prof. dr hab. inż. Jan Stac K a te d ra P o d staw Z arząd: W yd ział O rg an izacji i Za P o lite c h n ik a Ś ląsk a Z ab rze, m arzec 2011 r.
Recenzja
pracy doktorskiej m gr Iw ony Żabińskiej
na tem at „Procesy form u łow ania i rozwoju klastrów technologicznych
w regionach Polski i Francji”
1. O bszar problem ow y pracy; uw agi do tez pracy oraz celów badaw czych
T w o rz e n ie i rozw ój n o w y c h sie c io w y c h (w tym k lastro w y c h ) sy stem ó w o rg a n iz a c y jn y c h je s t p ra k ty c zn y m w y p e łn ie n ie m konieczno ści z a p ew n ie n ia sku teczny ch , e fe k ty w n y c h stru k tu r o rg a n iz a c y jn y c h d la rea liz o w a n ia reg io n a ln y c h strategii rozw oju o rg an iz ac ji g o sp o d a rc z y c h i p u b lic z n y ch . W sp ó łczesn e k o rp oracje gospodarcze, p rz e d się b io rstw a , o rg an iz ac je p u b lic z n e ro zw ija ją się ja k o o rg an iz ac je sieciow e, w których p o d e jm o w a n e są duże p rz e d się w z ię c ia - p ro je k ty o różn ym z a k re sie in n o w acyjn ości. Przy czy m , ro z w ija n a k o o p e ra c ja i w sp ó łp ra c a w sie c iac h w ielu ró żn y c h o rgan izacji o p a rta jest, w c o ra z sz ersz y m zak resie, n a u m ie ję tn o śc ia c h k reo w an ia i w y k o rz y sty w an ia now ej, in n o w a c y jn e j w ied zy tw o rzo n ej w śró d p a rtn e ró w tej w sp ó łp racy . R ó w n ież regiony g o sp o d a rc z e w U nii E u ro p ejsk iej to p o d m io ty kształtu jące sw ój strateg iczn y rozw ój, ja k o m ie jsc a (m ilieu) w sp ó łp ra c u jąc y c h ze so b ą innow acy jn y ch org an izacji. Struktury
o rg a n iz o w a n ia k lastró w in n o w a c y jn y c h , te c h n o lo g ic z n y c h , ja k o : w sp ó łp ra c u jąc y c h ze sobą d la o k re ślo n y c h ce ló w p rz e d się b io rstw , o rgan izacji n au k o w o -b ad aw czy ch o raz w sp o m a g ają cy c h te stru k tu ry in sty tu cji a d m in istracy jn y ch , d y n a m iz u ją rozw ój in n o w a c y jn y c h tech n o lo g ii w reg io n ie (p atrz: in stru m en ty tzw . p otrójnej heliksy). O rg a n iz o w a n ie i rozw ój k la stró w b izn e so w y c h , p rze m y sło w y ch i innow acy jn ych (te c h n o lo g ic z n y c h ) to p ro ces fo rm u ło w a n ia w sp ó łczesn ych stru k tu r organ izacy jn y ch d la p o d e jm o w a n ia i realizacji strategii in n o w a c y jn e g o ro zw o ju reg ion u.
P o d e jm o w an e w P o lsce, w e F ra n cji, a tak ż e w w ielu inn ych k raja ch p race b adaw cze i p ro je k to w e dla p o d jęc ia i rea liz a c ji p rz e d się w z ię ć d o ty czący ch p ro ce só w o rg an izo w an ia i ro zw o ju k lastró w (sz c z e g ó ln ie ty ch, k tó re n azy w ane są klastram i innow acyjny m i i te c h n o lo g ic z n y m i) w k o n tek śc ie re g io n a ln e g o rozw oju, o d p o w ia d a ją na rzeczyw iste i u św ia d o m io n e p o trz e b y p rak ty k i z a rz ą d z a n ia strateg iczn eg o , n a p o z io m ie ro zw iązy w an ia p ro b le m ó w ro zw o ju re g io n a ln e g o i ro zw o ju lo k aln ego .
A u to rk a, Pani m g r Iw o n a Ż ab iń sk a, w sw ojej dy sertacji dok torskiej sfo rm u ło w ała k ilk a te z 1, zasad n ie w p isu ją c y c h się w rac jo n aliza c ję p ro ce só w ro z w ią z y w a n ia z a sy g n a liz o w a n y c h w cześn iej o b sz aró w p ro b le m o w y c h .
