o ć b y ty lk o s u b ­ k u lt u r ę . D o k o n u ją c a się w ó w c z a s in k u l t u r a c j a w ia r y s p r a w ia coś w ię c e j n iż n a w ró c e n ie m ig ra n tó w . P r z e p a ja o n a E w a n g e lią ty c h lu d z i w k o n te k ś c ie c a ­ łeg o ic h ś ro d o w is k a . W te n sp o só b e w a n g e liz a c ja sp o łe c z n a s k u te c z n ie d o p e ł­ n ia e w a n g e liz a c ję in d y w id u a ln ą 25.

R ó w n ie ż p o le e w a n g e liz a c ji z b io ro w e j je s t z ró ż n ic o w a n e . W z ale żn o ści od p o d m io tu i m e to d e w a n g e liz a c ji p o le to s ta n o w ią m ig ra n c i p o sz c z e g ó l­ n y c h g r u p n a ro d o w y c h (np. c a ła e m ig ra c ja p o lsk a ), g r u p y e tn ic z n e z a m ie s z ­ k a łe w p o sz c z e g ó ln y m k r a j u (np. P o lo n ia f r a n c u s k a ), m ig r a n c i p o szcz e g ó ln y c h d ie c e z ji w k r a j u e m ig ra c ji b ą d ź im ig r a c ji. J e d n a k ż e z a s a d n ic z y m p o le m te j e w a n g e liz a c ji je s t sp o łe c z n o ść lo k a ln a , p o k r y w a ją c a się z a z w y c z a j z o k r e ­ ś lo n ą p a r a f ią e tn ic z n ą lu b in n ą p la c ó w k ą d u s z p a s te r s k ą d la m ig ra n tó w . N o w o c z e sn a p a r a f ia je s t w s p ó ln o tą s k u p ia ją c ą w so b ie s z e re g m n ie js z y c h 22 D P M C , n r 15; CM U , n r 2. 23 D P M C , n r 23 § 1; 26, 39 § 4; C M U , n r 4, 21. 24 K a n . 771 § 2; E N , n r 52— 53; D P M C , n r 13, 23 § 1; CM U , n r 13, 14. 25 EN , n r 18, 57; D P M C , n r U .

w s p ó ln o t, o p a r ty c h n a z w ią z k a c h b a r d z ie j o so b o w y ch , n a p o d o b n y c h z a in te ­ r e s o w a n ia c h lu b n a w ła ś c iw e j so b ie fo r m ie p o b o żn o ści. W ła ś n ie t e m a łe w s p ó ln o ty , w ś ró d k tó r y c h tr z e b a w s p o m n ie ć z e sp o ły ro d z in , z e sp o ły m ło d z ie ­ żow e, g r u p y k a te c h e ty c z n e , litu r g ic z n e , p o b o ż n o śc io w e i a p o s to ls k ie , s ta n o w ią sz c z e g ó ln ie w a ż n e p o le e w a n g e liz a c ji m ig ra n tó w . W n ic h b o w ie m u n ik a się m a s o w o ś c i i a n o n im o w o ś c i, a u a k ty w n ia się a p o s to ls k ie p o w o ła n ie i c h a r y z ­ m a t c z ło n k ó w g ru p . J e ś li ty lk o p o z o s ta ją o n e m o c n o z a k o rz e n io n e w m i e j ­ sc o w y m K o śc ie le , p r z e m ie n ia ją się o n e ła tw o z g r u p e w a n g e liz o w a n y c h w e w s p ó ln o ty e w a n g e liz u ją c e 26.

S p e c y fik a p ro b le m ó w , n a ja k ie n a p o ty k a j ą m ig r a n c i w s w y m ż y c iu s p o ­ łe c z n y m i re lig ijn y m , w y m a g a ró w n ie ż u a k ty w n ie n ia w y s p e c ja liz o w a n y c h s e k to r ó w e w a n g e liz a c y jn y c h , o b e jm u ją c y c h o k re ś lo n e k a te g o r ie w ie r n y c h ze w z g lę d u n a ic h w ie k , s ta n , z a w ó d czy ro d z a j d z ia ła ln o ś c i s p o łe c z n e j. D o u p r z y w ile jo w a n y c h s e k to r ó w z a lic z a się d ziś e w a n g e liz a c ję : ro d z in , sz k o ły , k u ltu r y , s to w a r z y s z e ń k a to lic k ic h , m ło d z ie ż y i lu d z i s p e c ja ln e j t r o s k i 27.

c. W y m i a r u n i w e r s a l n y

Z d o b y c z ą w s p ó łc z e s n e j te o lo g ii p a s t o r a ln e j j e s t id e a , że n ie ty lk o p o je ­ d y n c z e o so b y i g r u p y sp o łe c z n e , a le c a ły — m a ją c y p e w n ą o d rę b n o ś ć i w ła ­ s n ą fiz jo n o m ię — „ ś w ia t m i g r a c ji” s ta n o w i s p e c y fic z n ą s tr e f ę e w a n g e liz a c ji. D o p o w s ta n ia t e j id e i p rz y c z y n iło się z je d n e j s t r o n y n o w e i c a ło ś c io w e s p o j­ rz e n ie K o śc io ła n a w s p ó łc z e s n ą m ig ra c ję , k tó r a u k a z u je się ja k o z ja w is k o p o w s z e c h n e , p r z e k r a c z a ją c e w s z e lk ie g r a n ic e g e o g ra fic z n e , n a ro d o w e i k u l ­ t u r o w e 28, a z d ru g ie j n a u c z a n ie o s ta tn ie g o so b o ru , w e d łu g k tó r e g o m is ja e w a n g e liz a c y jn a je s t u n iw e r s a lis ty c z n a i d la te g o p o w in n a b y ć s k ie r o w a n a n a c a ły ś w i a t 29.

