Biostratygrafia otwornicowa aalenu i bajosu na Kujawach

Kw~lTIalnik Geologiczny, t. 25, nr 4. 1981, p. 651-673

UKD 563.12:551.762.:1.1.022.2 + 551.762.22.022(438-191.1)

Wanda BIELECKA, Olga STYK

Biostratygrafia otwornicowa aalenu ^l bajosu na Kujawach

Opracowano mikrofaunę: aalenu i bajosu rejonu Gałkówka, Łęczycy i Gostynina na Kujawach. Wy- różniono 6ł gatunków otwornic w tym 2 nowe. Analiza pionowych zasięgów poszczególnych gatunków pozwala na wyraźne wyodrębnienie 2 zespołów otwornicowych: aaleńskiego i górnobajoskiego. W ba- josie dolnym zespół otwornic jest ubogi i nieliczny . Wszystkie zbadane gatunki otwornic nałeżą do form bentonicznych. W dolnych partiach profilu

przeważają

otwornice o skorupkach zlcpiei!.cowatych, a w górnych - wapiennych.

WSTĘP

Obszar Kujaw,

położony

w centralnej strefie epikontynentalnego basenu jury

środkowej,

stanowi

tę

jego

część,

w której obserwuje

się najpełniejszy

rozwój osa- dów zarówno z punktu widzenia sekwencji stratygraficznej, jak i

miąższości całego

kompleksu Oraz kolejnych jego ogniw ,

Cały

profil

środkowojurajski

od dolnego aalenu po górny kelowej

włącznie

reprezentuje osady

środowisk

morskich, cO stwarza dogodne warunki dla

prześledzenia

rozwoju i

zasięgów

stratygraficznych otwornic.

Obecność

amonitów

pozwoliła

na wprowadzenie

podziału

biostraty- graficznego i scharakteryzowanie przewodnich

zespołów

mikrofaunistycznych.

Przedmiotem opracowania

była

mikrofauna starszych osadów jury

środkowej:

aalenu Oraz bajosu dolnego i górnego (kujawu).

Analizą mikropaleontologiczną objęto

wszystkie

ważniejsze

profile wiertnicze, w których ogniwa te

są

reprezen- towane w

całości

lub

też częściowo. Jakość

badanego

materiału była zrÓŻnicowana.

Pochodzi I on z osadów

należących

do

różnych

litofacji,

różny był stopień

ich dia- genezy, a ponadto

podlegały

one procesom wtórnej dolomityzacji. Obser',l'owano znaczne przemieszania mikrofauny w próbkach okruchowych z odcinków nierdze- niowanych. Dlatego

też,

przy doborze ilustracji dla przedstawionej

niżej

analizy

występowania zespołów

otwornic, kryterium stanowila

możliwie naj",iększa ilość

mikrofauny w

określonych

profilach. Wymagania te

spełniły płytkie, pełnordze­

niowane otwory wiertnicze w rejonie

Gałkówka

wykonane w latach 60-tych na zlecenie gazownictwa,

płytkie

otwory Instytutu Geologicznego

kartujące środkowo­

jurajskie

zloża

rud

żelaza

w okolicach

Łęczycy

oraz trzy

głębokie, niepełnordzenio­

wane otwory Instytutu Geologicznego w rejonie Gostynina (fig. l).

652

Wanda Bielecka, Olga Styk

G . . Gosfynin 16 4- ostunm o

.. °Gos/y",,, IG 7/7a o Gostynin IG 3 Ktodawa Kutno

• •

o/(rośniewice IG 7 o Borucice J( 30

ol1azew ZajI o SIerpów 3/XlII

• {OWIC2

otowicz IG 1

t

ÓDŹ Jeżów IG 7

lp

1~

3pkm .

f§JGafkó'::ek

01 1l)]2

Fig. I. Mapa lokalizacji opracowanych otwo- rów wiertniczych

Location map ol' the studied borehole co- lumns

I - otwory .... ieno1cI.C: :! - prolii zbiorclY l - boreholes; 2 - ~ulllm.llive column

Najliczniejszą mikrofaunę

stwierdzono w otworach z rejonu Galkówka

(Gał­

kówek H 3, H 5, H 6, H 10, H 12, H 14, H 15, H 20, H 23 i H 24). Profil osadów

środkowojurajskich

nie jest tu

pełny. Wypiętrzenie

struktury Justynowa na skutek ruchów

cechsztyńskich

mas solnych

spowodowało

zdarcie górnej partii utworów po

górną część

kujawu

włącznie. Jednakże niższe

ogniwa jury

środkowej

reprezen- towane

są

tu w

pełni

lub prawie w

pełni.

Lokalnie brak jedynie

wyższego,

piaszczy-

stego ogniwa bajosu dolnego , które prawdopodobnie

ulegało

synsedymentacyj-

nemu rozmywaniu.

Podział

stratygraficzny osadów jury

środkowej

antykliny Justynowa (rejon

Gałkówka)

przeprowadzony

został

przez S. Marka w latach 1962 - 1967 na pod- stawie profilów litologiczno-stratygraficznych, z

uwzględnieniem

makrofauny opracowanej przez K.

Oayczak-Calikowską

Oraz mikrofauny oznaczonej przez J. Kopika i W.

Bielecką

(S. Marek i in., 1962, 1963, 1964, 1965, 1967).

Stratygraficzne rozprzestrzenienie gatunków otwornic z tych otworów przed- stawiono na tab . l.

Należy nadmienić, że

w otworze

Jeżów

IG l ,

położonym

na wschód od rejonu

Gałkówka,

mikrofauna jest

dużo uboższa

i mniej

zróżnicowana,

jakkolwiek

miąższości

osadów

są

tu znacznie

większe

(W. Bielecka, O. Styk , 1974).

Dla rejonu

Łęczycy stratygrafię

osadów jury

środkowej, występujących

w pro- filu otworu Borucice K 30,

ustalił

na podstawie makro- i mikrofauny J. Kopik (1956).

Stratygrafię

tych osadów na podstawie mikrofauny bajosu górnego (kujawu) i batonu z otworów Sierpów 3/ XIII i Mazew 2a/I

opracowała

O. Pazdro ( 1956), a na podstawie makrofauny J. Znosko (1957). .

Autorki niniejszego

artykułu

ponownie

przeanalizowały mikrofaunę

bajosu górnego z wymienionych otworów. Stratygraficzne rozprzestrzenienie otwornic w osadach aalenu i bajosu rejonu

Łęczycy

przedstawia tab. 2. W zestawieniu tym nie

uwzględniono

danych mikropaleontologicznych z profilu

Krośniewice

IG I ze

względu

na

niewielką liczbę występującej

tam mikrofauny oraz

zły

stan jej za- chowania, a

także

z uwagi na brak dostatecznej liczby próbek z odcinków nierdze- niowanych.

Dla rejonu Gostynina (tab. 3) poddano powtórnej analizie mikropaleontolo- gicznej osady jury

środkowej

od górnego aalenu po bajos górny

włącznie,

wyko-

rzystując materiał

z otwOrów Gostynin IG l / la , Gostynin IG 3 oraz Gostynin IG 4 . Mikrofauna znaleziona w profilu

Łowicz

IG l nie

została uwzględniona

z przyczyn analogicznych, jak w przypadku otworu

Krośniewice

IG l.

Biostratygrafia Otwornicowa aalenu i bajosu

CHARAKTERYSTYKA

ZESPOŁÓW

OTWORNICOWYCH AALENU I BAJOSU

653

Mikrofauna

występująca

w osadach aalenu i bajosu

została

przez autorki ponownie dobrana z próbek, przebadana i przeanalizowana. Wytypowano 61 (w tym 2 nowe)

ważniejszych

. stratygraficznie gatunków otwornic, które

zostały

zrewidowane i zilustrowane, a ich stratygraficzne rozprzestrzenienie ' w poszcze- gólnych rejonach

przedstawiają

tab. 1-3.

