A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
F O L IA IU R ID IC A 40, 1989
A n d rze j Borodo
ZAGADNIENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI FIN ANSOW OPR AW NEJ PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTW OW YCH
W ŚWIETLE ROZW IĄZAŃ PR AWNYCH REFORMY GOSPODARCZEJ
N aruszenie n orm p raw a finan sow eg o przez p rzed sięb io rstw o p ań -stwowe, jako ad resa ta ok reślon y ch przepisów finansow ych, pociąg a za sobą sto sow anie odpow iednich norm sa nk cjo n ujący ch w obec p rzedsię-b iorstw a. Stosow anie sank cji w orzedsię-bec p rzed sięrzedsię-b io rstw a państw o wego, zabezpieczony ch groźb ą użycia przy m usu p aństw ow eg o w razie n a ru -szenia norm p raw nofin an sow ych , jest koniecznością. Po pierw sze d la-tego, że p rzedsiębio rstw a te są w yo drębn io nym i podm iotam i p raw a i zaad resow an e do nich p rzepisy p raw ne m uszą by ć san kcjo now an e, co w ynika z sam ej isto ty praw a jak o norm zabezpieczonych przy m u -sem państw a. Po d rug ie dlatego, że n aru szen ia tych przepisów rzeczy-wiście m ają m iejsce i po trzecie dlatego, że nie stosow an ie sankcji (lub b rak gro źb y ich zastosowania) uniem ożliwia prow adzenie przez w ładze p aństw ow e jak iejk o lw iek po lityki sp ołeczno-gospo darczej i fi-n afi-n sow ej, k tó rej w ykofi-n aw cam i są p rzed siębio rstw a socjalistyczfi-ne. Sto sow anie różnorodnych, a n aw et w yspecjalizow an y ch sankcji w o -bec p rzed sięb iorstw jest przy tym szczególnie ważn e i do niosłe w zd ecentralizow an ym system ie zarządzania, w k tó ry m po stęp o w anie p a ń -stwow ych podm iotów go spod arczych jest w w ysokim stopniu zależne od ich w łasny ch ocen, p referen cji i zam ierzeń, a nie od poleceń g o s-podarczych pły nący ch ze stron y jed n o stek nadrzędny ch . Polecenia p ły nące z gó ry zdejm ują odp ow iedzialno ść z p rzed sięb iorstw i nie u zasad niają stoso w anie w obec nich sank cji za zdarzenia, n a k tó re nie m iały one p ow ażniejszego wpływu.
T eo retyczne p ojęcie odpowied zialności fin an so w o praw n ej p rzed się-b iorstw p ań stw ow ych może się-by ć ujm ow ane w kilku płaszczyznach, np. jako:
1. Ponoszenie sank cji za przekroczenie przep isów finansow opraw - nych; jest to ujęcie trad y cy jn e , p rzejrzy ste, jed n ak chyba zbyt w ą-skie. W y d aje się, że sto sow anie san kcji ty lko tego, trad y c y jn eg o typu zubożyłoby m ożliwości o dd ziały w ania na po stęp ow anie p rzed siębio rstw ze stro n y ustaw odaw cy.
2. Ponoszenie ujem nych n astęp stw w łasn ej działalności g o sp o d ar-czej i fin ansow ej przedsięb io rstw a, zgod nej z praw em (dozwolonej przez prawo), lecz nie p o p ieran ej przez praw od aw cę. Głównym p rz y -kładem tak u jętej odpowiedzialności fin ansow op raw nej jest po datek od p o nad no rm aty w ny ch w y p łat w ynagrodzeń. Przedsiębiorstw a m ogą przecież podnosić w y n agro d zen ia i prem ie b ard ziej niż to uzasadnia w zro st w y dajno ści p racy i w zrost prod uk cji — jed n ak p łacą za to od pow iednią cenę — wysoki, p ro g re sy w n y p od atek o bciążający zysk do podziału. Podobnie jest dozwolone po noszenie n iek tó rych w y d a t-ków przez p rzed siębiorstw o, lecz u staw od aw ca tra k tu je je jak o ko szty i stra ty nieuzasadn ion e i na kazu je w związku z tym płacić od po w ied -nio więk szy p od atek dochodowy.
3. Ponoszenie przez p rzedsięb io rstw o k on sek w encji w łasn ej dzia-łalności w ogóle. K onsekw encją tą może być w końcu lik w id acja lub upadłość przed siębio rstw a.