T ezy A u to rk i, a szcz e g ó ln ie Jej teza p ierw sza, trak tująca o ścisły ch zw iązk ach p o m ię d z y p o zio m em i p o ten cjałem in n o w acy jn eg o ro zw o ju regionó w , a ilościow ą i ja k o ś c io w ą stru k tu rą sieci fo rm u ło w a n y ch i ro zw ijan y ch p rzez o rg an iz o w a n e w regio nach k lastry , u k ieru n k o w an e są na p o trz e b y p rak ty k i z a rząd zan ia in n o w acy jn y m ro zw ojem reg io n ó w ; w szcz e g ó ln o śc i o d p o w ia d a ją o c z ek iw a n io m reg io n aln y ch strateg ó w na o p rac o w an ie u ż y te c z n y ch m eto d y k an a lizy strateg iczn ej o raz m eto d y k fo rm u ło w an ia i w d ra ż an ia reg io n aln y ch strateg ii innow acji.
W tym z a k re sie p rac m ie sz cz ą się z a m ie rz e n ia k o n stru o w a n ia m eto d y k d la szacow an ia i p o m ia ró w c h a ra k te ry sty k p o ten cjału k a p ita łu intelek tu aln eg o , w tym spo łeczn eg o , w reg io n a ch , o c en y p o ten c jału in n o w acy jn o ści reg io n ó w , a także u ży teczn y ch m etodyk d la racjo n alizacji p ro c e só w o rg a n iz o w a n ia i ro zw o ju k lastró w b izneso w ych o raz in n o w acy jn y ch , ja k o (jak ju ż w cześniej p o d k reślo n o ) stru k tu r d y n a m iz u ją c y c h (m ilieu)
lo k aln e m ie jsc a w d ro ż e ń ty ch reg io n a ln y c h strateg ii innow acji.
P ytan ia b a d a w c z e, ja k ie sfo rm u ło w an o w pracy dla ro zw ią z a n ia (w ram ach o ry g in a ln ie i u ż y te c z n ie sfo rm u ło w an y c h tez) stan o w ią d o b rą p o d staw ę b ad aw czą d la k o n stru o w a n ia ty ch m eto d yk . T y m b a rd z iej, że A u to rk a p o d e jm u je sw o je prace w k o n tek śc ie a n a liz p o ró w n a w c z y c h p ro c e só w o rg an iz o w a n ia i ro zw o ju k lastró w (jako s tru k tu r in n o w a c y jn e g o ro zw o ju reg io n ó w o ró żn y m p o ten c jale stra te g icz n y m ) w Polsce i w e F ran cji. N ie w ą tp liw ie m o żliw o ść p ro w a d z en ia m ię d z y n aro d o w y c h an a liz p o ró w n a w c z y c h stw a rz a d o b rą p o d sta w ę d la rac jo n aln e g o k o n stru o w a n ia ty ch ż e m etodyk (w p ra c y n a z y w a n y c h m o d ela m i, scen ariu szam i).
-y
C ele pracy" A u to rk a sfo rm u ło w ała b ard zo am b itn ie , zb yt am bitnie. Z a ło żo n e cele b a d a w c z e d o b rze w y p e łn ia ją p y tan ia b a d a w c z e o raz tezy pracy, tylk o, że zak res celó w p rz y ję ty c h do rea liz a c ji w y p e łn ia i o k re śla d u ż y p ro g ram b adaw czy, o ch arak terze m ię d z y n a ro d o w y c h p rac b ad a w c z y ch i p ro je k to w y c h , do k tó reg o realizacji A u to rk a nie je s t p rz y g o to w a n a , ani też, k tó re g o realizacji nie je s t w stan ie p o d jąć sam od zieln ie.
i
- Istnieje związek pomiędzy poziomem rozwoju regionów a liczbą klastrów występujących w regionach.
- Ocena stopnia rozwoju klastrów technologicznych może być dokonana na podstawie analizy wybranych zmiennych, istotnych dla procesu tw orzenia i rozwoju klastrów.
- Metoda scenariuszy pozwala na opracowanie modeli procesu powstawania i rozwoju klastrów technologicznych w wybranych warunkach gospodarczych. Modele takie mogą być wykorzystane jako podstawa decyzji związanych z tym procesem.
~ Cel główny: opracowanie rekomendacji dla tworzenia i rozwoju klastrów technologicznych w odniesieniu do polskiej i francuskiej gospodarki.