W ła ś n ie d la te g o K o śció ł „ s t a r a się o ż y w ić E w a n g e lią c a łą rz e c z y w is to ś ć m ig r a c ji lu d z k ic h ” 80. P rz e z t ę rz e c z y w is to ś ć ro z u m ie o n m ig r a n tó w w s z e lk ic h g r u p e tn ic z n y c h , sp o łe c z n o śc i z w ią z a n e z m ig r a n ta m i w k r a j a c h p o c h o d z e ­ n i a i z a m ie s z k a n ia , a n a d to — k u l t u r ę z w ią z a n ą z m ig ra c ją , s to s u n k i s p o ­ łe c z n e i m ię d z y n a ro d o w e d o ty c z ą c e o b c o k ra jo w c ó w , in s ty tu c je p r a w n e z te j d z ie d z in y , w re s z c ie w s z e lk ie g o ty p u o rg a n iz a c je i in s ty t u c je o p ie k u ją c e się m ig r a n ta m i. U n iw e r s a ln e p o le e w a n g e liz a c ji o b e jm u je w s z y s tk ic h m ig r a n tó w b ez w z g lę d u n a ic h w y z n a n ie i re lig ię . Z ja w is k o m ig ra c ji s t a je się w t e n sp o só b s w o is tą p la t f o r m ą p r z e n ik a n ia się e w a n g e liz a c ji w e w n ą tr z k o ś c ie ln e j z e w a n ­ g e liz a c ją e k u m e n ic z n ą i m is y jn ą , a n a d to o k a z ją do n a w ią z a n ia d ia lo g u i w s p ó łp r a c y m ię d z y n a r o d a m i, co s łu ż y u d o s k o n a le n iu je d n o ś c i r o d z in y lu d z k ie j. T a k oto o m a w ia n a e w a n g e liz a c ja ś ro d o w is k o w a łą c z y się i w n o si s w ó j w k ła d w d zieło e w a n g e liz a c ji c a łe g o ś w ia ta 81.

3. N o sic ie le e w a n g e liz a c ji m ig ra n tó w

J u ż z teg o , co d o tą d p o w ie d z ia n o , w y n ik a , że w ie lk ie m u d z ie łu e w a n g e ­ liz a c ji n ie p o d o ła ją o d d e le g o w a n e do te g o z a d a n ia n ie w ie lk ie g r u p y m is jo n a ­ 26 E N , n r 58; G . В o n i c e 11 i, G r u p p i e p a rr o c c h ie , w : G r u p p i e p a rr o c - c h ia , q u ä le ra p p o r to ? N a p o li- R o m a 1981, 24— 38. 27 T o w a r z y s tw o C h ry s tu s o w e , D y r e k to r iu m . D u s z p a s te r s tw a E m ig r a c y jn e ­ go, P o z n a ń 1983, n r 384—407. 28 C M U , n r 4, 5. 28 K o n s ty tu c ja d o g m a ty c z n a o K o śc ie le L u m e n g e n tiu m , n r 13; D e k r e t 0 d z ia ła ln o ś c i m is y jn e j K o śc io ła A d g e n te s , n r 1, 2, 5, 6. 30 CM U , n r 8.

31 J . B a k a l a r z , U d zia ł m ig r a n tó w w d z ie le e w a n g e liz a c ji K o śc io ła 1 ś w ia ta , C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 48(1978) z. 4, 185— 190.

rz y i a p o sto łó w . N a jn o w s z e d o k u m e n ty S to lic y A p o s to ls k ie j w y r a ź n ie s t w i e r ­ d z a ją , że w te j d z ie d z in ie p o tr z e b n e j e s t z a a n g a ż o w a n ie całe g o K o śc io ła w tr z e c h jeg o w y m ia r a c h : u n iw e r s a ln y m , k r a j o w y m i d ie c e z ja ln y m .

a. P o s ł a n n i c t w o c a ł e g o L u d u B o ż e g o

O g ło szo n a w 1969 r . in s tr u k c j a D e p a s to r a li m ig r a to r u m c u ra p rz y n io s ła p o r a z p ie r w s z y d o n io s łą d e k la r a c ję , że c a ły L u d B oży je s t o d p o w ie d z ia ln y z a e w a n g e liz a c ję m ig ra n tó w . C a ły w ię c K o śc ió ł m a e w a n g e liz o w a ć m i g r a n ­ tó w . M is ja w t e j d z ie d z in ie je s t je g o p r e r o g a ty w ą , je g o p r a w e m i o b o w ią z ­ k ie m 82.

Z te j f u n d a m e n ta l n e j z a s a d y w y n ik a n a s tę p n a , a m ia n o w ic ie , ż e w e w s p ó ln e j m is ji K o śc io ła a k ty w n ie p a r t y c y p u ją w sz y sc y w ie r n i ja k o je d n o ­ s t k i i w s p ó ln o ty . D la te g o n a k a ż d y m c h r z e ś c ija n in ie i n a k a ż d e j w sp ó ln o c ie c h r z e ś c ija ń s k ie j cią ż y c z ą s tk a o d p o w ie d z ia ln o ś c i za w y p e łn ie n ie t e j m is ji, z a w sz e o c z y w iśc ie z g o d n ie z w ła s n y m p o w o ła n ie m i c h a ry z m a te m .

W p ła s z c z y ź n ie u n iw e r s a ln e j n a jw y ż s z a o d p o w ie d z ia ln o ś ć o ra z z a d a n ia k ie r o w a n ia , k o o r d y n o w a n ia i p o p ie r a n ia e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w s p o c z y ­ w a ją n a p a p ie ż u o ra z n a p o d le g ły c h m u o rg a n a c h S to lic y A p o s to ls k ie j, a z w ła sz c z a n a K o n g re g a c ji do S p r a w B is k u p ó w i P a p ie s k ie j K o m is ji do S p r a w D u s z p a s te r s tw a M ig ra n tó w i T u ry s tó w , a częścio w o ró w n ie ż n a in n y c h in s ty tu c ja c h i k a to lic k ic h o rg a n iz a c ja c h m ię d z y n a ro d o w y c h . b. K o ś c i o ł y k r a j o w e K o śció ł p o w s z e c h n y w r a z ze s w ą m is ją i b o g a c tw e m d u c h o w y c h w a r to ś c i w c ie la się i z a k o rz e n ia w p o sz c z e g ó ln y c h K o śc io ła c h lo k a ln y c h i p a r t y k u l a r ­ n y c h . S p e c y fic z n ą s t r u k tu r ę p a s t o r a ln ą s ta n o w ią t u K o śc io ły k r a jo w e , k tó r e — złą c z o n e śc iśle z k o n k r e tn y m i n a r o d a m i, z ic h k u l t u r ą i m e n ta ln o ś c ią — m o g ą im s k u te c z n ie g ło sić o rę d z ie e w a n g e lic z n e .

