Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych w ochronie środowiska

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 708. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2006. Józefa Famielec Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej. Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych w ochronie środowiska 1. Wprowadzenie Inwestycje stanowią przedmiot zainteresowania ekonomistów, statystyki GUS, zarządzających przedsiębiorstwami oraz służb skarbowych. Niestety we wszystkich tych dziedzinach są one odmiennie definiowane, mierzone oraz sprawozdawczo ujmowane. W szczególności interesująca staje się wiedza dotycząca rozmiarów inwestycji w ochronie środowiska wobec podjętych zobowiązań Polski jako kraju należącego do UE. W opracowaniu omówiono istotę inwestycji w ujęciu ustawy o rachunkowości, ustawy o pomocy publicznej oraz badań statystycznych GUS, a także sposób wyrażania nakładów i wydatków z nimi związanych. Rozważania dotyczą procesów inwestycyjnych w ochronie środowiska, ale odnoszą się także do inwestycji w ogóle. 2. Inwestycje jako przedmiot finansowania Przez inwestycje w ustawie o rachunkowości rozumie się „aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte.

(2) Józefa Famielec. 38. w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty”. W ustawie o rachunkowości wyróżnia się dwie grupy inwestycji: długoterminowe i krótkoterminowe. Podział inwestycji na aktywa długo- i krótkoterminowe wykorzystuje kryterium bilansowe (czasu ekonomicznej przydatności i czasu zbycia lub wymagalności). Inwestycje długoterminowe są grupą aktywów trwałych i obejmują: – nieruchomości, – wartości niematerialne i prawne, – długoterminowe aktywa finansowe (udziały, akcje i inne papiery wartościowe, pożyczki itp.), – inne inwestycje długoterminowe. Inwestycje krótkoterminowe to grupa aktywów obrotowych, która obejmuje głównie krótkoterminowe aktywa finansowe (płatne i wymagalne albo przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia) albo aktywa pieniężne, takie jak: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki lub środki pieniężne i inne aktywa pieniężne (weksle, czeki obce, czeki podróżne). W definiowaniu inwestycji przez ustawę o rachunkowości odstąpiono więc od utożsamiania inwestycji z ponoszeniem nakładów na pozyskiwanie nowych lub ulepszanie już posiadanych środków trwałych oraz ich montaż. Takie ponoszenie nakładów przypisuje się innemu rodzajowi aktywów trwałych – to jest środkom trwałym w budowie, zaliczonym do drugiej grupy składników rzeczowych aktywów trwałych. W definicji inwestycji uwzględnia się: – tylko składniki aktywów, – sposób pozyskania, którym jest droga nabycia, – cel nabycia, którym jest osiągnięcie korzyści z tytułu przyrostu wartości, odsetek, dywidend i innych pożytków, – podział inwestycji na dwie zasadnicze grupy, a mianowicie na aktywa finansowe oraz aktywa niefinansowe (nieruchomości inwestycyjne). Użyta tu kategoria lokaty ma charakter umowny, gdyż inwestycja może przyjąć formę: – wierzytelności wyrażonej w mierniku pieniężnym w kwocie należnej do zwrotu wraz z odsetkami (np. w wyniku udzielonej pożyczki), – udziału w kapitale innych spółek (nabyte akcje lub udziały) lub też formę klasycznej lokaty pieniężnej w innego rodzaju papiery wartościowe lub na rachunkach terminowych, Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 27 marca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rachunkowości, Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694, art. 3 z późn. zm. .