C ele szczegółow e:
1) analiza i identyfikacja klastrów technologicznych na terenie Polski i Francji, 2) identyfikacja kluczowych czynników rozwoju klastrów technologicznych, 3) opracowanie scenariuszy rozwoju klastrów technologicznych,
O cen iam w ięc, że o ry g in a ln e p y tan ia b ad aw cze, ja k ie zak reślo n o w pracy d o k torsk iej z o sta ły p o d jęte i ro zw iązan e na p o z io m ie do stateczn y m . Ich po d jęcie, stan ro zw iązan ia p rzez A u to rk ę stw a rz a do b rą p o d sta w ę do d a lsz y c h badań.
2. U wagi do zastosow anych m etod badaw czych
D la u z a sa d n ien ia tezy p racy , p o d e jm u ją c w o g ran iczo n y m zak resie z a ło ż o n e cele. A u to rk a zap ro jek to w a ła zasad n y (do z a ło ż o n y c h celów ) p ro g ram b adaw czy . N a p ro gram ten zło ż y ły się n a stęp u jące fazy k o lejn y c h przed sięw zięć bad aw czy ch i pro jek to w y ch . M ian o w icie:
- d y sk u sja p o lity k i in n o w acy jn ej w P olsce i w e F rancji w k o ntekście p ro ce só w p o w sta w a n ia i ro zw o ju k lastró w in n o w acy jn y ch , tech n o lo g ic z n y c h ;
- a n a liza i d iag n o z a a k tu a ln eg o sta n u w z ak resie tw o rze n ia i rozw o ju k lastró w tec h n o lo g ic z n y c h , w k o n tek śc ie an a lizy p o ten c jału reg io n ó w (an aliza lo k aln y ch sk u p ień k lastró w w reg io n ach );
- ro zp o z n a n ie (na p o d sta w ie litera tu ry o raz istn iejący ch w y n ik ó w ) stanu z m ien n y ch w p ły w a ją cy c h na p ro c e sy tw o rz e n ia się i ro zw o ju k lastró w tec h n o lo g iczn y ch w regio n ach ;
- o p rac o w an ie m eto d y sc en a riu sz o w e j (m odelu) o rg an iz o w a n ia i ro zw o ju k lastró w w ró żn y ch u w a ru n k o w a n ia c h z e w n ę trz n y c h (typ p o lity k i w zak resie ro zw o ju k lastró w , a tra k cy jn o ść sek to ra, czy li p ozio m ro zw o ju sek to ra w łaściw eg o dla k lastra, p o ten cjał reg io n u , czyli je g o atrak cy jn o ść ze w zg lęd u na rozw ój klastra) o ra z u w a ru n k o w a n iac h w e w n ę trz n y c h (in n o w acy jn o ść c z ło n k ó w k lastra o raz p o z io m w sp ó łp ra c y z a ró w n o w ram a ch klastra, ja k i z z e w n ętrzn y m i p artn eram i). M e to d y an a lizy i sy m u la c ji w ró żn y c h w arian tach (o p ty m isty cz n y c h , po śred n ich i p e sy m isty c z n y ch ) p ro c e só w ro zw o ju k lastró w (w m o żliw ie pełn ym cyk lu ich ży cia);
W d alszy m p o stę p o w an iu b a d a w c z y m A u to rk a przep ro w ad ziła:
- b a d a n ia an k ie to w e d la w y b ra n y c h celo w o organ izacji k lastro w y c h i o p raco w ała rek o m e n d ac je m o żliw e do w y k o rz y sta n ia d la racjo n alizacji p ro ce só w k lastro w an ia w w a ru n k a ch p o lsk ic h re g io n ó w i p o lsk ic h p rze d sięw z ię ć klastrow ych.
P o z o sta łe tezy A u to rk i są o c z y w iste i słuszne.
