E-ISSN: 2657–8913
Analiza stanu nasiennictwa wybranych gatunków
traw i bobowatych drobnonasiennych w Polsce
na tle rynku europejskiego
Analysis of the seed production status of selected species of grasses and legumes
in Poland on the background of the European market
Piotr Goliński
, Barbara Golińska
Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Dojazd 11, 60‒632 Poznań,
e-mail: pgolinsk@up.poznan.pl
Wykorzystując dane ESCAA z lat 2004‒2019 przeprowadzono analizę stanu nasiennictwa wybranych gatunków traw i bobowatych drobnonasiennych w Polsce w aspekcie powierzchni upraw nasiennych oraz poziomu ich plonowania na tle rynku europejskiego. Szczególną uwagę w analizie zwrócono na gatunki dominujące w areale reprodukcyjnym odmian tych grup roślin w Polsce oraz w Europie, a więc Lolium perenne L., Lolium multiflorum Lam., Festuca rubra L. oraz Trifolium pratense L. Stwierdzono, że z upływem lat znaczenie polskiego rynku nasiennego traw w Europie rośnie. W 2019 roku udział naszego kraju w areale zakwalifikowanych plantacji nasiennych traw w Europie wyniósł 12%. W latach 2016‒2019 udział ten zwiększył się o 56% i był obok Danii (60%) jednym z największych na kontynencie europejskim. Obecnie Polska zajmuje drugie miejsce w uprawie Lolium multiflorum i Festuca rubra, a w przypadku
Lolium perenne jest jednym z trzech najważniejszych krajów rynku europejskiego. W uprawie na nasiona roślin
bobowatych drobnonasiennych Polska ma mniejsze znaczenie w Europie, jednak w przypadku Trifolium pratense posiada znaczący udział w rynku nasiennym z wyraźnym trendem wzrostu powierzchni plantacji tego gatunku w ostatnich latach. Plony nasion z plantacji nasiennych traw i bobowatych drobnonasiennych w Polsce są mniejsze w porównaniu do wielu krajów europejskich, toteż zwiększenie wydajności upraw nasiennych jest warunkiem dalszej ekspansji naszego kraju w tym segmencie rynku nasiennego w Europie.
Słowa kluczowe: nasiennictwo, trawy, koniczyna łąkowa, plon nasion
Using the ESCAA data from 2004‒2019, an analysis was carried out on the status of seed production of selected species of grasses and legumes in Poland in terms of the area of seed crops and their seed yield on the background of the European market. Particular attention in the analysis was paid to the dominant species in the reproductive area of varieties of this group of plants in Poland and in Europe, i.e. Lolium perenne L., Lolium multiflorum Lam.,
Festuca rubra L. and Trifolium pratense L. It was found that over the years, the importance of the Polish grass seed
market in Europe is growing. In 2019, our country’s share in the area of certified grass seed plantations in Europe was 12%. In the years 2016‒2019, this share has increased by 56% and was next to Denmark (60%) one of the largest on the European continent. Currently, Poland ranks second in the area of seed crops of Lolium multiflorum and Festuca
rubra, and in the case of Lolium perenne is one of the three leading European market countries. In legumes grown
for seeds, Poland is less important in Europe, however, in the case of Trifolium pratense, it is in recent years a significant player on the seed market with a clear trend of increasing the plantations area of this species. Harvested seed yields from grasses and legumes grown for seeds in Poland are lower compared to many European countries, so increasing seed yield is a prerequisite for our country’s further expansion in this segment of the seed market in Europe.
