Florovitem można dolistnie nawozić ziemniaki.

(1)

FLOROVITEM MOŻNA

DOLISTNIE N

AWOZIĆ ZIEMNIAKI

WOZIĆ ZIEMNIAKI

doc. dr hab. inż. Kazimierz Jabłoński

IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie

aturalne, organiczne i mineralne na-wożenie doglebowe nie zawsze gwa-rantuje dostępność składników nie-zbędnych do uzyskania wysokiego plonu ziemniaków dobrej jakości. Niekorzystne wa-runki glebowo-klimatyczne, takie jak: brak lub nadmiar opadów w okresie wegetacji, ni-skie lub za wysokie pH gleby, mała ilość próchnicy lub minerałów ilastych oraz braki niektórych mikroelementów, utrudniają, a na-wet hamują proces pobierania składników przez korzenie. W tych warunkach dolistne nawożenie jest zabiegiem interwencyjnym, zapobiegającym znacznej obniżce plonów. Poza tym przy wysokich obecnie cenach na-wozów mineralnych wskazane jest, aby niż-sze dawki nawozów doglebowych zastoso-wane przed sadzeniem ziemniaków uzupeł-nić względnie tanim dolistnym nawożeniem roztworem mocznika lub nawozami makro- czy mikroelementowymi.

N

Nawożenie dolistne można stosować łącznie ze środkami ochrony roślin przeciw stonce i zarazie ziemniaka i obniżyć przy tym koszty zabiegów oraz zmniejszyć uszkodze-nia roślin. Niektóre nawozy dolistne stosowa-ne z fungicydami zwiększają efektywność zwalczania zarazy i pozwalają na zmniejsze-nie zalecanych dawek tych środków.

W niektórych krajach zachodnich o nowo-czesnym rolnictwie wskaźnikiem sygnalizują-cym potrzebę zastosowania nawozów dolist-nych są albo wyniki testów roślindolist-nych na ogonkach liściowych pobieranych kilkakrot-nie co 7-10 dni ze środkowych części pędów w okresie od początku tuberyzacji do połowy sierpnia, albo czujniki fotooptyczne monto-wane z przodu ciągnika, analizujące barwę liści, połączone z pokładowym komputerem i elektronicznymi urządzeniami dawkującymi

odpowiednio dobrane nawozy dolistne z do-datkami mikroelementów.

Do zalet dolistnego nawożenia ziemnia-ków należy:

• większa efektywność nawożenia,

• obniżenie strat wskutek chemicznego i biologicznego uwsteczniania się składników mineralnych,

• zmniejszenie dawek nawozów doglebo-wych,

• obniżenie kosztów nawożenia oraz nakła-dów na ochronę.

Efektywność dolistnego nawożenia zależy od stężenia roztworu, rodzaju nawozu, tem-peratury i wilgotności powietrza, fazy rozwo-ju plantacji i jej zagęszczenia. Ogólnie nale-ży przyjąć, że nawozy dolistne o większym udziale makroelementów (N, P, K, Mg, Ca) powinny być stosowane we wcześniejszych fazach rozwojowych ziemniaka, zaś nawozy o większej ilości mikroelementów nieco póź-niej, chociaż zastosowane za późno są po-bierane w mniejszym stopniu. Zbyt duże dawki nawozów dolistnych lub wysokie ich stężenie może spowodować, że zabieg bę-dzie nieskuteczny i nastąpi uszkodzenie ro-ślin, a nawet obniżka plonu.

Mikroelementowe nawozy dolistne cha-rakteryzują się bardzo dobrą rozpuszczalno-ścią w wodzie, a zawarte w nich sole mine-ralne znajdują się w formie chelatów i są ła-two przyswajalne w różnych warunkach at-mosferycznych.

Największą efektywność nawożenia do-listnego osiąga się przy stosunkowo niższej temperaturze powietrza – 12-15o_{C – i}

więk-szej wilgotności. W praktyce zabiegi takie należy przeprowadzać późnym popołudniem i wieczorem oraz wcześnie rano. Efektywne są także zabiegi wykonywane po deszczu,

(2)

gdy tylko rośliny obeschną, a stan gleby umożliwia mechaniczny oprysk.