1. O p ra c o w a n e p rz e z D o k to ran tk ę sc e n a riu sz e po zw alają tylko n a og ó ln e w n io sk o w an ie w z a k re sie fo rm o w a n ia i ro zw o ju klastrów ' tech n o lo g iczn y ch . U w ażam , ż e n ale ż a ło b y w d a lsz y c h p racach te m eto d y k i w z b o g a c ić i u sz czeg ó ło w ić o w yniki u zyskane z inny ch m eto d , sto so w an y c h w klasy czn ej analizie strateg iczn ej. P o n ad to , sądzę, iż c e lo w e je s t ro z sz e rz e n ie o p rac o w an e j m etodyki scen ariu szo w ej o w yniki sz c z e g ó ło w y c h a n a liz se k to ro w y c h d la o c en y m o żliw o ści tw o rze n ia kastra, a także
je g o ro zw oju , d o k o n a n e w o p arciu o d iag n o zę źród eł przew ag i k o n k u ren cyjn ej k la stra (w o p arciu na przy k ład o an alizę k o m p eten cji i p rocesu tw o rzen ia w a rto śc i), ja k ró w n ież o m eto d ę tzw . diam entu Porteru. O p raco w an a p rzez A u to rk ę m eto d a
sc en a riu sz o w a p o z w a la na tw o rzen ie o g ó ln y ch m odeli rozw o jo w y ch klastra. Stąd. d o k o n a n a o cen a fu n k cjo n o w an ia w y b ra n y c h k lastró w przy uży ciu tej m etody sc en a riu sz y m o że być też, niestety , tylko ogólna.
M am , zatem , p y tan ie do A utork i: co u p raw n ia D o kto rantkę do sto so w an ia w' p rocesach o c e n y tw o rze n ia i rozw o ju k lastró w słabo u d o k u m en to w an eg o w pracy zestaw u li tylko p ięciu c z y n n ik ó w , ja k o istotnych z m ien n y ch u ży w an y ch w o praco w an ej m eto d z ie sc en ariu szo w ej?
A u to rk a pisze, że zap ro p o n o w ała „ n o w ą m eto d o lo g ię ” o ceny p ro cesu tw o rzen ia i ro zw o ju klastró w . K ilk ak ro tn ie o d sy ła czy teln ik a do tej klu czo w ej kw estii (do p o d ro z d z ia łu 5.2.), a ja k m o żn a się d o m y śleć, chodzi tu o czy nn iki w y n ik ające z u w a ru n k o w a ń ze w n ę trz n y ch , p rzy jęte p rze z A u to rk ę ja k o p o d sta w o w e istotne z m ien n e Jej „m etodologii" (które w y m ien io n e są w p o d ro zd z iale 4.2. i krótko tylko sc h ara k te ry zo w a n e w p o d ro zd z iale 10.2. recenzow anej pracy).
2. O p isan y w cześn iej p ro ces bad aw czy został p o d jęty dla z re a liz o w a n ia c e ló w pracy o raz o p ra c o w a n ia k ieru n k o w y c h rek o m en d acji w form ie zary su m eto d y k i p ro ce só w o rg a n iz o w a n ia k la stró w ja k o stru k tu r sk u teczn eg o w d ra ż an ia strategii in n o w acy jn eg o ro zw o ju regionó w .
A n a liz a i id e n ty fik a c ja k lastró w tec h n o lo g ic z n y c h na teren ie Polski i F rancji zo stała d o k o n a n a w o p a rc iu o d o stęp n e j u ż b a d a n ia i ź ró d ła literatu ro w e o raz p o g łęb io n a p rze z A u to rk ę a n a liz ą sk u p isk , u jaw n ia jąc ą zró ż n ico w a n ie w e w n ętrzn e reg io n ó w p od w z g lę d em ro zw o ju tech n o lo g ic z n e g o i go sp o d arczeg o . D la iden ty fik acji k lu cz o w y ch c z y n n ik ó w ro zw o ju k lastró w te c h n o lo g ic z n y c h p o słu ż y ła A u to rce an aliza d o ty ch c z a so w e j litera tu ry o raz w stęp n e an a lizy p o ten c jału reg io n ó w i sektorów . N a p o d sta w ie zg ro m a d zo n e j w ied zy A u to rk a p o d jęła się o p rac o w an ia scen ariuszy ro zw o ju k la stró w tec h n o lo g ic z n y c h - ja k o ogólnej m eto d y, p o z w a lają ce j, po d o k o n a n iu b ard ziej szcz e g ó ło w y c h bad ań i an aliz, na o p raco w an ie k ieru n k o w y ch w n io sk ó w i rek o m e n d ac ji. O p raco w ała, w ięc, sa m o d z ieln ie p ew n ą m eto d y k ę (a nie m e to d o lo g ię ), k tó ra po ro zw in ię ciu p o w in n a być dalej w ery fik o w an a, bow iem :
a) Z a ło ż o n y zak res prac b ad a w c z y ch i p ro je k to w y c h p rze w y ższ a m ożliw ości je d n e j o so b y , a także, ch y b a, i p rzy g o to w a n ie A u tork i do p o d jęcia tak a m b itn y c h prac. N iem n iej je d n a k p o d kreślam o ry g in aln o ść z a p ro je k to w a n e g o p rze z A u to rk ę pro cesu b ad aw czeg o, p o leg ającą na k o m p le k so w y m , u w z g lę d n ia ją c y m w z a jem n e o d d z ia ły w a n ie polity ki in n o w a c y jn e j pań stw a, w ład z reg ion u, p o ten c jału in n o w a c y jn e g o reg ion u (k ap itał sp o łe c z n y , o rg an iz ac y jn y , te c h n o lo g ic z n y ) n a p ro ce sy fo rm o w an ia i ro z w o ju k la stró w tech n o lo g iczn y ch .
