Roman Bartnicki
"Jesus Christus - Lehrer des Lebens.
Katechetische Christologie", Freiburg
i. Br. 1985 : [recenzja]
Collectanea Theologica 57/2, 192-193
192
R E C E N Z JEe g zeg ezy , to je d n a k ic h h e r m e n e u ty c z n y i e g z e g e ty c z n y d o s tę p do P is m a Ś w ię te g o m o ż liw y je s t je d y n ie p rz e z filo z o fic z n e im p lik a c je m e to d y h is to - r y c z n o - k r y ty c z n e j.
M o ż n a n a k o n ie c z a p y ta ć , c z y m n a le ż y tłu m a c z y ć e u f o r ię w o k ó ł k s ią ż k i D r e w e r m a n n a i z a c h w y t n a d je g o sp o s o b e m i n t e r p r e ta c j i te k s tó w b ib lijn y c h . D laczeg o s t a ł się o n u d z ia łe m ta k ż e w ie lu n ie m ie c k ic h d u s z p a s te rz y , p r o b o szczó w ? P rz y c z y n ą je s t c h y b a f a k t z n u ż e n ia e g z e g e z ą p r z e p r o w a d z a n ą t r a d y c y jn ą ju ż m e to d ą h is to r y c z n o - k r y ty c z n ą . W y m a g a o n a p rz e c ie ż d łu g ic h i ż m u d n y c h s tu d ió w ję z y k o w y c h , d ro b ia z g o w y c h a n a liz , b a d a ń lite r a c k ic h i h is to ry c z n y c h . Z a m ia s t n ic h D r e w e r m a n n p r o p o n u je b ły s k o tliw ą , lecz w y s s a n ą z p a lc a te o rię . S ło w o B oże d o ta r ło do n a s w lu d z k ie j sz a c ie i je s t u w a r u n k o w a n e k o n k r e t n ą s y t u a c ją h is to r y c z n ą i w y ra ż o n e w k o n k r e t n e j fo r m ie lite r a c k ie j. C h c ą c p o p r a w n ie o d c z y ta ć z a w a r te w n im o rę d z ie , tr z e b a je d n a k z a d a ć so b ie t r u d a n a liz o w a n ia go m e to d ą h is to r y c z n o - k r y ty c z n ą , bo — p o m im o w y s u w a n y c h w o b e c n ie j z a s trz e ż e ń — p o z w a la o n a je d n a k w n ik n ą ć n a jl e p ie j w g łę b ię P is m a Ś w ię te g o . ks . R o m a n B a r t n i c k i , W a r s z a w a D ie te r E M E IS , J e s u s C h r i s t u s — L e h r e r d e s L e b e n s . K a t e c h e t i s c h e C h r i s t o logie, F r e ib u r g i. B r. 1985, V e rla g H e r d e r , s. 200. J e s t to k s ią ż k a n a p is a n a p rz e z p a s t o r a li s t ę z M o n a s te ru . N a o k ła d c e r e k la m o w a n a je s t ja k o p o d s ta w o w e d zieło p r z e k a z u w ia ry , k tó r e w je d n ą c a łość z b ie r a is to tn e im p u ls y z te o r ii k a te c h e ty c z n e j i d o ś w ia d c z e n ia o s ta tn ic h la t. W e w s tę p ie s a m a u to r u z a s a d n ia ją c p o d ję c ie te j p r o b le m a ty k i p o w o łu je się n a sło w a J a n a P a w ła II w C a t e c h e s i t r a d e n d a e (r. 1979): „ N a sz y m j e d y n y m n a u c z y c ie le m je s t J e z u s C h r y s t u s ” i tw ie r d z i, że p a p ie ż w y b r a ł te sło w a , g d y ż n a w c z e ś n ie j o d b y ty m sy n o d z ie p o ś w ię c o n y m k a te c h e z ie c iąg le a k c e n to w a n o , że w c e n