(3) Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych…. 39. – praw (np. spółdzielcze prawa do lokalu mieszkalnego oraz do lokalu użytkowego lub prawa do zakupionej technologii, patentu), pod warunkiem że nie będą wykorzystywane przez przedsiębiorstwo w bieżącej działalności, lecz zachowane z zamiarem późniejszej sprzedaży, – materialną, np. grunty, budynki, kamienie szlachetne, kruszce, dzieła sztuki. Definiowanie inwestycji zarówno w innych aktach prawnych, jak i procedurach finansowania, a zwłaszcza w praktyce gospodarczej często odbiega od ujęcia ustawy o rachunkowości. Ma to też miejsce w regulacjach związanych z finansowym wsparciem nowych inwestycji, co jest przedmiotem zainteresowania w niniejszym opracowaniu. Nowa inwestycja w ustawie o finansowym wspieraniu inwestycji oraz w ustawie o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej obejmuje utworzenie, rozbudowę przedsiębiorstwa, jak również rozpoczęcie w przedsiębiorstwie działań obejmujących dokonywanie zasadniczych zmian produkcji, procesu produkcyjnego, zmian wyrobu lub usług, w tym także zmian w zakresie sposobu świadczenia usług. W szczególności dotyczy to inwestycji w: – środki trwałe, – wartości niematerialne i prawne, polegające na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania. Duży projekt inwestycyjny oznacza inwestycję, w której wydatki kwalifikujące się do objęcia wsparciem finansowym przekraczają równowartość 50 mln euro. Wartość nowych inwestycji dla potrzeb oceny wsparcia finansowego wycenia się uwzględniając: – cenę nabycia gruntów, – cenę nabycia lub koszt wytworzenia nowych środków trwałych (takich jak budynki i budowle, maszyny i urządzenia, narzędzia, przyrządy, aparatura, wyposażenie techniczne dla prac biurowych, infrastruktura techniczna), – cenę nabycia wartości niematerialnych i prawnych (uzyskanie patentu, nabycie licencji, nabycie nieopatentowanego know-how, w wysokości nieprzekraczającej 25% kosztów związanych z nabyciem gruntów i środków trwałych. Infrastruktura techniczna, będąca przedmiotem finansowania i pomocy publicznej państwa, obejmuje niezbędne, umożliwiające przedsiębiorcy prowadzenie działalności gospodarczej instalacje, które nie są związane bezpośrednio Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm.. Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291.. Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm. .

(4) Józefa Famielec. 40. z przedmiotem tej działalności, w szczególności: urządzenie albo modernizację drogi, sieć wodną, sieć kanalizacyjną, sieć gazową, sieć telekomunikacyjną lub transportową. Inwestycje mogą być opisywane przez nakłady lub wydatki z nimi związane. W ujęciu finansowym nie są to tożsame kategorie, choć w praktyce używane zamiennie. 3. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska w ujęciu ustawy o rachunkowości i w badaniach GUS Kategoria nakładów nie jest zdefiniowana ani w MSR, ani w ustawie o rachunkowości. Tymczasem jest najczęściej używaną kategorią opisu wielu procesów i zasobów. Była ona definiowana przez klasyków rachunkowości jako celowe zużycie środków rzeczowych i usług obcych oraz celowe zużycie pracy żywej związane z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa. Nakłady są często zamiennie określane jako koszty czy też wydatki, ale nie są to tożsame kategorie. Nakłady towarzyszą najczęściej działalności inwestycyjnej, ale, jak omówiono inwestycje w znowelizowanej ustawie o rachunkowości, oznaczają aktywa o określonych cechach, a więc aktywa, które są rezultatem tych nakładów i są mierzone przez cenę nabycia lub koszt wytworzenia. Praktycznie rzecz biorąc, w całej treści ustawy o rachunkowości nie spotyka się kategorii nakładu, poza odniesieniem się ustawy do „nakładu pracy związanego z ustalaniem zakładowych planów kont”. Drugim miejscem użycia tej kategorii jest zawartość dodatkowej informacji do sprawozdań finansowych, która powinna zawierać m.in. „poniesione w ostatnim roku i planowane na następny rok nakłady na niefinansowe aktywa trwałe, odrębnie należy wykazać poniesione i planowane nakłady na ochronę środowiska”. Odstąpiono – co już podkreślono – od utoż Tak czyni GUS w badaniach wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska. „Wydatki inwestycyjne są to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na pierwsze wyposażenie inwestycji”. Por. Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2004, s. 382. To ujęcie jest podobne do definicji nowych inwestycji w ustawie o pomocy publicznej, ale nie obejmuje nakładów na wartości niematerialne i prawne oraz grunt. W rezultacie ewidencja inwestycji w przedsiębiorstwach, ujęcie bilansowe, statystyki inwestycji finansowanych ze środków UE i inwestycje badane przez GUS istotnie się różnią. . E. Burzym, Rachunkowość przedsiębiorstw i instytucji, PWE, Warszawa 1980, s. 175.. Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 27 marca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rachunkowości, Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694, art. 83 z późn. zm. . . Ibidem. Dodatkowe informacje i objaśnienia..

