Uczestnictwo młodzieży w działalności kulturalnej prowadzonej w zakładzie pracy

a c t a U N I V E R S I T A T I S l o d z i e n s i s ___________________ FOLIA S O CIOLOGICA 6, 1982_________________

Krzysztof Pawełek *

UC Z E S T N I C T W O M Ł O D Z I E Ż Y W DZIAŁALNOŚCI KULTURALNEJ P ROW A D Z O N E J W ZAKŁADZIE PRACY

Do pozaprodu k c y j n y c h zadań każdego przedsię b i o r s t w a p r z e m y słowego należy m. in» o r g a n i zowanie tzw. życia k u lturalnego z a -łogi, stwarzanie p r a cownikom możliwości spędzania w olnego czasu przez uprawianie amatorskiej d z iałalności artystycznej, rozwija-nie zainteresowań, uczest n i c t w o w różnorodnych formach rekreacji i rozrywki itp. Pełnienie przez zakład pracy, w określonym w y miarze, funkcji pierwszego czy też drugiego układu kultury w y n i -ka z ogólnego modelu u p o w s z echnienia kultury.

W y daje się warte ustalenia, na ile aktua l n y sposób o r g a n i -zacji działalności kulturalno-oświatowej w przedsiębiorstwie p r z e m y s ł o w y m , jej poziom, charakter jest jedynie pochodnę o b o

-w i ą zujących założeń polityki k u l t u r a l n e j ,na ile zaś posiada fak-tyczne uzasadnienie społeczne, słuźęc rozbudzaniu i z a s p o k a j a -niu a utentycznych pot r z e b kulturalnych pracowników. 3eet oczy-wiste, że o tym, jaki k o n k retny keztałt przybiera tego typu działalność prowadzona w określonym zakładzie, decyduje wiele c z y n ników tak subiektywnych, jak i obiektywnych leżęcych zarówno po stronie jej organizatorów, Jak i uczestników, odbiorców.

P r e z e n t o w a n y materiał empiryczny etanowi próbę charakte- rystyki zins t y t u c j o n a l i z o w a n y c h form aktywności kulturalnej rało—

* M g r , st. asystent w Zakładzie S o c j ologii Ooólnel Instytutu S o c j o l o g i i UŁ.

dych p r a cowników przemysłu realizowanej w ramach zakładu pracy, a także poza n i m 1 .

Analiza udziału badanych oeób w działalności kulturalno- -oświatowej dotyczyła:

1. Określenia w i e d z y badanych o treściach i organizacji "ży-cia kulturalnego zakładu, a więc: orientacji o typach, rodza-jach imprez kulturalno-oświatowych, instytucrodza-jach je or g a n i z u j ą cych, a także o okreś l o n y c h , w y s p e c j a l i z o w a n y c h instytucjach p r o w a d zących w miejscu p r acy badanych działalność k u l t u r a l n o o ś w i a -tową (rip. biblioteka, zespoły artystyczne) - w konsekwencji ustalenia stopnia zainteresowania działalnością kultufalnę rea-lizowaną w zakładzie.

2. U s t a lenia stopnia i zasięgu uczestnictwa badanych w tej działalności - tzn. udziału w imprezach kulturalnych, a z w ł a s z -cza uczestniotwa w wyspecj a l i z o w a n y c h instytucjach zajmujących aię animowaniem działań kulturalnych w zakładzie Cnp. amatorskie zespoły artystyczne, koła zainteresowań). W równej mierze inte-resowało nas uchwycenie tego typu uczestnictwa respondentów w a nalogicznych instytucjach poza zakładem pracy.

3. U c h w ycenia wśród badanej zbiorowości osób organizujących - animujących tego rodzaju działalność w zakładzie, a więc u c z e s t niczących w niej nie tylko w wymiarze odbioru, konsumpcji tworzonych i p rzekazywanych tu treści kulturalnych. Badanie s fe-ry działań inspirujących, o rganizujących życie kulturalne w zakładzie (przebiegających w ramach istniejących tu instytucji specjalnie powołanych do prowadzenia tego typu działalności lub poza nimi) miało na celu określenie wąsko rozumianej aktywności Vi dziedzinie kultury dotarcie do a k t y wistów społecznych z a j m u -jących się organizowaniem życia kulturalnego.