tr u m k a ż d e j p ra w d z iw e j k a te c h e z y m u s i sta ć C h ry s tu s . I s to tn ą i n a jw a ż n ie js z ą tr e ś c ią k a te c h e z y je s t „ ta je m n ic a C h r y s t u s a ” . K a te - c h iz o w a ć z n a c z y w p e w ie n s p o s ó b w p ro w a d z ić k o goś do b a d a n ia te j t a j e m n ic y w e w s z y s tk ic h je j w y m ia r a c h (C a t e c h e s i tr a d e n d a e , n r 5). A u to r w y p ro w a d z a w n io se k , iż s k o ro w c e n tr u m k a te c h e z y p o w in n a s ta ć ta je m n ic a O so b y J e z u s a C h r y s tu s a , to ta je m n ic a t a n a le ż y ta k ż e do c e n tr u m r e f le k s j i n a d k a te c h e z ą (s. 11). W ro z d z ia le w s tę p n y m (A. Z u r B e g r ü n d u n g u n d E i n f ü h r u n g ) a u t o r k o n s t a tu j e , że n a u k a , ja k ą m a do p r z e k a z a n ia k a te c h e z a , n ie p o le g a n a n ie z a le ż n y m od o so b y J e z u s a C h r y s t u s a s y s te m ie z d a ń o B ogu, ś w ie c ie i lu d z ia c h , lecz n a ś w ia d e c tw ie o ty m , co je s t ta j e m n i c ą n a sz e g o ży cia . W p r z e p o w ia d a n iu , w d z ia ła n iu i w d ro d z e J e z u s a C h r y s tu s a p ro w a d z ą c e j p rz e z ś m ie rć do ż y c ia u k a z u je s ię B óg ja k o T e n , k tó r y z b a w c z ą m o c ą ch ce ż y c ia lu d z i i c a łeg o s tw o r z e n ia . K to in n y c h ch ce d o p ro w a d z ić do u z n a n ia t e j p r a w d y , m u s i im u k a z a ć sw ó j w ła s n y s to s u n e k do O so b y J e z u s a C h r y s tu s a i p rz e k a z a ć im w ła s n e p o w ią z a n ie z N im ja k o z „ N a u c z y c ie le m ż y c ia ” . M ó w ią c o z a d a n ia c h k a te c h e ty c z n e j c h ry s to lo g ii a u to r z w r a c a u w a g ę m . in. n a n a s t ę p u ją c e s p r a w y : — W k a te c h e z ie w ła ś c iw ie lu d z ie n ie p r a g n ą o tr z y m a n ia in f o r m a c ji n a t e m a t b ib lijn e j, h is to ry c z n e j czy s y s te m a ty c z n e j c h ry s to lo g ii, le c z c h c ą n a u c z y ć się w ia r y w J e z u s a C h r y s tu s a . T re ś c i b ib lijn e j, h is to r y c z n e j i s y s te m a ty c z n e j c h ry s to lo g ii tr z e b a t a k p r z e k a z y w a ć , b y b y ły o n e p o m o c ą d la w ia r y słu c h a c z y .
— B ib lijn a , h is to r y c z n a i s y s te m a ty c z n a c h ry s to lo g ia ro z w a ż a p o c z ą tk i i h i s to r ię t r a d y c j i w ia r y w C h r y s tu s a aż do c z a só w o b e c n y c h . N a czy m m a p o le g a ć p rz e k a z y w a n ie t e j t r a d y c j i lu d z io m d z is ie js z y m ta k , b y ja k o ż y w a t r a d y c j a b y ła p o m o c n ą w p rz e ż y w a n y c h d z is ia j n a d z ie ja c h i o b a w a c h , z a d a n ia c h i p y ta n ia c h , a ja k o w e z w a n ie do p ra w d z iw e g o ży c ia , b y m o g ła b y ć p r z e k a z y w a n a w d a ls z ą p rz y s z ło ść ? (s. 18n.).