(5) Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych…. 41. samiania inwestycji z ponoszeniem nakładów na pozyskanie nowych lub ulepszenie już posiadanych środków trwałych oraz ich montaż. Z nakładami wiąże się jedynie kategoria środków trwałych w budowie. W MSR kategoria nakładów jest stosowana częściej, chociaż bezpośrednio jako taka nie jest definiowana. Dotyczy to zawłaszcza MSR 38 „Wartości niematerialne”. Wymienia się tu: nakłady zawarte w cenie nabycia, nakłady na prace badawcze, nakłady na rozpoczęcie działalności jednostki gospodarczej (zwane także kosztami rozpoczęcia), nakłady na szkolenia, nakłady na reklamę i (lub) promocję, nakłady na przemieszczanie lub reorganizację części lub całości jednostki. Wyodrębnia się nakłady, które są ujmowane w kosztach w momencie ich poniesienia, lub też nakłady, które zwiększają cenę nabycia lub koszt wytworzenia składnika wartości niematerialnych. Nakłady są natomiast kategorią statystyczną i, co ciekawe, utożsamiane są z inwestycjami. W Roczniku Statystycznym GUS, w rozdziale zatytułowanym „Inwestycje”, znajduje się określenie nakładów inwestycyjnych definiowanych jako „nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji”10. W tym ujęciu podkreśla się, że podział nakładów inwestycyjnych dokonywany przez GUS odpowiada zasadom rachunków narodowych „ESA 1995”. Nakłady dzieli się tu na nakłady na środki trwałe oraz pozostałe nakłady. Nakłady na środki trwałe obejmują nakłady na: – budynki i budowle, w tym obiekty inżynierii lądowej i wodnej, – maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia (łącznie z przyrządami, ruchomościami i wyposażeniem), – środki transportu, – inne, to jest melioracje szczegółowe, koszty ponoszone przy nabyciu gruntów i używanych środków trwałych, a od 1995 r. inwentarz żywy i zasadzenia wieloletnie, a ponadto odsetki od kredytów i pożyczek za okres realizacji inwestycji. Nakłady inwestycyjne zaliczono do odpowiednich sekcji i działów Polskiej Klasyfikacji Działalności zgodnie z zaklasyfikowaniem działalności inwestora, z wyjątkiem nakładów na obiekty niezwiązane z jego podstawową działalnością, które zalicza się do odpowiednich sekcji i działów według kryterium przeznaczenia obiektu. Przedmiotem szczegółowych badań GUS są nakłady inwestycyjne ponoszone na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Nakłady i efekty rzeczowe inwestycji ochrony środowiska od 1999 r. prezentuje się zgodnie z polską klasyfikacją Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce polskich przedsiębiorstw, red. Z. Kołaczyk, Wydawnictwo Forum, Poznań 2002, s. 9 i nast. 10. Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 2002, s. 519..

