KonstytucyjnoҲѴ ustawy „o zaburzonych”. Podstawa prawna
izolacji postpenalnej i nadzoru prewencyjnego w polskim
porzѱdku prawnym
Karolina Piech, karolinapiech@poczta.onet.pl
Uniwersytet WrocÙawski, plac Uniwersytecki 1, 50-137 WrocÙaw Streszczenie
ArtykuÙ dotyczy problemu izolacji postpenalnej, wprowadzonej na mocy ustawy z dnia 22 listopada 2013 r., znanej powszechnie jako „ustawa o zaburzonych”. Autorka odnosi si¿ do kwestii zgodnoïci aktu z Konstytucj RP oraz prawem mi¿dzynarodowym, a takČe z zasadami prawa karnego, ukazujc problematyk¿ zwizan z zakazem retroakcji, zaka-zem podwójnego karania oraz z naruszeniem zagwarantowanej w ustawie zasadniczej godnoïci czÙowieka. Poruszone zostaÙy kwestie przedstawiane przez psychologów – problem skutecznoïci terapii prowadzonej w zakÙadzie karnym oraz w oïrodku izolacyjnym.
SÙowa kluczowe: izolacja postpenalna, lex Trynkiewicz, ustawa o zaburzonych, retroakcja, podwójne karanie The constitutionality of the law “On perturbed”
Abstract
This article concerns an issue of a postpenal isolation in Poland, introduced on the strength of an enactment of 22 November 2013 - “enactment about distorted people”. An author related to an issue of a compatibility this enactment with Constitution and international law, and rules of criminal law. She featured an issue of a prohibition of retroactive law, a prohibition of a double punishing and a contravention of a dignity of human and educational or rehabilitative function of penalty. An author raised an issue introduced by psychologist – especially an issue of eě ectiveness of therapy.
Keywords: postpenal isolation, lex Trynkiewicz, enactment about distorted people, retroactive law, double punish-ment
Niedawno opinia publiczna byÙa ïwiadkiem sytuacji, w której Mariusz T., seryjny morderca i przest¿pca seksualny, opuszczaÙ zakÙad karny po odbyciu 25-letniej kary pozbawienia wolnoïci1. ZostaÙ on skazany na kar¿ ïmierci w 1988 r.,
jednak w wyniku amnestii z 1989 r. zostaÙa ona zastpiona wÙaïnie 25-letnim pozbawieniem wolnoïci2. Po opuszczeniu
zakÙadu karnego Mariusz T. pocztkowo pozostawaÙ pod nadzorem prewencyjnym, jednakČe w dniu 30.04.2014 r. zostaÙ prawomocnie odizolowany w Krajowym Oïrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym w Gostyninie. Zdaniem sdu zachodziÙo bowiem wysokie prawdopodobieÚstwo popeÙnienia przez skazanego czynów podobnych do tych, jakich dokonaÙ w przeszÙoïci, o czym ïwiadczyÙy liczne opinie biegÙych. „W cigu 25 lat odbywania kary pozbawienia wolnoïci nie nastpiÙy w jego osobowoïci zmiany, b¿dce skutkiem przepracowania w terapii problemów emocjonalnych i pop¿-dowych. Opiniowany nie uzyskaÙ wgldu w swoje problemy osobowoïciowe, pozostaje bezkrytyczny w ocenie swoich moČliwoïci przystosowawczych (...). PrzedstawiÙ si¿ jako osoba pozbawiona empatii, prezentujca wyuczone wzorce zachowaÚ, jedynie w celu uzyskania korzyïci”3. Izolacja postpenalna w powyČszym przypadku wydaje si¿ by° zatem
w peÙni uzasadniona.
Kontrowersyjna jest jednak kwestia podwójnego karania, poniewaČ Mariusz T. odbyÙ juČ swoj kar¿ i – oczywiïcie teo-retycznie – staje si¿ wolnym czÙowiekiem. Przyjrze° naleČy si¿ najpierw temu, jaka norma prawna zezwala na izolowanie szczególnie niebezpiecznych przest¿pców, którzy opuszczaj zakÙady karne. Obecnie t¿ dziedzin¿ reguluje ustawa o po-st¿powaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzajcych zagroČenie Čycia, zdrowia lub wolnoïci seksualnej
1 Zob. I. Kacprzak, G. Zawadka, Trynkiewicz wolny i bez zarzutów, www.rp.pl/artykul/1086195.html, 24.10.2014.
2 Zob. E. RadliĔska, Moratorium na karĊ Ğmierci bez doĪywocia byáo báĊdem, www.prawo.gazetaprawna.pl/wywiady/675805,moratorium_na_kare_ smierci_bez_dozywocia_bylo_bledem.html, 24.10.2014.
3 Mariusz Trynkiewicz nie powinien byü wolny, www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1043948,Biegli-Mariusz-Trynkiewicz-nie-powinien-byc-wolny, 24.10.2014.
innych osób z dn. 22.11.2013 r., zwana kolokwialnie „ustaw o przest¿pcach niebezpiecznych”, „ustaw o zaburzonych”, „lex Trynkiewicz” czy nawet „ustaw o bestiach”. Regulacja ta weszÙa w Čycie na pocztku 2014 r. PowyČsz ustaw¿ sto-suje si¿ wobec osób, co do których zachodzi co najmniej wysokie prawdopodobieÚstwo popeÙnienia przest¿pstwa prze-ciwko Čyciu, zdrowiu lub wolnoïci seksualnej drugiego czÙowieka z uČyciem przemocy lub groĊb jej uČycia. Czyn ten musi by° obwarowany sankcj pozbawienia wolnoïci, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat, a obj¿te zakresem zastosowania normy mog by° osoby, które odbywaÙy prawomocnie orzeczon kar¿ pozbawienia wolnoïci lub kar¿ 25 lat pozbawienia wolnoïci, wykonywan w systemie terapeutycznym. Konieczne jest równieČ stwierdzenie u skazanych w toku post¿powania wykonawczego zaburzeÚ psychicznych w postaci upoïledzenia umysÙowego, zaburzeÚ osobowo-ïci lub zaburzeÚ preferencji seksualnych4. Wzorem dla polskiego prawodawcy byÙa regulacja prawna obowizujca w
Re-publice Federalnej Niemiec, dotyczca terapii i umieszczania w odpowiednim zakÙadzie sprawców czynów z uČyciem przemocy o zakÙóconych czynnoïciach psychicznych5.
Istniej dwie moČliwoïci zagwarantowania spoÙeczeÚstwu bezpieczeÚstwa i zapobiegania ponownemu popeÙnieniu wyČej wymienionych czynów – mniej dolegliwy nadzór prewencyjny oraz caÙkowita izolacja osoby niebezpiecznej po-przez umieszczenie w Krajowym Oïrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, do którego traÞ Ù Mariusz T.6.