W ła ś n ie K o śc io ły k r a jo w e są sz c z e g ó ln ie p o w o ła n e do e w a n g e liz o w a n ia m ig r a n tó w , z w ią z a n y c h z n im i b ą d ź to p o c h o d z e n ie m , b ą d ź te ż z a m ie s z k a ­ n ie m . I t a k w p o s ła n n ic tw ie K o śc io ła w k r a j u e m ig r a c ji m ie sz c z ą s ię c z te ry z a sa d n ic z e z a d a n ia p o le g a ją c e n a : w s z e c h s tro n n y m p rz y g o to w a n iu e m ig r a n ­ tó w do ż y c ia w in n y c h k r a ja c h ; s ta r a n ia c h , b y e m ig ra n to m to w a rz y s z y ły w y k w a lif ik o w a n e k a d r y a p o s to ls k ie ; u tr z y m a n iu k o n ta k t u z e m ig r a n ta m i, a z w ła sz c z a z ic h d u s z p a s te rz a m i; z a o p ie k o w a n iu s ię p o w r a c a ją c y m i do k r a j u r e e m i g r a n t a m i 33.

R o zliczn e o b o w ią z k i K o śc io ła k r a j u o s ie d le n ia m o ż n a s tre ś c ić w n a s t ę ­ p u ją c y c h z a d a n ia c h : ży c z liw ie p r z y ją ć im ig r a n tó w ; o d d a ć do ic h d y sp o z y c ji o d p o w ie d n i p e rs o n e l a p o s to ls k i; u d z ie lić p o p a rc ia i p o m o c y d u s z p a s te rz o m e tn ic z n y m ; u m o ż liw ić p rz y b y s z o m u c z e s tn ic tw o w e w s z y s tk ic h s t r u k t u r a c h i in s ty tu c ja c h k o ś c ie ln y c h 34. O b a K o śc io ły lo k a ln e m o g ą s k u te c z n ie w y p e łn ić s w e z a d a n ia je d y n ie w b r a t e r s k i e j łą c z n o śc i i w śc is łe j w s p ó łp r a c y ze so b ą . D o p e łn ia ją on e w ó w c z a s sw e fu n k c je , a s p r a w o w a n a p rz e z n ie d z ia ła ln o ś ć d w u s tr o n n ie u b o ­ g a c a m ig r a n tó w i u ła tw ia im w sp ó łż y c ie z ró ż n y m i s p o łe c z n o śc ia m i w k l i ­ m a c ie c h r z e ś c ija ń s k ie j je d n o ś c i w w ie lo śc i. N a p ła s z c z y ź n ie k r a jo w e j sz c z e g ó ln a tr o s k a o m ig r a n tó w n a le ż y g łó w n ie 32 D P M C , n r 14; CM U , n r 29. 53 D P M C , n r 22— 24; C M U , n r 19; I C o n g resso M o n d ia le P a sto r a le E m i- g ra z io n e (1979), I I n r 1, O M 9(1979) n r 3, 148— 168. 34 D P M C , n r 22— 24; C M U , n r 19 b .; I C o n g resso M o n d ia le..., I I n r 2.

do p o sz c z e g ó ln y c h k o n f e r e n c ji b is k u p ic h o ra z ic h o rg a n ó w w y k o n a w c z y c h , k tó r y m i s ą : K o m is ja E p is k o p a tu do S p r a w M ig ra n tó w , d y r e k t o r k r a j o w y o ra z d e le g a t d la m is jo n a rz y m ig ra n tó w .

c. K o ś c i o ł y d i e c e z j a l n e

D zieło e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w u c ie le ś n ia się g łó w n ie w p o sz c z e g ó ln y c h d ie c e z ja c h , z a ró w n o w k r a j a c h e m ig r a c y jn y c h , j a k i im ig r a c y jn y c h . W n ic h p r z e d e w s z y s tk im są re a liz o w a n e n a co d z ie ń w s p o m n ia n e z a d a n ia K o śc io łó w k r a jo w y c h , a co n a jw a ż n ie js z e , p o s z e rz a się ta m z d e c y d o w a n ie z a k re s a k ty w ­ n y c h e w a n g e liz a to ró w ś ro d o w is k m ig ra n tó w . W r a m a c h k a ż d e g o K o śc io ła p a r ty k u la r n e g o w e w s p ó ln y m d z ie le e w a n ­ g e liz a c y jn y m p o w in n y p a r ty c y p o w a ć oso b y , w s p ó ln o ty i in s ty tu c je k o śc ie ln e . G d y id z ie o osoby, p ra w o k o ś c ie ln e o k r e ś la p e łn ą g a m ę k a te g o r ii w ie rn y c h , k tó r e m a j ą p ra w o i o b o w ią z e k — z a w sz e z g o d n ie z w ła s n y m p o w o ła n ie m , u r z ę d e m i c h a r y z m a te m — a n g a ż o w a ć się w e w a n g e liz a c ję m ig ra n tó w . W śró d m in is tr ó w u rz ę d o w y c h e w a n g e liz a c ji p r a w o w y m ie n ia b is k u p ó w d ie c e z ja ln y c h w k r a j a c h e m ig ra c ji, im ig r a c ji, m ie js c o w y c h p ro b o s z c z ó w w ty c h ż e k r a ja c h , m is jo n a r z y m ig ra n tó w , in n y c h k a p ła n ó w i s ta ły c h d ia k o ­ n ó w . D o k u m e n ty k o ś c ie ln e o k r e ś la ją p r z y ty m d o ść szczeg ó ło w o z a d a n ia i o b o w ią z k i ty c h o sób №. P o n ie w a ż u c z e s tn ic tw o w d z ie le e w a n g e liz a c ji o p ie r a się n a g o d n o śc i i o d p o w ie d z ia ln o ś c i w s z y s tk ic h o c h rz c z o n y c h , p o so b o ro w e p r a w o d a w s tw o w y ­ ra ź n ie s tw ie rd z a , że w a ż n e i so b ie w ła ś c iw e p o w o ła n ie e w a n g e liz a c y jn e w ś ró d m i g r a n t ó w p o s ia d a ją z a k o n n ic y i św ie c c y . R ó w n ie ż w o d n ie s ie n iu d o ty c h k a te g o r ii w ie r n y c h d o k u m e n ty w s k a z u ją n a s z e ro k ie p o le d z ia ła ln o ś c i e w a n g e li z a c y jn e j3e. W e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w p o w in n y u c z e stn ic z y ć ta k ż e — a n a w e t p rz e d w s z y s tk im — c a łe w s p ó ln o ty k o ś c ie ln e , w ś ró d k tó r y c h sz c z e g ó ln ą r o lę s p e łn ia ją p a r a f ie : n a jp i e r w p a r a f ia o jc z y s ta w k r a j u e m ig ra c ji, n a s t ę p ­ n ie p a r a f i a m ie js c o w a im ig r a c ji, a p rz e d e w s z y s tk im p a r a f ia e tn ic z n a , k tó r a je s t d la m ig r a n tó w ja k b y c z ą s tk ą ic h w ła s n e j o jc z y z n y i p la t f o r m ą ż y c ia r e lig ijn e g o i sp o łe c z n e g o w n o w y m o to c z e n iu .