(6) Józefa Famielec. 42. dotyczącą działalności i urządzeń związanych z ochroną środowiska oraz PKD. Uwzględnia się w nich takie rodzaje aktywności gospodarczej, jak11: – pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody, – wznoszenie kompletnych obiektów budowlanych lub ich części, inżynierii lądowej i wodnej, – działalność w zakresie architektury i inżynierii, – badania i analizy techniczne, – administracja publiczna oraz polityka ekonomiczna i społeczna, – usługi na rzecz całego społeczeństwa (z wyłączeniem wymiaru sprawiedliwości), – ochrona zdrowia, – odprowadzanie ścieków, – wywóz odpadów, usługi sanitarne i pokrewne, – gminy oraz spółki wodno-ściekowe bez względu na liczbę zatrudnionych. Wyodrębnia się następujące obszary nakładów na ochronę środowiska. Są to inwestycje związane z: – ochroną powietrza atmosferycznego i klimatu, – gospodarką ściekową i ochroną wód, – gospodarką odpadami i ochroną gleb oraz wód podziemnych, – ochroną różnorodności biologicznej i krajobrazu, – zmniejszeniem hałasu i wibracji, – ochroną przed promieniowaniem. W każdym z wymienionych obszarów uwzględnia się nakłady na budowę poszczególnych podsystemów monitoringowych, a także na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych oraz na szkolenia. Interesującym ujęciem nakładów inwestycyjnych w ochronie środowiska jest ich podział na inwestycje „końca rury” (redukujące lub unieszkodliwiające zanieczyszczenia powstałe w procesie produkcji) oraz inwestycje zintegrowane – prowadzące do zmniejszenia ilości wytwarzanych zanieczyszczeń poprzez modyfikację procesów technologicznych. W przypadku modernizacji już istniejącego zakładu, nakłady na ochronę środowiska są równe całkowitym nakładom poniesionym na dostosowanie do wymagań środowiska. W świetle przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że informacje zbierane za pomocą sprawozdań finansowych przedsiębiorstw (zwłaszcza bilansu) oraz gromadzone przez GUS w zakresie inwestycji są odmienne i inaczej mierzone. Bilans przedstawia zasoby inwestycyjne, GUS zaś za inwestycje przyjmuje strumień rocznych nakładów, które te zasoby mogą powiększać. GUS nie bada jednak nakładów na wartości niematerialne i prawne, na inwestycje finansowe oraz należności 11. Ochrona środowiska, GUS, Warszawa 2002, s. 373..

(7) Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych…. 43. długoterminowe wykazywane w aktywach trwałych jednostki gospodarczej. Nie ujmuje również nakładów na pozyskanie gruntów i praw z nimi związanych, wykazywanych już także w sprawozdaniu bilansowym. Żadne zaś ze sprawozdań finansowych nie ujmuje nakładów inwestycyjnych, poza informacją dodatkową. GUS zbiera dane dotyczące nakładów w załączniku do sprawozdań F-03, SP, SG-01, dotyczące nakładów i efektów rzeczowych inwestycji ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Do bilansowego ujęcia podobne jest ujęcie środków trwałych zestawiane przez GUS, ale niestety GUS nie wyodrębnia dotąd, pomimo wyodrębniania nakładów, środków trwałych w działalności ochronnej. Nie jest więc możliwe sporządzanie rachunku nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w ramach któregokolwiek sprawozdania finansowego. Można jedynie postulować rozwijanie informacji w tym zakresie w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego, ale – jak można się spodziewać – powinny one obejmować nie tylko nakłady na środki trwałe, ale także nakłady na inwestycje niematerialne i prawne oraz inwestycje finansowe, a także należności długoterminowe, gdyż taki jest zakres działalności inwestycyjnej opisywany za pomocą rachunku przepływów pieniężnych. Ustawa o rachunkowości w objaśnieniach do informacji dodatkowej zawęża jednak te nakłady do niefinansowych aktywów trwałych. Rachunkowość zarządcza może jednak objąć zakresem przygotowywanych informacji nakłady na wszystkie aktywa trwałe zaangażowane w ochronę środowiska. 4. Wydatki inwestycyjne na ochronę środowiska Wydatek to kategoria finansowa, utożsamiana często z nakładem czy kosztem. Kategorie te nie są jednak tożsame. Niestety, kategoria wydatku także nie została zdefiniowana ani w MSR, ani w znowelizowanej ustawie o rachunkowości. W definiowaniu tej kategorii najczęściej znajdują się odwołania do klasycznej rachunkowości, uznając, że wydatek to rozchód środków pieniężnych w formie gotówkowej lub bezgotówkowej, w celu likwidacji zobowiązań jednostki gospodarczej wobec innych podmiotów i osób fizycznych. W ustawie o rachunkowości kategoria ta nie jest omawiana, ale zawiera się w niej definicja rachunku przepływów pieniężnych jako obowiązującego sprawozdania finansowego, oprócz bilansu oraz rachunku zysków i strat. W tym rachunku zestawia się zmiany środków pieniężnych w trzech obszarach działalności: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Działalność inwestycyjna obejmuje12:. Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 27 marca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rachunkowości, Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694, art. 3 z późn. zm., załącznik nr 1. 12.