Ustawa stanowi, Če zakoÚczenie odbywania kary pozbawienia wolnoïci w zakÙadzie karnym nie stanowi przeszkody do orzekania o izolacji postpenalnej skazanego7, co budzi ogromne kontrowersje natury prawnej, poruszone takČew
niniejszej pracy. W oïrodku mog by° umieszczone osoby, o których mowa w art. 14 ust. 3 „o zaburzonych”8.NaleČy
przyjrze° si¿ bliČej warunkom, w jakich przebywaj osoby poddane przymusowej terapii.Izolowani maj caÙkowity zakaz samowolnego oddalania si¿, nad porzdkiem w oïrodku czuwaj specjalne sÙuČby zwane w ustawie ochron, a caÙy teren placówki jest monitorowany9. Oïrodek, mieszczcy si¿ obecnie w Gostyninie, jest podmiotem leczniczym, podlegÙym
ministrowi wÙaïciwemu do spraw zdrowia, a celem przebywania w nim osób z zaburzeniami psychicznymi jest podda-nie ich odpowiedpodda-niej terapii, która umoČliwi im póĊpodda-niejsze normalne funkcjonowapodda-nie w spoÙeczeÚstwie. Post¿powapodda-nie terapeutyczne ma na celu przede wszystkim popraw¿ stanu zdrowia osób izolowanych10. JednakČe wobec osób
prze-bywajcych w placówce moČna stosowa° nie tylko ïrodki lecznicze, ale takČe ïrodki przymusu bezpoïredniego, które polegaj na uČyciu siÙy Þ zycznej, na przykÙad poprzez zaÙoČenie kajdanek, uČycie pasów bezpieczeÚstwa czy nawet za-stosowanie r¿cznego miotacza substancji obezwÙadniajcych albo podanie leków uspokajajcych11. Jak wynika z powyČej
przytoczonych regulacji, warunki izolacji s dla osób umieszczonych w oïrodku doï° dotkliwe, poniewaČ zakÙadaj peÙne ograniczenie ich wolnoïci i peÙn kontrol¿ ze strony pracowników oïrodka. JednakČe niewtpliw zalet jest skuteczne odizolowanie osób niebezpiecznych od spoÙeczeÚstwa, co gwarantuje obywatelom niemalČe stuprocentowe bezpieczeÚ-stwo. Podkreïla si¿ takČe, Če ochrona spoÙeczeÚstwa nie jest jedynym celem stosowania mechanizmu izolacji postpenalnej – ma ona na celu takČe ochron¿ sprawcy, który koÚczc odbywanie kary i opuszczajc zakÙad karny, moČe by° nara-Čony na skierowane ku niemu wrogie zachowania innych osób i agresj¿ ze strony innych czÙonków spoÙeczeÚstwa, co moČe prowadzi° nie tylko do zagroČenia poczucia bezpieczeÚstwa byÙego osadzonego, ale takČe do zagroČenia jego Čycia i zdrowia. Z kolei po odbyciu przez osob¿ niebezpieczn terapii w oïrodku reakcje obywateli powinny – przynajmniej teoretycznie – znacznie osÙabn°12.
Drug metod na zapewnienie spoÙeczeÚstwu bezpieczeÚstwa jest nadzór prewencyjny, znacznie mniej dotkliwy niČ peÙna izolacja byÙego wi¿Ċnia w oïrodku, sprawowany przez komendanta Policji – powiatowego, miejskiego lub rejono-wego.Mog by° nim obj¿te osoby, o których mowa w art. 14 ust. 2 ustawy „o zaburzonych”.Nadzór prewencyjny polega na tym, Če osoba, wobec której zostaÙon zastosowany, ma obowizek informowania komendanta Policji o kaČdej zmianie swojego miejsca staÙego pobytu czy miejsca zatrudnienia, a takČe o zmianie swojego imienia i nazwiska. Komendant moČe zaČda° równieČ informowania o miejscu aktualnego lub zamierzonego pobytu oraz o terminie i miejscu kaČdego
wyjaz-4 Art. 1, ustawa z dn. 22.11.2013 r. o postĊpowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagroĪenie Īycia, zdrowia lub wolnoĞci seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r., poz. 24).
5 Zob. M. Królikowski, A. Sakowicz, Granice legalnoĞci postpenalnej detencji sprawców niebezpiecznych, „Forum Prawnicze” 2013, nr 5(19), s. 19. 6 Art. 3, ustawa o postĊpowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi, dz. cyt.
7 Art. 10 ust. 2, ustawa o postĊpowaniu wobec osób… 8 Art. 14 ust. 3, ustawa o postĊpowaniu wobec osób… 9 Art. 6 – 7, ustawa o postĊpowaniu wobec osób… 10 Art. 4 -5, 25, ustawa o postĊpowaniu wobec osób… 11 Art. 34 – 45, ustawa o postĊpowaniu wobec osób… 12 Zob. M. Królikowski, A. Sakowicz, dz. cyt., s. 20.
du. Policja przeprowadza takČe czynnoïci operacyjno-rozpoznawcze oraz weryÞ kuje, gromadzi i przetwarza informacje zebrane w toku post¿powania operacyjno-rozpoznawczego.Ustawa przewiduje równieČ moČliwoï° zarzdzenia kontroli operacyjnej. Postanowienie w tym przedmiocie wydaje sd na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, za zgod prokuratora okr¿gowego13.JednakČe nadzór prewencyjny wydaje si¿ by° mniej skuteczny niČ peÙna izolacja
skaza-nego i nie daje spoÙeczeÚstwu peÙnej gwarancji na powstrzymanie osoby z zaburzeniami przed ponownym dokonaniem czynu zabronionego. Sama ustawa wskazuje, iČ ma on na celu jedynie ograniczenie zagroČenia Čycia, zdrowia i wolnoïci seksualnej innych osób14, nie jest to wi¿c caÙkowita eliminacja niebezpieczeÚstwa. Zarówno w przypadku nadzoru
pre-wencyjnego, jak i umieszczenia osoby „zaburzonej” w oïrodku izolacyjnym sd wydaje orzeczenie bez podania terminu, co budzi° moČe liczne kontrowersje natury prawnej i psychologicznej – czas trwania nadzoru czy izolacji moČe bowiem przeciga° si¿ nawet do ïmierci sprawcy.
NaleČy doda° równieČ, Če nie tylko „ustawa o zaburzonych” przewiduje izolowanie osób, które odbyÙy juČ kar¿ orze-czon prawomocnym wyrokiem sdu. Ustawodawca wprowadza takie moČliwoïci takČe w Kodeksie karnym, nazywa-jc je „ïrodkami zabezpieczanazywa-jcymi”. Wymienia si¿ wïród nich umieszczenie w zakÙadzie zamkni¿tym i skierowanie na leczenie ambulatoryjne15. W art. 95a Kodeksu karnego w przypadku sprawcy skazanego na kar¿ pozbawienia wolnoïci
bez jej warunkowego zawieszenia, który dopuïciÙ si¿ przest¿pstwa skierowanego przeciwko wolnoïci seksualnej innych osób, w zwizku z zaburzeniami preferencji seksualnych, ustawodawca przewiduje moČliwoï° umieszczenia sprawcy w zakÙadzie zamkni¿tym lub moČliwoï° skierowania go na leczenie ambulatoryjne i przymusow terapi¿ farmakolo-giczn lub psychoterapi¿. grodki te maj na celu obniČenie zaburzonego pop¿du seksualnego sprawcy i zapobieČenie ponownemu popeÙnieniu przez niego przest¿pstwa16. Regulacja zawarta w Kodeksie karnym ma wi¿c taki sam cel jak
normy zawarte w ustawie z 2013 roku i jest w istocie do nich podobna, chociaČ róČni si¿ od regulacji zawartej w ustawie o zaburzonych tym, Če sd orzeka jednoczeïnie z wydawaniem wyroku skazujcego na pobyt w zakÙadzie karnym – nie jest to wi¿c orzekanie o izolacji osoby, która kar¿ juČ odbyÙa, nie narusza równieČ zakazu retroakcji ani zakazu podwójne-go karania.Warto wspomnie°, Če izolacja postpenalna nie jest instytucj now i charakterystyczn wyÙcznie dla polskiepodwójne-go porzdku prawnego. Podobne regulacje obowizuj bowiem mi¿dzy innymi w Niemczech, Belgii, Norwegii, Danii, SÙo-wacji, Szwajcarii czy WÙoszech17.