S p e c y fic z n e p o w o ła n ie do e w a n g e liz a c ji w s p ó ln o to w e j p o s ia d a ją ró w n ie ż ró ż n o r o d n e g ru p y p a r a f ia ln e (tzw . m a łe w s p ó ln o ty ), s to w a r z y s z e n ia k a to l ic ­ k ie , r u c h y a p o s to ls k ie , in s ty t u ty z a k o n n e , i n s ty t u ty św ie c k ie o ra z p o sz c z e ­ g ó ln e ro d z in y . Z a s a d ę p a r t y c y p a c ji w o m a w ia n e j d z ie d z in ie K o śció ł r o z s z e rz y ł te ż n a in s ty t u c je k o ś c ie ln e . P r a w n y m i je j f o r m a m i s ą : k o m is je d ie c e z ja ln e d la s p r a w d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w , r a d a k a p ła ń s k a , d ie c e z ja ln a i p a r a f i a l n a r a d a d u s z p a s te r s k a o ra z ró ż n e u r z ę d y k o ś c ie ln e , ja k n p . w ik a r iu s z b is k u p i d la m ig r a n tó w , m is jo n a r z d la m ig r a n tó w , o p ie k u n sp o łe c z n y .

K o śc ió ł d ąży , j a k w id a ć , do u w ie lo k r o tn ie n ia e w a n g e liz a to ró w ś w ia ta m ig r a c ji p rz e d e w s z y s tk im p rz e z o d p o w ie d n ie u k ie r u n k o w a n ie i u m is y jn ie n ie o g ó łu w ie r n y c h i z w y c z a jn y c h s t r u k t u r k o ś c ie ln y c h . N ie z a le ż n ie o d te g o p rz y w ią z u je o n d u ż ą w a g ę d o tz w . s p e c ja lis tó w , k tó r z y z r a c j i sw e g o p o ­ w o ła n ia , c h a r y z m a tu i u rz ę d u , b e z p o ś re d n io i w y łą c z n ie p o ś w ię c a ją się n a s łu ż b ę m i g r a n t o m 87. Z a lic z a ją się do n ic h : m is jo n a r z e m ig r a n tó w , d e le g a c i d la ty c h ż e m is jo n a rz y , s t a li d ia k o n i i s io s tr y z a k o n n e p o d e jm u ją c y w y s p e ­ c ja liz o w a n e f u n k c je a p o s to ls k ie w ś ró d m ig r a n tó w , ś w ie c c y a p o s to ło w ie p e ł­ n ią c y f u n k c j ę k a te c h is tó w , a n im a to r ó w litu r g ic z n y c h , n a u c z y c ie li i o p ie k u ­ n ó w sp o łe c z n y c h itp . 85 D P M C , n r 25— 43; CM U , n r 33—35, 38. 36 D P M C , n r 52—61; C M U , n r 30, 37; A . L o r i g i d a , N é c e s s ita d i u n m o v im e n to d ’a p o s to la to laico s p e c ia liz z a to p e r g li e m ig r a n ti, R o m a 1972.

W śró d e w a n g e liz a to ró w n ie m o że o c zy w iście z a b r a k n ą ć s a m y c h m i g r a n ­ tó w . Z g o d n ie z z a s a d ą , że „ k to p r z y j ą ł E w a n g e lię , z k o le i e w a n g e liz u je in ­ n y c h ” 38, m ig r a n c i k a to lic c y s ą z w y k le n a jle p s z y m i i b a rd z o n a tu r a ln y m i e w a n g e liz a to r a m i s w y c h b lis k ic h , r o d z in i w ła s n e g o ś ro d o w is k a e tn ic z n e g o . Ic h z a ś w s p ó ln o ty , je ś li są o n e ty lk o o tw a r t e i d y n a m ic z n e , w n o s z ą tr w a ł e w a r to ś c i r e lig ijn e i k u lt u r o w e do m ie js c o w y c h sp o łe c z n o śc i, a ta k ż e p rz y c z y ­ n ia ją się do ro z w o ju e w a n g e liz a c ji e k u m e n ic z n e j i m is y jn e j.

W ła ś n ie d la te g o e w a n g e liz a c ję n a le ż y p ro w a d z ić n ie ty l e „ d la ” m i g r a n ­ tó w , ile r a c z e j „z” m i g r a n t a m i i „ p o p rz e z ” m i g r a n t ó w 39. Z a d a n ie m d u s z ­ p a s te r z y w ty m w z g lę d z ie je s t u ła tw ić m ig r a n to m c z y n n e z a a n g a ż o w a n ie w e w a n g e liz a c ji sw y c h śro d o w is k , m ię d z y in n y m i p o p rz e z d o p u sz c z e n ie w ie r ­ n y c h do u d z ia łu w lic z n y c h f u n k c ja c h d u s z p a s te rs k ic h , p rz e z ro z w ó j m a ły c h w s p ó ln o t a p o s to ls k ic h o ra z w łą c z e n ie ś w ie c k ic h d o r u c h ó w i s to w a r z y s z e ń k o śc ie ln y c h .