Analizując rozprzestrżenienie

gatunków otwornic na podstawie

materiałów

z badanego ohszaru

można stwierdzić, iż występują

one liczniej w rejonie

Gałkówka niż

w rejonie Gostynina. i

Łęczycy. Zespół

otwornic aalenujest

wyraźnie

odmienny w porównaniu do

zespołu

otwornic bajosu górnego (kujawu). W osadach bajosu dolnego otwornice

są

nieliczne. Wymiera pewna liczba gatunków

aaleńskich, występują

gatunki o szerszym

zasięgu

stratygraficznym i to w niewielkiej liczbie osobników. Typowe gatunki bajosu górnego

pojawiają się

w jego dolnej i

środkowej części.

Jednym z

ważniejszych

czynników ekologicznych

wpływającym

na

zróżnico­

wanie mikrofauny jest charakter osadów dennych,

warunkujący skład zespołu

otwornicowego. Z tych

też względów

nie we wszystkich badanych profilach znajdo- wane

są

te same gatunki, mimo

że

ogólny charakter

zespołu

jest podobny i

są

to wszystko formy bentoniczne.

Osady jury

środkowej

na omawianym obszarze reprezentowane

są

przez

serię iłowców

i

mułowców

z przewarstwieniami piaszczystymi. W osadach z

przewagą

piasków mikrofauna,jl:st uhoga, natomiast w osadach

ilasto-mułowcowych dość

obfita.

W

niższych

partiach aalenu

występują

osady

piaszczysto-mułowcowe

z

nieliczną fauną otwornicową. Głównie są

to otwornice o skornpkach

zlepieńcowatych, należące

do rodzajów Hap/ophragmoides, Ammodiscus i Pe/osina. Z otwornic o skorupkach wapiennych

występuje

Reinho/de//a. Charakterystycznym gatunkiem jest Pe/osina saccu/a sp. n. Osady te mikrofaunistycznie udokumentowano w otwo- rach

Gałkówek

H 3, H 5, H 14 i H 15.

Utwory aalenu górnego

wykształcone są

w facji

ilasto-mułowcowej

i

zawierają

liczniejszy

zespół

otwornic.

Występują

nadal otwornice o skorupkach

zlepieńco­

watych z rodzajów Ammodiscus i Hap/ophragmoides, lecz

pojawiają się także

przedstawiciele rodzajów Recurvoides, Trochamminoides. Verneuilinoides. Trocham- mina, Lagenammina i Reophax. Otwornice o skorupkach wapiennych nie

są

zbyt liczne i

należą

do rodzajów Reinho/della. Marginulina. Den/alina. As/aco/us. P/anu- /aria i Eoguttulina. Charakterystycznymi gatunkami aalenu górnego

są:

Ammo- discus g/umaceus G e r k e et S o s s i p a

t

r o v a i Reinho/della dreheri (B a r- t e n s t e i n), które na

ogół są

liczne, a

także

Marginulina parasimp/ex (T e r- q u e m), Den/alina sub/enuicollis F r a n k e, As/aco/us varians rec/us (F r a n k e), A. relicu/atus (F r a n k e) i Verneuilinoides liasinus (T e r q u e m). Te ostatnie gatunki

są

nieliczne i nie

przechodzą

do osadów bajosu. Aalen górny mikrofauni- stycznie udokumentowany

został

w szeregu otworów wiertniczych w rejonie

Gał­

kówka i Gostynina, a w rejonie

Łęczycy

w otworze Borucice K 30.

Na pograniczu aalenu i bajosu

następuje

zmiana facji z

ilasto-mułowcowej

na

piaszczystą

i mikrofauna

ubożeje.

Wymiera

większość

gatunków otwornic typowych dla osadów aalenu. W utworach

mułowcowo-piaszczystych

bajosu dolnego spotyka

się

sporadycznie Ammodiscus glumaceus G e r k e et S o s s i p a t r o v a i Reinho/-

654

Wanda Bielecka, Olga Styk

Stratygraficzne rozprzestrzenienie otwornic w osadach aalenu i bajosu w antyklinie Justynowa (rejon Gałkówka)

(według W. Bieleckiej, O. Styk, 1981)

Tabela I

Aalen Bajos

Nazwy gatunków otwornic górny

=

kujaw

dolny górny dolny

I ,

1'('/fI.I;II(I ,H/aulll sp. 11. +

Ammodiscus glumaceus G e r k e et S o s s i p a t r o v a + ReinhoJdella dreheri lB a r t e n s t e i n) +

,'IIII/IIm!i.wII' MM.I L a l i c ker +

lIupf(}p"ragmoidl!.~ eOn/p/onatus M j a t l i u k + Marginulina parasimplex (T e r q u e m)

Trochamminoides prOleus (K a r r e r) Recurvoides Irochamminiforme H

o

g l u n d Eogutlulina liassica (S t r i c k l a n d) Lagenammina difj1ugiformis (B r a d y) V('''''l!lIililloide.~ mauritii (T e r q u e m) Trochammina canningensis T a p p a n Df!ntalinQ ,Hlh/l.'lIl/i("/I/li.\· F r a n k e Verneuilinoide.\· liasinus (T e r q u e m) Reophax ji/.\·ij"ormis (W i l t i a m s o n) Logenammina ampullacea (B r a d y) Astaco/us reticulatus (S c h wag e r) ASIacolus varians rectus (F r a n k e) Nodosaria sp. sp.

Hap/ophragmoides sp. sp.

Tr()("lwlllmillll sp. sp.

Dentalina sp. sp.

unticulina sp. sp.

ASlacolus sp. sp.

Ammobacu/iles fontinensis (T e r q u e m) Spiri/lina infraoo/ir"ica (T e r q u e m) Ammodiscus sp. sp.

JaculeJla liassica B r a n d

Planu/aria pseudocrepidula A d a m s Planu/aria sp. sp.

Tubinella inornata (B r a d y)

OplJlI/{/lmidiulII carina/um agglulinans P a z d r o Ammobaculites sp. sp.

Haplophragmium coprolirhiforme lu/ze; H a n z t i k o v a Asracolus volubilis D a i n

Eogutlulina oolirhica (T e r q u e m) unticulina helios (T e r q u e m) Dentalina pseudocommunis F r a n k e

+

.1

•

+ +

+ •

+ . + + + . +

+ + . + + . + + + + + +

• + •

.+

. + .+ •

.+ •

+. •

. + .+ •

.+ + + + .+ •

• •

• •

+ +

• •

• •

• + + +

dolny

5

+ +

• + + + + +

.+

. + + + + + . +

+ + + + + + + • .

+ . +

• + ₊

+ +

srod·

kowy

6

•

+ +

+ + + + + •

+

+ + + + + + + + + + . + +.

+ + + + + + + +

górny

7

+

+ + +

+

+ + . +.

+ +.

+ +.

+ + + + + + + + +.

+.

+

+

+

Biostratygrafia otwornicowa aalenu i bajosu

655

I

,

^.1 4 5 6 7

Nodosaria opalini Bartenstein

e + +

Epislomina cosrifera Terquem

+ + +

Nodosaria reineckei Hagenmeyer

+ + +

.Pseudonodosaria sp.

e + +e

Reinholdella quadrilobara (K a p t a r e n k o -

-C h e r n o u s o v a)

+ + +e

ReinllOldella media (Kaptarenko-

-C h e r n o u s o v a)

+ + +

Reophax merens;s Franke

+ +

Reophax sp. sp.

+ + +e

Lenticu/ina mamil/aris (T e r q u e m)

+ + +

GaramelIa orna/CI (H o f ker)

+ +

Nllhal/lim!l/a i,!li'Cloo/i/!Jim (Terq uern)

+ + +

Cithar;na maci/ema (T e r q u e m)

+ +

Pa/aeomWolina rawiensis (P a z d r o)

+ +

P/wIU/aria eugenii (T e r q u e m)

+ +

Reophax suevica Franke

+ +e

Ophtlltl/midill/ll carinawm terquemi Pazdro

+ +e

LentiClllina dap/me Bielecka et S t Y k

+

Vemeuilinoides favus (8 a r l e n s t c i o)

+ e + e

Ammopafmu/a infrajurensis (T e r q u e m)

+ +

Reophax sterk;; Haeusler

+ e

Astacolus kuja l'ianUJ K o p i k

+ +

Planularia polymorpha arachn, (K o p i k)

+ +

Paal:owella pazdroae Bielecka et S t Y k

+ + e

Oplllha/midillm carillalum pora; Pazdro.