Kontrowersje natury prawnej zwiѱzane z obowiѱzywaniem ustawy „o zaburzonych”
Omawiana ustawa budzi liczne kontrowersje natury prawnej – wartym przeanalizowania przykÙadem jest stanowi-sko HelsiÚskiej Fundacji Praw CzÙowieka, która niejednokrotnie wskazywaÙa na liczne bÙ¿dy w polskim ustawodawstwie w tym zakresie. JuČ w czerwcu 2013 r. przedstawiciele Fundacji wypowiadali si¿ na temat projektu ustawy o „zaburzo-nych” przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwoïci, wskazujc na jej zbyt szeroki zakres podmiotowy. Jak wy-nika z materiaÙów przedstawianych przez Fundacj¿, celem Ministerstwa Sprawiedliwoïci byÙo przygotowanie regulacji obejmujcej gÙównie osoby, które dzi¿ki amnestii w 1989 r. unikn¿Ùy kary ïmierci, a zostaÙy skazane na kar¿ 25-letniego pozbawienia wolnoïci. Ustawa natomiast przewiduje obj¿cie zakresem podmiotowym wszystkich skazanych, którzy odbyli juČ kar¿ za przest¿pstwo przeciwko zdrowiu, Čyciu i wolnoïci seksualnej innych osób, jeČeli stwierdzono u nich zaburzenia psychiczne w postaci upoïledzenia umysÙowego, zaburzenia osobowoïci czy teČ zaburzenia preferencji seksu-alnych18. Jest to zatem zbyt dalekie posuni¿cie ze strony prawodawcy, niespeÙniajce pierwotnie poczynionych przez
nie-go zaÙoČeÚ. Prawnicy zatrudnieni przez Fundacj¿ powoÙuj si¿ na opini¿ wydan przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Iren¿ Lipowicz, i mówi o zbyt maÙym zróČnicowaniu mi¿dzy przesÙankami dajcymi podstaw¿ do umieszczenia danej osoby w oïrodku a przesÙankami umoČliwiajcymi stosowanie jedynie nadzoru prewencyjnego. W przypadku nadzoru
13 Postanowienie moĪna wydaü w przypadku trudnoĞci w weryÞ kacji informacji zebranych w toku postĊpowania operacyjno-rozpoznawczego lub w przypadku uzasadnionej obawy czynienia przez osobĊ, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny, przygotowaĔ do popeánienia przestĊpstwa przeciwko zdrowiu i Īyciu, zagroĪonego karą pozbawienia wolnoĞci, której górna granica wynosi minimum 5 lat, lub przestĊpstwa przeciwko wolnoĞci seksualnej i obyczaj-noĞci.
14 Art. 22 ust. 1, ustawa o postĊpowaniu wobec osób…
15 Art. 93, ustawa z dn. 6.06.1997r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z póĨn. zm.). 16 Art. 95a, ustawa z dn. 6.06.1997r…
17 Zob. M. Królikowski, A. Sakowicz, dz. cyt., s. 20.
18 Opinia HFPC w sprawie projektu ustawy o postĊpowaniu wobec osób zaburzonych, http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/opinia-hfpc-w-sprawie-projektu-ustawy-o-postepowaniu-wobec-osob-zaburzonych/, 24.10.2014.
prewencyjnego wystarczy bowiem przesÙanka wysokiego prawdopodobieÚstwa popeÙnienia tego samego czynu, nato-miast, aby orzec izolacj¿ skazanego w oïrodku, prawdopodobieÚstwo to musi by° bardzo wysokie. Istnieje ryzyko, Če w razie wtpliwoïci sdy mog cz¿ïciej decydowa° si¿ na umieszczenie skazanego w oïrodku19. Psychiatrzy natomiast
podkreïlaj, Če nie istniej metody, które pozwoliÙyby na oszacowanie tego prawdopodobieÚstwa, a proponowana przez ustawodawc¿ izolacja moČe nie przynosi° poČdanych rezultatów.Fundacja wskazuje takČe na zbyt wski katalog ïrod-ków, które umoČliwiaÙyby resocjalizacj¿ osób izolowanych oraz zbyt szeroki katalog ïrodków bezpoïredniego przymusu. Izolacja postpenalna moČe stanowi° zatem nie tyle leczenie „zaburzonego” sprawcy, co jego „przetrzymywanie” w oïrod-ku, a to z kolei stanowi° moČe powaČne pogwaÙcenie konstytucyjnych wolnoïci i praw czÙowieka i obywatela, zwÙaszcza nietykalnoïci i wolnoïci osobistej. Przedstawiciele Fundacji twierdz równieČ, Če opinie lekarzy psychiatrów nie zostaÙy naleČycie uwzgl¿dnione, a „przymusowa terapia osobowoïci” nie przyniesie oczekiwanych skutków i nie daje szans na powrót jednostki do normalnego funkcjonowania w spoÙeczeÚstwie. WedÙug nich powyČsza regulacja stanowi jedynie pretekst do dalszej izolacji osób skazanych, naganna jest takČe moČliwoï° ich doČywotniego izolowania20.
Analizowana regulacja prawna moČe by° sprzeczna równieČ z Konwencj o Ochronie Praw CzÙowieka i Podstawo-wych Wolnoïci. Art. 7 Konwencji, dotyczcy zakazu karania bez postawy prawnej, stanowi bowiem: „nikt nie moČe by° uznany za winnego popeÙnienia czynu polegajcego na dziaÙaniu lub zaniechaniu dziaÙania, który wedÙug prawa we-wn¿trznego lub mi¿dzynarodowego nie stanowiÙ czynu zagroČonego kar w czasie jego popeÙnienia. Nie b¿dzie równieČ wymierzona kara surowsza od tej, któr moČna byÙo wymierzy° w czasie, gdy czyn zagroČony kar zostaÙ popeÙniony-”.21„Lex Trynkiewicz” moČe wi¿c istotnie narusza° bezwzgl¿dny zakaz retroakcji w prawie karnym, zawarty nie tylko
w krajowym porzdku normatywnym, ale takČe w prawie mi¿dzynarodowym – na mocy powyČszej Konwencji. We wprowadzonej now ustaw regulacji prawnej moČna dostrzec równieČ naruszenie jednej z podstawowych funkcji kary – a mianowicie funkcji resocjalizacyjnej, zwanej inaczej funkcj wychowawcz. Kara ma bowiem doprowadzi° sprawc¿ do przestrzegania istniejcego porzdku prawnego i spoÙecznego oraz w miar¿ moČliwoïci zagwarantowa° moČliwoï° normalnego funkcjonowania w spoÙeczeÚstwie.