Nawozy dolistne przenikają do roślin przez naskórek i aparaty szparkowe znajdu-jące się na liściach i pędach ziemniaków. Najbardziej chłonne są młode liście, a szcze-gólnie dolne ich części, gdzie znajduje się więcej aparatów szparkowych oraz jest niż-sza temperatura i więkniż-sza wilgotność. Aby cząsteczki cieczy dotarły do dolnej strony li-ści, należy w opryskiwaczach stosować roz-pylacze wirowe lub płaskostrumieniowe drobnokropliste, powodujące zamgławianie łanu, lub opryskiwacze z pomocniczym stru-mieniem powietrza (PSP), ewentualnie roz-pylacze elektrostatyczne. Tempo pobierania składników przez liście jest wielokrotnie większe niż pobieranie przez system korze-niowy. Najszybciej przez liście pobierany jest azot, potas, sód, cynk i magnez, nieco wol-niej siarka, wapń, fosfor, mangan i bor, a naj-wolniej miedź, żelazo i molibden.

Przy jednoczesnym stosowaniu nawozów dolistnych i środków przeciwko stonce lub zarazie ziemniaka należy przestrzegać kolej-ności mieszania preparatów. Po napełnieniu 2/3 objętości zbiornika opryskiwacza wodą przy włączonym mieszadle dodaje się cieńczony nawóz dolistny, a następnie roz-cieńczony środek chemiczny. Nowoczesne wysoko wydajne opryskiwacze krajowe i z importu mają oddzielne pojemniki na środki ochrony i nawozy dolistne. Bez upewnienia się co do możliwości mieszania preparatów należy unikać tworzenia mieszanek więcej niż dwuskładnikowych, gdyż może nastąpić utrata aktywności preparatu lub reakcja che-miczna wytrącania się nowych związków, które uszkadzają rośliny.

Na dużych plantacjach wskazane jest za-stosowanie opryskiwaczy o szerokości robo-czej 25-30 m i zbiornikach o pojemności 2500-3000 l, wyposażonych w głowice wielo-członowe, umożliwiające szybkie przestawie-nie odpowiednich rozpylaczy w zależności od potrzeb. Wyższą efektywność nawożenia dolistnego i ewentualnego zwalczania stonki i zarazy ziemniaka uzyska się przy zastoso-waniu opryskiwaczy z pomocniczym strumie-niem powietrza (rękawem), z których stru-mienie rozpylonej cieczy łatwiej docierają do spodnich części liści. Opryskiwacze z PSP

mogą pracować przy wietrze o prędkości do 5 m/s.

Nawozy dolistne zawierają dodatki popra-wiające efektywność nawożenia:

•

zwilżacze, obniżające napięcie po-wierzchniowe liści i ułatwiające wchłanianie, • związki zwiększające przyczepność do li-ści i łodyg,

• substancje umożliwiające mieszanie z preparatami ochrony roślin,

•

związki przyspieszające penetrację skład-ników mineralnych i chelatów w roślinie.

Aby zwiększyć skuteczność dolistnego nawożenia, nawozy mikroelementowe wzbo-gacono dodatkiem azotu, a niekiedy potasu, fosforu i magnezu. Przy niskim udziale azotu w nawozach mikroelementowych lub małych dawkach nawożenia doglebowego wskazany jest dodatek 6-10-proc. roztworu mocznika. Natomiast przy wyższym poziomie nawoże-nia doglebowego i ponad 10-proc. udziale azotu w nawozach dolistnych dodatek roz-tworu mocznika jest niecelowy, a niekiedy nawet szkodliwy, gdyż zwiększa wyraźnie zawartość azotanów w bulwach. Przy ostrym niedoborze fosforu i potasu w roślinach wskazane jest interwencyjne dolistne nawo-żenie roślin tymi składnikami. Dolistne dokar-mianie fosforem przyspiesza dojrzewanie ro-ślin, podnosi plon bulw i zawartość skrobi oraz ogranicza uszkodzenia bulw podczas zbioru.

Potas zwiększa efektywność fotosyntezy i oddychania. Większa zawartość potasu w bulwach zmniejsza straty powodowane przez choroby w okresie przechowywania i ubytki masy wskutek oddychania. Najlepszą formą potasu do dolistnego nawożenia jest siarczan.

Z kompleksowych nawozów mikroele-mentowych do dolistnego nawożenia ziem-niaków na uwagę zasługuje płynny Florovit, zawierający szeroką gamę makro- i mikro-elementów niezbędnych do prawidłowego odżywiania roślin w pełni wegetacji.

