U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A
L U B L I N – P O L O N I A
VOL. LXI, 26 SECTIO DD 2006
*Zakład Epizootiologii i Klinika Chorób Zaka nych Instytutu Chorób Zaka nych i Inwazyjnych Akademii Rolniczej w Lublinie
**Prywatna Lecznica dla Zwierz t, ul. Kielecka 17, 26-060 Ch ciny
MICHAŁ KRAKOWSKI
**, KRZYSZTOF KOSTRO
*Wpływ immunostymulacji na odporno nieswoist
samic lisów polarnych w drugiej połowie ci y
i zdrowotno ich potomstwa
Stimulation of nonspecific immunity in female polar foxes in the second part of pregnancy and health state of their progeny
STRESZCZENIE
Dwukrotne podanie preparatu Isoprivet lub Levamisole w dawkach stymuluj cych układ im-munologiczny samic ci arnych lisów polarnych nie wywołuje niepo danych efektów. Zastoso-wanie aktywnej immunostymulacji u samic w drugiej połowie ci y zwi ksza aktywno metabo-liczn , fagocytarn i bójcz neutrofilów oraz surowiczy poziom lizozymu i IgG, co wiadczy odu ej skuteczno ci tej metody w przywracaniu zaburzonych funkcji komórkowych i humoralnych mechanizmów odporno ci nieswoistej. Stwierdzona korelacja pomi dzy kształtowaniem si suro-wiczego poziomu lizozymu i IgG mo e by jednym z kryterium oceny stanu zdrowotnego samic lisów polarnych w okresie ci y oraz stanowi przydatny wska nik w prognozowaniu wyst pienia zaburze okresu okołoporodowego.
Słowa kluczowe: immunopotencjalizacja, odporno nieswoista, lis polarny, ci a, okres okołopo-rodowy
WST P
Infekcje bakteryjne układu moczowo-płciowego s jedn z głównych przyczyn zaburze w reprodukcji lisów, przynosz cych du e straty w hodowli. U samic ci arnych s one przyczyn obumierania i resorpcji zarodków, mumifikacji płodów, pó nych ronie , rodzenia martwych szczeni t oraz wysokiej miertelno ci osesków w pierwszych dniach po urodzeniu [Kostro i in. 1997, Masihi 2000, Krakowski i in. 2002].
Stosowanie antybiotyków i chemioterapeutyków w leczeniu zaka e bakteryjnych układu roz-rodczego u ci arnych samic lisów hodowlanych nie przynosi cz sto spodziewanych efektów. Ponadto niektóre antybiotyki stosowane przez dłu szy okres u samic ci arnych działaj toksycznie i teratogennie na płód [Milano i in. 1991, Krakowski 1996, mielewska-Ło 1998, Kostro i in. 2001].
W rozwoju infekcji bakteryjnych kluczowe znaczenie ma sprawno mechanizmów odporno-ci naturalnej. Ich znajomo pozwala na prowadzenie kontrolowanej potencjalizacji nieswoistej odporno ci naturalnej, odpowiedzialnej w du ym stopniu za niewra liwo zwierz t na infekcje. Pomy lne wyniki uzyskane przez wielu autorów w profilaktyce schorze w okresie okołoporodo-wym u wi i koni po immunostymulacji samic ci arnych wskazuj zarówno na bezpiecze stwo stosowania, jak i du skuteczno ci tej metody [Hennessy i in. 1987, Krakowski 1996, Krakowski i in. 1999, 2002].
Celem bada była ocena wpływu dwóch immunomodulatorów: Isoprivetu lub Levamisolu na wybrane parametry odporno ci nieswoistej u samic lisów polarnych w drugiej połowie ci y oraz skuteczno ci tej metody w poprawie zdrowotno ci ich potomstwa.