Przepisy praw nofin an sow e mogą być zaad reso w an e do p rzed siębio stw a jak o jedn ostki org an izacy jn ej i ich naru szen ie przez przedsiębio r-stwo (adresata przepisów) w y w ołuje jego odp ow iedzialno ść finanso- w opraw ną. Ale są również p rzep isy finansow e, k tóre tylko w sposób ogó ln y odnoszą się do przed sięb iorstw a, lecz bezpo śred nio zaad reso -w ane są do określon ych praco-w nik ó-w , bądź organó -w tego p rzed się-biorstwa. Przykładow o na ru szenie praw a pod atk ow ego przez osobę, k tó rej w p rzed siębiorstw ie pow ierzo no obliczanie należności p o d atk o -wych pociąga za sobą odpo wied zialność karno -sk arb ow ą tej osoby, mimo, że zobow iązane do uiszczenia p od atku jest przedsiębiorstwo , a nie ta osoba. Podobnie w y k o rzy stan ie w p rzed siębio rstw ie do tacji niezgo dnie z jej przeznaczeniem , pociągn ąć może za sobą od pow ie-dzialność z zakresu d yscyp liny bu dżetow ej tej osoby (lub osób), za-tru d nio n ej w przedsięb io rstw ie, k tóra doprow adziła do niew łaściw ego w y k o rzy stan ia dotacji. N aru szenie przez przedsiębiorstw o przep isów praw a finanso wego może tak że po ciągn ąć za sobą zastosow anie san -kcji nadzorczych w sto sun ku do org an ów k ieru jący ch p rzed sięb ior-stwem (dyrektora, innych organów).
Tak w ięc odpow iedzialn ość finanso w o praw ną po w iązan ą bezpo-średn io z działalnością p rzed siębio rstw a może ponosić:
a) przed siębiorstw o jak o w yo d ręb nion a praw n ie całość, jak o osoba praw na. Będzie to w szczególności odpow iedzialność przed siębiorstw a
jak o po datnika, jako podm iotu stosu nk ó w ban ko w y ch (np. k re d y to -wych, rozliczeniowych), jak o podm iotu stosu n kó w ubezpieczeniow ych i jak o a d resa ta przepisów regu lu jący ch system finan sow y p rzed się-biorstw;
b) p raco w n ik przed sięb iorstw a, k tórem u p ow ierzon o w yk on y w an ie d anej czynności, związanej ze stosow aniem przepisów fin ansow opraw - nych. Będzie tu wchodzić w g rę od pow iedzialn ość k arn a skarb o w a i odpow iedzialność za n aru szen ie d yscyp liny bu dżetow ej ponoszona przez odpow iednich praco w ników ;
c) o rg an y przed sięb io rstw a (dyrektor, o rgan y sam orząd u p rac o w -niczego) za n aru szen ie przepisó w p raw a o k reślając eg o działaln ość p rzedsiębiorstw a, w tym tak że przepisó w p raw a finansow ego;
d) odp ow iedzialność p raw ną za d ziałan ia p rzed sięb iorstw a ponosi tak że załoga przedsiębiorstw a, jak o ogół pracow ników . W g rę w ch odzić m ogą m niejsze w yn ag ro dzenia, n a g ro d y i p rem ie b ęd ące n a stę p -stwem n iep raw id ło w ej gospo darki, a także rozw iązanie um ów o pracę, w p rzy pad ku postaw ienia p rzed siębio rstw a w stan likw id acji i u p ad -łości.