+ +

Ichthyolaria nympha Kopik

+ +

Epislomina nuda Terquem

+ +

Epi.\"IOmilla regu/aris Terquem

+ e +

G/omospira sp.

e '+ e

Valvu/ina caliko'H'skae sp. n.

+e

Pa/mu/a deslongchampsi (T e r q u e m)

+

Ammoverref/a plicata (T e r q u e m)

+

Spirillina radiota Terquem

+

Rein/lOldella crebra Pazdro

e +

Pa/aeomiliolina czestochowiensis (Pazdro)

e +

o

^{b j a}

s

n i e n i e z o a k ów: • pojedyncze okazy, + nieliczne występowanie.

delia cL dreheri (B a r t e n s t e i n) - fprma nieco odmienna

niż

w osadach aalenu, Ponadto znajdowane

są

pojedyncze okazy rodzajów Haplophragmoides, Recur- voides, Trochamminoides , Verneuilinoides, Lagenammina. Trochammina i Reophax oraz bardzo nieliczne otwornice o skorupkach wapiennych

należące

do rodziny Nodosariidae,

Obecność

osadów bajosu dolnego stwierdzona

została

w rejonie

Gałkówka, Łęczycy

i Gostynina,

Utwory bajosu górnego (kujaw) na badanym obszarze

wykazują zróżnicowa­

nie litologiczne, Ogólnie

można

jednak

stwierdzić, iż

w dolnej

części wykształcone są

w postaci

mułowców

piaszczystych z

wtrąceniami łupków

ilastych, w

środkowej części przeważają łupki,

przy czym

najwyższe

partie tego odcinka

wykształcone są

w facji piaszczystej i piaszczysto-dolomitowej, natomiast w górnej

części występują przeważnie mułowce

i margle ilaste, w

niższych

partiach piaszczyste.

656

Wanda Bielecka. Olga Styk

Tabela 2 Stratygraficzne rozprzestrzenienie otwornic w osadach aa~nu i bajosu w rejonie Łęczycy

(otwory: 80rucice K 30, Mazew 2a/l, Sierpów 3/XIII) (wedlug W. Bieleckiej, O. Styk, 1981)

Aalen Bajos

Nazwy gatunków otwornic ^górny = kujaw

dolny górny dolny

doln srod.

górny y kawy

I 2 3 4 5 6 7

Ammodisc:us glumact'wi G e r k e et S o s s i p a t r o v a

+ +

ReinhoJdella dreheri (8 a r t e n s t e i o)

+ e

A mmodist;1IS orb,..\, Lalickcr

+ e

Haplophragmoides c:omplanatus Mjatliuk

+ e + +

Recurvoides trochamminiforme Hoglund

e+

Eoguttulino Iiassica (S ^t r i c k I a n d)

e e

Lagenammina difflugiformis (B r a d y)

e+ +

Verneuilinoides mauritii (T e r q u e m)

+ +

Verneui/inoides liasinus (T e r q u e m)

e +

Lagenammina ampullacea lB r a d y)

+

Ammobaculites fontinensis (Terq uem)

+ e +

Trochamminoides proleus (K a r r e r)

+

Reophax fusiformis (W i II i a m s o n)

+

Marginulina parasimp/ex (T e r q u e m)

+

Dentalina subtenuicollis Franke

+

Hap/ophragmoides sp. sp.

+ e e

Trochammina canllingellsis Tappan

+ e +

Astacolu~ varians rectus (F r a n k e)

e e

Dentalina sp. sp.

e + +

Planu/aria pseudocrepidula A d a m s

e +

-I'

Eogutlulina oolithica (T e r q u e m)

e + +

Dentalina pseudocommunis Franke

e+ e+

G"illit=inita nodosaria (T e r q u e m)

e +

Spiril/ina infraoolithica Terquem

+e +e

Lentkulina sp. sp.

+ +e

Nodosaria opalin; Bartenstein

+

Astacolus sp. sp.

+ e+

Trochammina sp. sp.

+e +e

Planufal'ia eugenii (Terquem)

+ +

Nodo.mria reineckei Hagenmeyer

+ + e

Epistomina nuda Terquem

e+ +

Jacu/eJ/a liaj,'sica B r a n d

e+ +

Epistomina costifera Terquem

+ +

Tubinella inornata (B r a d y)

e

Pseudonodosaria sp. sp.

e e

Lenticulina ilelios (T e r q u e m)

e e+

Astaco/u$ ~'olubilis Da i n

e e+

Biostratyg.rafia Olwornicowa aalenu i bajosu

657

I 2 3 ⁴ 5 6 7

AmmodiSCU$ sp. sp.

e+

Haplophragmium coprolithiforme lutze; Hanzlikova

+e

Reophax sp. sp.

+

Lenticulina mamilfaris (T e r q u e m) .'

+

Ammopalmula infrajurensis (T e r q u e m)

e

SpirilJina radiala Terquem

e

Epislomina regularis Terquem

+

Glomospira sp.

e

NubecuJinella infraooJithica (Terq uem)

+e

Ophthalmidilll1l curillGlUm agglulinans Pazdro

"e

Verneuilinoides favus (B a r t e n s t e i o)

e

Reophax suevica Franke

+

Planu/aria sp. sp.

e

Citharina maci/ema (Terq uem)

e

Objaśnienie znaków jak na tab. 1.

Mikrofauna w bajosie górnym jest znacznie liczniejsza

^niż

w bajosie dolnym.

W

części

dolnej spotyka

się

jeszcze kilka gatunków otworniC o skorupkach

zlepień­

cowatych, znanych z aalenu i bajosu dolnego . Ponadto stwierdza

się

tu

obecność

gatunków otwornic o skorupkach wapiennych, nie notowanych w starszych osadach jury

środkowej,

z rodzajów: Lenticu/ina, Nodosaria, Demalina, Planu/aria, Episto- mina, Ophtha/midium i innych. W

niższych

partiach bajosu górnego charaktery- styczne

są:

Epistomina costi/era T e r q u e m, Astaco/us vo/ubilis D a i n, Reinho/- delia quadri/obata

(K

a p t a r e n k o -

C

h e r n o u s o v a), R. media

(K

a p- t a r e n k o - C h e r n O u s o

v

a) i GaramelIa ornata (H o fk e r) , które liczniej

występować będą

w

środkowych

partiach bajosu górnego.

Pojawiają się

tu

również

Palaeomilio/ina rawiensis (P a z d r o) , Planulariaeugenii (T e r q u e m) i Ophtha/- midium carinatum terquemi P a z d r o.

Obecność

osadów dolnej

części

bajosu górnego (kujaw u dolnego) na podstawie mikrofauny stwierdzona

została

w rejonie

Gałkówka

i Gostynina. W rejonie

Łęczycy

(otwór Boruciee K 30) otwornic tych nie znaleziono, a w profilach otworów Sierpów 3/XIII i Mazew 2all osady te nie

zostały

nawiercone.

Środkową część

bajosu górnego (kujaw

środkowy),

przede wszystkim jej dolne i

środkowe

odcinki, charakteryzuje dominacja facji

mułowcowo-ilastej.

W

składzie

gatunkowym otwornic

przeważają

formy wapienne nad

zlepieńcowatymi,

a nawet lokalnie

występują

one prawie

wyłącznie. Są

to: Epistomina costi/era T e r q u e m, Planularia"'eugenii

(T

e r q u e.m), Astacolus volubilis D a i n, A . kujavianus K o p i k, Planu/aria polymorpha arachne (K o p i k) i Ichthyo/aria nympha K o- P i kl. Trzy ostatnie gatunki nie

występują

w dolnej

części

bajosu górnego

(J.

Kopik, 1969).

Również

Ophthalmidium carinatum terquemi P a z d r o, O. cari- natum porai P a z d r o i Pa/aeomi/io/ina rawiensis (P a z d r O) znane

są

do- piero od

środkowej części

bajosu górnego (O. Pazdrowa, 1959). Z otwOr- nic o skorupkach

zlepieńcowatych

stwierdzono Reophax suevica F r a n k e,

Verneuilinoides favus (T e r q u e m) i Ammopalmula infrajurensis (T e r q ue m).

