W długim okresie poziom życia w Polsce będzie zależał od tego, jak wielu Polaków będzie pracowało i jak bardzo ich praca będzie wydajna. W prezentacji oceniamy propozycje programowe partii politycznych w podziale na te dwa obszary.
Od czego zależy wzrost gospodarczy?
Liczba pracujących będzie zależała od zmian demograficznych, imigracji i aktywizacji zawodowej.
Najważniejsze kwestie programowe pogrupowaliśmy tu na:
• Zatrudnienie osób słabiej wykwalifikowanych • Aktywizacja zawodowa osób starszych
Wydajność pracy jest wypadkową zasobu kapitału materialnego i niematerialnego, który czyni pracę bardziej wydajną, i przede wszystkim od tego, na ile skutecznie polska gospodarka będzie dostosowywać się do zmieniających się warunków, tworząc modele biznesowe łączące pracowników i kapitał w najbardziej produktywne kombinacje.
Najważniejsze kwestie programowe pogrupowaliśmy tu na:
• Opodatkowanie firm i inwestycji • Ułatwienia administracyjne • Konkurencja
Klin podatkowy dla osoby zarabiającej połowę przeciętnego wynagrodzenia
Podatki i składki jako % pełnych kosztów pracodawcy, 2018 rok
Uwaga: OECD w wyliczeniach dla Polski nie wlicza składki do OFE do klina podatkowego, co sztucznie go zaniża; źródło: OECD
1. Liczba pracujących: zatrudnienie osób słabiej wykwalifikowanych
Polska ma trzecią najniższą stopę zatrudnienia osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym – jedną z barier jest bardzo wysokie opodatkowanie niskich płac.
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% C h ile Izrae l N o w a Zelandia Me ks yk Szw ajc aria Ko rea Aus tr alia Irla nd ia W. B rytan ia Kanad a Ho lan d ia US A Lu ksem b u rg Island ia P or tu gal ia Fr an cja His zp an ia N o rw egia Es to n ia Tu rcja Ja p onia Dan ia Fi n la n d ia Gr ecja Litw a B e lgia Łotw a Sło w e n ia Wł o ch y Sło w ac ja P L-p o zmi an ac h C ze ch y Aus tr ia Szw ecj a P L-o b ec n ie N iem cy Wę gr y
Pensja netto osoby zarabiającej płacę minimalną według poszczególnych partii
Tys. PLN, propozycje na 2021 rok
źródło: szacunki własne
KO jako jedyne chce obniżyć opodatkowanie osób o niskich dochodach – Lewica i PiS chcą wyższe pensje netto wymusić na pracodawcach podwyżkami pensji minimalnej, co razem z rosnącymi podatkami i składkami znacząco podniesie koszty ponoszone przez pracodawców.
1,6 2,5 2,0 2,2 1,1 0,6 1,3 1,4 0 1 2 3 4
obecnie KO (2.6 tys. zł brutto) Lewica (2,8 tys. zł brutto) PiS (3 tys. zł brutto)
2019 propozycje na 2021
pensja netto podatki i składki
Stopa zatrudnienia osób w wieku 55-64 lata
% 2018
źródło: szacunki własne
Po obniżeniu wieku emerytalnego w tej kadencji przez PiS wiek emerytalny kobiet w Polsce jest najniższym w UE – pozostałe kraje albo już go podniosły albo są w trakcie podnoszenia.
1. Liczba pracujących: aktywizacja zawodowa osób starszych
41% 41% 43% 46% 47% 49% 50% 50% 52% 52% 54% 54% 54% 54% 59% 60% 61% 61% 65% 65% 65% 65% 68% 69% 69% 71% 71% 78%
Długość pracy a wysokość emerytury wynikająca z wpłaconych składek
Wyliczenia dla kobiety zarabiającej medianę wynagrodzeń (4,3 tys. zł)
źródło: szacunki własne
Żadna z partii nie proponuje podniesienia wieku emerytalnego, jednak PO proponuje zachęty dla osób starszych do dłuższej pracy (zwolnienia z podatków i składek, pakiety akcji dla dłużej pracujących). Propozycja Lewicy natomiast oznacza, że kobieta pracująca 40 lat otrzyma taką samą emeryturę jak kobieta pracująca 20 lat, co będzie zniechęcać do płacenia składek.
1. Liczba pracujących: aktywizacja zawodowa osób starszych
0 0,5 1 1,5 2
20 lat pracy 30 lat pracy 40 lat pracy 40 lat pracy 45 lat pracy
przejście na emeryturę w wieku 60 lat przejście na emeryturę w wieku 65 lat
Em er ytu ra ne tt o
Minimalna według Lewicy
Minimalna według PiS Obecna minimalna
źródło: szacunki własne
Niemal wszyscy chcą rozbudowywać sieć przedszkoli i żłobków, co jest dobrym rozwiązaniem, natomiast inne rozwiązania obciążające pracodawców mogą mieć skutki odwrotne od zamierzonych. Pozytywnie należy też ocenić, że partie więcej miejsca poświęcają też opiece nad osobami starszymi.