Charakterystyka Florovitu oraz wpływ na wegetację i plon ziemniaków

Florovit jest płynnym nawozem do dolistnego nawożenia ziemniaków o stałym składzie chemicznym, co ułatwia przygotowanie od-powiedniego stężenia cieczy roboczej bez wytrącania się osadów utrudniających

(3)

oprysk. Posiada w formie schelatyzowanej łatwo przyswajalne makro- i mikroelementy niezbędne do właściwej wegetacji roślin. Za-wiera 3% azotu (2,3% amidowego i 0,7% azotanowego), 2% potasu, domieszki fosfo-ru, wapnia, magnezu i siarki oraz mikroele-menty: miedź, żelazo, mangan, molibden i cynk. Szeroki asortyment makro- i mikroele-mentów pozwala na uzupełnienie ich braków w glebie i poprawia stan odżywienia roślin szczególnie przy niekorzystnych warunkach pogodowych i niskim pH gleby.

Znajdujący się we Florovicie magnez zwiększa intensywność fotosyntezy, ułatwia pobieranie azotu, aktywizuje wiele enzymów i bierze udział w syntezie białek. Braki tego składnika powodują żółknięcie liści, które zwijają się i stają łamliwe, oraz obniżają plon i zawartość skrobi w bulwach. Mangan bie-rze udział w pobieraniu azotu i fotosyntezie, a także wchodzi w skład kilku enzymów. Ob-jawy braku tego składnika to żółknięcie mło-dych liści i więdnięcie, czego efektem jest zmniejszenie plonu, zawartości skrobi i wita-miny C. Żelazo uczestniczy bezpośrednio w fotosyntezie i powstawaniu chlorofilu, przy-spiesza procesy redukcyjne azotanów i wpły-wa na tempo asymilacji i gromadzenia plo-nów.

Miedź bierze udział w fotosyntezie i oddy-chaniu, uczestniczy w przemianach azotu i wpływa na mechanizm odporności na zarazę ziemniaka, dzięki czemu można zmniejszyć dawki fungicydów, obniżając koszty zabie-gów. Bor stymuluje wzrost i podział komórek, bierze udział w metabolizmie białek i kwa-sów nukleinowych. Braki tego składnika mogą ograniczyć wzrost roślin, powodować deformację młodych liści, karłowatość roślin, więdnięcie korzeni włośnikowych i pękanie dużych bulw. Cynk bierze udział w metaboli-zmie węglowodanów i białek, wpływa na przepuszczalność błon komórkowych, zwięk-sza odporność roślin na suszę i choroby grzybowe. Molibden bierze udział w wiązaniu azotu i redukcji azotanów, wchodzi w skład wielu enzymów spełniających ważną rolę w przemianach biochemicznych w liściach i bulwach.

W doświadczeniach polowych na glebach średnio zwięzłych o średniej zasobności w przyswajalne składniki mineralne stwierdzo-no dodatni wpływ dolistnego nawożenia Flo-rovitem na plon ziemniaków i zawartość skrobi. Przy niższym poziomie nawożenia doglebowego (280 kg NPK/ha, w tym 80 kg N/ha) najbardziej korzystne okazały się daw-ki Florovitu 3 x 4 l/ha. Stwierdzono wówczas wzrost plonu ogólnego o 4,3 t/ha, tj. 9,9%, natomiast plonu handlowego o 4,7 t/ha, tj. 11,2%. Zastosowanie Florovitu w większej dawce – 3 x 6 l/ha – przy niskim poziomie nawożenia doglebowego miało niewielki wpływ na plon ogólny i bulw handlowych, ale zwiększało istotnie plon frakcji sadzeniaków o 8,2 t/ha, tj. 33,3%. Jest to bardzo korzyst-ne w produkcji nasienkorzyst-nej, gdzie jest zaleca-ny, ze względów fitosanitarnych, niższy po-ziom nawożenia doglebowego.