Pojawiają się

tu

także

Paal=ol\'ella pazdroae B i e l e c k a et S t Y k, Gei- nitzinita nodosaria (T e r q u e m) Oraz lokalnie Lenticulina dapl7l/e B i e I e c- k a et S t Y k, gatunek opisany z

środkowej części

bajosu górnego (kujaw

środ­

kowy) Polski (W. Bielecka, O. Styk , 1969). Osady te na podstawie otwornic udoku-

mentowane

^zostały

w rejonie

Gałkówka, Łęczycy

i Gostynina.

Tabela 3 Stratygraficzne rozprzestrzenienie otwornic w osadach aalenu i bajosIl \\ rejonie Gostynina

(według W. Bieleckiej, O. Styk 1981)

Nazwy gatunków otwornic

Ammodiscus glumaceus G e r k e et S o s s i p a t r o v II

Recurvoide.\· /rochamminiforme H 6 g l II n d HapJophragmoides eomplana/us M j a t l i u k Ammodiscus orbis L a l i c ker

Dentalina subtenuicoJlis F r a n k e Trochamminoides proteus (K ar re r) Trochammina canningellsis T a p p a n Lagenammina difflugiformis (8 r a d y) Epistomina eostifero T e r q u e m Verneuilinoides mauritii (T e r q u e m) Dema/ina sp. sp.

unticulina' sp. sp.

Ophtha/midium carina/um agg/urinam P a z d r o Astaco/us voJubilis D a i n

Eogutlu/ina oolithica (T e r q u e m) AstacoJus sp. sp.

Nodosaria sp. sp.

Spiril/ina infraoolithica (T e r q u e m) Ammobaculites fonlinensis (T e r q II e m) Tubinella inornara (8 r a d y)

Jacu/ella liassica 8 r a n d

Lenlicu/ina mami/Jaris (T e r q u e m) Pseudonodosaria sp.

Palaeomi/io/ina rawiensis (P a z d r o) Lenticulina helios (T e r q u e m) Planu/aria pseudocrepidula A d a m s Oplllhalmidium wrinawl1! terquemi p a z d r o EpislOmina nuda T e r q u e m

Episwmina regularls T e r q u e m

Haplophragmium coprolithiforme /utzei H a n z I i k o Ił a Planu/aria eugenii (T e r q u e m)

Lenticulina daphne B i e l e c k a et S t Y k Planu/aria polymorpha arachne (K o p i k) SpiriJlina radiata T e r q u e m

Nodosaria reineckei H a g e n m e y e r Haplophragmoides sp. sp.

Ammovenella pUcara (T e r q u e m) Nubeculinella infraoolithica (T e T q U e m) Opththalmidium carinatum porai P a z d T o Nodosaria opalini 8 a T t e n s t.e i n

PaaJzolVella pazdroae 8 i e l e c k a et S t Y k Palllf!Omiliolillll ce.Hoc!JoH'iell.\i.\' (P a z d r O) Citharina macilenta (T e r q u e m) Objaśnienie znaków jak na tab. l.

Biostratygrafia otwornicowa aalenu i bajosu

659

W górnej

części

bajosu górnego tam , gdzie kontynuuje

się

facja

mułowcowo­

-ilasta

występuje

niemal identyczny

zespół

otwornic jak w jego

części środkowej,

przy czym okazy

są

mniej liczne . Z tych

też względów

na podstawie otwornic trudno jest niekiedy osady te

rozpoziomować. Również

i tam, gdzie osady bajosu górnego

mają

charakter piaszczysty, np. w rejonie Gostynina, a mikrofauna jest uboga, nie da

się ściśle rozdzielić

jego

środkowych

i górnych partii. Ogólnie

biorąc,

w gór- nej

części

bajosu górnego spotyka

się

mniej otwornic

niż

w jego

części środkowej.

Nie

występuje

tu

już

Ammodiscus orbis L a l i c ker, Recurvoides Irochammini- forme H 6 g l u n d i Garantella ornata (H o f ker). Nadal spotyka

się, chociaż

rzadziej, EpislOmina coslifera T e r q u e m, ASlaco/us vo/ubilis D a i n, A. kuja- vianus K o p i k , Planu/aria po/ymorpha arachne (K o p i k), P. eugenii (T e r- q u e m), Pa/aeomi/io/ina rawiensis (P a z d r o), Ophlha/midium carinalum ler- quemi P a z d r o, O. carinalum porai P a z d r o i Ammopa/mu/a infrajuretisis (T e r q u e m). Ponadto

pojawiają się

dwa gatunki dotychczas stwierdzone jedy- nie w górnej

części

bajosu górnego - Va/vu/ina calikowskae sp. n. i Ammoverlella plicala (T e r q u e m). Znaleziono tu

także

Pa/mu/a deslongchampsi (T e r q u e m).

Niekiedy w

najwyższej

partii osadów bajosu górnego stwierdza

się

pierwsze okazy Pa/aeomi/io/ina czeslOchowiensis (P a z d r o) i Reinho/de/la qebra P a z d r o,

charakteryzujące

przede wszystkim osady batonu.

Przytoczony

wyżej

obraz stratygraficznego rozprzestrzenienia otwornic w osadach aalenu i bajosu badanego obszaru niejest

pełny

i wymaga dalszych

uzupeł­

nień.

Na to, aby

wyciągnąć

wnioski biostratygraficzne Oraz

wytypować określone

gatunki otwornic

występujące

w

ściśle

zdefiniowanych poziomach,

należy

prze-

prowadzić

dalsze badania i

uzupełnić

je

materiałem pochodzącym

z innych

części

centralnej strefy basenu sedymentacyjnego jury

środkowej.

WNIOSKI

Reasumując wyżej

przytoczone dane mikropaleontologiczne ,

można stwierdzić stratygraficzną wartość

otwornic przy

określaniu

wieku starszych osadów jury

środkowej,

tj . aalenu Oraz bajosu dolnego i górnego (kujawu).

l.

W zespole otwornic

występujących

w osadach aalenu i bajosu obser- wuje

się obecność wyłącznie

otwornic bentonicznych . W

niższych

partiach za- zwyczaj

przeważają

otwornice o skorupkach

zlepieńcowatych,

w

wyższych Laś

o skorupkach wapiennych.

2. W

składzie

gatunkowym otwornic

zauważa się wyrażne

zmiany

pozwalające

na wydzielenie dwu

odrębnych zespołów

otwornicowych: jednego

charakteryzują­

cego osady aalenu, a drugiego - bajosu górnego.

3. Brak gatunków otwornic

pozwalających

jednoznacznie

wyodrębnić

osady bajosu dolnego . W dolnej

części

obserwuje

się

jeszcze

obecność

pojedynczych okazów gatunków

aałeńskich,

których nie stwierdza

się

w górnej, piaszczystej

części

bajosu dolnego, ubogiego na ogól w

mikrofaunę.

4.

Wyraźnie odrębny zespół

otwornic bajosu górnego pojawia

się począwszy

od dolnych

części

bajosu górnego. Staje

się

on

dość

obfity w typowe gatunki w

środkowej części,

przede wszystkim w osadach ilastych. W utworach piaszczystych

mikrofauna znacznie

ubożeje.

Lokalnie

zauważa się

wczesniejsze pojawienie nie-

których gatunków otwornic

batońskich

w

najwyższym

bajosie górnym.

660

^{Wanda Bielecka. Olga Styk}

OPIS PALEONTOLOGICZNY'

Foraminiferida

Familia Saccamminidae B r a d y, 1884 Genus Pe/osina B r a d y. 1879

Pe/osina saccu/a Sp.

n.

(Tabl. I, fig. 4)

Holotypus: tab!. l, fig. 4.

S t r a t u m t y P i c u m: bajos górny.

L o c u S t Y P i c u s. Gałkówek H 6. głęb. 136, l m.

D e r i vat i o n o m i n i s: od łacińskiego słowa sacculus - woreczek.

D i a g n o z a: skorupka w kształcie woreczka o jednej komorze.

M a t e r i a I: 12 okazów, przeważnie lekko dwustronnie zgniecionych.