1. Liczba pracujących: pozostałe
• Wszystkie partie poza Konfederacją postulują ułatwienie w godzeniu obowiązków rodzinnych i zawodowych. Część rozwiązań, szczególnie proponowanych przez PSL i Lewicę (krótszy tydzień pracy, dłuższe urlopy dla rodziców) jeśli będzie obciążać pracodawcę może jednak mieć efekt odwrotny od zamierzonego, utrudniając rodzicom znalezienie pracy.
• Niestety pomimo rosnącego znaczenia cudzoziemców, przede wszystkim Ukraińców, dla polskiego rynku pracy, większość partii pomija tą kwestię w swoim programie. Nieszczęśliwym wyjątkiem jest Konfederacja, która pisze o ograniczeniu migracji zarobkowej do Polski. PiS w programie pisze o migracjach tylko w kontekście ograniczania migracji uchodźców do UE, pomijając kwestię migracji zarobkowych do Polski.
Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach 2016 rok, % pracujących w przedsiębiorstwach niefinansowych
Większość partii przede wszystkim chce obniżyć opodatkowanie najmniejszych firm, których jest najwięcej i które są najmniej wydajne. Wyjątkiem jest KO, która chce premiować firmy rosnące i inwestujące, co może pomóc wzmocnić brakujący środek – czyli firmy małe i średnie.
Źródło: Szacunki własne według Eurostat
2. Wydajność pracy: Opodatkowanie firm i inwestycji
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
mikro małe średnie duże
przedsiębiorstwa Polska Niemcy 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
mikro małe średnie duże
PPP - po korekcie o różnice w poziomie cen między Polską a Niemcami
nominalny kurs
Wydajność pracy
•Szacunki własne przy założeniu 5% rentowności sprzedaży
Promowany przez PiS mały CIT może zniechęcać firmy do wzrostu, bo oznacza dwa reżimy: 9% albo 19% podatku CIT. Firma przekraczająca próg przychodowy przechodzi z reżimu 9% na 19% i pomimo większej sprzedaży zaczyna mieć niższe zyski netto.
Wysokość podatku CIT w zależności od przychodów firmy PL,N 2019
- 10 000 20 000 30 000 40 000 50 000 60 000 70 000 80 000 90 000 firma o przychodach 1 999 999 euro
firma o przychodach 2 000 001 euro
Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie Eurosatu i prezentacji Adama Mariańskiego pt. „Legislacja podatkowa w Polsce - dokąd zmierzamy?” (1.10.2019)
Wiele firm nie inwestuje i nie rośnie bojąc się nieprzewidywalnych zmian prawa i licznych kontroli. Problem ten uległ pogłębieniu pod rządami PiS, który wprowadził nowe domiary podatkowe, liczne niejasne obowiązki biurokratyczne i surowsze sankcje (często najostrzejsze w UE). W połączeniu z atakiem na niezależność sądów doprowadziło to do spadku stopy inwestycji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, pomimo bardzo dobrej koniunktury.
Stopa inwestycji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych
% PKB
2. Wydajność pracy: Opodatkowanie firm i inwestycji
10% 11% 12% 13% 14% 15% 16% 17% 18% 19% UE Polska: PiS Polska: PO-PSL 1 10 15 20 20 21 25 30 50 50 80 150 378 8301 000 5 040 H iszpan ia Fran cj a Fi nlan dia C ypr C zec h y Wło ch y N iemcy Słow acj a Au st ria Szw ec ja P ortu gali a Słow en ia Dan ia H olan dia W. B ry tani a P olsk a
Maksymalna kara za nieprzestrzeganie MDR nałożone na osoby fizyczne
Roczny czas potrzebny na rozliczenie podatków 2019 rok, w godzinach
Wszystkie partie deklarują mniejsze obciążenia administracyjne. Obiecujące są propozycje KO wspólnego rozliczania ZUS i PIT oraz PiS zbliżenia przepisów podatkowych i rachunkowych oraz oddzielenia opodatkowania pracy i działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać, że dotychczas wprowadzone przez PiS zmiany istotnie zwiększyły obciążenia administracyjne podatników do 2 najwyższego poziomu w UE.