O dp ow iedzialn ość fin ansow opraw ną p rze dsiębio rstw a p ań stw o w eg o oraz ok reślon ych p raco w nikó w tego p rzed siębiorstw a m ożna jeszcze rozp atry w ać w płaszczy źnie p raw n y ch form tej odpow iedzialności, u k ształtow any ch w odpow iednich ak tach no rm aty w ny ch . W ychodząc z tego p un k tu w idzenia w yró żn ić można n astęp u jąc e form y od p ow ie-dzialności finanso w o praw n ej w y stę pu jące w ram ach p rzed siębio rstw a:
1. M ajątk ow ą odpow iedzialn ość p odatk ow ą p rzed siębio rstw a p a ń stw ow ego. Zgodnie z art. 19 i 20 u staw y o zobow iązaniach p o d atk o -wych, p o datek nie uiszczony w term in ie jest zaległością podatkową, a od zaległości po datk ow ych po biera się odsetki za zwłokę. Odsetki te p ow inn y b yć p łacone bez w ezw ania o rgan u p odatk ow eg o łącznie z zapłatą zaległości. W y soko ść o dsetek za zw łokę w yn osi w zasadzie 18% w sto su nk u rocznym od k w oty zaległości, bądź 1,5% m iesięcznie od u sta lo n ej w tra kcie k ontro li zaległości. O dsetki za zw łokę p odn o-szą poziom kosztów działalności p rzedsiębio rstw a, p o ga rsza ją w ięc w y nik finansowy. Pon adto kw o ta o dsetek za zwłokę jest tzw. stratą nieu zasad nioną, k tó ra jest odpow iedn io w m ontow ana w m echanizm p o d atk u dochodowego, p o w ięk szając w y soko ść tego podatku.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 w spom n ianej u staw y p o datn ik odp ow iada całym swoim m ajątkiem za ciążące na nim podatki. Ta ogólna zasada d otyczy ć pow inna w szy stkich pod atn ików . Czy d otyczy o na także p rzed siębio rstw państw ow ych ?
2. Egzekucy jną odpowied zialno ść podatkow ą przed siębiorstw a p a ń -stwowego. W p rzy pad ku gdy n ależny p od atek (lub jeg o od pow iednia
część) nie zo stanie uiszczony w term inie, w ów czas może i pow inno n astąpić przym usow e w yeg zekw o w anie p o d atk u z m ajątk u przed się-biorstwa. Przym usow e w y k on an ie zo bow iązań po datk ow ych regu luje u staw a o p o stępo w an iu eg zek ucy jn y m w ad m inistracji, a tak że inne przepisy. Egzekucja należności p ien iężn ych może być p rzepro w adzona ty lk o z rach un k u banko w eg o przed sięb iorstw a. Egzekucja z innego m ienia — zgodnie z ustaw ą o po stępo w an iu eg zek ucy jn y m — nie jest dopuszczalna. U staw a o o pod atko w an iu j.g.u. w art. 55 p ostanaw ia po nadto, że o rg an podatko w y, w razie stw ierdzen ia, że zobowiązanie p odatko w e nie zostało przez jed n o stk ę gospod arczą uiszczone w o bow ią-zującym term inie, zam iast w szczynać p ostępow an ie eg z ek u cy jn e może p rzesłać bankowi fin an sującem u zlecenie p ok ry cia należności. Zlecenie to b an k p rzy jm u je bez o graniczen ia kw o to wego i d ok on u je p rzele-w u należności o bjętej zleceniem na rach un ek budżetu. W y stęp u je tu w ięc sw oista egzeku cja banko wa. Egzekucja z rach un ku bankow eg o p rzed sięb iorstw a jest szybka, n iesko m plik ow ana i, jak się w y daje, nie pozostaw ia p rzed sięb io rstw u p ow ażn iejszych u praw nień , ab y się jej przeciw staw ić.
3. O dpo w ied zialn ość za n aru szen ie p rzepisów reg u lujący ch system finan sow y przedsięb iorstw . Przestrzeg anie przepisów k ształtujący ch sy -stem finansow y p rzed siębiorstw odzw ierciedlać po w in ien praw idłow o sp o rządzon y i rzeteln y bilan s fin an sow y p rzedsiębiorstw a. Praw id łow y i rzeteln y bilans stano w i po dstaw ę dla podziału w yn ik u finansow ego oraz rozliczeń z budżetem p ań stw a. Bilans ten po dleg a w eryfik acji przez izby skarb ow e i inne organy . O stateczn ym efek tem p rac o rg nów k on tro ln y ch jest n adan ie urzędow ego stw ierdzenia zw ery fiko w ania sp raw o zd an ia finansow ego. W p rzypadk u w y stęp u jący ch n iep ra w idłow ości m ogą by ć zastosow ane różne sank cje, w szczególności k o nieczno ść po p raw y i usunięcia błędów w badany m bilansie, nie w y d an ie urzędow ego stw ierdzen ia zw ery fik ow ania sp raw o zdania fin an -sowego, k ary finansow e, p ob ieran e od p rzed sięb io rstw w kw ocie nie p rzekraczającej 3-k rotnej w ysoko ści opłaty za w eryfik ację sp raw o zd a-nia finansow ego; k ary te stan ow ią stratę nadzw yczajną przed się-biorstw a.