MATERIAŁ I METODY
Zwierz ta do wiadczalne
Badania przeprowadzono w fermie licz cej 150 samic lisów polarnych stada podstawowego, w której od 3 lat notowano znaczn miertelno noworodków oraz nisk redni odchowanych szczeni t od samicy. Badaniem obj to 30 samic b d cych w drugiej połowie ci y, niepoddanych stymulacji przed okresem zbli aj cej si rui. Zwierz ta podzielono na dwie grupy do wiadczalne (grupa I i II) oraz grup kontroln (grupa III) po 10 sztuk w ka dej. Samice były utrzymywane w tych samych warunkach i ywione systemem tradycyjnym, według zalecanych dla lisów polarnych norm, z uwzgl dnieniem dodatków mineralno-witaminowych oraz miały stały dost p do wody. Preparaty immunostymuluj ce
Do immunostymulacji u yto preparatu Isoprivet (firmy Vet-Agro), stanowi cego 20% wodny roztwór izoprynozyny [syntetyczny kompleks inozyny, 1-dimetyloaminopropano-2-olu (DIP) i 4-acetamidobenzoesanu (PacBA)] do iniekcji oraz preparatu Levamisole (firma Biowet Gorzów Wlkp.), stanowi cego 7,5% roztwór levamisolum hydrochloricum do iniekcji.
W 41. dniu ci y samicom grupy I podano Levamisole podskórnie, dwukrotnie w odst pach 4-dniowych, w dawce 2,5 mg substancji czynnej/kg m.c. Natomiast samice grupy II otrzymały preparat Isoprivet domi niowo dwukrotnie w tym samym przedziale czasowym, w dawce 10 mg substancji czynnej/kg m.c. Grup kontroln (grupa III) stanowiły samice, b d ce w tym samym okresie ci y, które nie otrzymały immunostymulatora.
Samice obserwowano do rozwi zania, a nast pnie przez pierwszych 7 tygodni po porodzie, tj. do odsadzenia potomstwa, zwracaj c uwag na liczb prawidłowo wykoconych samic, liczb urodzonych szczeni t w miocie, ich ywotno i liczb odchowanych zwierz t do odsadzenia.
Metody bada immunologicznych
Test redukcji bł kitu nitrotetrazoliowego (NBT) wykonano metod Parka i in. [1968] w modyfikacji Kostro [1993], w dwu wariantach: spontanicznym i stymulowanym. Do stymulacji reduk-cji NBT przez neutrofile u yto zymosanu (Zymosan A, Sigma) opsonizowanego surowic homologiczn , przygotowanego metod opisan przez Kostro [1993]. Wyniki testu NBT przedstawiono jako procent komórek wykazuj cych obecno formozanu NBT w 100 liczonych kolejno neutrofilach.
Odczyn fagocytarny i bójczo ci. Zdolno pochłaniania bakterii przez neutrofile oraz od-czyn bójczo ci granulocytów okre lono w stosunku do wzorcowego szczepu Staphylococcus
aureus Oxford 209P metod opisan przez Kostro [1993]. Do odczynów u ywano surowicy
polarnych w wieku 1 roku. Surowice, w obj to ci 1 ml, do chwili u ycia przechowywano w -20oC. Wyniki odczynu fagocytarnego przedstawiono w postaci procentu komórek fagocytuj cych oraz indeksu fagocytarnego. Przy ustalaniu indeksu fagocytarnego liczono redni liczb gronkowców sfagocytowanych przez jeden neutrofil, obliczaj c gronkowce w 100 kolejnych neutrofilach w dwu preparatach z jednej próbki krwi. Natomiast aktywno bójcz granulocytów wyra ono w procen-tach, który obliczano według wzoru:
1 – rednia liczba kolonii w próbie badanej/ rednia liczba kolonii w kontroli ⋅ 100 Bakteriolityczn aktywno lizozymu (LZM) w surowicy okre lono metod płytkow wo-bec Micrococcus luteus (Serva), metod Grahama opisan przez Zawistowskiego [1975].
Poziom przeciwciał klasy IgG okre lono metod radioimmunodyfuzyjn przy u yciu komer-cyjnego zestawu Binding Site RID (firmy Binding Site, England), przeznaczonego do oznaczania poziomu IgG w surowicy psów.
Wymienione testy wykonano przed podaniem preparatu Levamisole lub Isoprivet, tj. w 41. dniu ci y (1. pobranie), a nast pnie w 4. dniu po podaniu pierwszej (2. pobranie) i drugiej (3. pobranie) dawki jednego z wymienionych preparatów (45. i 49. dzie ci y). Uzyskane wyniki bada poddano analizie statystycznej, obliczaj c redni i odchylenie standardowe oraz istotno ró nic pomi dzy grupami testem t-Studenta.