b) G en eraln ie d o b ó r tech n ik i m eto d zasto so w a n y c h w bad aniach ocen iam ja k o zasadn y . N iem n iej je d n a k , szk o d a, że A u to rk a nie u w z g lę d n iła w sw ym do b o rze narzęd zi ró żn y ch innych m etod sto so w an y ch w z a k re sie d iag n o z o w an ia in n o w acy jn o ści. N ie sk o rzy stała na p rzykład z istn iejący ch ju ż w o p rac o w an ia ch d la o c en y polityki innow acy jn ej reg io n ó w tak ich m etod: ich w y n ik ó w , ja k na przykład: a n a liza sam orząd ow ego in d ek su in n o w acyjn o ści czy też reg io n a ln y c h ran k in g ó w inn o w acy jn o ści. O p ra c o w a n e sc en a riu sz e tw o rzące pew n e w z o rc o w e m odele m ogły b y być pod an e w fo rm ie bardziej ro zw iniętej dla k o n k retn y ch adresatów ' w z ak resie polityki tw o rze n ia i ro zw o ju klastrów ' po u w z g lę d n ie n iu po w y ższy ch m etod o raz b ardziej sz cz e g ó ło w y c h w y n ik ó w an a liz strateg iczn ych .
c) D u żą w a rto śc ią p rac y b y ło b y to, ab y w nioski i sp o strz eż e n ia o p rac o w an y c h p rze z sieb ie m odeli A u to rk a p rze a n a liz o w a ła pod kątem bardziej o p ty m isty c z n eg o ro zw o ju reg io n ó w i o p ty m isty c z n eg o ro zw o ju k lastró w dla tego celu w reg io n a ch , które na p rzy k ład ch ara k te ry z o w a n e w pracy są w sc en a riu sz a ch p o śre d n ic h i p e sy m isty czn y ch .
d) D o cenić n ależy , iż A u to rk a w sp o só b o tw arty m ó w i o sw o ich p ro b le m ac h ba d a w c z y ch i o n iem o żn o ści p o z y sk an ia w ia ry g o d n y c h in form acji, je d n a k ż e n a le ż a ło b y zapy tać: ja k a je s t, w ięc, w arto ść w e ry fik a c y jn a badań p rzep ro w a d z o n y ch w o p a rc iu o o p raco w an e sc en a riu sz e o raz ja k i był cel sto so w an ia ty ch m eto d y k w z a k re sie p ro w a d z o n y ch badań a n k ieto w y ch w' a sp ek c ie tw o rz e n ia i ro zw o ju k lastró w „ te c h n o lo g ic z n y c h ” ja k o stru k tu r in n o w a c y jn y c h ro zw o ju regionów '.