Wymiary w mm: nr nr

MUZ IG 5706/80/F 5707/80/F

Długość 0.27 0,39

Szerokość 0,23 0,34

Grubość 0,10 0,18

nr holotyp 5708/80/F

0,63 0,45 0,14

O p i s. Skorupka dwustronnie lekko splaszczona o jednej komorze i o zarysie mniej lub bardziej owalnym, w ksztalcie woreczka . Skorupka lekko

wyciągnięta

w górnej

części, zakończona

jakby

małą szyjką. Ujście

owalne,

ścianka

skorupki bardzo drobnoziarnista o lepiszczu krzemionkowym. Powierzchnia lekko chro- powata.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska, Kujawy - aalen - bajos górny .

Familia Ataxophragmiidae S c h wag e r. 1877 Genus ValvuJina d' O r b i g n y, 1826

Va/vu/ina calikowskae Sp.

n.

(Tabl.' l, fig. 20a, b)

H o lot y P u s: tabl. I, fig. 20a, b.

S t r a t u m I y P i c u m: górna część bajosu górnego.

L o c u S ! Y P i c u s: Gałkówek H 23, -głęb. 104,0 m.

D e r i vat i o n o m i n i s: od nazwiska geologa dr K. Dayczak-Calikowskiej.

D i a g n o z a: skorupka trójseryjna kształ!u niskiego stożka o wklęsłej powierzchni brzusznej; ko- mory ulożone w 3-31/2 skrętu. po 3 komory w każdym skręcie; szwy wyraźne na stronie grzbietowej,

niewyrażne na stronie brzusznej.

M a t e r i a ł: 30 okazów, niektóre częściowo spłaszczone.

Wymiary w mm: nr nr nr holotyp

MUZ IG 5738/80/F 5739/80/F 5740/80/F

Większa średnica 0,48 0,50 0.54

Mniejsza średnica 0,45 0,48 0.52

Wysokość stożka 0.14 Q,21 0,10

I SysteOllllyka \\cdlug A.R. Lu.;hlkha. H. Tappan (19M) z u7.upclnieniami.

•

Biostratygralia Otwornicowa aatenu i bajosu

661

o ^{P i s. Skorupka}

^kształtu

^niskiego'

^stożka,

trójseryjna, o zarysie

zbliżonym

do kolistego. Brzeg

zewnętrzny

ostry. Na

słabo wypukłej

stronie grzbietowej 9-11 komór

ułożonych.w

3-3'/,

skrętu.

Komora

początkowa mała,

kulista ,

następne

trapezowate, dalsze bardziej

wyciągnięte

o

kształcie zbliżonym

do wycinka kola.

Szwy spiralne

wklęsłe,

szwy

między

komorami

słabo wgłębione.

Strona brzuszna lekko

wgłębiona

o

słabo wydzielających się

trzech komorach ostatniego

sKrętu,

szwy septalne nieznacznie zaznaczone.

Ujście niewyraźne

przy brzegu

wewnętrz­

nym ostatniej komory. Ścianka skorupki drobnoziarnista, lekko chropowata.

W y s t

ę

P o w a n i e. Polska, Kujawy - górna

część

bajosu górnego.

Familia Lituolidae d e B t a i n y i 11 e. 1825 Gcnus H(/ploJl/tI'(lgmojde.~ C u s h m a n, 19\ O

Haplophragmoides complanatus M j a

t

l i u k, 1947

(Tabl. I. łig. 16)

1947 Haplophragmoides complamllus M j a t l i u k: E.W. Mjatliuk. p. 75, tabl.l. lig. 7. 8.

1977 HaploIJ/tragmoidC's eomp/umlllł'" M j a t 1 i u k: A.J. A7bel. p. 163. tabl. J. lig. 3. 4.

1981 Hap/ophragmoides ex gr. ('ol/cm'us C h a p m a n; W. Bielecka. O. Styk. tabela.

M a t e r i a'ł: ponad 100 okazów.

Wymiary w mm: nr nr

MUZ IG 5729/KO/F 5730/80/F

Większa śrcdOJca 0.36 0.37

Mniejsza średnica 0.34 0.34

Grubość 0,07 0.09

o ^{p i s u z u p e}

^ł

^{n i o} n y. Skorupka o zarysie

zbliżonym

do kolistego, dwu- stronnie

spłaszczona.

Przekrój poprzeczny

wąsko-owalny.

Brzeg

zewnętrzny słabo zaokrąglony,

lekko powcinany . 11-13 komór

ułożonych

w 2

skrętach,

w ostatnim

skręcie

7 - 8

słabo obejmujących się

komór

zwiększających

swe wymiary w

miarę

wzrostu. Po obu stronach skorupki

małe zagłębienie pępkowe

ze

słabo

zaznacza-

jącymi się

komorami poprzedl!iego

skrętu.

Szwy

słabo wgłębione,

prawie proste, promieniste.

Ujście półksiężycowate, wąskie

u podstawy ostatniej komory .

Ścianka

skorupki drobnoziarnista.

U wag i. Okazy z Polski

są

na ogól mniejsze

niż

okazy z ZSRR. W Polsce opisywane

były

dotychczas jako Haplophragmoides concavus C h a p m a n (W.

Bielecka, O. Styk, 1969, 1981).

W Y s t

ę

P o w a n i e. Polska, Kujawy - lias górny - aalen - baton; ZSRR (platforma wschodnioeuropejska) - lias górny - bajos górny - baton.

Familia Nodosariidae E h r e n b erg. 1838

Nodosaria reilleckei H a g e n m e

y

e r, 1959

(Tabl. Ił. lig. 2)

1870 pars Nodo.wda lIIuwhilis sp. n.; O. Terquem. p. 3S3. tabl. 26. lig. 6. 7-9'?

1959 Nodosaria tl,jllC'dei n. nom. H a g e n m e ye r; P. Hagenmeyer. in: H. Bach i in .. p. 437 - 442.

tabl. 21. lig. Sa-c. lig-text .2. fig. 2- 17) cum synonimica.

1981 Nodo.mria lIIutabilis T c r q u e m; W. Bielecka. O. Styk, p. 24, tabl. I, fig. 26.

Materiał: 80 okazów. część ułamanych .

•

662 Wanda Bielecka, Olga Styk

Wymiary wmm:

MUZ IG

Olugość Szerokość Grubość

nr 5763/80/F

0.41 0.10 0,10

nr 5764/80/F

0.48 0.10 0,10

u. ^{wag i ..}

Szczegółową analizę

gatunku Nodosaria mU/abilis T e r q u e m 1870

przeprowadził

P. Hagenmeyer w 1959

r.

i

nadał nową nazwę

reine<'kei, up rzed - nio bowiem w 1855

r.

A. Costa (p. 134, tab. 13, fig. l)

nadał już tę nazwę

dla ga- tunku rodzaju Nodosaria.

W y s t

ę

P o wa n i e. Polska, Kujawy - lias górny - kei owej ; ZSR R (plat- forma wschodnioeuropejska) - lias górny - kelowej;Francja - dogger ; RFN - lias górny.

Familia Ceratobuliminidae C u s h m a n. 1927 Genus Reinholdella B r o t z c n, 1949

ReinllO/della quadrilobata (K a

p t

a r e n k o - C h e r n o u s o v a, 1959)

(Tabl. III. lig. 13\

1959 Lamlllarckellu quadrilobutQ sp. n.; O.K. Kaptarenko-Czernousova. p. 92. 93. tab. 13. lig. 10a.

b. 11a, b.

1978 Lamar('kellQ quad/"iJohatQ K a p t a r e n k o: D.M. Piatkowa. M.N. Picrmiakowa. p. 115. tab.

40. lig. 7.

M a I e r i a I: LU oKazow, ntcklorc ulamar,~.

Wymiary w mm: nr nr

MUZ IG 58 I 8/80/F 5819/80/F

Większa średnica 0.27 0,32

Mniejsza średnica .. 0.25 0.27

Grubość 0.09 0.12

o ^{p i}

^S

^{u z u p e}

^ł

n i o n y. Skorupka plask

o-wypukła

lub lekko

wklęsło­

-wypukła,

o zarysie

zbliżonym

do

kołistego;

brzeg

zewnętrzny tępy.