Przy wyższym poziomie nawożenia do-glebowego (420 kg NPK, w tym 120 kg N/ha) efekty produkcyjne dolistnego nawożenia przy 3-krotnej dawce 4 l/ha wynosiły 3,4 t/ha, co przy niskiej cenie Florovitu jest bardzo opłacalne. Niezależnie od dawki nawożenia doglebowego NPK po zastosowaniu dolist-nego nawożenia Florovitem stwierdzono wzrost zawartości skrobi w bulwach, co jest korzystne w produkcji ziemniaków przemy-słowych do przetwórstwa. U odmiany jadal-nej Tajfun, przydatjadal-nej do przetwórstwa, o średniej zawartości skrobi, po dolistnym na-wożeniu Florovitem w dawkach 3 x 4 l/ha i niskich dawkach NPK stwierdzono wzrost zawartości skrobi w bulwach, który wpłynął na wzrost plonu skrobi o 11,9%, a przy daw-kach 3 x 6 l/ha o 10,6%, w porównaniu z obiektem kontrolnym. Dodatni wpływ dolist-nego nawożenia Florovitem na zawartość i plon skrobi stwierdzono także przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego NPK (tab.1). Florovit zastosowany na niskim po-ziomie nawożenia doglebowego NPK zwięk-szał współczynnik rozmnażania ziemniaków (liczba bulw pod krzakiem) od 3,2 do 14,0%. Ma to duże znaczenie w przyspieszeniu re-produkcji nasiennej cennych odmian ziem-niaka.

(4)

Tabela 1

Wpływ dolistnego nawożenia Florovitem na plon ziemniaków i jego strukturę. Wyniki doświadczeń z lat 2006-2007

Dawka nawożenia doglebowego i dolistnego

Plon (t/ha)

Procent skrobi ogólny handlowy frakcji

sadzeniaka

bulw

dużych skrobi Kontrola I

(80 N, 80 P2O5, 120 K2O kg/ha) 43,4 41,9 24,6 36,5 6,54 15,1

Kontrola I + Florovit 3 x 2 l/ha 45,2 42,6 32,1 32,2 6,99 15,4

Kontrola II

(120 N, 120 P2O5, 180 K2O kg/ha) 45,4 44,2 25,7 38,0 6,53 14,4

Kontrola II + Florovit 3 x 2 l/ha 47,1 45,2 29,7 36,2 6,79 14,4

Dolistne nawożenie ziemniaków Florovi-tem nie miało istotnego wpływu na porażenie bulw parchem zwykłym i brunatną pustowa-tością, chociaż przy wyższym poziomie na-wożenia doglebowego stwierdzono nieco większy udział bulw dużych z objawami pu-stowatości. Nawożenie dolistne Florovitem, szczególnie przy niższym poziomie nawoże-nia doglebowego NPK, ograniczało stopień porażenia bulw rdzawą plamistością miąższu i zmniejszało ciemnienie bulw surowych. Flo-rovit w niewielkim stopniu zwiększał zawar-tość azotanów w bulwach w porównaniu z kontrolą, lecz ilość ta mieściła się w grani-cach normy.

Zalecenia dotyczące stosowania Florovitu w uprawie ziemniaków

Florovit jest tanim nawozem dolistnym przy-noszącym wysokie efekty ekonomiczne za-równo w produkcji ziemniaków jadalnych, jak i sadzeniaków oraz do przetwórstwa spo-żywczego. Należy go stosować 3-krotnie, na suche liście, w dawkach 4-6 l/ha rozcieńczo-nych w 200-300 l wody o temperaturze 15- -20o_{C, używając w opryskiwaczu rozpylaczy}

płaskostrumieniowych o szczelinie 0,3 mm i ciśnieniu 5-7 atmosfer.

Pierwszy zabieg należy wykonać tuż po zwarciu międzyrzędzi na młode liście, drugi 14 dni później, a trzeci 10-14 dni po drugim. Na odmiany średnio wczesne i późne do drugiego i trzeciego zabiegu łącznie z

Floro-vitem można stosować fungicydy do zwal-czania zarazy ziemniaka, wówczas zmniej-szają się wyraźnie koszty zabiegów. W upra-wie odmian bardzo wczesnych i wczesnych oraz późniejszych, o dużej podatności na za-razę, każdy zabieg dolistnego nawożenia Florovitem należy łączyć ze zwalczaniem za-razy. Przy jednoczesnym stosowaniu dolist-nego nawożenia i zwalczania zarazy ziem-niaka lub stonki należy najpierw nalać do zbiornika opryskiwacza wypełnionego do po-łowy wodą odpowiednią dawkę Florovitu, przy włączonym mieszadle, a następnie do-lać rozpuszczoną w wiadrze dawkę fungicy-du czy insektycyfungicy-du i uzupełnić wodę do nie-zbędnej ilości, dostosowanej do wielkości plantacji. Przygotowanym w ten sposób roz-tworem należy niezwłocznie opryskać plan-tację.