WYNIKI I OMÓWIENIE
Zmiany dotyczyły wszystkich badanych parametrów
nieswoistej odporno ci
komór-kowej samic lisów polarnych w drugiej połowie ci y pod wpływem preparatów
Levami-sole lub Isoprivet. Dwukrotne podanie lewamizolu lub izoprynozyny samicom grupy I
i II spowodowało istotny wzrost odsetka neutrofilów NBT dodatnich w porównaniu
z warto ciami pocz tkowymi i grup kontroln (rys. 1). Wzrost rednich warto ci testu NBT
Rys. 1. Odsetek komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ci y redukuj cych NBT w te cie spontanicznym po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn
a – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol przy 0,05; A – przy 0,01
Fig. 1. Percentage of PMN cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and
Isoprivet; a – statistically significant differences between experimental groups and control ( 0.05) A – 0.01 0 10 20 30 40 50 60 70 % k om ór ek P M N N B T d od at ni ch ce ls P M N N B T p os iti ve 1 2 3
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling
a
A A
w wersji stymulowanej zymosanem notowano w tych samych terminach oznacze , co
w te cie spontanicznym u samic` stymulowanych (rys. 2). U samic grupy kontrolnej
(grupa III) rednie warto ci testu NBT w obu jego wersjach utrzymywały si stale na
poziomie zbli onym do wyj ciowego.
Rys. 2. Odsetek komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ci y redukuj cych NBT w te cie stymulowanym po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn
A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 2. Percentage of PMN cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and Isoprivet; A – statistically significant differences between experimental groups and control ( 0.01)
W grupach samic stymulowanych nast pił tak e statystycznie istotny wzrost odsetka
komórek fagocytarnych i indeksu pochłaniania oraz odsetka komórek bójczych (rys. 3, 4, 5).
Wzrost badanych wska ników obserwowano w 4. dniu po podaniu I i II dawki
ocenia-nych preparatów. Na szczególne podkre lenie zasługuje bardzo wysoki wzrost indeksów
fagocytarnych i bójczo ci.
Wska niki nieswoistej odporno ci humoralnej u samic lisów polarnych w drugiej
po-łowie ci y po podaniu immunostymulatorów ilustruj rysunki 6 i 7. Po dwukrotnej
apli-kacji jednego z wymienionych preparatów rednie warto ci st enia IgG u samic
w grupie I i II nie uległy istotnym zmianom i kształtowały si na poziomie zbli onym do
warto ci wyj ciowych (41. dzie ci y). Natomiast ró niły si istotnie w stosunku do
rednich warto ci grupy kontrolnej. U samic niestymulowanych w 45. i 49. dniu ci y
poziom IgG osi gał najni sze warto ci w ci gu całego okresu prowadzonych bada .
W grupach samic stymulowanych ju po pierwszej dawce obu badanych preparatów
wzrosła istotnie bakteriolityczna aktywno lizozymu (rys. 6). Druga dawka, podana
w odst pie 4 dni, spowodowała dalszy wzrost jego rednich warto ci, lecz nie był on
statystycznie istotny w porównaniu z warto ciami uzyskanymi po pierwszej dawce.