Key words: seed production, grasses, red clover, seed yield
Wstęp
Nasiennictwo traw i bobowatych drobnona-siennych pozostaje ważną częścią rynku nasien-nego roślin rolniczych w Polsce i w Europie. Specyfika tej grupy roślin uprawnych, określa-nych popularnie łąkowymi, wynika z różnorod-nych właściwości użytkowych oraz wymagań siedliskowych poszczególnych taksonów, a także z dużej liczby gatunków uwzględnionych w regu-lacjach prawnych dotyczących rejestracji ich odmian hodowlanych oraz wytwarzania, oceny
i kontroli materiału siewnego. Zapotrzebowa-nie na nasiona poszczególnych gatunków traw i bobowatych drobnonasiennych wyznacza nie tylko rolnictwo, ale również inne sektory gospo-darki (Goliński i in., 2005; Kozłowski i Goliń-ski, 2000). Podstawowym celem reprodukcji odmian tej grupy roślin jest wytwarzanie materia-łu siewnego do zakładania i renowacji użytków zielonych w celu produkcji wartościowej paszy dla zwierząt trawożernych (Martyniak, 2009). Największe potrzeby doskonalenia bazy paszowej
Oryginalny artykuł naukowy
BIULETYN IHAR Nr 289 / 2020
występują w chowie krów mlecznych (Bailey i in., 2016; Goliński i in., 2014; Huyghe i in., 2014; Van den Pol-van Dasselaar i in., 2014; Wachendorf i Goliński, 2006). W przypadku traw na stan nasien-nictwa wpływa w dużym stopniu wykorzystanie nasion do celów pozapaszowych, w tym darnio-wych i trawnikodarnio-wych (Goliński i in., 2005). Warto nadmienić, że po wstąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej wzajemne powiązania i oddziaływania rynkowe w nasiennictwie traw i bobowatych drob-nonasiennych są coraz większe, zwłaszcza w odnie-sieniu do poziomu produkcji, kształtowania się cen oraz opłacalności (Goliński i Golińska, 2016).
Obecnie w naszym kraju produkcja nasienna traw koncentruje się na następujących gatunkach:
Lolium perenne L., Lolium multiflorum Lam., Lolium westerwoldicum R.Br., Lolium x hybri-dum Hausskn., Festuca rubra L., Festuca praten-sis Huds., Festuca arundinacea Schreber, Dactylis glomerata L. i Phleum pratense L. Świadczy o tym
ich udział w areale zakwalifikowanych plantacji nasiennych w ostatnich latach. W przypadku bobo-watych drobnonasiennych największe znaczenie na rynku nasiennym mają koniczyny i lucerny. Wiodącą rolę w naszym kraju odgrywa Trifolium
pratense L.
O opłacalności upraw nasiennych traw i bobo-watych drobnonasiennych decyduje cena nasion oraz koszty produkcji. Największe znaczenie w opłacal-ności produkcji nasion tej grupy roślin ma jednak wielkość zbieranego plonu (Goliński, 1996). Plon nasion traw i bobowatych drobnonasiennych zale-ży od wielu czynników, stymulujących biologiczny potencjał plonowania oraz ograniczających straty (Boelt i Studer, 2010; Goliński i in., 2005; Goliński, 2012).
Celem pracy jest analiza stanu nasiennictwa wybranych gatunków traw i bobowatych drobnona-siennych w Polsce w aspekcie powierzchni upraw nasiennych oraz poziomu ich plonowania na tle rynku europejskiego.
Materiał i Metody
W pracy wykorzystano dane European Seed Certification Agencies Association (ESCAA) z lat 2004‒2019 dotyczące areału zakwalifiko-wanych upraw nasiennych traw i bobowatych (motylkowatych) drobnonasiennych oraz wielko-ści produkcji kwalifikowanych nasion gatunków objętych ewidencją tego stowarzyszenia. W odnie-sieniu do Polski dane te uzupełniano wynikami oceny polowej i laboratoryjnej podawanymi przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i
Nasiennic-obliczono średni dla okresu 16 lat plon nasion z hektara wybranych gatunków traw i bobowatych drobnonasiennych (dzieląc całkowitą produkcję kwalifikowanych nasion przez areał zakwalifiko-wanych plantacji danego gatunku) oraz kierunki zmian w powierzchni upraw nasiennych tych grup roślin uprawnych w ostatnich czterech latach. Szczególną uwagę w analizie zwrócono na gatun-ki dominujące w areale reprodukcyjnym odmian traw i bobowatych drobnonasiennych w Polsce oraz w Europie, a więc życicę trwałą (L. perenne), życicę wielokwiatową (L. multiflorum), kostrzewę czerwo-ną (F. rubra) oraz koniczynę łąkową (T. pratense). W analizie uwzględniono kraje o największym areale reprodukcji odmian tych grup roślin na rynku europejskim.