e) A u to rk a stw derdza, iż: k w e stio n a riu sz an k iety m o że być w y k o rz y sty w an y ja k o n a rz ę d z ie b a d a n ia i o c en y k lastró w ze w zg lęd u n a in n o w acyjn ość i c h a ra k te r w sp ó łp ra c y firm klastra. To oczyw dście p raw da, lecz g łów n ym m an k a m en te m p rz e p ro w a d z o n y c h bad ań a n k ie to w y c h je s t brak m o żliw ości d o k o n a n ia an a lizy strateg ii o rg an iz o w a n ia d an e g o klastra, zaró w no strategii ogólnej ja k te ż strategii k o n k u ren cy jn ej firm o raz strategii tech n o lo g iczn y ch i zm ian w tym zak resie. Z d o k o n a n y c h p rzez A u to rk ę o p isó w k lastró w nie w pełni w iad o m o : czy chodzi o tech n o lo g ię p ro cesu w y tw a rz an ia czy tec h n o lo g ię z a rz ą d za n ia , te c h n o lo g ię w y ro b u czy też o inny rodzaj tec h n o lo g ii, i czy te ró żn e tec h n o lo g ie są w ja k iś sp osób celow o ze sobą p o w iązan e. C e n tra ln y m p u n k tem strateg ii tech n o lo g iczn ej je s t rodzaj p rzew ag i k o n k u ren c y jn ej, ja k i za m ierz a k laste r osiąg nąć. Z m iany tec h n o lo g ic z n e są ty lk o je d n y m z p o d staw o w y ch cz y n n ik ó w w p ły w ających na k o n k u ren c ję i p ro ce s tw o rze n ia w artości p rzez firm y klastra. D łu g o term in o w y p ro c e s tw o rz e n ia w artości potw derdza rzeczy w istą in n o w a c y jn o ść . P e w n e o g ó ln e in fo rm acje w z ak resie in n o w acy jn y ch tech n o lo g ii d aje p y tan ie 11-te an k iety , je d n a k ż e n a p o d staw ie p rz e p ro w a d z o n y c h b adań an k ie to w y c h nie m o żn a szczeg óło w o
z d iag n o zo w ać: gdzie istn ieją g łó w n e „ k o m p e te n c je ” k laslra w cały m p ro ce sie tw o rze n ia w artości.
4. Uwagi do struktury' i strony form alnej opracow ania
a) P raca sk ła d a się z dw óch części - m onograficzn ej o raz rap o rtu z p rze p ro w a d z o n y ch badań i prac p ro jek to w y ch . C zęść m o n o g ra fic z n a p racy to tyle co p ró b a p rezen tacji w iedzy na tem at istoty klastró w . p ro ce só w ich tw o rze n ia i ro zw o ju o raz polityki w sp ie ra n ia p ro ce só w k lastro w a n ia w k o n tek śc ie sto so w an ej polityki in n o w acy jn eg o ro zw o ju regio nu . W części m o n o g raficzn ej ró w n ież A u to rk a zało ży ła bardzo am b itn y , a tyle co cz ęśc io w o z realizo w an y , zam y sł p rezentacji po lityk i innow acyjnej w o d n iesie n iu do reg io n ó w w P olsce i w e F rancji. Jest to część c h a ra k te ry z u ją c a to zag ad n ien ie w sp o só b b ardzo ogólny. C yto w ane i w y k o rz y sty w an e w części m on o g raficzn ej pracy p o z y c je literatu ry , ja k ró w n ież p rez e n to w a n e w yniki badań ró żn y ch au to ró w , w n iew ielk im tylko sto p n iu d ają p o d sta w ę do o cen y, iż A u to rk a o p rac o w ała m o n o g rafię k lastró w , co nie było celem zresztąJej pracy. Z a m ie rz e n ie to p rzero sło, co z re sz tą j u ż p o d k reślo n o , m o żliw o ści A uto rki. Z a w ę ż o n y zakres w y k o rz y sty w a n y c h p rze z A u to rk ę d o n iesień innych au to rów , liczne błędy, tak że w z a k re sie o d n iesie ń do w łasnego naw et tek stu , są p rzy c z y n ą obaw y rec e n z en ta p rze d p u b lik a c ją tej części d y sertacji. W p rzy p a d k u g dyby A u to rk a z e c h c ia ła p u b lik o w ać część m o n o g ra fic z n ą pracy, n a le ż a ło b y ją ro zsz e rz y ć , a tak ż e p o p raco w ać n ad stron ą edyto rską.