Ustawa o „zaburzonych” budzi szereg zastrzeČeÚ formuÙowanych przez prawników. Po pierwsze, wskazuje si¿ na jej sprzecznoï° z zakazem retroakcji w prawie karnym. Zasada ta stanowi, Če osoby popeÙniajce czyn zabroniony s sdzone na podstawie przepisów obowizujcych w chwili popeÙnienia przest¿pstwa, chyba Če nowe przepisy s dla nich wzgl¿dniejsze. W przypadku stosowania ustawy „o zaburzonych” skazani dokonali czynów zabronionych przed wejïciem ustawy w Čycie, nie powinna mie° ona zatem zastosowania w ich przypadku. Z kolei zakaz dziaÙania prawa wstecz jest zwizany z konstytucyjn zasad demokratycznego paÚstwa prawnego, co moČe wskazywa° na sprzecznoï° ustawy z Konstytucj. Po drugie, powyČsza regulacja stoi w konß ikcie z zakazem podwójnego karania za ten sam czyn, poniewaČ skazani odbyli juČ kar¿ w zakÙadzie karnym. Podobne zdanie ma na ten temat Krajowa Rada Sdownictwa, wskazujc, Če „ustawa budzi wtpliwoïci w zakresie respektowania podstawowych zasad prawa karnego: niedziaÙania prawa karnego wstecz oraz niekarania dwa razy za to samo przest¿pstwo”22. PowyČsz regulacj¿ skrytykowaÙa takČe
Ewa R¿towska, byÙa Rzecznik Praw Obywatelskich i s¿dzia TrybunaÙu Konstytucyjnego w stanie spoczynku. WyraČa ona jasno swój pogld, mówic: „Pozbawienie wolnoïci – jakkolwiek nazwane: czy uwi¿zieniem, czy umieszczeniem na terapii – jest pozbawieniem wolnoïci. I nie powinny by° mu poddane te osoby, które juČ zostaÙy ukarane” 23.E. R¿towska
podkreïla takČe, Če regulacje zawarte w tej ustawie Ùami zasad¿ retroakcji24. Z kolei Jerzy St¿pieÚ, byÙy prezes TrybunaÙu
Konstytucyjnego, stwierdza, Če „Konstytucja powinna chroni° kaČdego, nawet zbrodniarza”25. PowoÙuje si¿ on na art.
30 ustawy zasadniczej, ostro krytykujc kolokwialn nazw¿ „ustawa o bestiach”, poniewaČ kaČdy – nawet zbrodniarz – jest osob ludzk, której nie moČna odmówi° przyrodzonej i niezbywalnej godnoïci i nikogo nie moČna wyÙcza° spod obowizywania tego przepisu.J. St¿pieÚ przypomina takČe dawne czasy, w których obowizywaÙa kategoria „osób
wy-19 RPO skierowaáa do Trybunaáu ustawĊ o postĊpowaniu wobec osób zaburzonych, http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/rpo-skiero-wala-do-trybunalu-ustawe-o-postepowaniu-wobec-osob-z-zaburzeniami-psychicznymi/, 24.10.2014.
20 TamĪe.
21 Art. 7 - Konwencja o Ochronie Praw Czáowieka i Podstawowych WolnoĞci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).
22 J. Turczyk, Ustawa o bestiach – prezydent záoĪyá wniosek do Trybunaáu Konstytucyjnego, http://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-ustawa-o-bestiach-prezydent-zlozyl-wniosek-do-trybunalu,nId,1352046, 24.10.2014.
23 E. Siedlecka, Prof. àĊtowska: Ustawa o „bestiach” jest niedobra, http://wyborcza.pl/1,75478,15057004,Prof__Letowska__Ustawa_o__bestiach__ jest_niedobra.html#TRrelSST, 24.10.2014.
24 Zob. TamĪe.
25 A. Siek, StĊpieĔ: Dlaczego nie ma wniosku do TK? Nie ma dziĞ ludzi wyjĊtych spod prawa, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci /1,114871,15441224,Stepien__Dlaczego_nie_ma_wniosku_do_TK__Nie_ma_dzis.html, 24.10.2014.
j¿tych spod prawa”, wobec których mogÙa by° zastosowana kara ïmierci, jednoczeïnie podkreïlajc, Če obecnie Čyjemy w zupeÙnie innych warunkach i musimy inaczej patrze° na osob¿ ludzk, pami¿tajc o doïwiadczeniach z XX wieku26.
Niewtpliwie naleČy przyzna° racj¿ konstytucjonalistom, poniewaČ zasady ustanowione na mocy Konstytucji RP – takie jak nietykalnoï° i wolnoï° osobista, humanitarne traktowanie, wolnoï° poruszania si¿ czy wreszcie niezbywalna godnoï° osoby ludzkiej – dotycz kaČdego i nie mog by° ograniczane z naruszeniem przepisów ustawy zasadniczej.
Ustawa budzi takČe zastrzeČenia Ireny Lipowicz, Rzecznika Praw Obywatelskich. Jej zdaniem nie zostaÙ zrealizo-wany podstawowy cel, dla którego ustawa „o zaburzonych” miaÙa wejï° w Čycie – czyli moČliwoï° stosowania jedynie w przypadku sprawców najbardziej niebezpiecznych przest¿pstw. Podobnie jak przedstawiciele HelsiÚskiej Fundacji Praw CzÙowieka, obecna Rzecznik wskazuje, Če „w ustawie zostaÙy uČyte zwroty niedookreïlone w postaci wysokiego i bardzo wysokiego prawdopodobieÚstwa popeÙnienia okreïlonego w ustawie rodzaju czynu zabronionego przez osob¿, której dotyczy wniosek o uznanie jej za stwarzajc zagroČenie”27. I. Lipowicz podkreïla, Če ustawa „nie daje jasnych
i precyzyjnych narz¿dzi umoČliwiajcych wytyczenie granicy pomi¿dzy wysokim a bardzo wysokim prawdopodobieÚ-stwem popeÙnienia okreïlonych czynów zabronionych”28.PowyČszy akt normatywny krytykuje równieČ Maciej
BocheÚ-ski w swojej pracy Populizm penalny w polBocheÚ-skim wydaniu – rzecz o kryminologicznej problematyce ustawy o post¿powaniu wobec osób stwarzajcych zagroČenie. W regulacjach przyj¿tych w innych krajach, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Australia czy Nowa Zelandia, istniej „narz¿dzia do przewidywania ryzyka recydywy w sposób jak najbardziej precyzyjny (…), w oparciu o najlepsze dost¿pne dane dotyczce specyÞ ki sprawców przest¿pstw seksualnych”29, które
w Polsce nie s niestety stosowane. Ponadto nie da si¿ precyzyjnie ustali°, jakiego rodzaju kar zagroČony b¿dzie czyn ewentualnie popeÙniony w przyszÙoïci przez sprawc¿30. Z wyČej przytoczonych wypowiedzi bezsprzecznie wynika, iČ
ustawodawca nie poradziÙ sobie we wÙaïciwy sposób z postawionym przed nim zadaniem zapewnienia spoÙeczeÚstwu bezpieczeÚstwa bez koniecznoïci Ùamania podstawowych praw jednostek wymagajcych resocjalizacji.