Źródło: Bank Światowy
2. Wydajność pracy: ułatwienia administracyjne
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 Es to n ia Lu xem b ourg Irelan d Fi n la n d Lith u an ia UK N et h er lan d s Sw ed en C yp rus Aus tr ia Den m ark B e lgiu m Fr an ce Mal ta Spain R oman ia Lat via Sl ov aki a Gr ee ce C ro atia Ger m an y C ze ch ia Sl ov en ia Ita ly P or tu gal Hun gary P ol an d B u lg aria
Regulacja rynku produktów w 2018 roku
OECD Product Market Regulation index
Najbardziej wypaczającą konkurencję formą regulacji w Polsce jest duża ilość kontrolowanych przez polityków spółek państwowych. Pod tym względem zajmujemy drugie najgorsze miejsce wśród 36 krajów OECD. KO jako jedyna deklaruje znoszenie barier dla konkurencji, w tym prywatyzację.
Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie danych OECD. Brak danych dla Estonii i USA.
Zakres państwowych przedsiębiorstw w 2018 roku
OECD Product Market Regulation: Scope of SOEs indicator
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 Turcja Kanada* LuksemburgBelgia* Korea Meksyk*Francja Grecja Szwajcaria*Słowacja Austria IslandiaPolska JaponiaIzrael Chile Irlandia Finlandia PortugaliaWłochy Węgry Słowenia N. Zelandia*Czechy Łotwa Holandia Australia*Norwegia SzwecjaLitwa Niemcy*Dania Hiszpania W. Brytania 0 1 2 3 4 5 6 FrancjaPolska Szwajcaria*Litwa LuksemburgNorwegia Finlandia N. Zelandia*Niemcy* Szwecja SłoweniaWęgry Łotwa Turcja Włochy Kanada*Austria Irlandia Japonia Meksyk* SłowacjaKorea Dania Australia*Grecja Izrael HolandiaBelgia* Czechy Portugalia W. BrytaniaIslandia HiszpaniaChile
2. Wydajność pracy: konkurencja
Z punktu widzenia wzrostu gospodarczego najważniejsze jest jak postulaty poszczególnych partii mogą wpłynąć na zmianę liczby pracujących oraz wydajność pracy.
Podsumowanie
Liczba pracujących
1. KO jako jedyna proponuje szeroki pakiet działań podnoszących atrakcyjność pracy (przede wszystkim niższe opodatkowanie pracujących, zachęty do dłuższej pracy dla osób starszych). PiS, Lewica i PSL głównie chcą zwiększać transfery socjalne, przede wszystkim do osób starszych. Najdalej idąca propozycja Lewicy sprawiłby, że dla większości osób opłacanie składek emerytalnych innych niż minimalne nie będzie miało sensu.
2. Wszystkie partie poza Konfederacją mają w programach ułatwienia w łączeniu rodzicielstwa i pracy. Wydajność pracy
1. PiS, Lewica i PSL przede wszystkim chcą wspierać najmniejsze firmy nastawione na trwanie, natomiast KO chce premiować rosnące i inwestujące firmy, co może mieć pozytywny wpływ na wzrost wydajności Pracy.
2. KO, Lewica i PSL chcą przywrócić praworządność, co ułatwi firmom planowanie wieloletnich inwestycji i specjalizację, pozwalając na wzrost produktywności. PiS zamierza kontynuować obecną politykę.
3. Wszystkie partie obiecują ułatwienia biurokratyczne, najbardziej konkretnie brzmią obietnice KO i PiS, jednak w przypadku PiS należy pamiętać, że w szczególnie istotnych kwestiach podatkowych w praktyka w tej kadencji szła najczęściej w przeciwną stronę.
4. KO jako jedyna proponuje znoszenie barier ograniczających konkurencję, co sprzyjałoby szybszemu wzrostowi produktywności.
Wydatki państwa, a proponowane przez Konfederację cięcia podatków (dane za 2017 rok)
Mld zł
Proponowane przez Konfederację cięcia podatkowe (podatku PIT, akcyzy na paliwo, opłaty paliwowej i składek ZUS) nie mają realistycznego finansowania. Wymienione w programie cięcia w administracji nie wystarczą, bo nawet cała administracja państwowa (działalność ogólnopaństwowa) jest 4-krotnie mniej kosztowna.
Źródło: Opracowanie własne FOR na podstawie danych Eurostatu
Załącznik: Czemu postulaty cięć podatkowych Konfederacji są poza skalą?
Działalność ogólnopaństwowa
Ochrona środowiska Gospodarka mieszkaniowa i
komunalna Rekreacja, kultura i religia Obrona narodowa Bezpieczeństwo i porządek publiczny Sprawy gospodarcze Zdrowie Edukacja Ochrona socjalna Podatek PIT Akcyza na paliwo i opłata paliwowa Składki ZUS Emerytury 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
