K., I.
Wizyta historyków niemieckich w
Olsztynie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 230-231
w n aszym środo w isku, w y d a je się rzeczą p ożyteczn ą p o in fo rm o w an ie czy teln i ków K o m u n ik ató w o Ł u ży ck im In sty tu cie B ad aw czy m . P o w sta ł on w r. 1951 po ukazan iu się w N iem ie ck ie j R ep u b lice D em o k ratyczn ej „u sta w y o p rz e strz e g a niu p raw lu d n o ści łu ż y c k ie j” . K iero w n ik am i O d d ziału H isto ry czn eg o tegoż I n sty tu tu byli: w latach 1951 — 1954 E rn e st F alm , 1953 — 1956 d r J a n So łta, a od r. 1955 d r F rid o M etśk . P raw ie rów nocześnie w r. 1952 p o w sta ł O d d ział H istorii' Ł u życ In sty tu tu Ł u ży ck ie g o n a U n iw ersy tecie im. K . M a rk sa w L ip sk u . N a tym że u n iw ersytecie w p row adzon o sp e c ja liz a c ję łu życką, a O dd ział Ję z y k a i L ite ra tu ry In sty tu tu Ł u ży ck ie go śc iśle w sp ó łp ra c u je z In sty tu te m S ło w ia ń skim , n ato m iast O dd ział H isto rii Ł u ży c zw iązał się z In sty tu te m H isto rii U n i w ersy tetu .
Po r. 1945 p ierw sze p race n au k ow e u k azały się d o p iero w r. 1953. (M etśk: K u r s serb skich staw izm ow ), n astęp n ie p o jaw iły się p race E. P alm a, M. R eu th era, W. B oelk ego, J . So łta, E. W in tera i K . K re u z a. G łów nym organ em o śro d ka bu d ziszy ń skieg o je st L é to p is In stitu ta za S e r b sk i L u d o sp y t, R ja d B , H isto risk i L é to p is, D om ow ina, N ak ład w B y d y śin je , którego p ie rw sz y . zeszyt u k azał się w r. 1956. „L é to p is” zaw iera szereg stu diów i m isc ellan e ó w łączących h istorię Ł u życ ze Ś lą sk ie m czy z P o lsk ą.
S to su n k i n arodow ościow e i k w e stię odrodzen ia n arod o w ego na G órnych i D olnych Ł u życach p rz e d sta w ia F . M etśk (S ta w o k n je jsk i ab so lu tizm w M uża- k o w sk ie j a w 2 a ro w sk ie j w 17 a 18 lëtsto tk u a ja k o za k ła d y a w o skutk i). P rzed e w szy stk im p o lem izu je z E. W interem , p rofesorem u n iw e rsy tetu w H alle. Ten ostatn i z ajm u je się zagad n ie n iem opieki tegoż u n iw e rsy tetu n ad język am i zach o d n io -słow iań sk im i oraz om aw ia ro lę trzech le k to ra tó w p o lsk ich w H alle (w. X V III) w szerzen iu na Ś lą sk u i Ł u ży cach p ro p ag an d y p ie ty sty c zn e j (zob. F. W inter: Die P fle g e der w est-u n d sü d slaw isch en S p rach e n in H alle im 18 Jah rh u n d ert. B e rlin 1954). F . M etśk, odw rotn ie niż E. W inter p o d k re śla szczególn ą rolę g e rm a n iz a to rsk ą rodów C allen b ergó w i P rom n itzów . P. Ja n e s i J . S o łta o p raco w u ją przed e w szy stk im ro zw ój ru ch u p olity czn ego Ł u życzan , ro lę D om ow iny łu ży ck iej, czy ja k H. B rü c k n e r o m aw ia p lan y w y sie d len ia Serb o -Ł u ży czan op racow yw an e p rzez H im m lera.
Obok sp raw n arodow ościow ych dw ie jeszcze dzied zin y op racow yw an e są w ośrod ku b u d ziszyń skim — ro zw ijan ie się sił p ro d u k cy jn y ch w gosp o d arce a g ra rn e j oraz w alk i k laso w e lu d n o ści w ie jsk ie j. Np. M. K a sp o ra o p racow u je ruch robotniczy, a W. B o elck e s ta r a się o próbę m a rk sisto w sk ie g o sp o jrzen ia n a d zieje w si g ó rn o -łu ży ck iej (W. B o elck e: Z u r L a g e d er O b erlau sitzer B au e rn vom au sgeh en den 16. bis zum A u sgeh en den 18. Ja h rh u n d e rt. B u d ziszy n 1955, s. 124).
T a k ró tk a n o tatk a w sk azu je , iż n aw iązan ie k o n tak tu m iędzy O lsztynem a B u dziszyn em m oże o k azać się bard zo pożyteczne. N a p o czątek te j w sp ó ł p ra c y u stalo n o o p raco w an ie ro li le k to rató w (sem in ariów ) p olsk ich i litew sk ich n a u n iw ersy tetach w H alle i w K ró lew cu i ich rolę w ru ch u p ietystyczn ym . Z agad n ien ie pow yższe ośrod ek o lszty ń sk i je st w sta n ie szerzej op racow ać.
N ależy tylko życzyć sobie, by ten p ie rw szy k o n tak t n au kow ych ośrodków B u d ziszy n a i O lszty n a p rzy n iósł kon kretne rezu ltaty .