U samic niestymulowanych rednie warto ci lizozymu były niskie w poszczególnych
terminach oznacze i zbli one do warto ci wyj ciowych.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 % k om ór ek P M N N B T d od at ni ch ce lls P M N N B T p os iti ve 1 2 3
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling
Rys. 3. Odsetek komórek PMN fagocytuj cych krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ci y po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 3. Percentage of PMN phagocitizing cells in peripheral blood of female polar foxes in the second half of pregnancy reducing NBT in a spontaneous test after immunostimulation with Levamisole and Isoprivet; A – statistically significant differences between experimental groups and control ( 0.01)
Rys. 4. Wska niki indeksu fagocytarnego komórek PMN krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ci y po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn
A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 4. Values of phagocyte index of PMN cells of peripheral blood in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A – statistically
significant differences between experimental groups and control ( 0.01)
0 10 20 30 40 50 60 % k om ór ek fa go cy tu j cy ch ph ag oc ci tiz in g ce lls 1 2 3 0 2 4 6 8 10 12 in de ks f ag oc yt ar ny ph ag oc yt e in de x 1 2 3
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling numer pobrania no. of sampling
grupa I grupa II kontrola group I group II control
A A A A
Rys. 5. Aktywno bójcza granulocytów krwi obwodowej samic lisów polarnych w II połowie ci y po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn
A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 5. Killer activity of granulocytes of peripheral blood in female polar foxes in the second half
of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A – statistically significant differences between experimental groups and control ( 0.01)
Rys. 6. Bakteriolityczna aktywno lizozymu w surowicy krwi samic lisów polarnych w II połowie ci y po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 6. Bacteriolitic activity of lysosyme of peripheral blood in female polar foxes in the second half of pregnancy after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet; A – statistically
signifi-cant differences between experimental groups and control ( 0.01) 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 1 2 3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 in de ks b ój cz o ci (% ) ki lle r ac tiv ity 1 2 3
A A A A
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling in de ks b ój cz o ci (% ) ki lle r a kt yv ity ak ty w no li zo zy m u (m g/ l) ly so sy m e ac tiv ity
A A A A
Rys. 7. Surowiczy poziom IgG u samic lisów polarnych w II połowie ci y po immunostymulacji lewamizolem lub izoprynozyn
A – ró nice statystycznie istotne pomi dzy grupami do wiadczalnymi a kontrol ( 0,01) Fig. 7. Serum level IgG in female polar foxes in the second half of pregnancy
after immunostimulation with Levamisole or Isoprivet;
A – statistically significant differences between experimental groups and control ( 0.01)
Preparaty Levamisole lub Isoprivet podane dwukrotnie w dawce immunostymuluj
-cej samicom lisów polarnych w drugiej połowie ci y (grupa I i II) nie wywoływały
objawów niepo danych. W zestawieniu porównawczym przedstawionym na rys. 8
stwierdzono istotne ró nice pomi dzy grupami do wiadczalnymi a grup kontroln w
liczbie samic roni cych oraz trac cych potomstwo w pierwszych 3–4 dniach po
wykoce-niu. W grupach samic do wiadczalnych (grupa I, II) nie notowano przypadków ronie ,
natomiast w grupie kontrolnej (grupa III) odsetek samic roni cych w ostatnim tygodniu
przed spodziewanym porodem był do wysoki i wynosił 30%. Samice grupy I i II
po-my lnie urodziły i odchowały potomstwo. Ponadto u samic tych nie notowano
przypad-ków zapalenia gruczołu mlekowego w pierwszych dniach po porodzie oraz objawów
bezmleczno ci w okresie laktacji. Natomiast w grupie kontrolnej (grupa III) odsetek
samic trac cych potomstwo w pierwszych 3–4 dniach po wykocie był wysoki i wynosił
40%. Szczeni ta rodziły si słabe, nie wykazywały ch ci do ssania i gin ły w pierwszych
dniach po urodzeniu. Miarodajny wska nik rozrodu, okre lany stosunkiem liczby
odsa-dzonych do liczby szczeni t uroodsa-dzonych, wynosił 80,7% w grupie samic stymulowanych
preparatem Levamisole (grupa I) i 84,1% preparatem Isoprivet (grupa II). Natomiast
w grupie kontrolnej (grupa III) wynosił on 51,6%. Wska nik odchowu szczeni t w
mo-mencie odsadzenia (7 tygodni) kształtował si rednio na samic – w grupie I 6,4,
nato-miast w grupie II 7,6 (rys. 8). W grupie kontrolnej wska nik ten był 4-5-krotnie ni szy w
porównaniu z grupami do wiadczalnymi i wynosił 1,6.