4. O dpowiedzialność z zakresu praw a bankow ego, a przede w szy s-tkim związaną z fu nkcjon ow an iem um owy k red yto w ej. O d pow ied zialność p rzed siębiorstw a zw iązana z fun kcjo now an iem um ow y k re d y to -w ej ma złożoną na tu rę, po -w staje bo-wiem py tan ie czy jest to od pow ied zialno ść zpow iązana z naru szeniem przep isópow prapow a, czy z n a ru szeniem postan ow ień umowy. Z pewn ością ma m iejsce n aru szen ie po -stan ow ień um ownych, i być może ogólnych przepisów ustaw y . Przepisy praw a ban kow ego po zw alają bankow i na w ypow iedzen ie k re
-dy tu, g-dy u zasadn ia to sy tu acja finanso w a i g ospod arcza p rzed się-b iorstw a. W fu nkcjono w aniu um owy k red y to w ej d om in uje u znanio w a i w ładcza pozycja banku, k tó ry jest głów nym decy dentem w zakresie zaw ieran ia i w yk o ny w an ia umowy. W y d aje się jed nak, że b ank nie może i n ie p ow inien być org anem sp raw u jący m o piek ę finansow ą w sto sunk u do p rzed sięb iorstw . Jego ry g o ry styczn e i czysto „efek-ty w n o ścio w e" po dejście jest uzasad nion e. A rg u m ent w y suw an y przez b an k w stosunk u do p rzedsięb io rstw a: w asza sy tu a cja finan sow a jest zła i d lateg o nie będziem y z wami w spółpraco w ać, jest zgo dny z za-łożeniam i rozwiązań p raw ny ch refo rm y g osp od arczej i po trzebą rozw ijan ia elem entó rozw przym usu ekonom icznego rozw g osp od arce n a ro -dowej.
5. O dp ow iedzialność z zakresu praw a ubezpieczeń gosp odarczych, zw iązan a jest głów nie z fun kcjo now an iem um ow y ubezpieczeniow ej i rodzi różne p rob lem y cyw ilnopraw ne.
6. O dpo w iedzialno ść k a rn ą skarb o w ą ok reślon y ch p raco w n ik ów p rzed siębio rstw a państw ow ego, k tó ra do ty czy rozliczeń po datk ow ych przedsiębio rstw a, choć ró wn ież rozliczeń w zakresie dotacji. Przepisy u staw y k arn e j skarbo w ej chronią p rzestrz egan ie p raw a podatkow ego, p raw a o rachunko w ości, p rzepisów o d o tacjach w ten sposób, że u sta -n aw ia ją k a ry za -n aru sze-n ia tych p rzepisów d ok o-na-n e przez osoby fi-zyczne, sp ełnia jące o kreślo ne fun kcje w p rzedsięb iorstw ie. U staw a używ a sform ułow ania „kto, p ełniąc fu nkcję w insty tu cji p aństw ow ej lub sp ołeczn ej". Będzie to w ięc osoba za tru dn io na w p rzed sięb io r-stw ie, k tó rej pow ierzono ok reślo ne zad ania do w y k on ania, takie jak obliczenie należności pod atkow ych, p rzek azy w an ie dan ych (spraw oz-dań, d ek laracji) organom podatkow y m , pro w adzen ie ew id en cji rozli-czeń. Pow staje jed n a k py tanie, czy odp ow iedzialno ść d an ej osoby fi-zycznej (pracow nika) będ zie można p ry cy zy jn ie w y odręb nić, skoro po dlega on od powiedniem u nadzorow i i k ontro li ze stro n y p rzeło żnych, skoro zaniedbano np. obowiązku w łaściw eg o szkolenia i d o-k ształcania, so-koro w ystąp ić m ogą pew ne naciso-k i w ew nątrz p rzed się-bio rstw a zm ierzające do uchronienia przed zbyt w ysokim i (zdaniem pracow ników ) podatkam i? Te i inne p y tan ia spraw iają, że p ro b lem aty k a odpow iedzialności k arno p o datko w ej i karn o fin anso w ej p raco w -nika p rzedsiębio rstw a w y d aje się bardzo skom plikow ana.
7. O dpow iedzialność za n aru szen ie d y scy p lin y bud żeto w ej przez o kreślo ny ch p racow ników p rzed siębiorstw a. Chodzi tu o w y k o rzy sta-nie dotacji budżetow y ch sta-niezg odsta-nie z p rzeznaczen iem (art. 80 ust. 1 pk t 11 praw a budżetowego).