O k r e ślenie tak rozumianej aktywności, badanych w sferze kultury dokonywane było na tle ich społecznej sytuacji. In t e r e s o w a -ła nas społeczna lokalizacja w y k r ytych różnic i odmienności w z a c h o w a n i a c h tego rodzaju, a także zbadanie obiektywnych, s po-łecznych ićb u w a r u n k o w a ń . Ten aspekt badania miał również na

ce-1 О-зdroi., prowadzone były w oparciu o 7 9 2 - o s o b ówą grupę p r ä - г. * i *' о /г V* vwiekv 1630 lat dwóch łódzkich przed s i ę b i o r s t w p r z e -myj łę.wyrh.

___ _______Odział młodzieży w dzla lalnoécl kulturalnej w zakładzie_____

13

U c z e s t n i c t w o badanych w szeroko rozumianej działalności kulturalnej organizowanej i prowadzonej w zakładzie pracy Jest uj -mowane zatem w jego instytucjonalnym i Ilościowym wymiarze. Za przej a w y aktywności kulturalnej przeblegajęcej w tak w y z n a c z o -nych społecz-nych ramach uznane zostały następujęce zachowania:

- udział w imprezach kulturalnych:

- uczestnictwo w działalności zakładowych instytucji k u ltu-ralnych, oświatowych oraz sportowo-rekreacyjnych;

- o r g a n izowanie imprez kulturalnych;

- organizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych.

1. Udział badanych w imprezach kulturalnych organizowanych przez zakład pracy

Uzyskano informacje dotyczęce: l i czby osób w badanej próbie, które u c z e s t n i c z y ł y 1 nie u c z ę s tniczyły w przecięgu jednego roku w różnorodnych imprezach o rganizowanych przez zakład, ilości im-prez, w których u czestniczyli respondenci w tym okresie oraz ich charakteru, zaś w odniesieniu do tych badanych, którzy nie p a r -tycypowali w tego rodzaju działalności, głównych p o w o d ó w braku uczeetnictwa.

Okazało Bię, że w badanej próbie Jedynie 1/4 respondentów brała udział w imprezach, jakie były organizowane w tym czasie przez zakład. Natomiast aż 3/4 badanych poz o s t a w a ł o całkowicie poza zasięgiem tego typu działalności - ta część badanych nie uc z e s tniczyła w żadnej z z ainicjowanych przez zakład pracy

Im-prez, Jed n o c z e ś n i e niemal 1/3 wszystkich 'respondentów w ogóle nie wiedziała, że taka działalność była prowadzona w ich z a -kładzie.

Ponad 2/3 badanych (67,2%) Jako głównę przyczynę swego braku u cz e s t n i c t w a w imprezach podawało brak czasu s p o w o dowany o b o -wiązkami domowymi i rodzinnymi, naukę (poszerzaniem lub u z u p e ł -nianiem w i e d z y i kwalifikacji), a także pracę zmianowę. Był to z w ł a szcza główny p o wód absencji wśród respondentów pozostajęcych w z w i ę zkach m a ł ż e ńskich i p o s i a dajęcych dzieci. Wśród innych przyczyn wymieniano: brak informacji bądź złę informację o odb y -w a j ą c y c h się imprezach (0,4%), brak kontaktó-w -w środo-wisku pracy wy n i k a j ę c y głównie ze zbyt krótkiego czasu p r acy w zakładzie (8,4%), brak z a i n t e resowania tego rodzaju imprezami ze względu ną ich małą atrakcyjność, niski poziom oraz preferowanie innych sposobów s-p^dzania wolnego czasu (7,8%).