Wyniki i Dyskusja
Najważniejszym gatunkiem spośród traw pastewnych i gazonowych na rynku nasiennym w Polsce, jak i w Europie, jest życica trwała. Jest to efektem szerokiego wykorzystania odmian hodowlanych tego gatunku, zarówno do celów paszowych, jak i pozapaszowych (Humphreys i in., 2010). Udział życicy trwałej w ogólnej powierzch-ni zakwalifikowanych plantacji nasiennych traw w naszym kraju wynosi w ostatnich latach około 40%. Czynnikiem wyróżniającym życicę trwałą na rynku nasiennym traw w Polsce jest duży i stały, choć zróżnicowany w stosunku do poszczególnych odmian hodowlanych, popyt na nasiona. W efek-cie powierzchnia plantacji nasiennych tego gatun-ku na przestrzeni ostatnich 16 lat systematycznie zwiększa się (rys. 1). Niekwestionowanym liderem w reprodukcji odmian życicy trwałej w Europie jest Dania, której areał zakwalifikowanych upraw nasiennych w ostatnich czterech latach szybko wzrastał, osiągając w 2019 roku rekordowy poziom 43861 ha. Polska z areałem oscylującym w ostat-nich latach wokół 10000 ha należy do czołówki krajów uprawiających życicę trwałą na nasiona.
Ważną rolę w nasiennictwie traw pastewnych odgrywają życice krótkotrwałe, których odmiany są wykorzystywane do produkcji doskonałej jakości paszy, głównie z użytków przemiennych. Spośród kilku gatunków tej grupy życic najważniejszym jest
L. multiflorum (Humphreys i in., 2010). Na rynku
europejskim liderem w reprodukcji zróżnicowanych pod względem ploidalności odmian hodowlanych tego gatunku są Niemcy. W okresie 2004‒2019 areał upraw nasiennych tej trawy u naszych zachodnich sąsiadów zmieniał się, jednak w ostatnich dwóch latach uwidocznił się wyraźny trend wzrostowy,
Rys. 1. Powierzchnia zakwalifikowanych upraw nasiennych życicy trwałej w wybranych krajach Europy w latach 2004‒2019 (ha)
Fig. 1. Certified area of perennial ryegrass grown for seed in selected European countries in 2004-2019 (ha)
Rys. 2. Powierzchnia zakwalifikowanych upraw nasiennych życicy wielokwiatowej w wybranych krajach Europy w la-tach 2004‒2019 (ha)
BIULETYN IHAR Nr 289 / 2020
W analizowanym okresie powierzchnia upraw nasiennych życicy wielokwiatowej w naszym kraju zwiększała się dynamicznie, dzięki czemu Polska w ostatnich pięciu latach zajmowała drugie miejsce w Europie.
Znaczący udział kostrzewy czerwonej w euro-pejskim rynku nasiennym traw wynika z reprodukcji licznych odmian hodowlanych, wykorzystywanych głównie do celów darniotwórczych (Rognli i in., 2010). Materiał siewny zróżnicowanych pod względem właściwości biologicznych odmian, należących do kilku niższych od gatunku jednostek taksonomicznych, jest wykorzystywany do zakła-dania trawników, zadarniania skarp, poboczy dróg, terenów zlokalizowanych w trudnych warunkach siedliskowych, a także jako komponent do miesza-nek na trwałe użytki zielone, zwłaszcza pastwiska, co generuje duże zapotrzebowanie na nasiona. Lide-rem w nasiennictwie kostrzewy czerwonej w Euro-pie jest Dania. W analizowanym okresie areał upraw nasiennych odmian tej trawy był 4‒5 krotnie większy niż w innych krajach europejskich (rys. 3). Znaczącą rolę w nasiennictwie kostrzewy czerwo-nej odgrywa Polska, zajmując w ostatnich latach drugą pozycję w Europie z areałem zakwalifikowa-nych plantacji na poziomie ponad 4000 ha.
