i wczesny mastrycht. Nale¿y jednak dodaæ, ¿e w analizo-wanych zespo³ach nie wyró¿niono wszystkich gatunków indeksowych, dlatego niektóre datowania oparto na obecnoœci taksonów wspó³wystêpuj¹cych z poszczególnymi gatun-kami indeksowymi w obrêbie danego poziomu biostraty-graficznego (Gasiñski, 1998 ).
Wœród otwornic planktonicznych pochodz¹cych z mar-gli typu frydeckiego wyró¿niono m.in.: Globotruncana arca (Cushman), Globigerinelloides multispina (Lalicker), Globotruncanella havanensis (Voorwijk), Globotrunca-nella petaloidea (Gandolfi), Pseudotextularia elegans (Rzehak), Pseudotextularia nuttali (Voorwijk). Natomiast w zespole otwornic bentonicznych rozpoznano m.in.: Reussella szajnochae (Grzybowski), Geosella rugosa (Hanzlikova), Rzehakina epigona (Rzehak), Stensioeina pommerana Brotzen, Daviesina minuscula (Hofker). Nale¿y zauwa¿yæ, i¿ gatunek Daviesina minuscula (Hofker) typo-wy wed³ug niektórych autorów (Liszkowa & Morgiel,
1981) dla œrodowiska nerytycznego wystêpuje stosunkowo licznie w obrêbie badanych margli typu frydeckiego z obszaru okna tektonicznego Wiœniowej jednostki podœl¹skiej.
Literatura
BRANDYS J. 2000 — Zespo³y otwornic z póŸnokredowych margli typu frydeckiego jednostki podœl¹skiej, z okna tektonicznego Wiœ-niowej (polskie Karpaty fliszowe) — wyniki wstêpne. Mat. Konf. XVII Konferencji Paleontologów, 21–23.IX. 2000, Kraków: 23–24. GASIÑSKI M.A. 1998 — Campanian–Maastrichtian paleoecology and paleobiogeography of the Andrychów Klippes, Carpathians, Poland. Jagiell. Univ. (ed.). Transc.–Monogr. 333, Kraków. GEROCH S., JEDNOROWSKA A., KSI¥¯KIEWICZ M. & LISZKOWA J. 1967 — Stratigraphy based upon microfauna in the Western Polish Carpathians. Biul. Inst. Geol., 211: 186–282. LISZKOWA J.& MORGIEL J. 1981 — Microfauna of the Frydek type in Outer Carpathians, Poland. Biul. Inst. Geol., 331: 83–103. ROBASZYÑSKI F. & CARON M. 1995 — Foraminiferes plancto-niques du Cretace: commentaire de la zonation Europe–Mediterra-nee. Bull. Soc. Geol. France, 6: 681–692.
Wiek i œrodowisko depozycji osadów dysoksyczno-anoksycznych dolnej jury z
Doliny D³ugiej (jednostka kri¿niañska, Tatry Zachodnie)
Renata Jach*, Mariusz Kêdzierski*, Jaros³aw Tyszka**
Badany kompleks ciemnoszarych osadów zosta³ zna-leziony w rejonie Doliny Chocho³owskiej i zalega ponad dolnojurajskimi szarymi wapieniami krynoidowymi. Jest to kompleks o mi¹¿szoœci ok. 6 m, z³o¿ony z naprzemian-leg³ych warstw wapieni o mi¹¿szoœci od 5 do 15 cm i mar-gli o mi¹¿szoœci od kilku milimetrów do 20 cm. Wapienie i margle ró¿ni¹ siê strukturami sedymentacyjnymi i zespo³em skamienia³oœci œladowych. Wapienie s¹ zbiotur-bowane i zdominowane przez ichnoskamienia³oœci
Chon-drites isp., Planolites isp., Thalassinoides isp., Taenidium
isp., Palaeophycus isp. i Skolithos isp. W przeciwieñstwie do nich, niektóre partie ³upków marglistych s¹ pozbawione bioturbacji i maj¹ zachowan¹ pierwotn¹ laminacjê. Zawar-toœæ wêgla organicznego (TOC) w wapieniach nie przekra-cza 0,18% wag., natomiast w ³upkach marglistych siêga do 1,37% wag. W kompleksie tym równie¿ stwierdzono wyraŸne przesuniêcie proporcji izotopów trwa³ych wêgla w stronê ciê¿szych wartoœci, co jest charakterystyczne dla osadów reprezentuj¹cych anoksyczne wydarzenie wczesnego toarku.