Na

wypukłej

stronie grzbietowej 10- 13 komór

ułożonych

w 2,5 - 3

skrętach.

Komora

począt­

kowa kulista, dalsze komory trapezowate, w

miarę

wzrostu

zwiększające

swe wy- miary. Szwy spiralne

płaskie,

przy ostatnich komorach

słabo wgłębione;

szwy

mię­

dzy komorami

wgłębione,

lekko

zgięte.

Na

płaskiej

lub

słabo wklęsłej

stronie brzusz- nej , w ·ostatnim

skręcie, widać

4 - 5 komór o

kształcie zbliżonym

do

trójkąta.

Szwy septalne prawie promieniste, czasami

słabo wgłębione. Ujście

otwarte tylko w ostatniej komorze w

kształcie głębokiej wąskiej

zatoki,

odchodzące

od

przypępko­

wego brzegu szwu septalnego prawie do

połowy

komory.

Ujścia

w komorach po- przednich

kształtu

zatoczek

zamknięte,

nieco

słabiej

widoczne ku

tyłowi skrętu.

Osie

ujść prostopadłe

do szwów septalnych i prawie

prostopadłe względem

siebie.

W y s t

ę

P

O

w a n i e. Polska, Kujawy -

aałen

- bajos górny; ZSRR (plat- forma wschodnioeuropejska) - aalen - hajos .

Zakład Swuygralu. h'kl'lnlla i Palco!!~grJlii Instytutu (icologiL'/IlL'!!11

WarSI.H\\a. uJ. R"ko\'dcck,1 4 NadesIuno dnia') Cler\\l,'a lnn r.

•

Biostratygrafia otwornicowa aalenu i bajosu

663

PIŚMIENNICTWO

BACH H., HAGENMEYER P., NEUWEILER F. (1959) - Neubeschreibung und Revision einiger Foraminiferenarten und unterarten aus dem schwabischen Lias. Geol. Jb., 76.

BI ELECKA W., STY K O. {l 969) - Some stratigraphically important Kuiavian and Bathonian Forami- nifera of Polish Lowlands. Rocz. Pol. Tow. GeoL, 39, p. 515-531, z. 1-3.

BIELECKA W., STYK O. (1974) - Stratygrafia mikropaleontologiczna w OtwOrze wiertniczym Je- żów IG l. Arch. Inst. Geol. Warszawa.

BIELECKA W., STYK O., PAZDRO O .. KOPIK J. (1980) - Atlas skamieniałości przewodnich

i charakterystycznych. W: Budowa geologiczna Polski. t. III, cz. 2b Mezozoik.Jura.lnst. Geol.

Warszawa.

BIELECKA W., STYK O. (1981) - Biostratygrafia batonu i keloweju północno-zachodniej części

Polski na podstawie otwornic i małżoraczków Pr. InSL GeoJ.. 100.

KOPIK J. (1956) - Stratygrafia i mikrofauna jury w głębokim wierceniu ,.Borucice" koło Łęczycy.

Biul. Inst. Geol., 102, p. 31-58.

KOPIK J. (1969) - On some representatives of the Family Nodosariidae (I"'oramlOiferida) from the Middle Jurassie of Poland. Rocz. Pol. Tow. GeoJ., 39, p. 533-552. z. 1-3.

LOESUCH A.R., TAPPAN H. (1964) - Protista 2. W: Moore C. - Treatise on lnvertehrate. Pa- leontology. Lawrence.

MAREK S .. DADLEZ R .. DAYCZAK-CALlKOWSKA K .• KOPIK J .. BIELECKA W. (1962) - Ooracowanie geologiczne otworów geologiczno-strukturalnych Gałkówek H-l, H-2, H-4. Arch.

tnsL Geol. Warszawa.

MAREK S .• DADLEZ R .• DAYCZAK-CALlKOWSKA K .. KOPIK J .. BIELECKA W. (1963) - Opracowanie geologiczne otworów hydrogeologiczno-strukturalnych Gałkówek H-3, H-S.

Arch. Inst. Geol. Warszawa.

MAREK S .. DADLEZ R .. DAYCZAK-CALlKOWSKA K .. KOPIK J.. BIELECKA W. (1964) - Opracowanie geologiczne otworów geologiczno-strukturalnych Gałkówek H~6, H-lO. H-II.

H-12. Arch. Jnst. Geol. Warszawa.

MAREK S., DADLEZ R., DAYCZAK-CALlKOWSKA K., KOPIK J .. BIELECKA W. (1965) - Opracowanie geologiczne OtWOrów geologiczno-strukturalnych Gałkówek H-7. H-g, H-9, H.14.

H-15. Arch. lost. Geol. Warszawa.

MAREK S., DADLEZ R .. DAYCZAK-CALlKOWSKA K., KOPIK J.. BIELECKA W. (1967) - Opracowanie geologiczne otworów geologiczno-strukturalnych Gałkówek H-n, H-23, H ... 24 i H-20. Arch. Inst. Geol. Warszawa.

PAZDRQ O. (1956) - Opracowanie profilu stratygralicznego doggeru Kujaw (rejon Łęczycy) metodą mikropaleontologiczną. Arch. Inst. GeoJ. Warszawa.

PAZDROWA O. (1959) - O stratygraficznym rozprzestrzenieniu miliolidów srodko\\o-jurajskich w Polsce. Acta Geol. Pol., 9, p. 343-375. nr 3.

TER~:":!:~! (). t1870~ - Troisieme memoire sur les foraminiteres du system oolithique, comprenan\ les genres Frondicularia, Flabellina. Nodosaria, Dentalina etc. de la zone e Ammonites parkin- soni de Fontoy (Mosclle). Akad. Imp. Metz. Mćm., 51, ser. 3, ann. 18.

ZNOSKO J. (1957) - Zarys stratygrafii łęczyckiego doggeru. Siu!. InsL Geol.. 125.

A36Enb A.V1. (1977) - ArrolOTHHHpylOu.tHe cJiOpoHIłHH<pepbl H3 IOpCKMX OTIlO>KeHHM MOHrawIlbl- KO. Bonpocbl MHKponaneoHTononH1, lO. Moc.K80.

KAnTAPEHKO-YEPHOYCOBA O.K. (1959) - ~opaMi!"li<pepbl IOpCKMX siAKnoAi8 AHinpoBcbKO- -,.QoHeL\bKo"i 3ana,QMHM. Tp. AH YPCp, cep. cTpan1rp. i noneOHT., Sbln, 15. Klotis.

MJłTnlOK 1.1.8. (1947) - Tltn Protozoa 8 ATnQce pyKOBOAJI~HX cpop,., HCKonaeHblX cpayH CCCP.

8. neHI1Hrpo.Q.

nJlTKOBA ,Q.M., nEPMJlKOBA M.H. (1976) - <t>OpOHHHHcpepbl H oCTpaKO.Qbl Klpbt YKpOHHbl. none- OHTOnOrHYeCKHM C60PHI1K. AH YPCP. KHea.

664

Wanda Bielecka, Olga Styk BOHAO 6EnE~KA. Onbra CTbJK

<l>OPAMI1HI1<1>EPOBAII CTPATl1rPA<I>l111 AAnEHA 11 &AHOCA HA KYIIBAX

Pe310Me

AI5TOPOI'1H Mly"lonOCb I'1HKpoq,aYHo CTQPWHX nopOA cpeAHeH t-Opbl, 0 MMeHHO OOneHQ 11 6oMaca.

BblnOl1HeH MMKponaneoHTOnOrH"IeCKMM QHOmll no aO)l(HeHwHH CKBQ)I(I1HOM 8 ~eHTpanbHOH "IQCTH KYA8 (!JlHr. 1). Sonbwe Bcero HMKpoq,aYHbl 06HoPY)KeHO B pOHoHe ranKYBKo (To6n.1). Hel1HOrO MeHb- UJe B pOHoHe IleH"Il1l1bl (Ta6. 2), 0 l1eHbwe 8cero B pOHoHe rOCTblHMHQ (Ta6. 3). BblAeneHo 61 BMA q,OpOI1HHHq,ep, 8 TOM "'H(ne Aaa HOSbIX: Pelosina sacculo sp. n. H Volvulino colikowskae sp. n. COrl1aCHO oHomuy aepTMKonbHoro pocnpOCTPQHeHMJII OTAel1bHblX aMADa cJlOpoHMHHq,ep OOneHQ H 60Mo(0.