Blisko 4 % badanych tłumaczyło swoje ni euczestniczenie w im-prezach brakiem przyn a l e ż n o ś c i do ZSMP, utrudniajęcym czy też u- ni e m o ż l iwiajęcym korzystanie z pewnych form działalności (zwłasz-cza w opinii res p o n d e n t ó w tych bardziej atrakcyjnych, jak np. tanie wy c i e c z k i krajowe i zagraniczne, obozy turystyczne itp.) zarezerwowanych głównie dla członków tej organizacji. N i e d o s t a -teczne poin f o r m o w a n i e o imprezach Jako i6totnę przyczynę braku swego w nich udziału podkreślali przede w s z ystkim respondenci nie n a l eżęcy do ZSMP, a także p r a c ownicy o stosunkowo krótkim etażu p r a c y (do 3 lat) w badanym zakładzie.

. W ś r ó d r e s p o ndentów nie należących do żadnej organizacji złe po i n f ormowanie jako ważńę przyczynę podało 12% osób, podczas' gdy wś ród respondentów należących do ZSMP tylko 4,8%. wśród osób p r a cujących nie dłużej niż 3 lata 11% respondentów, a w ś ród sta r -szych staże® pr a c o w n i k ó w (pracujących w zakładzie ponad 7 lat) tylko 5%.

W grupie n a j m łodszych stażem p r a c o wników podkreślano także Jako w a ż n y powód absencji w zakładowych imprezach brak kontaktów W środowisku pracy, brak nawiązanych znajomości,e więc słaby s to-p i e ń zintegrowania z lnnyai to-pracownikami. Pr z y c z y n y tego rodzaju w y m ieniło tu 1 4 ,3% badanych, gdy dla porównania w ś ród osób p r a -cujących w zakładzie średnio 5 lat - 8,9%, a wśród respondentów o ponad 7— l e tnim etazo pracy tylko 3%.

Respondenci z w y ż szym w y k s z t ałceniem najwyraźniej p o d k r e ś l a -li natomiast Jako istotny przyczynę n i euczesrniczenia .w impre-zach brak zainteresowania tego typu działalnością. Mały a t r a k cyjność imprez, niski ich poziom, preferowanie innych form, sp o -sobów spędzania wolnego czasu deklarowało tu 12% badanych. Wśród r e s p o ndentów ze średnim w y k s z t ałceniem tego rodzaju argumentacja charakterystyczna była dla 9,4 % respondentów, a w grupie osób o niższyn pozio'ie wykształcenia (zasadnicze zawodowe i p o d s t a w o we) tylko dla 5 , 8 % badanych. Bariery natu r y formalnej, u t r u d n i a -jące czy też całkowicie blokujyce dostęp do imprez, wymieniało wśród osób nie należących do żadnych organizacji społecznych i p o l i t ycznych 5,5/з respondentów (w całej grupie osób nie p a r t y c y -pujących w imprezach odsetek ten wynosił 3,9",.). Res p o n d e n c i cl podkreślali elitarność pewnych imprez, wyłyczny ich dostępność dla c z ł onków organizacji młodzieżowej. Dotyczyło to zwłaszcza imprez w dużym stopniu d o finansowywanych przez zakład pracy, a więc przede wszystkim tanich wycieczek zagranicznych, o b o z ó w w y -poczynkowych, atrakcyjnych imprez o charakterze artystycznym, kursów samochodowego prawa jazdy itp,

3ak można było przypuszczać, udział w imprezach pozostawał w pewnym zwiyzku ze stanem cywilnym i rodzinnym badanych. Zgodnie z ogólny tendencja, Jaky ujawnia większość badań nad u c z e s t n i c -twem w kulturze, również i tutaj większy frekwencję przejawiali ludzie wolni oraz nie obarczeni obowiyzkami rodzinnymi - przede wszystkim opieky nad dziećmi, ;7śrćd osób z a m ę ż n y c h (żonaci) uc z e s t n i c y imprez stanowili 21,7%, natomiast w grupie osób w o l -nych odsetek ten w y n osił 29,6%.

Podobne różnice w y s t y p i ł y pomiędzy osobami posi a d a j y c y m i i nie poeiadajycyrai dzieci - wśród majycych dzieci u c z e s tniczyło 2 0 , 6 % respondentów, a w grupie nie p o ś i a dajycych ich 28,5%.