Rosnące znaczenie roślin bobowatych drob-nonasiennych na rynku nasiennym w Europie jest skutkiem promocji stosowania rodzimego białka w paszy podstawowej w żywieniu przeżuwaczy. Wiodącą rolę odgrywa reprodukcja odmian
Medica-go sativa L., głównie we Włoszech, Francji i
Hisz-panii. W 2018 roku odmiany lucerny siewnej były namnażane na areale 115320 ha. Spośród koniczyn najważniejsza jest koniczyna łąkowa (Boller i in., 2010), reprodukowana w Europie na powierzch-ni około 37500 ha. Liderami w nasienpowierzch-nictwie tego gatunku są Francja i Czechy. W uprawie na nasio-na roślin bobowatych drobnonasio-nasiennych Polska ma mniejsze znaczenie na rynku europejskim, jednak w przypadku T. pratense jest znaczącym producentem, zwiększając w ostatnich latach areał uprawy do poziomu około 5000 ha (rys. 4).
W analizie produkcji materiału siewnego traw i bobowatych drobnonasiennych w danym kraju istotna jest nie tylko powierzchnia reprodukcyj-na poszczególnych odmian i taksonów, lecz także uzyskiwany plon nasion z jednostki powierzchni, który jest efektem potencjału nasiennego odmian hodowlanych (Boelt i Studer, 2010; Goliński i in., 2005) oraz prawidłowej agrotechniki stoso-wanej na plantacji (Rolston i in., 2007). Ocenia-jąc plon nasion najważniejszych roślin łąkowych
się stwierdzenie, że liderzy na rynku nasiennym tej grupy roślin pod względem areału uprawy legitymu-ją się także wysoką wydajnością plantacji nasien-nych. Dotyczy to w odniesieniu do traw – Danii oraz Holandii, a w przypadku bobowatych – Francji i Włoch. Ciągłe doskonalenie technologii uprawy na nasiona życicy trwałej w Danii sprawia, że śred-ni plon nasion odmian tego gatunku w badanym okresie osiągnął poziom 1747 kg⋅ha-1, dorównując
w niektórych latach wydajności plantacji w Nowej Zelandii (Rolston i in., 2007). Zdecydowanie mniejsze plony z hektara uzyskiwano w Holandii oraz w Niemczech. Na tym tle średnia wydajność plantacji nasiennych życicy trwałej w Polsce, dla 16-letniego okresu analizy, kształtuje się na niskim poziomie (846 kg⋅ha-1). Mimo, iż w ostatnich latach
obserwuje się wzrost plonu nasion tego gatun-ku w naszym kraju należy systematycznie dążyć do doskonalenia technologii produkcji nasion życi-cy trwałej z wykorzystaniem innowacji stymulu-jących potencjał biologiczny odmian pastewnych i trawnikowych np. otoczkowanie nasion (Qiu i in., 2020), regulatory wzrostu zapobiegające wyleganiu roślin (Goliński i in., 2008; Chastain i in. 2014), nawożenie dolistne mikroelementami (Hart i in., 2013), jak i ograniczających straty już wytworzone-go plonu np. preparaty zapobiegające osypywaniu ziarniaków (Goliński i Golińska, 2015).
Zdecydowanie lepiej kształtuje się w Polsce plonowanie życicy wielokwiatowej (rys. 5). W badanym okresie wydajność plantacji nasiennych tego gatunku dorównuje plantacjom w Niemczech oraz jest o 13% większa niż w Czechach. Dużym plonowaniem upraw nasiennych życicy wielokwia-towej wyróżniają się Włochy. W przypadku kostrze-wy czerwonej, Dania jest nie tylko liderem w areale reprodukcyjnym odmian, lecz także zajmuje pierw-sze miejsce pod względem wydajności plantacji (1786 kg⋅ha-1). W okresie ostatnich 16 lat średnie
plony nasion w Danii były zdecydowanie większe niż w innych czołowych (pod względem powierzch-ni upraw nasiennych) krajach – Szwecji, Niemczech i Polsce, odpowiednio o 79%, 136% i 156% (rys. 5). Ta dysproporcja wskazuje, jak wiele działań należy podjąć w Polsce, mimo wzrostu wydajności plan-tacji nasiennych kostrzewy czerwonej w ostatnich latach, aby dorównać Danii pod względem plonu nasion odmian tego gatunku.