b) A u to rk a p o d ję ła p ró b ę d e fin io w a n ia k lastra tech n o lo g iczn eg o . U w ażam je d n a k , że istn ieją j u ż znane k lasy fik a c je (np. Szultk i, B ro d zick ieg o i innych au to ró w ) d o ść d o b rze c h a ra k te ry z u ją c e i o p isu jące to, co A u to rk a nazy w a k lastram i tec h n o lo g ic z n y m i. Z w racam uw ag ę n a celo w o ść i k o n ieczn o ść p o ję c io w e g o ró ż n ic o w a n ia z a k re su i p rzed m io tu term in ó w „ te c h n o lo g ia ” - ja k o sz czeg ó ln ej w ied zy d la ro zw ią z y w a n ia p ro b le m ó w tech n iczn y ch w ró żn y ch o b szarach . M o żn a się d o m y ślać, iż p o jęcie to m o że być różnie ro z u m ia n e w literatu rze p olsk iej o raz francu skiej. A u to rk a je d n a k nie d e fin iu je tego p o jęc ia d o k ład n ie w sw ojej p racy , p o d o b n ie ja k nie z d e fin io w a ła w w y sta rc z a ją c y sp o só b , co ro zu m ie p rze z p ojęcie „ se k to r” . D rug a część p ra c y to rap o rt z badań. O p raco w an e w nioski od d ają zakres p rz e p ro w a d z o n y c h b ad ań , lecz są zb yt og ó ln e (i o czy w iste) w k o n tek ście z a m ie rz o n y c h c e ló w pracy d o k to rsk iej. P rzy k ład o w o m o żn a zacy to w ać w nioski o g ó ln e ze stro n y 149 pracy , g d zie A u to rk a stw ierd za, że:
o skonstruow anie scenariuszy rozw oju klastrów technologicznych dotyczy identyfikacji czynników na p o zio m ie m ikro (firm y z klastra), m ezo (sektor)
o cmaJiza czynników klastrów technologicznych wym aga zastosow ania różnorodnych m eto d i technik.
c) W nioski szcz e g ó ło w e z p rze p ro w a d z o n y ch badań w sk azu ją, n ato m iast, na n iew ie lk ą w iary g o d n o ść p rze p ro w a d z o n y ch prac b ad aw czy ch (m ała próba) o raz n a fakt, iż p odjęte prace badaw cze p rze k ra cz a ją m o żliw ość ich realizacji p rze z je d n ą o so b ę i w y m ag ają p rac y całeg o zespołu.
5. U wagi redakcyjne
W p rac y z au w aży łem d u żą liczb ę b łęd ó w red ak cy jn y ch , brak od n iesień do źródeł litera tu ro w y c h , n ielo g ic z n e sfo rm u ło w an ia; p o n a d to A u to rk a p isze o sobie kon sek w en tn ie w ro d zaju m ęsk im .
W niosek końcow y
P o d staw o w a teza p rac y o istotn ym z w ią zk u p o m ięd zy ro zw o jem reg io n u a liczbą k lastró w w y stę p u ją c y ch w reg io n ach o raz sfo rm u ło w an e na jej p o d sta w ie p y tan ia b adaw cze o k reśla ją o ry g in a ln y i n a u k o w y c h a ra k te r p o d jęte g o p rzez A u to rk ę p ro b lem u b adaw czego. W ażn o ść ro zw o ju stru k tu r k lastro w y c h d la b u d o w a n ia in n o w acy jn eg o ro zw o ju regionu o k re śla ją u ż y te c z n o ść p rak ty c zn ą p o d jęty c h p rze z A u to rk ę zag ad n ień . U zy sk an e w yniki badań, a tak ż e p rak ty czn e rek o m e n d ac je d la k sz ta łto w an ia polity k i k lastro w ej w reg io n ach za d o w a la jąc o w y p e łn ia ją cele pracy.
A u to rk a w y k a z a ła się d o b ry m p rzy g o to w a n iem i w ie d z ą dla p o d jęc ia am b itneg o p rz e d się w z ię c ia b ad a w c z eg o , i to w u k ład z ie m ięd z y n aro d o w y c h analiz.
R e c e n zo w a n a p raca d o k to rsk a Pani m g r Iw o n y Ż abińsk iej pt. „P ro cesy fo rm u ło w an ia i ro zw o ju k la s tró w te c h n o lo g ic z n y c h w re g io n a c h Polski i F ra n cji” :
- s p e łn ia k ry teria i o d p o w ia d a w a ru n k o m o k reślo n y m w art. 13 pu nkt 1, u staw y z dnia 14 m a rc a 2003 roku,
- sta w ia m w n io sek do R ady W y d z ia łu O rg an izacji i Z a rzą d z a n ia P o litechniki Śląskiej o d o p u sz c z e n ie m g r Iw on y Ż ab iń sk iej do p ublicznej obro n y,
- sta w ia m w n io sek w w y n ik u p o z y ty w n e j obro n y pracy o n ad an ie m g r Iw onie Ż a b iń sk ie j sto p n ia d o k to ra n auk ek o n o m ic zn y c h w d y sc y p lin ie nauk o zarządzan iu.