Brak fauny amonitowej uniemo¿liwi³ jednoznaczne potwierdzenie wieku. Poœrednio, wskaŸnikiem wiekowym
mog¹ byæ fragmenty cienkoskorupowych ma³¿y Bositra pojawiaj¹cych siê masowo ok. 2,5 m nad sp¹giem kom-pleksu ciemnych osadów (analogiczne do masowych poja-wieñ Bositra buchi (Römer) w epikontynentalnym basenie po³udniowo-zachodnich Niemiec). Pierwsze pojawienie siê Bositra buchi datuje sp¹g tych utworów na dolny toark. Niestety badania otwornic bentonicznych wskazuj¹ jedy-nie na dolno/œrodkowojurajski charakter zespo³u. Badania nannoplanktonu wapiennego pod mikroskopem œwietlnym da³y znacznie lepsze rezultaty, chocia¿ preparaty zawiera³y bardzo ubogi i Ÿle zachowany zespó³ nannoskamienia³oœci. Oznacza to, ¿e w preparatach stwierdzono jedynie taksony odporne na rozpuszczanie. Pomimo z³ego stanu zachowa-nia uda³o siê zidentyfikowaæ rodzaj Lotharingius oraz gatunek z tego rodzaju L. hauffii. Lotharingius jest uwa-¿any za przodka rodzaju Watznaueria, który dominuje w zespo³ach nannoplanktonu od bajosu do koñca kredy. Wnioski z powy¿szych stwierdzeñ s¹ nastêpuj¹ce: (a) zespó³ nannoplanktonu zosta³ poddany intensywnym pro-cesom rozpuszczania. W efekcie zachowa³y siê jedynie gatunki z rodzaju Lotharingius; (b) wystêpowanie L. hauffii i brak rodzaju Watznaueria wskazuje na wiek pomiêdzy póŸnym pliensbachem (FO) a póŸnym aalenem. Bior¹c pod uwagê fakt, i¿ L. hauffii wystêpuje w tak s³abo zacho-wanym zespole, mo¿na za³o¿yæ, ¿e pierwotnie stanowi³ du¿y procent wszystkich okazów nannoplanktonu. Mo¿na to korelowaæ z poziomem rozkwitu tego gatunku we wczesnym toarku, gdzie L. hauffii dominuje w zespo³ach nannoplanktonu. Odpowiada to poziomom NJ 5 do NJ 7 wed³ug Bowna i Coopera (1998).
261 Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 3, 2003
*Uniwersytet Jagielloñski, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków;
jach@ing.uj.edu.pl; ubkedzie@if.uj.edu.pl
**Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Geologicznych, Oœrodek Badawczy w Krakowie, ul. Senacka 1, 31-002 Kraków; ndtyszka@cyf-kr.edu.pl
Zespó³ otwornic bentonicznych, zdominowanych przez przedstawicieli nadrodziny Nodosariacea z rodzajami
Lenti-culina, Laevidentalina, Astacolus, Planularia oraz rzadziej Eoguttulina wskazuje na g³êbsze œrodowisko (zewnêtrzny
nerytyk–górny batia³), znajduj¹ce siê wyraŸnie powy¿ej poziomu kompensacji wêglanu wapnia. Podwy¿szona zawar-toœæ otwornic endobentonicznych sugeruje wiêksz¹ dostawê materii organicznej i depozycjê w warunkach dysoksycznych
oraz okresowo anoksycznych. Cechy litologiczne i geoche-miczne potwierdzaj¹ powy¿sz¹ interpretacjê.
Literatura
BOWN P. R. & COOPER M.K.E. 1998 — Jurassic. [In:] Brown P. R. 9ed.) Calcareous Nannofossil Biostratigraphy, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht: 34–85.
Biostratygrafia otwornicowa tufitów okna tektonicznego Wiœniowej
Anna Waœkowska-Oliwa*
W obrêbie osadów dolnego paleogenu jednostki podœl¹skiej okna tektonicznego Wiœniowej wystêpuj¹ osa-dy piroklastyczne zachowane w postaci zbentonityzowa-nych tufitów (Salata i in., 2001; Leœniak i in., 2001). Na terenie tego okna zosta³o zlokalizowanych kilkanaœcie wyst¹pieñ tufitów, których odkrywki znajduj¹ siê w profi-lach potoków Czerwin, Lipnik i Foszczówka. Tufity s¹ bar-wy bia³ej, tworz¹ warstewki o mi¹¿szoœci od 0,1 mm do 5 cm, wyj¹tkowo do kilkunastu cm. Zwykle kilka lub kilka-naœcie warstewek tufitowych jest zgrupowanych blisko siebie, wystêpuj¹c wœród zielonych ³upków.