4. S p o só b e w a n g e liz o w a n ia

W k w e s tii p o p ra w n o ś c i i tr a f n o ś c i d z ia ła n ia e w a n g e liz a c y jn e g o n a le ż y o d w o ła ć się n ie ty lk o do o b o w ią z u ją c y c h w K o śc ie le o g ó ln y c h z a s a d w y k o ­ n y w a n ia m is ji z b a w c z e j w św ie c ie , a le i do p o s tu la tó w , w y n ik a ją c y c h z w a ­ r u n k ó w ż y c ia m ig ra c y jn e g o . P o n iż s z e u w a g i n a t e n te m a t d o ty c z ą je d y n ie m e to d i ś r o d k ó w e w a n g e liz a c ji. a. M e t o d y e w a n g e l i z a c j i I s to tn ą m e to d ą k a ż d e j e w a n g e liz a c ji je s t tz w . „ in k u l tu r a c ja w ia r y ” , p o le ­ g a ją c a n a z a k o rz e n ie n iu u n iw e r s a ln y c h tr e ś c i e w a n g e lic z n y c h w k u lt u r a c h p o sz c z e g ó ln y c h n a r o d ó w i g r u p lu d z k ic h . D z ię k i n ie j d o k o n u je się sw o is te n a w ró c e n ie c a łe g o s y s te m u z n a k ó w i ja k b y d o tk n ię c ie sa m e g o n e r w u sy m b o ­ lic z n e g o m y ś le n ia d a n e j sp o łe c z n o śc i T o w ła ś n ie z te g o w z g lę d u K o śc ió ł o rg a n iz u je s p e c ja ln e d u s z p a s te rs tw o m ig r a c y jn e , k tó r e ze sw e j n a t u r y m a c h a r a k t e r e tn ic z n y . P r z e to ró w n ie ż e w a n g e liz a c ja p o w in n a b y ć d o s to s o w a n a do k u l t u r y i m e n ta ln o ś c i p o szcze­ g ó ln e j g r u p y m ig ra n tó w . D z ię k i te m u s p e łn ia o n a o w o c n ie s w o je f u n k c j e r e ­ lig ijn e , a ró w n o c z e ś n ie o d p o w ia d a p s y c h ic z n y m p o tr z e b o m m ig r a n tó w i u ł a t w i a im p rz y s to s o w a n ie s ię do n o w e g o ś ro d o w isk a . E w a n g e liz a c ja m ig r a n tó w d o k o n u je s ię je d n a k n a p o g ra n ic z u d w ó c h k u l ­ t u r : o jc z y s te j i m ie js c o w e j, a p rz e to m u s i o n a k o rz y s ta ć z w a r to ś c i o b u ty c h k u lt u r , co w y m a g a z a s to s o w a n ia w n ie j m e to d y w s z e c h s tro n n e j a d a p ta c ji. T a m e to d a w y m a g a h a rm o n ijn e g o łą c z e n ia w d z ia ła ln o ś c i e w a n g e liz a c y jn e j ró ż ­ n y c h e le m e n tó w k u ltu r o w y c h , u w z g lę d n ia ją c p rz y ty m ta k i e o k o liczn o ści, ja k d łu g o trw a ło ś ć m ig ra c ji, ro d z a j m ig r a c ji, s to p ie ń in t e g r a c j i m ig ra n tó w , w ie l­ k o ść i ro z m ie sz c z e n ie g r u p m ig ra n tó w . N a d to e w a n g e liz a c ja p o w in n a b y ć d o s to s o w a n a do c z a su (faza m ig ra c ji) i m ie js c a m ig r a c ji ( k r a j e m ig ra c ji, k r a j im ig r a c ji), do k o n k r e tn y c h o d b io rc ó w (ś ro d o w isk , k a te g o r ii w ie rn y c h , osób) o ra z n o s ic ie li e w a n g e liz a c ji.

T a k w ię c d z ia ła ln o ś ć e w a n g e liz a c y jn a w ś ró d m ig r a n tó w p o w in n a o d z n a ­ czać się p lu r a liz m e m s p o s o b ó w i s y s te m ó w d z ia ła n ia . M ó w i się t u w rę c z o ty s ię c z n y c h m e to d a c h , a ró w n o c z e ś n ie p o d k re ś la się, że j e s t t u p o tr z e b n y d u c h in ic ja ty w y , w y r a ż a ją c y s ię c ią g ły m d o s k o n a le n ie m m e to d i p o s z u k iw a ­ n ie m n o w y c h ro z w ią z a ń 41.

88 E N , n r 24.

39 S. B a g g i o , d z. c y t., 39. 40 E N , n r 20.

b. Ś r o d k i e w a n g e l i z a c j i

W s z e r o k ie j g a m ie ś r o d k ó w e w a n g e liz o w a n ia m ig r a n tó w d o k u m e n ty k o ś c ie ln e n a p ie r w s z y m m ie js c u w s k a z u ją „ ś w ia d e c tw o ż y c ia p ra w d z iw ie i ś c iśle c h rz e ś c ija ń s k ie g o ”, u z a s a d n ia ją c to ty m , że „ c z ło w ie k n a s z y c h c z a só w c h ę tn ie j s łu c h a ś w ia d k ó w a n iż e li n a u c z y c ie li” 42. W w y p a d k u e w a n g e liz a c ji c z y r a c z e j p re e w a n g e liz a c ji n ie w ie r z ą c y c h ś w ia d e c tw o je s t w rę c z k o n ie c z n o ­ śc ią , g d y ż o no z w y k le „ o tw ie r a d ro g ę do g ło s z e n ia w a r to ś c i c h rz e ś c i­ j a ń s k ic h ” 4S.

D o k la s y c z n y c h ś r o d k ó w e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w n a le ż y o c zy w iście o tw a r t e g ło s z e n ie S ło w a B ożego w fo r m ie h o m ilii, k a z a ń , r e k o le k c ji czy m is ji. N ie ja k o za p o d w a lin ę t e j e w a n g e liz a c ji K o śció ł u w a ż a k a te c h e z ę , p ro w a d z o ­ n ą s y s te m a ty c z n ie i o k a z jo n a ln ie d la ró ż n y c h k a te g o r ii w ie rn y c h , z a ró w n o w ro d z in ie , ja k i w sz k o le o ra z k o śc ie le . W ś r o d o w is k a c h m ig r a n tó w w a ż n e z n a c z e n ie e w a n g e liz a c y jn e p o s ia d a ją ró w n ie ż ś r o d k i sp o łe c z n e g o p r z e k a z u 44. P o d s ta w ą o m a w ia n e j e w a n g e liz a c ji je s t ró w n ie ż c a ła litu r g ia . W y m o g ie m m i s j i e w a n g e liz a c y jn e j je s t je d n a k , a b y c e le b r a c ję s a k r a m e n tó w i s a k r a m e n - ta lió w łą c z y ć z a w sz e z g ło s z e n ie m S ło w a , k tó r e b u d z i p r z y ty m w ia r ę i p r o ­ w a d z i do o s o b iste j, w e w n ę tr z n e j w s p ó ln o ty z C h r y s t u s e m 45.