W IZ Y T A H IST O R Y K Ó W N IE M IE C K IC H W O L S Z T Y N IE
W dn iach 8 i 9 VI. 1959 r. w W ojew ódzkim A rch iw u m P ań stw o w ym , w .S ta c ji N au ko w ej P T H w O lsztynie oraz w M uzeum M azu rsk im p rzeb y w ali d w a j p rzed staw iciele ośro d k a n au kow ego w M arb u rg u (N R F). B y li to d r R ich ard
B r e y e г z H e rd e r-In stitu t w M arb u rg u oraz p rof, d r P e te r S c h e i b e r t k ie ro w n ik S e m in a riu m H isto rii W schodniej E u ro py u n iw ersy tetu w M arb u rgu . P o b y t p ie rw sze go był z je d n e j strony rew izytą n a odw iedziny d y re k to ra W oje w ó d zk ie g o A rch iw u m P ań stw o w ego w O lsztynie, d ra T ad e u sz a G ry g ie ra, w In sty tu c ie H erd e ra w M arb u rg u (w g ru d n iu 1957), z d ru g ie j stro n y m ia ł na celu z ap o zn an ie się z w arsztate m p ra c y ośro d k a olsztyń skiego. P rzed staw icie lo w i In sty tu tu H erd e ra, chodziło przede w szy stk im o poznan ie założeń m etodycz nych, n au k o w o -o rgan izacy jn y ch oraz m etodologicznych regio n alizm u rep rezen to w an ego przez ośrod ek olsztyń ski. D r R. B re y e r stw ierdzał, że regio n alizm o śro d k a o lsztyń sk iego, z n a jd u ją c y zre sztą sw e odbicie w K o m u n ik atac h M a zu rsk o -W arm iń sk ich , je st znaczn ie szerszy i g łęb szy od typow ego regio n alizm u n ie m ieck iego (tzw. H eim atkun de).
Z a p o z n a ją c się z w arsztate m p ra c y o śro d k a olsztyń skiego p rzed staw iciel In sty tu tu H erd e ra stw ie rd zał, iż m im o lep szych w aru n kó w p ra c y ośrod ek m arr b u rsk i b o ry k a się ze znaczn ym i tru d n o ściam i, głów nie z coraz w ięk szy m b r a k ie m zn ajom ości lite ra tu ry p o lsk ie j oraz ję zy k a p olsk iego 'w śró d niem ieckich pracow ników ' n au kow ych. P o lsk a p ro d u k cja n au kow a d o tycząca np. Z iem Z a ch odn ich znaczn ie przew yższa m ożliw ości je j op an ow an ia przez ośro d ek m ar- b u rsk i.
P ro f. d r P. S ch e ib e rt przed e w szy stk im in teresow ał się m ożliw ościam i b ad aw czy m i o śro d k a o lsztyń sk iego (ściśle j A rchiw um ), je śli chodzi o z a g a d n ie n ia E u ro py P ółn ocn o-W sch odn iej (k rajó w bałtyckich ). Z agad n ien iem , in te re su ją c y m ta k p rof. S ch eib erta, ja k i dr R. B re y e ra, to p ro p o zy cja b ezp o śred n iego n aw iązan ia k on tak tów o śro d k a olszty ń sk iego i m arb u rsk ieg o .
I. K .
W Y ST A W Y N A Z A M K U W L ID Z B A R K U
B ard zo pow ażnym , w sk a li o gó ln op olsk iej w yd arzen iem k u ltu raln y m było o tw arcie w dniu 24 m a ja br. na zam k u w L id z b a rk u W arm iń skim w y staw y pt. „W ybitni m alarze p olscy X I X w ie k u ” . N a sp ec jaln e p rzy tej o k a z ji p od k reślen ie z a słu g u je fak t, że L id z b a rk m a zaszczyt o g ląd ać i być p ierw szy m w y staw cą w k r a ju n iektórych b ard zo cennych, o w y so k iej w a rto śc i płócien polsk ich , ja k ie były po w o jn ie ekspon ow an e w P R L .
E k sp o zy cja w y staw y i w y b ór m ie jsc a je st zasłu g ą zain tere so w an ia m uzeów w arszaw sk ich , a p rzed e w szy stk im d y rek to ra M uzeum N arodow ego, p ro f, dr S t a n isław a L o ren tza, ja k ie zrodziło się na tle w sp ó łp racy W arszaw a — O lsztyn i p rzyn osi pod k ażd y m w zględem , a w ięc i k u ltu raln y m , duże k o rzy śc i tu te j szem u regionow i, a w tym w y p ad k u sta r e j dzieln icy p o lsk ie j, W arm ii i je j dłu gow ieczn ej sto licy L id zb ark o w i.
W ystaw a ta, p odobn ie ja k zeszłoroczne obchody 650-lecia L id z b a rk a , zgro m ad ziła tłu m y p u bliczn ości z m ia sta i pow iatu , z w ojew ództw a i całego k ra ju , a przede w szy stk im ze stolicy P o lsk i. P rzy b y li rów pież w ysocy d o sto jn icy p ań stw ow i i p a r ty jn i, p rzed staw iciele n au k i, lite ra tu ry i p ra sy . M iędzy innym i, na otw arcie w ystaw y" p rzy b ył p rzed staw iciel R a d y P a ń stw a — p oseł O zga- M ich alski, w ice m in iste r k u ltu ry i sztu k i — G arsteck i, w ice m in iste r o św iaty — D ębińska, p rzed staw iciel К С P Z P R — D aniłow icz, d e le g a c ja Sto łeczn ej R ad y N aro dow ej z prof, dr H erb stem n a czele, rekto rzy U n iw ersy tetu W arszaw sk iego i W yższej S zk o ły R o ln iczej w O lsztynie, dyrek torzy m uzeów w arszaw sk ich ,