Przedmiotem badañ by³y zespo³y otwornic, dziêki któ-rym zosta³ ustalony czas depozycji tufitów. Analiza bio-stratygraficzna zosta³a oparta zarówno na materiale tufitowym jak i na osadach prze³awicaj¹cym tufity.
Wœród zespo³ów otwornic wyró¿niono 3 grupy wieko-we:
Zespo³y pogranicza paleocenu i eocenu, zawieraj¹ce otwornice charakterystyczne zarówno dla paleoceñskiego poziomu Rzehakina fissistomata jak i dla wczesnoeoce-ñskiego Glomospira div. sp. (poziomy wed³ug Olszew-skiej, 1997). W zespo³ach tych zosta³y rozpoznane pojedyncze okazy otwornic Caudammina div. sp., Glomo-spira diffundens Cushman et Renz, Haplophragmoides mjatliukae (Mas³akowa), Hormosina div. sp., Rzehakina fissistomata (Grzybowski), które s¹ typowymi sk³adnika-mi zespo³ów paleoceñskich. Gatunki te wspó³wystêpuj¹ z licznymi otwornicami z rodzaju Glomospira oraz z poje-dynczymi formami Reophax elongatus Grzybowski, Reophax pilulifer Brady oraz sporadycznie wystêpuj¹cym taksonem Saccamminoides carpathicus Geroch, które to gatunki s¹ charakterystyczne dla eocenu i powszechnie
wystêpuj¹ w osadach eocenu dolnego jednostki podœl¹skiej.
Wczesnoeoceñskie zespo³y poziomu Glomospira div. sp., których cech¹ charakterystyczn¹ jest liczne wystê-powanie (do 70% zespo³u) otwornic z gatunków Glomo-spira charoides (Jones et Parker) i GlomoGlomo-spira gordialis (Jones et Parker), a tak¿e pojedynczych okazów Saccam-minoides carpathicus i Reophax elongatus.
Wczesnoeoceñskie zespo³y poziomu Saccammino-ides carpathicus, w których m.in. relatywnie liczny by³ gatunek indeksowy, ponadto takson Nuttallides truempyi (Nuttall) oraz formy z rodzaju Reophax; iloœæ Glomospira by³a niewielka.
Analiza biostratygraficzna wskazuje, ¿e depozycja zbentonityzowanych tufitów jest zwi¹zana z wczesnym eocenem. Zespo³y w³¹czone do poziomu Saccammino-ides carpathicus oraz pogranicza poziomów Rzehakina fissi-stomata i Glomospira div. sp. zosta³y rozpoznane tylko z 5 lokalizacji tufitów. Zdecydowana wiêkszoœæ stanowisk tufitów, w tym tufity najbardziej mi¹¿sze oraz osady ze stanowisk o najwiêkszym zagêszczeniu warstewek piro-klastycznych powsta³y w najwczeœniejszym eocenie, w poziomie Glomospira div. sp., co pozwala przypuszczaæ, ¿e w tym czasie mia³a miejsce intensywna dostawa mate-ria³u wulkanicznego do zbiornika.
Literatura
LEŒNIAK T., WAŒKOWSKA-OLIWA A. & CIESZKOWSKI M. 2001 — Dolnopaleogeñskie utwory jednostki podœl¹skiej w oknie tektonicz-nym Wiœniowej. „Nauki o ziemi w badaniach podstawowych, z³o¿owych i ochronie œrodowiska na progu XXI wieku”. Jubil. 50-lecia, 28–29.VI.2001, Kraków. Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska, AGH: 39–42.
OLSZEWSKA B. 1997 — Foraminiferal biostratigraphy of the Polish Outer Carpathians. A record of the basins history. Ann. Soc. Geol. Pol., 67: 325–337.
SALATA D, WAŒKOWSKA-OLIWA A. & CIESZKOWSKI M. 2001 — Analyze of small foraminifera assemblages and clay minerals of bentonite-like layers within Czerwin beds (Subsilesian unit, Polish Flysch Carpathians) — preliminary results. Slovak Geol. Mag., 7: 43–44.
262
Przegl¹d Geologiczny, vol. 51, nr 3, 2003
*Uniwersytet Jagielloñski, Instytut Nauk Geologicz-nych, ul. Oleandry 2a, 30-063 Kraków