R E C E N Z J E
193
Z p u n k t u w id z e n ia b ib lijn e g o o c z y w iste , n ie p o d le g a ją c e d y s k u s ji, je s t r o z r ó ż n ie n ie m ię d z y k a te c h e z ą J e z u s a a k a te c h e z ą o C h ry s tu s ie , k tó r y m p o św ię c o n e są d w ie k o le jn e części k s ią ż k i (B i C). P r z e d s ta w ia ją c tr e ś ć k a te c h e zy J e z u s a a u to r s łu s z n ie z a je j c e n tr u m u z n a ł o rę d z ie o k r ó le s tw ie B ożym . P o w o łu je się z r e s z tą n a d o s k o n a łą pracę,·1 b o ń sk ie g o e g z e g e ty : H. M e r к 1 e i n,
J e s u B o t s c h a f t v o n 'der G o t t e s h e r r s c h a f . E i n e S k i z z e , S t u t t g a r t 1983. P o n ie w a ż
m y ż y je m y w in n e j s y tu a c ji n iż b e z p o ś r e d n i s łu c h a c z e Je z u s a , D. E m e is r o z w a ż a , c z y m je s t k a te c h e z a J e z u s a w n a s z e j s y tu a c ji. W y c h o d z ą c od s t w i e r d z e n ia c h a ra k te r y s ty c z n e g o d la c zasó w J e z u s a n a p ię c ie m ię d z y ,z b a w ie n ie m ” i jeg o b r a k i e m ” („Heil” u n d „ U n h e il”) a u to r p y ta , g d zie i ja k d o św ia d c z a m y d z is ia j s y tu a c ji, w k tó r y c h a n i sa m i. a n i p r z y p o m o c y in n y c h lu d z i n ie m o żem y się w y d o b y ć z n a s z y c h w ą tp liw o ś c i i n ę d z y . G dzie i ja k d o ś w ia d c z a m y tego, że lu d z k ie ży cie je s t o d n a w ia n e , z b a w ia n e ? (s. 62— 66). W n a s tę p n y c h p a r a g r a f a c h a u to r a n a liz u je ta k ie te m a ty k a te c h e z y J e z u s a ja k : z b a w ie n ie i p o k ó j (s. 66— '71), n o w y lu d (s. 71— 74), o c z e k iw a n ie u rz e c z y w is tn ie n ia się k r ó le s tw a (s. 74— 77), B oże m iło s ie rd z ie n a d n ę d z ą c z ło w ie k a (s. 77n.). W te j części w s k a z u je o n ta k ż e n a k rz y ż i z m a r tw y c h w s ta n ie J e z u s a ja k o n a k r y z y s i p o tw ie r d z e n ie k a te c h e z y J e z u s a (s. 79— 88).
W części tr z e c ie j, p o św ię c o n e j k a te c h e z ie o C h ry s tu s ie , a u t o r u k a z u je n a jp i e r w d ro g ę , ja k a p r o w a d z iła do w ia r y w C h r y s tu s a (s. 95— 105). K a te c h e za J e z u s a b y ła d ro g ą p ro w a d z ą c ą do p o z n a n ia J e g o ta je m n ic y ; J e g o s łu c h a cze c iąg le n a n o w o s ta w ia li p y ta n ie : k im O n je s t? J e z u s w s k a z y w a ł, że w y p e ł n ia w o lę O jca. F u n d a m e n te m w ia r y w C h r y s tu s a je s t J e g o z m a r tw y c h w s ta n ie , k tó r e s p ro w o k o w a ło do ponow m ego p o s ta w ie n ia p y ta n ia , k im O n je s t i do w y z n a n ia w ia r y w J e z u s a ja k o M e s ja sz a B ożego.