Sterowanie układem immunologicznym, zwłaszcza w aspekcie praktycznym, jest
przedmiotem licznych bada do wiadczalnych i klinicznych. Dotycz one zwłaszcza
„ rodków pot guj cych lub koryguj cych reaktywno immunologiczn ” przez wpływ na
0 5 10 15 20 25 30 1 2 3 su ro w ic zy p oz io m Ig G (g /l) se ru m le ve l o f I gG (g /l)
grupa I grupa II kontrola group I group II control
numer pobrania no. of sampling
A A A A
mechanizmy odporno ci naturalnej oraz wzmaganie odpowiedzi immunologicznej
[Davi-la Ve[Davi-lazquez i in. 1998, Krakowski i in. 1999, Kostro i in. 2001]. Badania własne
prze-prowadzone na samicach lisów polarnych w drugiej połowie ci y umo liwiły prze
le-dzenie zachowania si nieswoistych komórkowych i humoralnych mechanizmów
obron-nych po zastosowaniu aktywnej nieswoistej immunostymulacji. Stwierdzono
immunopo-tencjalizuj cy wpływ lewamizolu i izoprynozyny na aktywno metaboliczn ,
fagocytar-n i bójcz fagocytar-neutrofilów. Okazało si , e hamowafagocytar-ne w prawidłowym przebiegu ci y
mechanizmy odporno ci komórkowej, na korzy czynników humoralnych, zostaj
pobudzone i bior udział w reakcjach obronnych [Burns i in. 1999].
Rys. 8. Porównawcze wyniki redniej liczby szczeni t urodzonych i odchowanych w grupie samic stymulowanych i w kontroli
Fig. 8. Comparative results of the mean number of puppies born and reared in a group of stimulated females and in control
Wyniki uzyskane u samic stymulowanych, dotycz ce kształtowania si surowiczego
poziomu IgG wskazuj , e u zwierz t z prawidłowym przebiegiem ci y obni enie si
poziomu IgG w surowicy w ko cowym okresie ci y jest nast pstwem zwi kszonego
biernego transportu tego białka do układu rozrodczego, czemu sprzyja wzrost poziomu
estrogenów, zwi kszaj cych przepływ krwi w układzie rozrodczym oraz proces
kolostro-genezy. U samic niestymulowanych podczas całego do wiadczenia st enie IgG
utrzymywało si na istotnie ni szym poziomie w stosunku do grup do wiadczalnych, a najni
-sze jego warto ci stwierdzono w 45. i 49. dniu oznacze (ci y). Takie zachowanie IgG
mo na wi za z wyst powaniem odczynów zapalnych w macicy, wywołanych nasilaj c
si infekcj bakteryjn i zwi zane z nimi wzmo one przenikanie immunoglobuliny klasy
IgG z surowicy do ogniska zapalnego.
Wyra ny spadek poziomu IgG przy
równocze-snym 2-3-krotnym wzro cie IgA obserwowano u krów i suk z nieprawidłowym
przebie-giem okresu okołoporodowego [ mielewska-Ło 1998, Kostro i in. 2000].
7,9 9 3,1 6,4 7,6 1,6 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 re dn ia li cz ba s zc ze ni t o d sa m ic y m ea n nu m be r o f p up ie s fr om a fe m al e szczeni ta urodzone
born pupies szczeni ta odchowane reared pupies
re dn ia li cz ba s zc ze ni t o d sa m ic y m ea n nu m be r o f p up ie s fr om a fe m al e
grupa I grupa II kontrola group I group II control
W badaniach nad bakterolityczn aktywno ci lizozymu u samic stmulowanych
w drugiej połowie ci y obserwowano istotny wzrost jego st enia w stosunku do
warto-ci wyj warto-ciowych oraz grupy kontrolnej, co wiadczy o aktywacji komórek układu
fagocy-tarnego pod wpływem zastosowanych immunostymulatorów, które s głównym ródłem
jego produkcji.
Stwierdzona w badaniach własnych korelacja pomi dzy kształtowaniem
si surowiczego poziomu lizozymu i IgG mo e by jednym z kryterium oceny stanu
zdrowotnego macicy u samic lisów polarnych w okresie ci y oraz stanowi przydatny
wska nik w prognozowaniu wyst pienia zaburze okresu okołoporodowego.
Z uzyskanych danych wynika, e
kształtowanie si poziomu badanych wska ników
nie-swoistej odporno ci humoralnej w surowicy samic lisów polarnych jest równie
przydat-ne w ocenie efektów zastosowania immunostymulacji nieswoistej.
PI MIENNICTWO
Burns D.N., Nourjah P., Wright D.J., Minkoff H., Landesman S., Rubinstein A., Goedert J.J., Nugent R.P. 1999. Changes in immune activation markers during pregnancy and postpartum. J. Reprod. Immunol. 42, 147.