8. O dpow iedzialność za p raw idłow e, racjo naln e i efek tyw ne d zia-łan ie p rzedsiębiorstw a, k tó reg o b rak doprow adzić może — w o
statecz-ności — do stan u n iew ypłacalno ści p rzed siębiorstw a, b ęd ąceg o po d-staw ą ogłoszenia jego upadłości. O dpo w iedzialność p raw n ą w ram ach k tó rej ostateczn ą sank cją jest upadłość przedsiębio rstw a, można n a -zwać odpowied zialnością ogólnofinansow ą. Zanim jed n a k dojdzie do ogłoszenia przez sąd w ojew ód zki upadłości, w y stęp u ją eta p y p o stę -po w an ia u zd raw iająceg o g osp o d ark ę zagrożon ą stanem n iew y p łac ności, a m ianow icie sp ecjalne po stęp o w anie w ew nętrzn e i, ew en tu al-nie, u stano w ienie zarząd u kom isaryczneg o.
Rozw iązania praw n e refo rm y go spo darczej p rzy niosły szereg n o -w ych in sty tu cji z-wiązanych z p ro b lem aty ką odpo-w iedzialności finan- sow op raw n ej przed siębiorstw . Zaliczyć tu trzeba p od atek od po n ad -n o rm aty w -n y ch w y p łat w y -nag ro dzeń, -nowe, bardziej ry g o ry sty cz-n e u kształto w an ie pozycji bank u w sto sun k ach k red y to w y ch z jed n o stk ami gosp od ark i uspołeczn ionej, w prow adzenie in teresu jąc ej k o n stru k -cji ko sztów i stra t n ieuzasadnion ych, w ko ńcu in sty tu cja upadłości przed siębiorstw a państw ow ego. In sty tu cje te do łączyły do form już przedtem stosow anych, z tym, że inne, d aw n iej sto so w ane form y, za-nikły. Pow stał więc nowy, rozbu dow an y system śro dk ó w odp ow ie-dzialności finan so w o praw nej przedsiębiorstw . Dodać p rzy tym trzeb a, że przy pisy fin an sow op raw n e o statn ich lat po głębiły stan w y o d rę b -nien ia finansow o praw nego przed sięb iorstw państw ow ych. N a uw agę zasług uje zwłaszcza dalsze w y od ręb nien ie praw no p od atk ow e i p ro ceso we p rzed sięb iorstw państw ow ych, czego w y razem jest m ożliw ość od -w ołan ia się do org anu po datk o-w ego dru g iej in stan cji i złożenia skargi do N aczelnego Sądu A dm inistracy jnego .
N ależy jed n ak postaw ić p y tan ie czy system odpow iedzialności fi-n afi-n so w o praw fi-n ej p rzed siębiorstw pań stw o w ych jest w łaściw ie u k ształtow any? Może należałoby sięgnąć bard ziej do odpowiedzialności finan -sowej poszczeg ólnych osób, zwłaszcza kiero w n ik ó w danych kom órek organ izacy jn ych? Być może odpow iedzialność, jaką ponosi p rzed się-b io rstw o jak o całość (np. odsetki za zw łokę w zapłacie podatku) — w istocie nikogo nie d oty ka i dla nikogo nie jest dolegliw ością? Na pew no słuszne jest — co jest k o nsek w en cją znacznej sam odzielności fin an sow ej p rzedsiębio rstw a — w p row adzenie p raw n ej możliwości ogłoszenia upadłości przedsiębio rstw a państw ow ego. Jed n a k jest to m ożliw ość raczej teorety czn a, zwłaszcza w obec dużych i w ażny ch dla gospo darki naro do w ej przedsiębiorstw . In teresu jący m i właściwym rozwiązaniem jest k on struk cja kosztów i stra t nieuzasadnion ych, traf-ne jest także w zm ocnienie pozycji bank u w stosu nkach k redy to w y ch i pozbaw ienie ban ku funkcji o piek una finansowego. W y d aje się, że pow inna znacznie w zrosnąć rola w ery fikac ji rocznego bilan su przed
W y d aje się więc, że w u kształto w aniu system u finan sow eg o odp o-w ied zialności p rao-w n ofin ansoo-w ej p rzed sięb io rsto-w p ań sto-w o o-w y ch m ożna znaleźć w iele elem en tów p ozytyw ny ch. N ie zwaln ia to jed n ak od w ą t-pliw ości, czy system ten będzie skutecznym n arzędziem k ształto w an ia p raw id łow ej p rak tyk i go sp odarczej.