S p o ś ró d w ie lu in n y c h ś r o d k ó w e w a n g e liz a c ji m ig r a n tó w n a le ż y w s p o m ­ n ie ć m o d litw ę p r y w a tn ą , r e lig ijn o ś ć lu d o w ą , d ialo g , w y c h o w a n ie c h rz e ś c i­ ja ń s k ie , d z ie ła sp o łe c z n e i c h a r y ta ty w n e . Ś ro d k ie m s z e r z e n ia id e i e w a n g e li­ z a c ji m ig r a n tó w i u a k ty w n ia n i a w ty m k i e r u n k u w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h je s t o b c h o d z o n y w ró ż n y c h k r a j a c h D z ie ń M ig ra n ta . k s. J ó z e f B a k a la r z T C h r., L u b lin II. P O L S K I N A R O D O W Y K O S C IO Ł K A T O L IC K I W A M E R Y C E A W A R T O Ś C I E T N IC Z N E I n t e r e s u j ą c y fe n o m e n w y o d rę b n ie n ia się d e n o m in a c ji, k tó r a o s ta te c z n ie u k o n s ty tu o w a ła się p o d n a z w ą P o ls k i N a ro d o w y K o śció ł K a to lic k i — d e n o ­ m in a c ji, k tó r a ja k o je d y n a t r w a l e o d e rw a ła się od K o śc io ła rz y m s k o k a to lic ­ k ie g o n a te r e n ie A m e ry k i — n ie c ie s z y ł się d o s ta te c z n y m z a in te re s o w a n ie m b a d a c z y , szczeg ó ln ie r z y m s k o k a to lic k ic h . N ie w ą tp liw ie n a t a k i s t a n rz e c z y w p ły w m ia ła d ra ż liw o ś ć z a g a d n ie n ia . E c h a k o n f lik tu , w ro g o śc i i u p rz e d z e ń z w a ś n io n y c h s t r o n p o b r z m ie w a ją do d ziś. W y ją w s z y w e w n ą tr z k o n f e s y jn e o p ra c o w a n ia h is to r ii P N K K 1 m a m y z a le d w ie je d n o p o w a ż n e s tu d iu m m o n o ­ g ra f ic z n e o c h a r a k t e r z e s o c jo lo g ic z n y m 2. D o ty c z y o no s p o łe c z n y c h u w a r u n k o ­ 42 E N , n r 41; k a n . 787 § 1. 43 P o n tif ic ia C o m m issio de S p ir it u a li M ig r a to r u m a tq u e I t i n e r a n t i u m C u ­ r a , in s tr . P a sto r a le d e s m ig r a n ts 26 V 1978, I I I n r 9, OM 8(1978) n r 1, 95— 115. 44 D y r e k to r iu m ..., n r 204— 272.

45

w.

ł T. A n d r e w s , T h e P o lish N a tio n a l C a th o lic C h u r c h in A m e r ic a a n d P o la n d , L o n d o n 1953; В. B ą k , A S h o r t H is to r y o f th e L if e a n d S tr u g g le s o f B is h o p F ra n c is H o d u r, S c r a n to n 1954; P . F o x , T h e P o lish N a tio n a l C a th o lic C h u rc h , S c r a n to n 1957; S. W ł o d a r s k i , T h e O rig in a n d G r o w th o f th e P o lish N a tio n a l C a th o lic C h u r c h , S c r a n to n 1974; W . W y s o c z a ń s k i , P o l­ s k i n u r t s ta r o k a to lic y z m u , W a rs z a w a 1977.

2 H . K u b i a k , P o ls k i N a r o d o w y K o śc ió ł K a to lic k i w S ta n a c h Z je d n o ­ c z o n y c h A m e r y k i w la ta c h 1897— 1965. J e g o sp o łe c z n e u w a r u n k o w a n ia i s p o ­ łe c z n e f u n k c j e , W ro c ła w - W a r s z a w a - K r a k ó w 1970. W y d a n ie d ru g ie w ję z y k u a n g ie ls k im ( W a r s z a w a - K r a k ó w 1982) z o sta ło u z u p e łn io n e o ro z d z ia ł X I: P o lish N a tio n a l C a th o lic C h u r c h in th e U n ite d S ta te s i n th e 1970’s.

w a ń p o w s ta n ia i sp o łe c z n y c h f u n k c j i P N K K . Id e o lo g ia i d o k tr y n a te j d e n o ­ m in a c ji, p o w s ta łe j n a tl e k o n f lik tó w e tn ic z n y c h , w c ią ż jesz c z e c z e k a n a w y c z e rp u ją c e o p ra c o w a n ie , w o ln e od je d n o s tr o n n e j a p o lo g ii czy p o le m ik i. W sz c z e g ó ln o śc i p r o b le m to ż s a m o ś c i e tn ic z n e j — sp o só b , w j a k i f o r m u ło w a li go id e o lo g o w ie r u c h u , o ra z ś r o d k i ro z b u d z a n ia i u tr z y m a n i a p o c z u c ia p o ls k o ­ ści s to s o w a n e p rz e z P N K K i z w ią z a n e z n im in s ty tu c je — n ie z o s ta ł d o s ta ­ te c z n ie p rz e b a d a n y . Z o s ta n ie t u p r z e d s ta w io n y k r ó t k i p rz e g lą d z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z ty m p o d s ta w o w y m d la r o z u m ie n ia fe n o m e n u P N K K p ro b le m e m . O p ra c o w a n ie o p ie r a się o a n a liz ę n a s tę p u ją c y c h te k s tó w ź ró d ło w y c h : 1) w y ­ b r a n y c h p is m o rg a n iz a to r a i p rz y w ó d c y P N K K , k s. F r a n c is z k a H o d u r a 3, 2) k s ią g ju b ile u s z o w y c h 2 5 -lecia i 3 3 -lecia P N K K 4 i 3) c z a so p ism : „ S tr a ż ” 5 i „R o la B o ż a ” ·.