(8) Józefa Famielec. 44. – zbycie lub nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych, – zbycie lub inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, – wpływy i wydatki związane z aktywami finansowymi, – inne wpływy lub wydatki inwestycyjne. Takie elementy rachunku przepływów pieniężnych są zgodne z definicją działalności inwestycyjnej w ustawie o rachunkowości, która ją określa jako działalność lokacyjną, czyli nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych, oraz wszystkie z nimi związane koszty i korzyści. Rachunek przepływów środków pieniężnych w znowelizowanej ustawie o rachunkowości podporządkowany jest MSR 7 „Rachunek przepływów pieniężnych”. Zaleca on sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych zgodnie z wymaganiami standardu i prezentowanie go za każdy okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe. Rachunek przepływów pieniężnych – zgodnie z MSR 7 – dostarcza podstaw do oceny zdolności podmiotu do kreowania środków pieniężnych oraz ekwiwalentów środków pieniężnych, a także pozwala na wyznaczenie potrzeb dotyczących wykorzystania tych środków. Informacje dostarczane przez rachunek przepływów pieniężnych w połączeniu z innymi elementami sprawozdania finansowego umożliwiają użytkownikom sprawozdania dokonanie oceny zmian w aktywach netto jednostki gospodarczej (mierzącej jej wartość księgową), jej struktury finansowej (łącznie z płynnością oraz wypłacalnością) i zdolności do wywierania wpływu na wysokość i okres wystąpienia przepływów środków pieniężnych w odpowiedzi na zmieniające się okoliczności i pojawiające się możliwości13. Rachunek ten zapewnia także możliwość opracowania metod oceny i porównywania wartości bieżącej przyszłych przepływów środków pieniężnych występujących w podmiotach gospodarczych, a także zwiększa porównywalność sprawozdań z działalności sporządzanych przez różne jednostki poprzez zharmonizowanie księgowego ujęcia takich zdarzeń i transakcji. Informacje dotyczące środków pieniężnych wykorzystuje się często jako wskaźnik długości okresu oraz pewności pojawienia się przyszłych przepływów środków pieniężnych, a także dla celów sprawdzenia dokładności dokonywanych wcześniej projekcji przyszłych przepływów środków pieniężnych. Na ich podstawie można również dokonać analizy zmian oraz zależności między rentownością a przepływami środków pieniężnych.. 13. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce…, s. 313..

(9) 1. Nabycie praw majątkowych i rzeczowych aktywów trwałych zaangażowanych w ochronę środowiska 2. Nabycie inwestycji nieruchomościowych i wartości niematerialnych i prawnych zaangażowanych w ochronę środowiska 3. Nabycie aktywów finansowych od jednostek zaangażowanych w ochronę środowiska 4. Wypłacone dywidendy i udziały w zyskach inwestorom zaangażowanych w ochronę środowiska 5. Spłata pożyczek długoterminowych wykorzystywanych na cele ekologiczne 6. Spłata odsetek od pożyczek długoterminowych wykorzystywanych na cele ekologiczne 7. Inne wydatki inwestycyjne na działalność ekologiczną. 1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych 3. Wpływy z aktywów finansowych, w tym: – zbycie aktywów finansowych – dywidendy i udziały w zyskach – spłata udzielonych pożyczek długoterminowych – odsetki – inne wpływy z aktywów finansowych 4. Inne wpływy inwestycyjne. 1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Wydatki na aktywa finansowe, w tym: – nabycie aktywów finansowych – udzielone pożyczki długoterminowe 4. Inne wydatki inwestycyjne. Wpływy. Wydatki. Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości i własnych doświadczeń Autorki.. 1. Zbycie praw majątkowych i rzeczowych aktywów trwałych zaangażowanych w ochronę środowiska 2. Zbycie inwestycji nieruchomościowych i wartości niematerialnych i prawnych zaangażowanych w ochronę środowiska 3. Zbycie aktywów finansowych nabytych od jednostek zaangażowanych w ochronę środowiska 4. Otrzymane dywidendy i udziały w zyskach od inwestorów zaangażowanych w ochronę środowiska 5. Uzyskane spłaty pożyczek długoterminowych wykorzystywanych na cele ekologiczne 6. Otrzymane odsetki od pożyczek długoterminowych wykorzystywanych na cele ekologiczne 7. Inne wpływy inwestycyjne z działalności ekologicznej. Strumienie ujęte w sprawozdaniu finansowym. Wyszczególnienie. Strumienie proponowane w ekologicznym rachunku pro forma. Tabela 1. Rachunek przepływów pieniężnych z działalności inwestycyjnej oraz przykłady strumieni pieniężnych związanych z inwestycyjną działalnością ekologiczną Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych… 45.