K a t e d ra P ra w a F in a n s o w e g o U n i w e r s y te t im . M . K o p e rn ik a w T o ru n iu
W d y s k u s ji u d z ia ł w z ię li: m g r K a ta rz y n a K o p e rk ie w ic z -M o rd e l (U n iw e rs y te t Ł ó dzk i), d r M a re k G rz y b o w s k i (U n iw e r s y te t W a rs z a w s k i), d o c . d r h a b . Z y g m u n t K o rn a c k i (U n iw e rs y t e t G d a ń s k i), d r E lż b ie ta C h o jn a -D u c h (U n iw e rs y te t W a rs z a w s k i), d r W ło d z im ie rz N y k ie l (U n iw e rs y t e t Ł ó dzki), p ro f, d r h a b . C e z a ry K o s ik o w s k i (U ni-w e rs y te t Ł ó dzki).
A n d r z e j B or od o
T H E PRO BLEM O F FIN A N C IA L -L E G A L R E SPO N SIB IL IT Y
O F ST A T E -O W N E D E N T ER PR ISE S IN T H E L IG H T O F LEGAL SO LU T IO N S O F T HE E C O N O M IC R E FO R M
T h e th e o re ti c a l c o n c e p tio n of fin a n c ia lle g a l re s p o n s ib ili ty of s ta te o w n e d e n te r -p ris e s c a n be fo rm u la t e d in a n u m b e r of in te r r e la te d -p la n e s :
a) b e a r in g th e o u tc o m e s of e x c e e d in g th e fin a n c ia l-le g a l re g u la tio n b in d in g on e n te r p ris e s ; it is a c le a r fo r m u la tio n , a lth o u g h r a th e r to o n a rro w ;
b) b e a rin g th e n e g a t iv e re s u lts of o w n e c o n o m ic a n d fin a n c ia l a c tiv ity of th e e n te rp ris e , la w fu l b u t n o t re c o m m e n d e d b y th e le g is la to r ;
c) b e a rin g b y th e e n te r p ris e th e c o n s e q u e n c e s of o w n a c t iv ity in g e n e ra l; th e fin a l c o n s e q u e n c e m a y b e liq u id a tio n o r b a n k ru p tc y of th e e n te rp ris e .
T h e f in a n c ia l-le g a l re s p o n s ib ility , d i re c tl y c o n n e c te d w ith t h e a c ti v it y of a s t a te - -o w n e d e n te r p ris e , m a y b e b o rn e b y:
a) th e e n te r p r is e a s a le g a ll y s e p a ra te u n it, a s a le g a l p e rs o n ; it is in p a r ti -c u la r th e re s p o n s ib ili ty of th e e n te rp ri s e as a ta x - p a y e r , a s a s u b je -c t of re la tio n s h ip w ith a b a n k (e.g. c re d its ), a s a s u b je c t of r e la tio n s h ip w ith in s u r a n c e in s titu tio n s , a n d a s a s u b je c t a t w h om th e n o rm s re g u la tin g th e fin a n c ia l s y s te m of e n te r p r is e s a re d ir e c te d ;
b) a n e m p lo y e e of th e e n te r p ris e , e n tru s te d w ith e x e c u t in g o p e ra t io n s c o n n e c te d w ith a p p lic a t io n of fin a n c i a l -le g a l r e g u la tio n s ; in p a r tic u la r it is a m a tte r of p e n a l la w c o n c e rn in g o ffe n c e s a g a in s t t h e T re a s u r y ;
c) th e o rg a n s of th e e n te r p ri s e (th e d i re c t o r, t h e o r g a n s of e m p lo y e e s ' se lf- -g o v e rn m e n t), fo r b re a c h of th e le g a l re g u la tio n s d e te r m in in g th e a c tiv ity of th e e n te r p ris e , in c l u d in g re g u la tio n s of fin a n c ia l la w ;
d) th e le g a l re s p o n s ib ili ty fo r t h e a c ti v ity of e n te r p ri s e is a ls o b o rn e b y th e e m p lo y e e s of th e e n te r p ris e , a s a w h o le s ta ff; it m a y re s u lt in lo w e r w a g e s a n d
b o n u s e s a s a c o n s e q u e n c e of fa u lty e c o n o m y , a n d a ls o in d is m is s in g w o rk e r s in c a s e of liq u id a tio n o r b a n k ru p tc y of th e e n te r p ris e .