Kolejne zarzuty wobec ustawy „o zaburzonych” formuÙuj MichaÙ Królikowski i Andrzej Sakowicz w swojej pra-cy Granice legalnoïci postpenalnej detencji sprawców niebezpiecznych. Oprócz poruszonych juČ wyČej wymienionych kwestii wskazuj takČe na „realnie podwójne ukaranie za ten sam czyn”31, czyli na sprzecznoï° przepisów ustawy z zakazem
podwójnego karania. WedÙug M. Królikowskiego i A. Sakowicza rozwizania wprowadzone w ustawie s nieproporcjo-nalne i zb¿dne, gdyČ cel zabezpieczajcy moČna osign° znacznie mniej inwazyjnymi ïrodkami. PrzywoÙuj oni argu-ment o zbytecznym obciČaniu administracji zakÙadów karnych oraz podkreïlaj – wielokrotnie w niniejszej pracy przy-woÙywan – obaw¿ przed masow izolacj sprawców, którzy odbyli juČ kar¿ orzeczon prawomocnym wyrokiem sdu. Autorzy odwoÙuj si¿ równieČ do licznych opinii psychiatrów, wedÙug których leczenie psychiatryczne zostaje wdroČone tam, gdzie jest „niemoČliwe lub nieskuteczne”32. M. Królikowski i A. Sakowicz poddaj w wtpliwoï° nie tylko regulacj¿
zawart w „ustawie o zaburzonych”, ale takČe przepis zawarty w art. 95a Kodeksu karnego, przewidujcy moČliwoï° umieszczenia sprawcy w zakÙadzie zamkni¿tym lub skierowania na leczenie ambulatoryjne w formie terapii farmako-logicznej lub psychoterapii juČ po odbyciu kary w zakÙadzie karnym. Zdaniem autorów „w przypadku zastosowania izolacji sprawcy nie jest ona zasadniczym celem wykonywania ïrodków zabezpieczajcych”33. WedÙug A. Sakowicza
i M. Królikowskiego przepis ten Ùamie dwutorowoï° ïrodków prawnych stosowanych wobec przest¿pców cierpicych na zaburzenia psychiczne, okreïlon w Kodeksie karnym oraz ustawie o ochronie zdrowia psychicznego34. Podobnie
jak przepisy ustawy o „zaburzonych”, tak i regulacja zawarta w art. 95 Kodeksu karnego Ùczy funkcje przymusowej detencji psychiatrycznej oraz ïrodka zabezpieczajcego. Mimo wszystkich wyČej wymienionych sprzecznoïci w syste-mie prawa, ukazanych przez A. Sakowicza i M. Królikowskiego, w ich pracy moČemy znaleĊ° nast¿pujce stwierdzenie: „Z pewnoïci jednak trudno oprze° si¿ wraČeniu, Če podczas analizy omawianej problematyki docieramy do momentu, w którym klasyczne zasady pra wa karnego i ochrony praw czÙowieka okazuj si¿ za krótkie, by w jednoznaczny sposób
26 TamĪe.
27 Trybunaá Konstytucyjny zajmie siĊ „ustawą o bestiach”. „NiedookreĞlone zwroty, brak jasnych narzĊdzi”,http://wyborcza.pl/1,75478,15988990,Trybu-nal_Konstytucyjny_zajmie_sie__ustawa_o_bestiach__.html, 24.10.2014.
28 TamĪe.
29 Zob. M. BocheĔski, Populizm penalny w polskim wydaniu – rzecz o kryminologicznej problematyce ustawy o postĊpowaniu wobec osób stwarzających
zagroĪenie, „e-Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014, nr 2, s. 8–11.
30 Zob. TamĪe, s. 8-11.
31 M. Królikowski, A. Sakowicz, dz. cyt., s. 18-19. 32 TamĪe, s. 18-19.
33 TamĪe, s. 20-22. 34 TamĪe, s. 20-22.
obj° przypadki skrajne. W takim momencie pozostaje zwrócenie si¿ ku istocie prawa i jego wartoïciom, takim jak cel ist nienia systemu prawnego. Nie zgadzamy si¿ z tak in terpretacj, w której absolutyzm standardów ochrony praw czÙo-wieka i resocjalizacyjna wizja post¿powa nia ze sprawcami niebezpiecznymi, o których mowa w analizowanej ustawie, w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolnoïci czyniÙyby nas bezradnymi wo bec realnego niebezpieczeÚstwa, jakie wspóÙobywate lom grozi ze strony tych osób – im zaï ze strony spoÙe czeÚstwa.Nie wydaje si¿ teČ racjonalne wyrzeczenie si¿ pewnego paternalizmu prawnego, który pozwala na postrzeganie umieszczenia w oïrodku jako podej mowanego dla dobra osoby z zaburzeniami psychicz nymi stwarzajcej zagroČenie Čycia, zdrowia lub wolnoïci seksualnej innych osó-b”35. Tym samym A. Sakowicz i M. Królikowski dopuszczaj moČliwoï° istnienia w naszym systemie prawnym instytucji
izolacji postpenalnej sprawców szczególnie niebezpiecznych. JednakČe podkreïlaj, Če zawarta w ustawie regulacja musi by° interpretowana w sposób zaw¿Čajcy, zawszew zgodzie z ustaw zasadnicz.
Na koniecznoï° obowizywania ustawy o przest¿pcach niebezpiecznych wskazuje z kolei profesor Andrzej Zoll, byÙy Rzecznik Praw Obywatelskich oraz byÙy prezes TrybunaÙu Konstytucyjnego, który ustaw „nie jest zachwycony”36,
jed-nak „nie wyobraČa sobie jej braku”37. W rozmowie z „Gazet Wyborcz” A. Zoll podkreïla, Če ustawa jest skutkiem
zamiany kary ïmierci na kar¿ 25-letniego pozbawienia wolnoïci w roku 1989 i braku kary doČywotniego pozbawienia wolnoïci w polskim porzdku prawnym w tym okresie. WedÙug byÙego Rzecznika Praw Obywatelskich regulacja ta nie narusza zakazu podwójnego karania, poniewaČ nie odwoÙuje si¿ do popeÙnionego przed laty czynu, ale do obecnego stanu sprawcy. A. Zoll mówi takČe, Če „mamy do czynienia z osobami rzeczywiïcie niebezpiecznymi”38oraz Če jest to
„dziaÙanie w stanie wyČszej koniecznoïci”39. Dopuszcza takČe moČliwoï° stwierdzenia niekonstytucyjnoïci ustawy przez
TrybunaÙ Konstytucyjny, jednakČe podkreïla, iČ wolaÙby ryzykowa° niekonstytucyjnoïci regulacji prawnej, a nie bez-pieczeÚstwem spoÙeczeÚstwa i Čyciem obywateli. Jego zdaniem nadzór prewencyjny, którego stosowanie proponowaÙa HelsiÚska Fundacja Praw CzÙowieka, jest niewystarczajcy i nie gwarantuje peÙnego bezpieczeÚstwa spoÙecznego40
.Po-dobne opinie stanowi jednak mniejszoï° wïród opinii polskich konstytucjonalistów i karnistów, poniewaČ wydaj si¿ one hoÙdowa° maksymie „cel uïwi¿ca ïrodki” i zezwala° na Ùamanie podstawowych zasad konstytucyjnych oraz zasad prawa karnego w sytuacji „wyČszej potrzeby”.