W reprodukcji odmian koniczyny łąko-wej w analizowanym okresie najlepsze wyniki, co do plonowania plantacji nasiennych, odnotowa-no we Francji (rys. 5). Polska jako jeden z najważ-niejszych w Europie producentów nasion tego
Rys. 3. Powierzchnia zakwalifikowanych upraw nasiennych kostrzewy czerwonej w wybranych krajach Europy w latach 2004‒2019 (ha)
Fig. 3. Certified area of red fescue grown for seed in selected European countries in 2004-2019 (ha)
Rys. 4. Powierzchnia zakwalifikowanych upraw nasiennych koniczyny łąkowej w wybranych krajach Europy w latach 2004‒2019 (ha)
BIULETYN IHAR Nr 289 / 2020
plantacji. Wykazywane przez ESCAA dane świad-czą o małym plonie nasion z hektara uzyskiwanym przez Czechy i Litwę. Uzyskane wyniki budzą jednak wątpliwości, gdyż na tym tle trudna jest interpretacja dynamicznego w ostatnich latach rozwoju nasiennictwa koniczyny łąkowej w odnie-sieniu do areału plantacji nasiennych na Litwie przy ich plonowaniu na poziomie około 100 kg⋅ha-1.
Interesująca jest analiza powierzchni zakwali-fikowanych plantacji traw i bobowatych drobno-nasiennych w ostatnich czterech latach w Polsce na tle innych krajów, odgrywających wiodącą rolę na rynku nasiennym w Europie (tab. 1). Warto podkreślić, że w latach 2016‒2019 areał upraw nasiennych traw zwiększał się z każdym rokiem we wszystkich krajach, poza Francją i Holandią w 2018 roku oraz Niemcami i Włochami w 2017 roku. W ocenianym okresie czteroletnim najwięk-szy wzrost powierzchni zakwalifikowanych plan-tacji nasiennych stwierdzono w Danii i w Polsce, odpowiednio o 60% i 56%, przy nieco mniej-szym zwiększeniu we Francji, Czechach, Holan-dii i Niemczech, odpowiednio o 32%, 23%, 18% i 17% (tab. 2). Z kolei wzrost areału upraw nasien-nych traw w Szwecji był niewielki. Koniunktu-ra na nasiona odmian pastewnych i gazonowych różnych gatunków traw uprawnych w ostatnich latach w Europie świadczy zarówno o
zapotrzebo-użytków zielonych do celów paszowych (Bailey i in., 2016; Huyghe i in., 2014), jak i o szerokim wykorzystywaniu nasion do celów nierolniczych, w tym sportowych, rekreacyjnych i urządzania tere-nów zieleni (Goliński, 2012).
W przypadku bobowatych kształtowanie się powierzchni w układzie rok do roku było zróżni-cowane. Jednakże analiza okresu czteroletniego wskazuje na wyraźny wzrost areału upraw nasien-nych tej grupy roślin w Polsce, Czechach i w Danii, odpowiednio o 27%, 23% i 14%. W przypadku Szwecji wskaźnik ten nieznacznie zmniejszył się, a w Niemczech i Francji praktycznie nie zmienił się. Z kolei we Włoszech zwiększenie areału uprawy bobowatych drobnonasiennych w trzyletnim okre-sie 2016‒2018 osiągnęło poziom 66,2%. Wzrost całkowitej powierzchni plantacji nasiennych tej grupy roślin, zwłaszcza lucerny siewnej i różnych gatunków koniczyn należy łączyć z poszukiwa-niem tanich źródeł białka w żywieniu przeżuwa-czy i lepszym pod względem cech funkcjonalnych komponentów układaniem mieszanek nasiennych z trawami zarówno na przemienne, jak i na trwa-łe użytki zielone (Boller i in., 2010; Goliński i in., 2014; Wachendorf i Goliński, 2006).