W nowoczesnych opryskiwaczach, wypo-sażonych w rozwadniacze pestycydów, nale-ży w pierwszej kolejności do zbiornika napeł-nionego w połowie wodą wlać, przy włączo-nym mieszadle, określone ilości Florovitu, a następnie do rozwadniacza dodać zalecaną dawkę pylistego lub półpłynnego pestycydu i uruchomić na kilka minut rozwadniacz, który wprowadzi środek ochrony do zbiornika, a potem uzupełnić zbiornik wodą do wymaga-nej objętości. Jeśli plantacja ziemniaków wy-kazuje wyraźne braki azotu, wówczas powin-no się najpierw przygotować 6-10-proc. wod-ny roztwór mocznika (6-10 kg mocznika

(5)

roz-puszczonego w 100 l wody), następnie do tego roztworu wlać zalecaną dawkę Florovi-tu, a na końcu zalecany środek przeciwko zarazie ziemniaka. Działanie nawozów bę-dzie barbę-dziej skuteczne, jeśli po oprysku przez kilka lub kilkanaście godzin nie wystą-pią opady deszczu.

Ekonomiczne efekty dolistnego nawożenia ziemniaków Florovitem

Z uproszczonej kalkulacji kosztów produkcji ziemniaków, uwzględniającej nakłady na sa-dzeniaki, nawozy mineralne, środki ochrony

roślin oraz mechaniczne zabiegi uprawy gle-by, nawożenia, sadzenia, pielęgnacji, ochro-ny i zbioru, amortyzację maszyn i urządzeń oraz podatki, wynika, że przy dawce Florovi-tu 3 x 4 l/ha efekt nawożenia wynosił 2112 zł. Wartość zastosowanego Florovitu na 1 ha to zaledwie 27,6 zł, przyjmując, że dolistne zabiegi nawożenia były łączone z ochroną ziemniaków przed zarazą. Przy wyższym po-ziomie nawożenia (420 kg NPK/ha) i dawce 3 x 4 l/ha uzyskano wyższe plony, ale efekt dolistnego nawożenia wynosił 1662 zł (tab. 2).

Tabela 2

Efektywność dolistnego nawożenia ziemniaków Florovitem

Warianty stosowanych nawozów Plon (t/ha) Wartość plonu* (zł z ha) Nakłady na produkcję (zł/ha) Zysk z 1 ha (zł/ha) Efekt nawożenia Florovitem w stos. do kontroli (zł/ha) Kontrola I (80 N, 80 P2O5, 120 K2O/ha) 43,4 21 700 6960 14 740

Kontrola I + Florovit 3 x 2 l/ha 45,2 22 600 6977 15 623 883

Kontrola I + Florovit 3 x 4 l/ha 47,7 23 850 6998 16 852 2112

Kontrola I + Florovit 3 x 6 l/ha 44,9 22.450 7010 15 440 700

Kontrola II

(120 N, 120 P2O5, 180 K2O/ha) 45,4 22 700 7255 15 445

Kontrola II + Florovit 3 x 2 l/ha 47,1 23 550 7272 16 278 833

* przyjęto wartość 1 t ziemniaków 500 zł; cena hurtowa Florovitu – 2,30 zł/l

Literatura

1. Czuba. R. 1978. Nawozy mikroelementowe w

pro-dukcji roślinnej. PWRiL Warszawa; 2. Jabłoński K.

1998. Nawożenie ziemniaków. Wyd. Fund. „Rozwój

SGGW” Warszawa; 3. Jabłoński K. 1999. Wpływ do-listnego nawożenia ziemniaków nawozami z mikroele-mentami na kształtowanie plonów i efekty

ekonomicz-ne. – Biul. IHAR 212: 165-177; 4. Jabłoński K. 2003. Wpływ dolistnego nawożenia dolistnymi nawozami ADOB na plon, jego strukturę oraz porażenie roślin i bulw chorobami. – Acta Agroph. 85: 137-145; 5.

Krzywy E. 2000. Nawożenie gleb i roślin. AR

Szcze-cin; 6. Urban H. 1997. Ertrag optimieren durch gezielte Blattdüngung. – Kartoffelbau 4: 132-134