T h e fin a n c ia l-le g a l re s p o n s i b ilit y of a s ta te -o w n e d e n t e r p r is e a n d of c e rt a i n e m p lo y e e s of th e e n te r p r is e c a n be a ls o c o n s id e re d in th e p la n e of le g a l fo rm s of th e r e s p o n s ib ility , f o rm u la te d in p ro p e r n o rm a tiv e a c ts . F ro m th is p o in t of v ie w , th e fo llo w in g fo rm s of re s p o n s ib ili ty c a n be d is tin g u is h e d :
a) a s s e t s lia b ility of a s ta te - o w n e d e n te rp r is e fo r ta x e s , e .g. p e r c e n t a g e fo r d e la y in p a y m e n t of ta x e s b y th e e n te r p r is e ; b) e x e c u ti v e lia b i lity o f a s ta te o w n e d e n te r p r is e fo r ta x e s ; it m a y b e a c o m -p u ls o r y e x e c u tio n of ta x e s fro m th e a s s e ts of th e e n te r -p r is e ; th e e x e c u ti o n of la x e s d u e fro m s ta te -o w n e d e n te r p ri s e s m a y b e d o n e o n ly fro m t h e b a n k a c c o u n t of th e e n te rp ris
e,-c) re s p o n s ib ili ty fo r v io la t io n of p ro v is io n s re g u la tin g th e fin a n c ia l s y s te m of e n te r p r is e s ; Ih e o b s e rv a n c e of r e g u la tio n s fra m in g t h e f in a n c ia l s y s te m of e n te r -p r is e s h o u l d b e r e fle c te d in a -p ro -p e rly m a d e a n d r e li a b le f in a n c ia l b a la n c e of th e e n te r p r is e ; th e b a la n c e is s u b j e c t to v e r ifi c a t io n b y f in a n c ia l o rg a n s ; in c a s e of i n c o r re c tn e s s d is c lo s e d as a r e s u lt of v e r ific a tio of th e b a la n c e , v a rio u s s a n c tio n s c a n b e a p p lie d , e .g. n e c e s s a r y c o rre c tio n a n d e lim in a tio n of fa u lts fro m th e b a la n c e , s u s p e n d in g of o ffic ial c o n firm a tio n of v e rif ic a tio n of th e b a la n c e , fin a n c ia l p e n a l tie s ;
d) li a b i lity u n d e r b a n k in g law , p rim a rily t h e l ia b ili ty c o n n e c te d w i th c re d it c o n tr a c ts ;
e) lia b ili ty u n d e r e c o n o m ic in s u ra n c e , c o n n e c te d m o s tly w ith t h e in s u ra n c e c o n tra c t;
f) p e n a l-fis c a l lia b i li ty of c e r ta in e m p lo y e e s of a s ta te -o w n e d e n te r p r is e ; it r e f e r s to s e ttle m e n t of a c c o u n ts o f t a x e s d u e fro m th e e n te rp r is e a n d of a c c o u n ts of s u b s id ie s , th e lia b i li ty is b o rn e b y p e r s o n s e m p lo y e d b y th e e n te r p ris e w h o a r e c h a rg e d w ith c e rt a i n ta s k s , lik e c a lc u la tio n of th e ta x d u e , t ra n s m is s io n of d a ta (re p o rts , d e c la ra tio n s ) to fis c a l o rg a n s , k e e p in g of re c o rd s of s e t tle m e n t of a c c o u n ts ;
g) re s p o n s ib i lity for c o rre c t, ra ti o n a l a n d e ffe c tiv e a c ti v it y of e n te r p ris e , w h e re a fa ilu re c a n le a d , in e x tr e m e s , to a s t a te of in s o lv e n c y of th e e n te rp ris e , w h ic h is th e g ro u n d to d e c la r e b a n k ru p tc y .
M a n y p o s itiv e e le m e n ts c a n b e fo u n d in th e P o lis h s y s te m of le g a l-fin a n c ia l re s p o n s i b ility . S till s o m e d o u b ts re m a in w h e th e r t h e s y s te m is a n e ffic ie n t intsiru- m e n t of fo rm a tio n of c o rre c t e c o n o m ic p ia c tic e .