1. Ś w iad om ość n arodow a czy tożsam ość etniczna?

Z a ró w n o p o ję c ie n a ro d o w o śc i, ja k i e tn ic z n o ś c i r o z u m ia n e je s t n a w ie le sp o so b ó w w li te r a tu r z e p rz e d m io tu i w y o d rę b n ie n ie u n iw e r s a ln y c h ic h cech n a p o ty k a n a t r u d n o ś c i 7. K a ż d e z ty c h p o ję ć je s t w ie lo z n a c z n e , w s to s u n k u z aś do sie b ie są o n e b lis k o z n a c z n e 8. M ó w ią c o n a ro d o w o ś c i m a się n a ogół n a m y ś li sp o łe c z n ie s o lid a r n ą z b io ro w o ś ć z je d n o c z o n ą p rz e z w s p ó ln ą k u l t u r ę rz ą d z ą c ą się z a s a d ą n a jw y ż s z e g o s to p n ia lo ja ln o ś c i w o b e c g ru p y p o jm o w a ­ n e j ja k o cało ść 9. G ru p a e tn ic z n a zaś to g r u p a o w s p ó ln e j k u l t u r a l n e j tr a d y c ji i p o c z u c iu to ż s a m o śc i, k tó r a is tn ie je ja k o p o d g ru p a w sz e rsz y m sp o łe c z e ń ­ s tw ie 10. S ą to w s z a k ż e p o ję c ia ró ż n e i sp o só b , w j a k i o k r e ś la ją sw ą g r u p ę je j c z ło n k o w ie — ja k o n a r ó d czy ja k o g r u p a e tn ic z n a — m a t u t a j zn a c z e n ie . P r o b le m t e n z o s ta ł t u p o ru s z o n y , p o n ie w a ż t r z e b a r o z g r a n ic z y ć w id e o lo ­ g ii i d z ia ła ln o ś c i P N K K w in te r e s u ją c y m n a s o k re s ie (1897— 1953) d w a ró ż n e e ta p y . W p ie r w s z y m o k re s ie , do 1918 ro k u , n a w ią z u ją c do t r a d y c ji W ie lk ie j E m ig ra c ji, c e le fo rm u ło w a n o , m y ś lą c k a te g o r ia m i n a r o d u , ro z b u d z a n ia ś w ia ­ d o m o śc i n a ro d o w e j P o la k ó w w d ia s p o rz e . „ O jc z y ź n ie n a s z e j, P o ls c e — d e k la r o w a li d e le g a c i n a I S y n o d P N K K : w 1904 r o k u — ś lu b u je m y w ie rn o ś ć ta k ą , ja k ą p r z y r z e k a k a ż d e d z ie c k o m a tc e u k o c h a n e j, a od k tó r e j o d d z ie la je lo s n ie u b ła g a n y . O ile n a m p o z w o lą siły „ b ę d z ie m y p ra c o w a ć n a d p rz y s p ie s z e n ie m z m a r tw y c h w s ta n i a P o ls k i, a o b e c n ie

3 W . W a r ę g a [F ra n c is z e k H o d u r], N o w e D rogi, S c r a n to n 1901; F. Н о - d u r , N a s z a w ia ra , c z y li s tr e s z c z e n ie n a u k i K o śc io ła P o ls k o -N a r o d o w e g o K a to lic k ie g o w A m e r y c e w r a z z o b ja ś n ie n ia m i n ie k t ó r y c h za sa d C h r y s tu s o ­ w e j re lig ii, S c r a n to n 1913; P ra ce i p is m a k s ię d z a b is k u p a F r a n c is z k a H o d u ra , t. I, S c r a n to n 1939; F ra n c is z e k H o d u r , P ism a , o p ra c o w a n e i w y d a n e w 100 ro c z n ic ę u ro d z in , W a rs z a w a 1967, t. I— II.

4 P o d r o d z e ży c ia . J u b ile u s z 25-lecia P N K K , o p ra c . z b io ro w e , S c r a n to n 1923; K się g a p a m ią tk o w a „33” P o lsk ie g o N a ro d o w e g o K a to lic k ie g o K o ścio ła , S c r a n to n 1930.

5 P ie r w s z y n u m e r u k a z a ł się 17 k w ie tn ia 1897 ro k u . N a p ie r w s z y m w ie c u p a r a f ii n ie z a le ż n y c h w S c ra n to n , F ila d e lf ii i P r ic e b u r g u w k w ie tn iu 1898 r o ­ k u w y s u n ię to p o s tu la t, b y „ S tr a ż ” u z n a ć za o fic ja ln y o rg a n p ra s o w y K o ścio ła. D e f in ity w n ą d e c y z ję w t e j s p r a w ie p o d ją ł P ie r w s z y S y n o d K o ścio ła, k tó r y o d ­ b y ł się w 1904 r o k u w S c ra n to n . O d 23 g r u d n ia 1923 „ S tr a ż ” s ta ła się o rg a ­ n e m P o ls k o N a ro d o w e j S p ó jn i.

6 O d r o k u 1923 o fic ja ln y o rg a n P N K K .

7 P o r. F . Z n a n i e c k i , M o d e r n N a tio n a litie s , U r b a n a , 111., 1952, X II, 3 P o r. J. J. S m o 1 i с z, C u ltu r e a n d E d u c a tio n in a P lu ra l S o c ie ty , C a n ­ b e r r a 1979, 5.

9 P o r. F. Z n a n i e c k i , dz. c y t., X; I n te r n a tio n a l E n c ic lo p e d ia o f S o c ia l S c ie n c e s , t. XI , 7.

t u t a j , n a w y c h o d ź s tw ie , ż y c ie m sw o im c h c e m y je j s p r a w ić ra d o ś ć i p rz y n ie ś ć p o c ie c h ę ” ł l .