(10) 46. Józefa Famielec. W odniesieniu do przepływów pieniężnych z działalności inwestycyjnej w MSR 7 wymieniane są następujące przykłady: – środki pieniężne zapłacone w celu nabycia rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych oraz innych aktywów trwałych, – środki pieniężne otrzymane ze sprzedaży rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych i innych aktywów trwałych, – środki pieniężne zapłacone w celu nabycia instrumentów kapitałowych lub instrumentów dłużnych innej jednostki gospodarczej oraz udziałów we wspólnych przedsięwzięciach (inne niż płatności za instrumenty będące w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym), – środki pieniężne – zaliczki wpłacane i pożyczki udzielane stronom trzecim (inne niż zaliczki i pożyczki wpłacane i udzielane przez instytucje finansowe), – środki pieniężne otrzymane ze spłat zaliczek oraz pożyczek udzielonych stronom trzecim (innych niż zaliczki i pożyczki wpłacane i udzielane przez instytucje finansowe), – środki pieniężne zapłacone z tytułu umów terminowych typu futures, forward, umów dotyczących opcji oraz umów zamiany typu swap, chyba że umowy są w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym lub wówczas, gdy zapłacone środki pieniężne zaliczone zostały do działalności finansowej, – środki pieniężne otrzymane z umów terminowych typu futures, forward, umów dotyczących opcji oraz umów zamiany typu swap, chyba że umowy są w posiadaniu jednostki gospodarczej z przeznaczeniem handlowym lub wówczas, gdy otrzymane środki pieniężne zaliczone zostały do działalności finansowej. W znowelizowanej ustawie o rachunkowości dopuszcza się dwie metody przygotowywania rachunku przepływów pieniężnych: pośrednią i bezpośrednią. Ich odmienność występuje tylko w odniesieniu do działalności operacyjnej, która nie jest przedmiotem zainteresowania w niniejszym opracowaniu. Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej opisywane są w obydwu metodach jednakowo, a przykłady związanych z nimi wpływów i wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska przedstawia tabela 1. Informacje o strumieniach pieniężnych w ekologicznej działalności inwestycyjnej można wyodrębniać w informacji dodatkowej do sprawozdań finansowych lub też w rachunku pro forma dla rachunkowości zarządczej, o ile jednostki gospodarcze będą takich informacji potrzebować i wykorzystywać w swoich strategiach inwestycyjnych i finansowych. 5. Podsumowanie Informacje o wydatkach inwestycyjnych na ochronę środowiska mają różnorakie zastosowanie w statystyce, rachunku ekonomicznym i procesach decyzyjnych. Z rozważań podjętych w artykule wynika jednak, że różne dokumenty,.

(11) Istota i sposób pomiaru nakładów i wydatków inwestycyjnych…. 47. akty prawne i system rachunkowości traktują je odmiennie zarówno co do istoty, jak i sposobu pomiaru. Wynika stąd, że nie istnieje poprawna wiedza o tym zjawisku, co może powodować błędne oceny poniesionych wydatków, a także błędne prognozy niezbędnych wydatków na ochronę środowiska. Literatura Burzym. E., Rachunkowość przedsiębiorstw i instytucji, PWE, Warszawa 1980. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości w praktyce polskich przedsiębiorstw, red. Z. Kołaczyk, Wydawnictwo Forum, Poznań 2002. Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 27 marca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rachunkowości, Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694 z późn. zm. Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm. Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291. The Essence and Method of Measuring Investment Outlays and Expenditures in Environmental Protection In this article, the author discusses the essence of investment from the perspective of the accounting law, the act on public assistance, and statistical research of the Central Statistical Office, as well as the method for presenting related outlays and expenditures. The discussion refers to investment processes in environmental protection but also to investment in general. The author draws attention to the information discrepancies relating to the size of investments seen from various perspectives, which confirms the difficulty of interpreting the data cited in various documents and statistics in this regard..

(12)