6bma YCToHoal1eHO HeCKOl1bICO xapoKTepHblx H PYIC080AJIIW,HX sHADe Ami HYI>t(HMX 3aeHbea cpeAHeH I()Pbl. O'-leHb "IeTKO BblAenJIIOTClI ABe cnnO"leHHble rpynnbl aaneHCKHX H BepXHe6aMOCCKHX (KYlle) 4'opaMHHM4'ep. B HM)I(HeM 6oHoce MHKp04l0YHO 6eAHOR M MOnO"lHcneHHall. Bce H3y'-IeHHble eMAbl CPOpoMHHH4'ep OTHOClITCR K 6eHTOHHblH cpopHaH. B HMlOX pOlpelO npe06110Aal()T ~OpoMHHHq,epbl C orrnlOTHHHpoeoHHblMH pOKoBHHaMH, a e BepXHHX ero "IOCTJlX C H3BeCTKOBblHH POKOBHHOHM. ,QnR aoneHa xopOKTepH 101 BIiIAbl: Ammodiscus glumoceus G e r k e et Sos sip a t r 0 v a, Reinholdello dreheri (B 0 r ten s t e in), Morginulino porosimp/ex (T e r que m). Dentolina subtenuicollis F ran k e, Verneui/inoides liosinus (T er que m), Astocolus reticulotus (S C h wag e r) H Astacolus vorions rec·

tus (F r·a n k e).

BO)KHeHWMMM An" cTpOTHrpocpHM 60HOCO "enMOTC" BHAb': Astacolus volubilis 0 a i n, Epistow mina costi(ero T e r que m, Reinholdello quadriloboto (K apt 0 r e n k 0 -C her n 0 U so v a), Go- romeI/o ornO(o (H 0 f k er) H Planu/orio eugenii T e r que m.

/.J,np, cpeAHeH III eepxHeH "IOCTH eepxHero 60i1oco xopoKTepHb': Palaeomiliolino rowiensis (P a z·

d r 0), Ophthalmidium carinotum P a 1: d r o. O. corinotum pora; P a z d r 0, Ammopolmula infrojurensis T e r que m. Astacolus kujovionus K 0 P j k. Planulario polymorpho orachne K 0 P i k M 1chthyo/orio nymho K 0 P i k. Ha onHcbleoeMoi1 TeppHTopHM Lenticulino daphne B i e! e C k a et Sty k a6HopY)l(eHo TonbKO e cpeAHeH '-IOCTM eepxHero 60HOCO, 0 VolvuHno colikowskoe sp. H Ammovertello plicoto (T e ,-

q e m) B aepxHei1 era "IOCTI4. MeCToMH HeKOTopble BHAbl 60TOHCKHX ~OpoMHHH~ep TOKMX KOK Reinholdella crebro P a z d ' 0 H Paloeomiliolino czestochowiensis (P a z d r 0) nOJ'lenRI()T'" B PG]' pe3e pOHbwe, 0 HMeHHO e CQMblX eepxox eepxHero 60i1oco.

Wanda BIELECKA. Olga STYK

FORAMINIFER BIOSTRATIGRAPHY OF THE AALENIAN AND BAJOCIAN IN KUJAWY

Summary

The paper presents the results of studies on microfauna in lower parts of the Middle Jurassic.

Le. Aalenian and Bajocian. The micropaleontological analyses covered major borehole columns i"rvlll c.:ntrd.l p~:"t ::;~ :hf' Kujawy re!lion (Fie. I). The microfauna was found to be the richest in the Galk6wek area (Table I). somewhat less rich in the Lfl:czyca area (Table 2). and the poorc~l ill lile Goslynin area (Table 3). There were identified 61 foraminifer species. including two new: Pelo.~ina

Streszczenic

665

saccu/a sp. n. and Valvulina cafikowskae sp. n. The analysis of strati graphic ranges of individual fora- minifer species from the Aalenian and Bajocian made it possible to differentiate some assemblages of guide and characteristic species for lower members of the Middle Jurassic. Foraminifer assemblages of the Aalenian and Upper Bajocian (Kuiavian) are coherent and highly characteristic whereas the Lower Bajocian assemblage is impoverished in number of individuals and taxa. All the studied foraminifer species are benthic. Foraminifers with agglutinated tests predominate in lower parts of the section and those with calcareous tests - in the upper. The Aalenian is characterized by the presence of Ammo- discus g/ul1laceus G e r k e et Sos sip a t r 0 va, Reinholdelfa dreheri (B art ens t e in), Marg;- nulilla paraj'imp/t!x (T er que m). Df!ntalina sf!h't!lIlJi('olli.~ F ran k e. Vt!rnt!llilil1oide~' lim"inu.\· (T er- que m), Astaco'".~ rt!'it·ultllu.~ (S c h wag er). and ASfawlus \'arialU' ,",'l'IUS (F ran k e).

Stratigraphically more important foraminifer species of the Upper Bajocian assemblage include ASlacoJus volubilis D a i n, Epislomina coslifera T er que rn, Reinholdello' quodr;lob(l(a (K apt a- re n ko-C her n 0 u sO va). Garantella ornata (H 0 f k er). and Pial/it/aria eltf{('lIii T er que m.

Middle and upper parts of the Upper Bajocian are characterized by the presence of Paloeomi/iolillo r(lwiens;s (P a z d r 0). Ophthalm;dium carinalUm P a z d r 0, O. caril1atum pora; P a z d r o. Ammo- palmufa ;1'!/j·ojurem;.\' T e r que m. As/m:olus kujavianus K 0 P i k, Plant/laria polymorpho art/ch""

Ko p i k. and IcJllyo/aria nymho Ko p i k. In the studied area. Lenticu/illa daplme B i e I e c k a et Sty k was found in middle part of the Upper Bajocian only, and Vall'ulina calikowskae sp. n. and Ammo- I'erlella plicata (T e r que m) - in upper part of the Upper Bajocian. Some Bathonian foraminifer species were locally found to appear for the first time already in top part of the Upper Bajocian. This is the case of Reinholdella crebra P a z d r 0 and Pa/al:'omiliolill(f (,=I:'.\"lOc"OIl'iell.Si.~ (P a z d r 0).

P a I eo n t 0 log i c a I des cri p t ion SI Foraminl(erida

Familia Saccamminidae Bra d y, 1884 Genus Pelo.sina Brady, 1879

PeJosina saccula sp. n.

(Table I, Fig. 4)

Holotypus: Table I. Fig. 4.

S t rat u m t y p i cum: Upper Bajocian.

L 0 c u s t y p i c u s: borehoJe Gatkowek H 6, depth 136.1 m.

De r i vat ion 0 m i n i s: From Latin sacculll.f - sack.

D i a g nos is: Test sack-like in appearance, unichambered.

M ate r i a I: Twelve specimens. usually somewhat squeezed rrom two

Dimensions in mm: no. no.

MUZ IG 5706/80/F 5707/80/F

Length 0.27 0.39

Width 0.23 0.34

Thickness 0.10 0.18

sides.

no. (holotype) 5708/80/F

0.63 0.45 0.14

Des cri p t ion. Test somewhat nattened from two sides. unichambered. more or less ovate in outline. sack-like in shape; upper part slightly protruding. with ending similar to short neck. Aperture ovate: test wall very fine-grained. with siliceous cement. Surface somewhat rough.

Occurrence: Poland, Kujawy-Aalenian - Upper Bajocian.

I The systematics after A.R. Locblieh. H. Tapran (1964). somewhat supplemented.

666

Wanda Bielecka, Olga Styk

Familia Ataxophragmiidae 5 ch wag er, 1877 Genus Valvu/il1o d' 0 r b j g n y, 182~

Vah'lIfilla c:afikolrskae sp. n.

(Table I, Fig. 20o, b)

H 0 I 0 I Y PUS; Table I. Fig. 20a, b.

S t rat u m t y pie u in: Upper part of the Upper Bajocian.