Inne moӐliwoҲci zagwarantowania ochrony spoҝecznej
Przedstawiciele HelsiÚskiej Fundacji Praw CzÙowieka proponuj wprowadzenie innych rozwizaÚ, które mogÙyby chroni° spoÙeczeÚstwo przed ponownym popeÙnieniem czynu zabronionego przez osob¿, która opuïciÙa zakÙad karny. Jest to m. in. stosowanie nieizolacyjnych ïrodków kontroli, jak na przykÙad wprowadzenie elektronicznego systemu do-zoru. Zdaniem osób reprezentujcych Fundacj¿ zastosowane przez ustawodawc¿ rozwizania s nieproporcjonalne do istniejcego zagroČenia41. RównieČ wedÙug PawÙa MoczydÙowskiego, znanego kryminologa, istniej znacznie mnie
do-tkliwe ïrodki, które zapewniÙyby porzdek spoÙeczny i bezpieczeÚstwo publiczne. P. MoczydÙowski jako przykÙad podaÙ moČliwoï° ustanowienia opiekunów socjalnych, którzy pracowaliby z byÙymi wi¿Ċniami, a Krajowy Oïrodek Zapobie-gania Zachowaniom Dyssocjalnym nazywa „quasi-wi¿zieniem, które chce si¿ nazwa° quasi-szpitalem”42. Z kolei Janusz
Heitzman, znany psychiatra,podkreïla bezzasadnoï° istnienia instytucji izolacji postpenalnej: „ta ustawa mówi o terapii, ale chodzi o izolacj¿. Izolacja to nie leczenie, to kara. Ma by° wymierzona nie za czyn popeÙniony, ale za prawdopodobieÚ-stwo jego popeÙnienia. Ci ludzie sp¿dzili w wi¿zieniu dÙugie lata. MoČna ich byÙo poddawa° terapii. Jeïli nie poddano, wida° nie byÙa potrzebna. Jeïli poddano, okazaÙa si¿ nieskuteczna, skoro chce si¿ ich nadal izolowa°. Wi¿c nie ma uzasad-nienia dla dalszej terapii”43. Natomiast BÙaČej Kmieciak, doktor nauk prawnych oraz czÙonek Polskiego Towarzystwa
Psy-chiatrycznego, powoÙuje si¿ na moČliwoï° naÙoČenia na osob¿ stwarzajc zagroČenie obowizku poddania si¿
odpowied-35 TamĪe, s. 33-34.
36 E. Siedlecka, Skazani na karĊ Ğmierci wyjdą z wiĊzieĔ. Prof. Zoll: Dozór nie wystarczy. Potrzebna jest izolacja, http://wyborcza.pl/1,76842,14946931,Ska-zani_na_kare_smierci_wyjda_z_wiezien__Prof__Zoll_.html, 24.10.2014.
37 TamĪe. 38 TamĪe. 39 TamĪe. 40 Zob. TamĪe.
41 Apel do prezydenta o skierowanie ustawy o izolacji osób stwarzających zagroĪenie, http://programy.hfhr.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/apel-do-prezydenta-o-skierowanie-ustawy-o-izolacji-osob-stwarzajacych-zagrozenie-do-tk/, 24.10.2014.
42 TVP Info, Dr Paweá Moczydáowski m.in. o nadzorze nad „bestiami”, http://www.youtube.com/watch?v=KEKbjCaSkKM, 24.10.2014.
43 E. Siedlecka, Prof. Heitzman: Psychiatria nie odpowiada za bestie, http://m.wyborcza.pl/wyborcza/1,105402,15008124,Prof__Heitzman__Psychia-tria_nie_odpowiada_za__bestie_.html, 24.10.2014.
niemu post¿powaniu terapeutycznemu jednoczeïnie z zastosowaniem wobec niej nadzoru prewencyjnego. B. Kmieciak podkreïla takČe, Če „dostrzegalnym problememnie jest wyÙcznie kwestia zagwarantowaniaspoÙecznego bezpieczeÚstwa w sytuacji, gdy wi¿zieniaopuszczaj nadal niebezpieczne osoby. Wydaje si¿, Čerównie istotne jest zagadnienie stworzenia prawnych(instytucjonalnych) oraz terapeutycznych rozwizaÚumoČliwiajcych kontynuowanie dziaÙaÚ korekcyjnychw warunkach wolnoïciowych”44. Jak wida° na powyČszych przykÙadach, wprowadzanie izolacji postpenalnej jest z punktu
widzenia medycznego i psychologicznego bezzasadne, a sprawcy czynów zabronionych winni by° poddani stosownemu leczeniu juČ podczas pobytu w zakÙadzie karnym – w przeciwnym wypadku jest to czas stracony, nic nie wnoszcy do resocjalizacji skazanego.
HelsiÚska Fundacja Praw CzÙowieka podj¿Ùa wiele kroków majcych na celu zmian¿ istniejcego stanu prawnego. Wnioski o skierowanie ustawy o „zaburzonych” do TrybunaÙu Konstytucyjnego otrzymaÙ Rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz Prezydent RP45. BronisÙaw Komorowski i Irena Lipowicz skierowali swoje wnioski do
Trybu-naÙu Konstytucyjnego. Ciekawy jest fakt, Če to sam Mariusz T. zwróciÙ si¿ do Fundacji z proïb o pomoc. Adam Bodnar, wiceprezes Fundacji, w rozmowie z „Gazet Wyborcz” mówiÙ, Če ustawa jest sprzeczna z Konstytucj i Če moČe mie° negatywne konsekwencje dla resocjalizacji skazanego. Naruszona zostaÙa bowiem zasada, wedÙug której sprawca rozlicza si¿ ze spoÙeczeÚstwem, ponoszc wymierzon mu kar¿, a nast¿pnie moČe mie° szans¿ na Čycie jako wolny czÙowiek. A. Bodnar wskazuje równieČ, podobnie jak Irena Lipowicz, na zÙamanie zasady okreïlonoïci prawa, poniewaČ nie podano dokÙadnych przesÙanek, na podstawie których sd i biegli maj ocenia°, czy zachodzi „bardzo wysokie” prawdopodo-bieÚstwo ponownego popeÙnienia przez sprawc¿ podobnego czynu. Wiceprezes Fundacji ma takČe zastrzeČenia co do samego post¿powania w sprawie dotyczcej Mariusza T. Jego zdaniem bÙ¿dem jest wydanie opinii przez biegÙych po jednorazowym kontakcie ze skazanym oraz fakt, Če opini¿ wydaÙ psycholog-seksuolog, a nie lekarz seksuolog, jak w spra-wach karnych, mimo Če – podobnie jak w post¿powaniu karnym – chodzi o pozbawienie czÙowieka wolnoïci46.