W wyniku analizy danych stwierdzono, że polski rynek nasienny traw z upływem lat zajmu-je coraz silniejszą pozycję w Europie. W ostatnich
Rys. 5. Plon nasion wybranych gatunków traw i koniczyny łąkowej w wybranych krajach Europy w latach 2004‒2019 (kg·ha-1)
Fig. 5. Seed yield of selected grass species and red clover in selected European countries in 2004-2019 (kg·ha-1)
Tabela 2 Table 2 Zmiany w powierzchni zakwalifikowanych upraw nasiennych traw i bobowatych drobnonasiennych w wybranych
kra-jach Europy w latach 2016‒2019 (%)
Changes in certified area of grasses and legumes grown for seed in selected European countries in 2016-2019 (%) Kraj
Country 17/16 18/17Trawy – Grasses 19/18 19/16 17/16Bobowate drobnonasienne – Legumes18/17 19/18 19/16 Polska Poland +34,1 +12,2 +3,4 +55,6 +47,0 +4,6 -17,2 +27,3 Czechy Czech Rep. +19,2 +0,7 +2,8 +23,3 +34,8 -11,4 +3,3 +23,4 Dania Denmark +19,8 +21,6 +9,5 +59,5 +30,0 +13,4 -22,5 +14,3 Francja France +24,4 -0,7 +7,2 +32,3 +23,2 +10,5 -26,5 +0,1 Holandia Netherlands +5,8 -2,3 +14,3 +18,1 - - - -Niemcy Germany -3,4 +7,2 +21,0 +16,9 +18,8 -5,0 -12,4 -1,1 Szwecja Sweden +0,2 +2,0 +1,4 +3,5 +5,6 +4,7 -14,7 -5,7 Włochy Italy -15,4 +43,8 - - +43,8 +15,6 - -Tabela 1 Table 1 Powierzchnia zakwalifikowanych upraw nasiennych traw i bobowatych drobnonasiennych w wybranych krajach Europy
w latach 2016‒2019 (ha)
Certified area of grasses and legumes grown for seed in selected European countries in 2016-2019 (ha) Kraj
Country
Trawy – Grasses Bobowate drobnonasienne – Legumes
2016 2017 2018 2019 2016 2017 2018 2019 Polska Poland 16508 22138 24840 25690 3814 5606 5864 4856 Czechy Czech Rep. 8370 9974 10040 10318 12175 16411 14547 15022 Dania Denmark 57701 69146 84065 92036 3138 4081 4626 3587 Francja France 10539 13106 13008 13940 28593 35236 38933 28619 Holandia Netherlands 12992 13749 13426 15344 - - - -Niemcy Germany 24752 23914 25635 28923 3007 3572 3394 2974 Szwecja Sweden 11216 11234 11454 11614 4398,3 4643 4861 4148 Włochy Italy 3728 3153 4532 bd-nd 42915 61703 71345 bd-nd
BIULETYN IHAR Nr 289 / 2020
zakwalifikowanych plantacji nasiennych traw na rynku europejskim wynosił około 12,0%. Niestety, w ujęciu wielkości produkcji kwalifiko-wanego materiału siewnego traw, udział naszego kraju w rynku jest mniejszy ze względu na mały plon nasion niektórych odmian hodowlanych. Analizując poszczególne gatunki traw wykazano, że w latach 2017‒2019 w uprawie życicy wielo-kwiatowej i kostrzewy czerwonej Polska zajmowa-ła drugie miejsce w Europie, a życicy trwałej – jako najważniejszej trawy na rynku nasiennym – drugie lub trzecie. W uprawie na nasiona wszystkich gatunków bobowatych drobnonasiennych nasz kraj w ostatnich trzech latach ma zaledwie około 3,5% udziału w rynku europejskim. Przyczyną tego, jak już wspomniano, jest duże znaczenie w nasiennic-twie jedynie koniczyny łąkowej.