Innymi czynnikami różnicujycymi w istotny spos ó b o m a w i a n y tu rodzaj uczestnictwa w życiu kulturalnym były: miejsce z a m i e s z k a -nia oraz prsynależność organizacyjna respondentów. O s o b y raieez- kajyce poza Łodziy w znacznie mniejszym stopniu k o r z y s t a ł y z tego typu działalności oferowanej przez zakład p r a c y niż jetego p r a -c o w n i -c y mi e s z kajy-cy w tym mieś-cie. W ś r ó d ^ i e s z k a j y -c y -c h w Łodzi uc z e s tniczyło 2 6 ,5% osób, natomiast wśród p r a c o w n i k ó w m i e s z k a j ą -cych poza niy tylko 1 5 ,8% (a więc przeszło 1,5 raza mniej).

Bardziej intensywne ucz e s t n i c t w o w omawianym tu rodzaju d z i ałań kulturalnych, w porównaniu z osobami nie n a l e żącymi do Żadnych organizacji społecznopolitycznych, deklarowali c z ł o n k o -wie zakładowej organizacji młodzieżowej ZSMP. R e s p ondenci n a l e ż ący do tej organizacji prawie 2,5krotnie częściej u c z e s t n i c z y -li w imprezach niż osoby " n i e z o r g a n l z o w a n e “ , a 1,5 raza częściej niż osoby n a l eżący do innych organizacji i stowarzyszeń.

Nie dostrzeżono zależności p o m i ę d z y udziałem badanych w imprezach a ich wykształceniem, zawodem, stanowiskiem, s t ażem p r a -cy. W p o s z c z ególnych kategoriach wieku, wykształcenia, rodzaju wykonywanej p r a c y itd. odsetki osób u c z e s t niczących w. I m p r e z a c h p o z o stawały na zbliżonym poziomie. N a leży Jednak dodać, że res-p o n d e d z wykształceniem średnim i wyższym, res-p r a cujący umysłowo, z a j mujący kierownicze stanowisko, o dłuższym stażu p r a c y w za-kładzie (powyżej 4 lat) uczestniczyli w nich relatywnie częściej niż osoby o najniższym poziomie wykształcenia i kwalifikacji, pracujące fizycznie 1 dość krótko.

W i ę k s z o ś ć badanych deklarujących swój udział w imprezach (63,8%) ograniczyła się do u c z e s tnictwa Jedynie w Jednej z nich. 5У dwóch imprezach uczestniczyła 1/5 (21,4%) respondentów, a w trzech 1 więcej Już tylko 14,8% osób. Jakkolwiek badaną z b i o r o -wość tworzyli wyłącznie ludzie młodzi (18-30 lat), dało się w niej zauważyć pewne żróżnicowanie intensywności u c z e s tnictwa w iœprezach w zależności od wieku. Najbardziej sporadyczny kontakt, s prowadzający się do u c z e s tnictwa tylko w Jednej Imprezie d e k l a -rowali najmłodsi r e s p o n d e d (poniżej 20 lat). Blisko 8 0 % b adanych w tej kategorii wieku nie stanowiło w miarę regularadanych o d -biorców tego typu działalności, pozostając na poziomie o g r a n i -czonego 1 okazjonalnego z nią kontaktu.

O s o b y częściej i systematyczniej uczestniczące w imprezach zakładowych to respondenci starsi (powyżej 21 lat) - blisko 1/5 spośród nich brała u d z i a ł w co n a j m n i e j 'trzech imprezach, p o d -czas gdy w najmłodszej grupie badanych nikt nie p r z e kroczył tego progu. Tak wykształcenie, jak i zawód, czy też inne zmienne jak np. staż p r a c y nie d a ł y w i ę kszego wpływu na częstotliwość uczestnictwa badanych w tego rodzaju forma’ch ż y d a kulturalnego w zakładzie. Pewien związek zaznaczył się jedynie 'na poziomie przynależności do ZSMP. Członkowie tej organizacji częściej niż

inni uczestniczyli w imprezach - przeszło 20% spośród nich brało udział przynajmniej w trzech imprezach, podczas gdy wśród p o -zostałych respondentów tak« częstotliwość kontaktów deklarowało ok. 7% badanych. Członkowie ZSMP byli też stosunkowo najlepiej poinformowani o odbywających się w zakładzie imprezach. Blisko 80% spośród nich wiedziało, że sę one organizowane, podczas gdy wśród osób nie należących do żadnych organizacji p oinformowanych o tym była Już tylko połowa badanych.