A u to r s tw ie rd z a , że w k o ś c ie ln y m C r e d o o d n o sz ą c y m się do ta je m n ic y J e z u s a c e n tr a ln e m ie js c e z a jm u je o k re ś le n ie „ S y n B o ż y ” ; d la te g o p r a g n ie k r ó tk o p r z e d s ta w ić w sp ó łc z e s n e te o lo g ic z n e w y s iłk i w y ja ś n i e n ia z n a c z e n ia te g o ty tu łu , m a ją c n a u w a d z e z a d a n ie k a te c h e z y (s. 106). P ie r w o tn ie z w y z n a n ie m w ia r y w. J e z u s a ja k o „ S y n a B o żeg o ” śc iśle w ią z a ło się o c z e k iw a n ie Z b a w c y , w y p o sa ż o n e g o w m oc B ożą (D u ch a św ięteg o ), lu b n a d z ie ja n o w e g o k ró la , p rz e z k tó r e g o Bóg u rz e c z y w is tn i s w o je p a n o w a n ie (ta k ro z u m ia n o P s 2,7 i P s 110). W d o s trz e ż e n iu ś c isłe j z a ż y ło śc i J e z u s a z B o g ie m ja k o „ O jc e m ” m a s w o je ź ró d ło p o s łu g iw a n ie się s ło w e m „ S y n ” , k tó r e w s k a z y w a ło n a je d y n ą r e la c ję , z a c h o d z ą c ą m ię d z y J e z u s e m a J e g o O jc e m i B o g iem . B a rd z o w c z e śn ie z a c z ę to — w e d łu g p r z e k o n a n ia K o śc io ła p o d w p ły w e m s a m e g o B c g a — z a s ta n a w ia ć się n a d ta je m n i c ą J e z u s a ja k o S y n a . C o ra z b a r d z ie j w y ja ś n ia ła się p rz y c z y n a b lis k o ś c i J e z u s a w s to s u n k u do' B o g a: S y n je s t d a r e m m iło ś c i O jca. O s ta te c z n ie p ro w a d z iło to do u z n a n ia , że S y n B oży — B óg p ra w d z iw y z B o g a p ra w d z iw e g o — s ta ł się c z ło w ie k ie m (s. 106— 121). W ia r a t a w y r a ż a n a b y ła p rz e z c h r z e ś c ija n sz c z e g ó ln ie p o d c z a s ś w ię to w a n ia n a r o d z in P a n a i p o d c z a s s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii (s. 121— 128).
W n a s tę p n y c h p a r a g r a f a c h a u to r ro z w a ż a k o le jn e e le m e n ty c h rz e ś c i ja ń s k ie g o C re d o : u m a r ł za n a s — z m a r tw y c h w s ta ł (s. 128— 158), w s tą p ił n a n ie b io s a — sie d z i po p r a w ic y B o g a (s. 158— 163), p rz y jd z ie p o n o w n ie (s. 163— 177), p rz e z N ieg o w s z y s tk o się s ta ło (s. 178— 182), D a w c a D u c h a (s. 182— 197). O m ó w io n e je s t z n a c z e n ie ty c h a r t y k u łó w w ia r y ; za k a ż d y m ra z e m z w ró c o n a je s t u w a g a n a p rz e ż y w a n ie ty c h ta je m n ic p o d c z a s u ro c z y s to ś c i c h rz e ś c ija ń s k ic h . K s ią ż k a D. E m e is a je s t c ie k a w y m u ję c ie m c h ry s to lo g ii p is a n e j d la p o tr z e b k a te c h e z y . W ja s n y , p r z y s tę p n y sp o só b p r z e d s ta w ia k a te c h e z ę J e z u s a i k a te c h e z ę o C h ry s tu s ie . W y c h o d z i od te k s tó w n o w o te s ta m e n ta ln y c h , u w z g lę d n ia ro z w ó j t r a d y c ji k o ś c ie ln e j, d o k o n u je a k tu a liz a c ji. U z y s k a n iu w ię k s z e j p r z e jr z y s to ś c i s łu ż ą t e k s t y z a m ie s z c z a n e w ra m k a c h . K s ią ż k a g o d n a p o le c e n ia w s z y s tk im ty m , k tó r z y p r z e k a z u j ą p r a w d y w ia ry .
ks. R,o man B a r t n i c k i , W a r s z a w a