W krajach zachodnioeuropejskich produk-cja nasion większości gatunków traw jest większa od zapotrzebowania. Typowo proeksportowymi krajami w odniesieniu do materiału siewnego życic i kostrzew są Dania i Holandia. Podobny status w przypadku bobowatych drobnonasiennych mają Włochy i Francja. Pojawiają się jednak, nawet w krajach Europy Zachodniej, tak zwane nisze eksportowe, które stanowią dużą szansę dla polskich firm hodowlano-nasiennych i nasiennych. W przy-padku traw wielkość eksportu nasion w ostatnich latach dochodzi do 4 tysięcy ton (dane PIN za rok 2016/2017). Polska posiada możliwości rozwija-nia nasiennictwa wielu gatunków traw i koniczy-ny łąkowej w najbliższych latach oraz zdobywania coraz lepszej pozycji na rynku europejskim. Należą do nich warunki siedliskowe, tradycje uprawy roślin łąkowych na nasiona, zaplecze techniczne i wiedza plantatorów, prężne i dobrze zorganizowane firmy nasienne (Podlaski, 2008; Majchrzycki i Pepliński, 2017) oraz niższe koszty jednostkowe produkcji nasion w porównaniu z krajami Europy Zachodniej.
Wnioski
1. Z upływem lat polski rynek nasienny traw zajmuje coraz silniejszą pozycję w Europie i wykazuje trend wzrostowy. Obecnie Polska zajmuje drugie miejsce w uprawie L.
multiflo-rum i F. rubra, a w przypadku L. perenne jest
jednym z trzech czołowych krajów rynku euro-pejskiego.
2. W uprawie na nasiona roślin bobowatych drob-nonasiennych Polska ma mniejsze znaczenie w Europie, jednak jest znaczącym producen-tem nasion T. pratense na rynku nasiennym z wyraźnym trendem wzrostu powierzchni
3. Doskonalenie technologii upraw nasiennych traw i bobowatych drobnonasiennych w Polsce jest nadal aktualne, gdyż zbierane plony nasion są mniejsze w porównaniu do wiodących na rynku krajów europejskich. Zwiększenie wydajności plantacji nasiennych reprodukowa-nych odmian roślin łąkowych jest warunkiem wzrostu znaczenia naszego kraju w tej części rynku nasiennego w Europie.
Literatura
Bailey J., Brandsma J., Busqué J., Elsaesser M., Goliński P., Crespo D. G., Hopkins A., Hulin-Bertaud S., Krause A., Lind V., Mosquera-Losada M. R., Noorkõiv K., O’Dono-van M., Peeters A., Pehrson I., Peratoner G., Porqueddu C., Raducescu L., Reheul D., van den Pol-van Dasselaar A., Osoro K., Iman B., Onega Q., Schreuder R. 2016. Profitability of permanent grassland. Final Report. EIP-AGRI Focus Group Permanent Grassland. European Commission: 1 — 44.
Boelt B., Studer B. 2010. Breeding for grass seed yield. In: Boller B., Posselt U. K., Veronesi F. (eds.) Fodder Crops and Amenity Grasses. Handbook of Plant Breeding 5, Springer Science+Business Media, LLC: 161 — 174. Boller B., Schubiger F. X., Kölliker R., 2010. Red clover. In:
Boller B., Posselt U. K., Veronesi F. (eds.) Fodder Crops and Amenity Grasses. Handbook of Plant Breeding 5, Springer Science+Business Media, LLC: 439 — 455. Chastain T.G., Young III W.C., Silberstein T.B., Garbacik C.J.
2014. Performance of trinexapac-ethyl on Lolium
peren-ne seed crops in diverse lodging environments. Field
Crops Research 157: 65 — 70.
Goliński P. 1996. Analiza kosztów i opłacalności produkcji nasion traw w wybranych gospodarstwach Wielkopol-ski. Biuletyn IHAR 199: 49 — 69.
Goliński P. 2012. Hodowla traw i reprodukcja odmian. W: Kozłowski S. (red.) Trawy. Właściwości, występowanie i wykorzystanie. Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań: 71 — 81.