I d e n ty c z n y w y d ź w ię k p o s ia d a ła ta k ż e re z o lu c ja u c h w a lo n a n a z a k o ń c z e n ie p ie r w s z e g o S e jm u P o ls k o N a ro d o w e j S p ó jn i, k tó r y o d b y ł się w S c r a n to n w 1909 r o k u : „N ie u z n a je m y n a d s o b ą p r a w rz ą d ó w z a b o rc z y c h , a le do n ie ­ p o d le g ło śc i p o lity c z n e j d ą ż y ć b ę d z ie m y z a w sz e i w szęd zie! C h o c ia ż p r z y g n a n i lo s e m w o b c e k r a j e , d u c h je d n a k n a s z j e s t z M a tk ą O jc z y z n ą , a s e rc e n a s z e p o ls k ie z a w sz e k u N ie j b ić b ę d z ie i n ig d y n ie z a p o m n im y , że je s te ś m y c z ło n ­ k a m i n a r o d u c ie rp ią c e g o . J a k o ś r o d e k zaś d o u z y s k a n ia n ie p o d le g ło ś c i n a s z e j u w a ż a m y p r a c ę n a d o d ro d z e n ie m n a ro d u . W ie rz y m y w to n a jm o c n ie j, że g d y P o la k o tr z ą ś n ie s ię z w ie k o w e j p le ś n i p o d d a ń s tw a ro z u m u , s u m ie n ia i w o li, to i P o ls k a ła t w i e j s ta n ie się w o ln ą ” 12. W d r u g im o k re s ie —· po o d z y s k a n iu n ie p o d le g ło ś c i p rz e z P o ls k ę w 1918 r o k u , g d y n a r e p a t r i a c ję z d e c y d o w a ła się ty lk o p e w n a część c z ło n k ó w P N K K , j a k r ó w n ie ż w s k u te k n ie p o w o d z e ń w p rz e s z c z e p ia n iu id e i P N K K do k r a j u o jc z y s te g o o ra z w s k u te k p o s tę p u ją c e j a s y m ila c ji m a s e m ig r a n tó w p o ls k ic h — n a s t ę p u je a p r o b a t a k r a j u o s ie d le n ia . C e le m s t a je s ię k u lty w o w a n ie w ła s n e j to ż s a m o ś c i e tn ic z n e j P o la k ó w . „ P o ls k o N a ro d o w y K o śció ł, a z n im i P o ls k o N a ro d o w a S p ó jn ia u czą P o la k ó w a m e r y k a n iz a c ji, a le t e j s z la c h e tn e j, w p ra w d z iw y m sło w a te g o z n a ­ c z e n iu . T u w y c h o w a w c y n a r o d u p o ls k ie g o s t a r a j ą się w y d o b y w a ć n a ja w co n a js z la c h e tn ie js z e o b ja w y d u c h a i ro z w in ą ć g e n iu s z lu d u p o ls k ie g o w o czach A m e ry k a n ó w , a b y się n a u c z y li n a ro d o w o ś ć p o ls k ą sz a n o w a ć , a b y P o la k z a m e ­ r y k a n iz o w a n y d la P o ls k i n ie z g in ą ł, a p rz y n ió s ł j a k n a jw ię k s z ą k o rz y ś ć A m e r y c e ” 13.

W ię c e j u w a g i b ę d z ie t u p o ś w ię c o n e fa z ie p ie r w s z e j, w k tó r e j w y k r y s t a li­ z o w a ła się s p e c y f ik a zało ż e ń id e o lo g ic z n y c h i fo r m d z ia ła n ia P N K K . Z o s ta ły o n e b o w ie m u tr z y m a n e ró w n ie ż p o w s p o m n ia n y m p r z e f o r m u ło w a n iu id e i n a c z e ln e j, o b e jm u ją c tr z y is to tn e c z y n n ik i o d rę b n o ś c i k u lt u r o w e j: ję z y k o jc z y s ty , re lig ię ze s w y m n a ro d o w y m k o lo r y te m o ra z tr a d y c ję — p o z y ty w n ie w a rto ś c io w a n e , w y b r a n e e le m e n ty d z ie d z ic tw a p rzeszło ści.

2. E tnizacja r e lig ii i u św ię c e n ie etn iczn o ści

F e n o m e n P N K K je s t n ie z w y k le w y ra z is ty m p rz y k ła d e m o g ó ln ie js z e g o p ro c e s u e tn ic z n e g o , k tó r y J . F i s h m a n z a o p a trz y ł n a d z w y c z a j t r a f n ą f o r ­ m u łą : „ u św ię c e n ie e tn ic z n o ś c i i e tn i z a c ja r e l ig ii” 14. H is to ria K o śc io ła N a ro d o ­ w e g o d o k u m e n tu je n a m w y s tę p o w a n ie o b u ty c h z ja w is k .

T ru d n o ś c i s ta w ia n e p rz e z r z y m s k o k a to lic k ą h ie r a r c h ię a m e r y k a ń s k ą , b r o n ią c ą s ię p rz e d z ró ż n ic o w a n ie m e tn ic z n y m p o s łu g i K o śc io ła , ro d z iły b u n ty , k tó r e s t a ły u p o d ło ż a p o w s ta n ia z ja w is k a ta k z w a n y c h p a r a f i i n ie z a le ż n y c h . Z ja w is k o to o b s e r w u je m y k o le jn o u w s z y s tk ic h g r u p n a ro d o w o ś c io w y c h n a ­ p ły w a ją c y c h do S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h z k r a j ó w k a to lic k ic h . I t a k w p ie r w ­ s z e j p o ło w ie X IX w ., g d y e m ig r a c ja ir la n d z k a s ta w a ła się c o ra z lic z n ie js z a , m n o ż ą się k o n f lik ty z b is k u p a m i, k tó r z y b y li w ó w c z a s n a jc z ę ś c ie j p o c h o d z e -11 „ S tr a ż ” z 17 k w ie tn ia 1904, n r 37. 12 K s ię g a P a m ią tk o w a „33”, 492. 13 Co to je s t P o ls k o N a r o d o w a S p ó jn ia , w : S p ó jn ia c k i K a le n d a r z N a r o ­ d o w y , S c r a n to n 1926, 38. 14 P o r. J . A. F i s h m a n , T h e H isto ric a l a n d S o c ia l C o n te x t o j a n I n ­ q u ir y in to L a n g u a g e M a in te n a n c e E ffo r ts , w : L a n g u a g e L o y a lty in th e U n ite d S ta te s . T h e M a in te n a n c e a n d P e r p e tu a tio n o f n o n -E n g lis h m o th e r - to n g u e s b y A m e r ic a n E th n ic a n d R e lig io u s G ro u p s, w y d . J . A. F i s h m a n , L o n d o n - -T h e H a g u e - P a r is 1966, 328.