L 0 c ^{U 5} t y pie u s: borehole Galk6wek H 23. depth 104.0 m.

De r i vat ion 0 m j n i s: In honour of geologist Dr. K. Dayczak-Calikowska.

o i a g nos i 5: Triserial test, low-conical in shape. with concave ventral surface. Chambers arranged in 3- )1/2 ^{whorls. each} of them consists of three chambers. Sutures distinct at dorsal side. indistinct at the ventral.

M ate r i a I: Thirty specimens. some of which are partly flattened.

Dimensions in mm: no. no. no. (holotype)

MUZ IG 5738/80/F 5739/80/F 5740/80/F

Larger diameter 0.48 0.50 0.54

Smaller diameter 0.45 0.48 0.52

Height of cone 0.14 0.21 0.10

Des cri pt ion. Test low-conical in shape, triserial, subcircular in outline. Outer margin sharp.

Dorsal side weakly convex, displaying 9 - 11 chambers arranged in 3 - 3'/2 whorls. Proloculus small, spherical;' subsequent chambers initially trapezoidal in shape and later more elongate, with shape close to a section of circle. Spiral sutures depressed; sutures benvet:1l chambers weakly depressed. Ventral side somewhat concave. with the last three chambers weakly marked and septal suture poorly visible.

Aperture located at inner margin of the last chamber, poorly visible. Test wall fine-grained. somc;what rough.

o

e e u r re n c e: Poland, Kujawy - upper part of the Upper Bajocian.

TABLlCA I

Fig. I. Jantlella liassit;{1 Bra n d MUZ IG 5700/80/F

Otw6r wiertniezy Galk6wek H 24. gl~b. 184.0 m, srodkowa ez~sc bajosu gornego (kujaw srodkowy):

pow. 50 x

Borehole Galk6wek H 24. depth 184.0 m. middle part of the Upper Bajocian (Middle Kuiavian): enl. x 50

Fig. 2. Lagenammilla ampullacea (B r ad y) MUZ JG 5702/80/F Otwor wlertniezy Boruciee. gl~b. 644,0 m, aalen; pow. 50 x Borehole Borueiee. depth 644.0 m. Aalenian; enl. x 50

Fig. 3. Lage1lammillo d{/}lug{/ormis (B r a d y) MUZ IG 5704/80/F

Otv.Or wicnniczy Galkowck H 14. gl~b. 163.0 m. srodkowa C7.~Sc bajosu g,6rnego: pow. 70 x Borehole Galk6wek H 24. depth 163.0 m, middle part of the Upper' Bajocian: cnl. x 70 Fig. 4. Pe/vsina :mewla sp. n. MUZ IG 5708/80/F

Otwor wiertniczy Galkowek H 6. gl{!b. 136,1 m. bajos gorny; pow. 50 x Borehole Galk6wek H 6, depth 136.1 m. Upper Bajocian: en\. x 50

Fig. S, 6. Ammodiscus er. gluII/act'uJ G e r k e et S o s s i p a l r o v a MUZ IG 5709/aO/F Otwór wiertniczy Gałkówek H 15, głęb. 264,5 m, aalen: fig. 5- pow. 50 x. fig. 6 - pow. 60 x Borehole Gałkówek HIS, depth 264.5 m, Aalenian; Fig. 5 - enl. x 50, Fig. 6 - enl. x 60 Fig. 7. Ammodiscus orbi.~. Lalicker MUZ IG 5711/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 24, głęb. 153,0 m, srodkowa część bajosu górnego; pow. 50 x Borehole Gałkówek H 24, depth 153.0 m, middle part or the Upper Bajocian: enl. x 50 Fig. 8. Ammol'ltrleJta pUcata (T e r q u e rn) MUZ IG 5713/aO/F

Otwór wiertniczy Gostynin IG I, głęb. 1848,5 m, środkowa częsć bajosu górnego; pow. 50 x Borehole Gostynin IG l, depth 1848.5 m, middle part or tlłe"·Upper Bajocian; enl. x 50 Fig. 9. Reophax fusiformis W i 1 i a m s o n MUZ IG 5715/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 24, głęb. 163,0 m, środkowa część bajosu górnego; pow, 60 x Borehole Gałkówek H 24, depth 163.0 m, middle part or the Upper Bajocian; cnI. x 60 Fig. 10. Rl!o!,I/{/,Y JHe/emi.\· Franke MUZ IG5717/80/F

Otwór wiertniczy Borucice, głęb. 619,5 m, aalen: pow. 50 x Borehole Borucice, depth 619.5 m, Aalenian; enl. x 50 Fig. II. Reol'//(J'y suevica Franke MUZIG5721/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 6, głęb. 156,6 m, środkowa część bajosu górnego; pow. 60 x BOrehole Gałkówek H 6, depth 156.6 m, middle part or the Upper Bajocian; enl. x 60 Fig. 12. Reoplwo\" Slerkii H a e u s I e r MUZ IG 5719/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 23. głęb. 178,0 m, środkowa część bajosu górnego; pow. 60 x Borehole Gałkówek H 23, depth 178.0 m, middle part or the Upper Bajocian; enl. x 60 Fig. 13. Ammobacu/i,,·s fominensis (T e r q u e m) MUZ IG 5723/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 15, głęb. 108.5 m, górna część bajosu górnego (kujaw górny); pow. 60 x Borehole Gałkówek H ł5, depth 10a.5 m, lip per part ar the Upper Bajocian lUpper Kuiavian);

enl. x 60

Fig. 14. Ammopalmula iJ!/i"tljurl!lI.\·iJ (T e r q u e m) MUZ IG 5725/aO/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 23, głęb. 111,5 m, górna część bajoslI górn~go; pow. 70 x Borehole Gałkówek H 23. depth 111.5 m. upper part ol' the Upper Bajocwn: enl. x 70 Fig. 15. Iiaplophragmium coprulill/!/imm' IlItzei H a n z I i k o v a MUZ IG 5728/80IF Otwór wiertniczy Gałkówek H 24, głęb. 158,0 m, środko\\<a część bajosu górnego; pow. 50 x BOrehole Gałkówek H 24, depth 15a.0 m, middle part or the Upper Bajocian; enl. x 50 Fig. 16. Haplophragmoides comp/allOlus Mj a 11 i u k MUZ IG S729/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 23, głęb. 148,0 m, górna część bajosu górnego: pow. 70 x BOrehole Gałkówek H 23, depth 148.0 m, upper part or (he Upper Bajocian; cnI. x 70 Fig. 17. Recun'aides /rochamminiform" Hoglund MUZ IG 573ł/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 12, głęb. 143,5 m, środkowa·część.bajosu górnego: pow. 60 x Borehole Gałkówek H ł2, depth 143.5 m, middle part ar the Upper Bajocian; cnI. x 60 Fig. 18. Trochamminoides proteus (K ar re r) MUZ IG 5734/80/F

Oh .. ·ór wiertniczy Gałkówek H 14, głęb. 290,0 m. aalen; pow. 60 x Borehole Gałkówek H 14, depth 290.0 m, AaJenian; enl. x 60 Fig. 19. Trochammina canningensis T a p p a n MUZ IG 5736i80/F Otwór wiertniczy Gałkówek H ł4, głęb. 284,5 m, aalen: pow. 50 ...

Borehole Gałkówek H 14, depth 284,5 m, Aalenian, enl. x 50 Fig. 20. Valvl/!il/a calikolł"skae sp. n. MUZ IG S738/aO/F

a - widok od strony brzusznej, b - widok od strony grzbietowej, otwór wiertniczy Gałkówek H 23.

głęb. 104,0 m, górna część bajosu górnego; pow. 50 x

a - ventraJ viev, b - dorsal viev, borehole Gałkówek H 23, depth 104.0 m, upper part or the Upper Bajocian; enl. x 50

Fig. 21. Ve/"lll!uilil/oicle.\· favus (8 a r t e n s t e i n) MUZ IG S74ł/80/F

Otwór wiertniczy Gałkówek H 23, ^głęb. 96,0 m, górna częśĆ' bajosu górnego; pow. 70 x Borehole Gałkówek H 23, depth 96.0 m, upper part or the Upper Bajocian; enl. x 70