Goliński P., Bailey J., Crespo D. G., van den Pol-van Dasselaar A., Lind V., Mosquera-Losada M. R., O’Donovan M., Peeters A., Porqueddu C., Reheul D. 2014. Sustainable grassland production by increased functional group diversification. EIP-AGRI Focus Group Permanent Grassland, European Commission: 1 — 7.
Goliński P., Golińska B. 2015. Effect of application of prepa-rations controlling the plant ripening process on seed shedding and yield of Lolium perenne. International Herbage Seed Group Newsletter 52: 18 — 20.
Goliński P., Golińska B. 2016. Status of seed production of grasses and legumes in Poland. International Herbage Seed Group Newsletter 55: 6 — 11.
Goliński P., Jokś W., Golińska B., Puślednik M. 2008.
nasiennej życicy trwałej. Progress in Plant Protection 48 (2): 586 — 589.
Goliński P., Kozłowski S., Broda Z., Mikulski W. 2005. Prospects of grass utilisation in Poland and new appro-aches and goals in grass breeding. In: Zwierzykowski Z., Kosmala A. (eds.) Recent Advances in Genetics and Breeding of the Grasses., Institute of Plant Genetics PAS, Poznań, Poland: 147 — 162.
Hart J.M., Anderson N.P., Chastain T.G., Flowers M.D., Ocamb C.M., Mellbye M.E., Young III W.C. 2013. Peren-nial ryegrass grown for seed (Western Oregon). Nutrient Management Guide, Oregon State University: 1 — 46. Huyghe C., De Vliegher A., Goliński P. 2014. European
grass-lands overview: temperate region. Grassland Science in Europe 19: 29 — 40.
Humphreys M., Feuerstein U., Vandewalle M., Baert J. 2010. Ryegrasses. In: Boller B., Posselt U. K., Veronesi F. (eds.) Fodder Crops and Amenity Grasses. Handbook of Plant Breeding 5, Springer Science+Business Media, LLC: 211 — 260.
Kozłowski S., Goliński P. 2000. Trawy. W: Duczmal K., Tucholska H. (red.) Nasiennictwo. Tom 2. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Poznań: 125 — 173. Majchrzycki D., Pepliński B. 2017. Analiza rynku
kwalifiko-wanego materiału siewnego pszenicy ozimej. Roczniki Naukowe SERiA 19 (2): 158 — 164.
Martyniak J. 2009. Poziom krajowego nasiennictwa traw pastewnych a stan biologiczny użytków zielonych w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 9 (1): 21 — 38.
Podlaski S. 2008. Model funkcjonowania firmy hodowlano -nasiennej w Polsce. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G 95 (1): 174 — 182.
Qiu Y., Amirkhani M., Mayton H., Chen Z., Taylor A.G. 2020. Biostimulant seed coating treatments to improve cover crop germination and seedling growth. Agronomy 10, 154: doi:10.3390/agronomy10020154
Rognli O. A., Saha M. C., Bhamidimarri S., van der Heijden S. 2010. Fescues. In: Boller B., Posselt U. K., Veronesi F. (eds.) Fodder Crops and Amenity Grasses. Handbook of Plant Breeding 5, Springer Science+Business Media, LLC: 261 — 292.
Rolston P., Trethewey J., McCloy B., Chynoweth R. 2007. Achieving forage ryegrass seed yield of 3000 kg ha-1 and limitations to higher yields. In: Aamlid T. S.,
Havstad L. T., Boelt B. (eds.) Seed production in the northern light. Proceedings of the sixth Internatio-nal Herbage Seed Conference, Bioforsk, Norway: 100 — 106.
Van den Pol-van Dasselaar A., Goliński P., Hennessy D., Huyghe C., Parente G., Peyraud J.-L. 2014. Évaluation des fonctions des prairies par les acteurs européens. Fourrages 218: 141 — 146.
Wachendorf M., Goliński P. 2006. Towards sustainable inten-sive dairy farming in Europe. Grassland Science in Euro-pe 11: 624 — 634.