Davila Velazquez J.R., Santos Preciado J.I., Martinez Cairo S. 1998. Effect of levamisole on microbi-cidal activity and chemotaxis in polymorphonuclear cells. Revista Alergia Mexico, 45, 43.
Hennessy K.J., Blecha F., Kluber E.F. 1987. Isoprinosine and levamisole immunomodulation in artificially reared neonatal pigs. Am. J. Vet. Res. 48, 477.
Kostro K. 1993. Wpływ wybranych parametrów na aktywno fagocytarn i bójcz granulocytów krwi obwodowej lisów polarnych in vitro. Annales UMCS. sec. DD, 48, 147.
Kostro K., Majer-Dziedzic B., Wawrzkiewicz J. 1997. Corynebacteria of group A. A frequent pathogen of breeding foxes in the perinatal period. Scientifur, 21, 215.
Kostro K., Gli ski Z., Wojcicka-Lorenowicz K., Krakowski L. 2000. Immunologiczne i immuno-patologiczne mechanizmy zapalenia. Medycyna Wet. 56, 479.
Kostro K., Krakowski L., Gli ski Z., Krakowski M. 2001. Stymulacja odporno ci nieswoistej – alternatywn metod w profilaktyce i terapii zaka e układu rozrodczego lisów hodowlanych. Annles UMCS sec. DD, 57, 159.
Krakowski L. 1996. Wpływ podawania lewamizolu i glukanu 1.3/1.6 ci arnym klaczom na wy-brane wska niki odporno ci nieswoistej u rebi t. Praca doktorska, Akademia Rolnicza w Lublinie.
Krakowski L., Krzy anowski J., Siwicki A.K., Wrona Z. 1999. Immunostimulation of pregnant sows with isoprinozine or levamisole and parameters of unspecific cellular and humoral im-munity in piglets during first weeks of their life. Polish J. Vet. Sci. 2, 27.
Krakowski L., Krzy anowski J., Wrona Z., Kostro K, Siwicki A.K. 2002. Influence of nonspecific immunostimulation of pregnant sows on the immunological value of colostrum.Vet. Immunol. Immunopathol. 87, 89.
Masihi K.N. 2000. Immunomodulatory agents for prophylaxis and therapy of infections. Int. J. Antimicrobial Agents, 14, 181.
Milano S., Dieli M., Millott S., Miceli M.D., Maltese E., Cillari E. 1991. Effect of isoprinosine on IL-2, IFN-gamma and IL-4 production in vivo and in vitro. Int. J. Immunopharmacol. 13, 1013.
Mizak B., Rze utka A., Matras J. 1998. Potencjalne czynniki zaburze w rozrodzie samic lisów hodowlanych. Medycyna Wet. 54, 271.
mielewska-Ło E. 1998. Analiza zaka nych przyczyn zaburze w rozrodzie lisów hodowlanych. Zesz. Nauk. AR, Wrocław. Wet. 344, 55.
Paape M.J., Nickerson S.C. 1990. In vivo effects of chloramphenicol and tetracycline and gen-tamicin on bovine neutrophil function and morphologic fetures. Am. J. Vet. Res. 7, 1055. Park B.H., Fikrig S.M., Smithuick E.M. 1968. Infection and nitroblue tetrazolium reduction by
neutrophiles. Lancet, 2, 532.
Wawron W., Szczubiał M. 2000. Stymulacja układu odporno ciowego krów i wi w okresie okołoporodowym. Medycyna Wet. 56, 764.
Zawistowski S. 1975. Technika histologiczna, podstawy histologii oraz histologia. PZW, Warszawa.
SUMMARY
Isoprivet and Levamizole used twice at therapeutic doses were well tolerated by pregnant po-lar foxes. Used at the second part of pregnancy by increasing the metabolic, phagocytic and bacte-ricidal activity of neutrophils, serum level of lysozyme and IgG they restored the disturbed func-tions of cellular and humoral nonspecific defense mechanisms of pregnant foxes. The existing strong correlation between the level of serum lysozyme and IgG may be used to evaluate the health state of foxes at the second part of pregnancy. It can also be used for a prognosis of the distur-bances of the periparturient period in polar foxes.
Key words: immunopotentialization, nonspecific immunity, polar fox, pregnancy, periparturient period