Co ciekawe, mimo tak licznych zarzutów podnoszonych przez HelsiÚsk Fundacj¿ Praw CzÙowieka oraz autorytety nauk prawnych, zwÙaszcza specjalistów w dziedzinie prawa karnego, jedynie trzech posÙów sprzeciwiÙo si¿ uchwale-niu tej ustawy, któr moČna nazwa° – opierajc si¿ na przytoczonych w niniejszej pracy argumentach padajcych z ust prawników –bublem legislacyjnym47. Ciekawy jest fakt, Če Prezydent podpisaÙ ustaw¿, po czym juČ podpisany akt
nor-matywny zaskarČyÙ do TrybunaÙu Konstytucyjnego48. Jest to kontrowersyjna decyzja gÙowy paÚstwa, poniewaČ w toku
procesu ustawodawczego Prezydent moČe skierowa° do TrybunaÙu Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodnoïci aktu prawnego z ustaw zasadnicz, czego nie zrobiÙ. Budzi to wtpliwoï°, czy omawiana ustawa zostaÙa przez niego dokÙad-nie zbadana w toku procesu legislacyjnego, czy teČ weszÙa ona w Čycie w warunkach zbiorowej paniki w zwizku ze zbliČajcym si¿ opuszczeniem zakÙadu karnego przez Mariusza T., a dokÙadn jej weryÞ kacj¿ odÙoČono w czasie.
Musimy pami¿ta°, Če Mariusz T. nie jest jedyn osob, wobec której stosuje si¿ tego rodzaju „ïrodek zapobiegawczy”. WedÙug danych podawanych przez „Gazet¿ Wyborcz” do sdów spÙyn¿Ùy juČ wnioski w sprawie 27 osób, mimo Če usta-w¿ uchwalono, aby zapobiec swobodnemu wyjïciu z zakÙadów karnych osób, którym w wyniku amnestii kar¿ ïmierci zamieniono na kar¿ dwudziestopi¿cioletniego pozbawienia wolnoïci, a – wedÙug danych podawanych przez gazet¿ – obecnie moČemy wskaza° najwyČej trzy takie osoby, które w najbliČszym czasie opuszcz zakÙady karne49. PrzykÙadem
jest wniosek o izolacj¿ Eweliny C., skazanej na 6 lat pozbawienia wolnoïci za usiÙowanie zabójstwa niemowl¿cia, obecnie podlegajcej nadzorowi prewencyjnemu. Jednak kryminolog P. MoczydÙowski uwaČa, Če kobieta nie powinna w ogóle traÞ ° do wi¿zienia, lecz winna by° umieszczona w zakÙadzie psychiatrycznym50. Orzekanie o umieszczeniu w oïrodku
staje si¿ wi¿c czymï w rodzaju korektynie do koÚca poprawnych wyroków sdów. W trzech innych sprawach sd orzekÙ
44 B. Kmieciak, Prawnopsychiatryczny kontekst wprowadzenia przepisów zezwalających na detencjĊ niepsychotycznych sprawców, „Forum Prawnicze” 2013, nr 6 (20), s. 41.
45 HFPC do prokuratora generalnego ws. ustawy o nadzorze nad zabójcami, http://prawo.rp.pl/artykul/1083524.html?print=tak&p=0, 24.10.2014. 46 E. Siedlecka, Fundacja HelsiĔska: Sprawą Trynkiewicza powinien zająü siĊ Trybunaá Konstytucyjny, http://wyborcza.pl/1,75478,15406456,Funda-cja_Helsinska__Sprawa_Trynkiewicza_powinien_zajac.html, 24.10.2014.
47 E. Siedlecka., Sejm przyjąá kontrowersyjną ustawĊ o izolacji niebezpiecznych przestĊpców. Tylko troje posáów przeciw, http://wyborcza. pl/1,75478,14830725,Sejm_przyjal_kontrowersyjna_ustawe_o_izolacji_niebezpiecznych.html, 24.10.2014.
48 JS, Prezydent podpisaá ustawĊ, ale... skierowaá ją do Trybunaáu Konstytucyjnego, http://wyborcza.pl/1,75478,15134263,Prezydent_podpisal_ustawe-__o_bestiach___ale____skierowal.html, 24.10.2014.
49 E. Siedlecka, Ustawa o bestiach niekonstytucyjna? Sąd pyta Trybunaá o opiniĊ, http://wyborcza.pl/1,76842,15906245,Ustawa_o_bestiach_niekonstytu-cyjna__Sad_pyta_Trybunal.html, 24.10.2014.
50 P. Kozioá, CisnĊáa dzieckiem. Pierwsza kobieta objĊta tzw. „ustawą o bestiach”, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Cisnela-dzieckiem-Pierwsza-ko bieta-objeta-tzw-ustawa-o-bestiach,wid,16499520,wiadomosc.html?ticaid=112ea1&_ticrsn=5, 24.10.2014.
juČ umieszczenie w Krajowym Oïrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym, w jednej – nadzór prewencyjny51.
W sprawie ustawy „o bestiach” orzeknie TrybunaÙ Konstytucyjny, moČe okaza° si¿ zatem, Če obecne orzeczenia s wy-dawane sprzecznie z prawem.
Podsumowanie
Przyjmowane w poïpiechu i ogólnej panice opinii publicznej „lex Trynkiewicz” budzi wiele kontrowersji natury prawnej. Przede wszystkim wskazuje si¿ na sprzecznoï° ustawy „o zaburzonych” z Konstytucj Rzeczypospolitej, a tak-Če z prawem mi¿dzynarodowym i ratyÞ kowan przez Polsk¿ Konwencj o Ochronie Praw CzÙowieka i Podstawowych Wolnoïci. Wtpliwoïci budzi zwÙaszcza moČliwoï° zÙamania zakazu retroakcji w prawie karnym, a takČe zakazu po-dwójnego karania. MoČliwa jest takČe niezgodnoï° ustawy z podstawowymi funkcjami prawa i funkcjami kary – przede wszystkim z funkcj resocjalizacyjn oraz funkcj wychowawcz. Kara pozbawienia wolnoïci ma bowiem na celu przy-wrócenie osoby skazanej do Čycia w spoÙeczeÚstwie, a nie skierowanie jej na dalszy pobyt w oïrodku izolacyjnym. Kon-trowersje budzi równieČ aspekt psychologiczny – nie da si¿ bowiem precyzyjnie stwierdzi°, czy dana osoba po raz kolejny popeÙni czyn zabroniony oraz czy izolacja postpenalna przyniesie w jej przypadku jakiekolwiek skutki. Terapia natomiast powinna by° stosowana juČ podczas odbywania wyroku w zakÙadzie karnym – w przeciwnym wypadku powyČsza kara nie speÙnia swoich podstawowych funkcji.
Istnieje takČe wiele innych moČliwoïci zapewnienia spoÙeczeÚstwu bezpieczeÚstwa, znacznie mniej dotkliwych i nie-naruszajcych zakazu podwójnego karania za ten sam czyn. Wïród nich wymienia si¿ m.in.: nadzór prewencyjny, dozór elektroniczny czy teČ ustanowienie opiekunów spoÙecznych. Trzeba równieČ wspomnie° o tym, Če bÙ¿dem byÙo juČ samo uchwalenie ustawy amnestyjnej w 1989 w obowizujcym ksztaÙcie. O wiele lepszym, niepowodujcym problemów w stosowaniu prawa obecnie, rozwizaniem byÙaby zamiana kary ïmierci na kar¿ doČywotniego pozbawienia wolnoïci, a nie na kar¿ 25-letniego pobytu w zakÙadzie karnym, jednak prawodawca nie znowelizowaÙ w por¿ Kodeksu karnego. W obecnej sytuacji wymiar sprawiedliwoïci musi poradzi° sobie z problemem zagroČenia, jakie mog stwarza° opusz-czajcy zakÙady karne niebezpieczni przest¿pcy. Czy wÙaïciwym rozwizaniem byÙo uchwalenie ustawy „o bestiach” – zadecyduje TrybunaÙ Konstytucyjny.
Akty prawne:
[1] Ustawa z dn. 6.06.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z póĊn. zm.)
[2] Konwencja o Ochronie Praw CzÙowieka i Podstawowych Wolnoïci (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284)
[3] Ustawa z dn. 22.11.2013 r. o post¿powaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzajcych zagroČenie Čycia, zdrowia lub wolnoïci seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r., poz. 24)
Bibliografia:
[4] BocheÚski M., Populizm penalny w polskim wydaniu – rzecz o kryminologicznej problematyce ustawy o post¿powaniu wobec osób stwarzajcych
zagro-Čenie, „e-Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2014, nr 2
[5] Kmieciak B., Prawnopsychiatryczny kontekst wprowadzenia przepisów zezwalajcych na detencj¿ niepsychotycznych sprawców, „Forum Prawnicze” 2013, nr 6 (20)
[6] Królikowski M., Sakowicz A., Granice legalnoïci postpenalnej detencji sprawców niebezpiecznych, „Forum Prawnicze” 2013, nr 5(19)
Netografia:
[7] Apel do prezydenta o skierowanie ustawy o izolacji osób stwarzajcych zagroČenie, hĴ p://programy.hĢ
r.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/apel-do-prezydenta-o-skierowanie-ustawy-o-izolacji-osob-stwarzajacych-zagrozenie-do-tk/, 24.10.2014
[8] Dr PaweÙ MoczydÙowski m.in. o nadzorze nad „bestiami”, hĴ p://www.youtube.com/watch?v=KEKbjCaSkKM, 24.10.2014
[9] HFPC do prokuratora generalnego ws. ustawy o nadzorze nad zabójcami, hĴ p://prawo.rp.pl/artykul/1083524.html?print=tak&p=0, 24.10.2014
[10] Kacprzak I., Zawadka G., Trynkiewicz wolny i bez zarzutów, www.rp.pl/artykul/1086195.html, 24.10.2014
[11] KozioÙ P., Cisn¿Ùa dzieckiem. Pierwsza kobieta obj¿ta ĵ w. „ustaw o bestiach”, hĴ p://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Cisnela-dzieckiem-Pierwsza-kobieta-objeta-tzw-ustawa-o-bestiach,wid,16499520,wiadomosc.html?ticaid=112ea1&_ticrsn=5, 24.10.2014
[12] Mariusz Trynkiewicz nie powinien by° wolny, www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/1043948,Biegli-Mariusz-Trynkiewicz-nie-powinien-byc-wolny,
24.10.2014
[13] Opinia HFPC w sprawie projektu ustawy o post¿powaniu wobec osób zaburzonych, hĴ p://programy.hĢ
r.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/opin-ia-hfpc-w-sprawie-projektu-ustawy-o-postepowaniu-wobec-osob-zaburzonych/, 24.10.2014
[14] Prezydent podpisaÙ ustaw¿, ale... skierowaÙ j do TrybunaÙu Konstytucyjnego, hĴ
p://wyborcza.pl/1,75478,15134263,Prezydent_podpisal_ustawe-__o_bestiach___ale____skierowal.html, 24.10.2014 51 E. Siedlecka, dz. cyt., 24.10.2014.
[15] RadliÚska E., Moratorium na kar¿ ïmierci bez doČywocia byÙo bÙ¿dem, www.prawo.gazetaprawna.pl/wywiady/675805,moratorium_na_kare_ smierci_bez_dozywocia_bylo_bledem.html, 24.10.2014
[16] RPO skierowaÙa do TrybunaÙu ustaw¿ o post¿powaniu wobec osób zaburzonych, hĴ p://programy.hĢ
r.pl/monitoringprocesulegislacyjnego/rpo-skierowala-do-trybunalu-ustawe-o-postepowaniu-wobec-osob-z-zaburzeniami-psychicznymi/, 24.10.2014
[17] Siedlecka E., Prof. R¿towska: Ustawa o „bestiach” jest niedobra, hĴ p://wyborcza.pl/1,75478,15057004,Prof__Letowska__Ustawa_o__bestiach__ jest_niedobra.html#TRrelSST, 24.10.2014.
[18] Siedlecka E., Fundacja HelsiÚska: Spraw Trynkiewicza powinien zaj° si¿ TrybunaÙ Konstytucyjny, hĴ p://wyborcza.pl/1,75478,15406456,Funda-cja_Helsinska__Sprawa_Trynkiewicza_powinien_zajac.html, 24.10.2014
[19] Siedlecka E., Prof. Heiĵ man: Psychiatria nie odpowiada za bestie, hĴ p://m.wyborcza.pl/wyborcza/1,105402,15008124,Prof__Heitzman__Psychia-tria_nie_odpowiada_za__bestie_.html, 24.10.2014
[20] Siedlecka E., Sejm przyjÙ kontrowersyjn ustaw¿ o izolacji niebezpiecznych przest¿pców. Tylko troje posÙów przeciw, hĴ p://wyborcza. pl/1,75478,14830725,Sejm_przyjal_kontrowersyjna_ustawe_o_izolacji_niebezpiecznych.html, 24.10.2014
[21] Siedlecka E., Skazani na kar¿ ïmierci wyjd z wi¿zieÚ. Prof. Zoll: Dozór nie wystarczy. Potrzebna jest izolacja, hĴ p://wyborcza.pl/1,76842,14946931,Ska-zani_na_kare_smierci_wyjda_z_wiezien__Prof__Zoll_.html, 24.10.2014
[22] Siedlecka E., Ustawa o bestiach niekonstytucyjna? Sd pyta TrybunaÙ o opini¿, hĴ p://wyborcza.pl/1,76842,15906245,Ustawa_o_bestiach_niekon-stytucyjna__Sad_pyta_Trybunal.html, 24.10.2014
[23] Siek A., St¿pieÚ:Dlaczegonie ma wniosku do TK? Nie ma dziï ludzi wyj¿tych spod prawa, hĴ p://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci /1,114871,15441224,Stepien__Dlaczego_nie_ma_wniosku_do_TK__Nie_ma_dzis.html, 24.10.2014
[24] TrybunaÙ Konstytucyjny zajmie si¿ „ustaw o bestiach”. „Niedookreïlone zwroty, brak jasnych narz¿dzi”, hĴ
p://wyborcza.pl/1,75478,15988990,Trybu-nal_Konstytucyjny_zajmie_sie__ustawa_o_bestiach__.html, 24.10.2014
[25] Turczyk J., Ustawa o bestiach – prezydent zÙoČyÙ wniosek do TrybunaÙu Konstytucyjnego, hĴ p://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-ustawa-o-bestiach-prezydent-zlozyl-wniosek-do-trybunalu,nId,1352046, 24.10.2014