Większę orientację w tego rodzaju przejawach życia k u l t u r a l -nego w zakładzie w y k a z y w a ł y ponadto osoby o dłuższym stażu p r a -cy. Wśród osób pracujących w zakładzie nie dłużej niż 3 lata zorientowanych było 60,3%' respondentów, natomiast pośrad tych, których staż pracy był d ł u ższy (4 lata i więcej), o imprezach w i e d ziało 7 1% osób.

Ucze s t n i c t w o badanych w zakładowych ircprezech miało o k r e ś l o -ny profil. Połowa respondentów na pierwszym miejscu wymieniała udział w imprezach o charakterze rozrywkowym (dyskoteki, w i e -czorki taneczne, zabawy sylwestrowe itp.) oraz rekre a c y j n o t u -rystycznym i sportowym (wycieczki, rajdy turystyczne g r z y b o b r a -nia, biwaki oraz rozgrywki aportowe). IV zabawach tanecznych 1 innych podobnych imprezach rozrywkowych u c z e s tniczyło 27% b a d a -nych, w imprezach turystycznych i sportowych 23,5%.

Stosunkowo liczną grupę (28,9%) stanowili także respondenci,, którzy na pierwszym miejscu wśród imprez, w których brali udział, wymieniali imprezy o k b l i c z n o ś c i o w e , takie Jak: akademie, w i e -czornice, "koncerty z dedykację" itp.

Na znacznie niższym poziomie pozostawało ucz e s t n i c t w o b a d a -nych w różnorod-nych imprezach o charakterze artystycznym, jak: wy s tępy zespołów estradowych, recitale piosenkarskie, w i e c z o r y p o e t y c k i e j w tym również udział w spektaklach teatralnych, o pe-rowych i o p e r e tkowych oraz seansach kinowych). Badani, którzy na pierwszym miejscu wskazywali ten typ działalności organizowanej przez zakład pracy, stanowili 17% u c z e s t n i k ó w imprez.

Najmniejszą popularnością cieszyły się i m p rezy o charakterze oświatowym, a więc organizowane w tym czasie na terenie bad a -nych z a k ł a d ó w prelekcje, odczyty, pogadanki, c zy też np. kursy językćw obcych - na pierwszym miejscu wymieniło je zaledwie 4'£ retpondentów.

». /

Charakter imprez preferowanych przez badanych pozostawał w pewnym związku z ich wiekiem. W grupie respondentów młodych (do 25 lat) dominowało uczestnictwo w imprezach o charakterze .roz-rywkowym. Przeszło i/3 (36,1%) wśród nich uczestniczyła w z aba-wach tanecznych, wieczorkach, dyskotekach. W grupie respondentów nieco starszych (powyżej 25 lat) uczestniczyło w tego rodzaju imprezach ponad dwukrotnie mniej osób (15,9%). Wśród tych res-p o n d e n t ó w res-przeważało natomiast zainteresowanie imres-prezami turys-tycznymi i rekreacyjno-sportowymi (uczeetniczyło w nich 2 8 ,4% badanych, podczas gdy w grupie respondentów młodszych - 19,4%) oraz imprezami okolicznościowymi - wzięło w nich udział 36,4% respondentów, a w grupie badanych poniżej 25 lat - 21,4%.

Udział badanych w obydwu grupach wieku w imprezach k u l t u r alnooświatowych po z o s t a w a ł na zbliżonym poziomie, c h a r a k t e r y s -tyczna Je s t - p r z y tym całkowita absencja w tego rodzaju imprezach respondentów najmłodszych, tych poniżej 20 lat. Z a z n aczyła się jednocześnie niewielka przewaga w udziale pra c o w n i k ó w fizycznych w imprezach o charakterze rozrywkowym oraz 'sportowo-turystycz-nym, natomiast p r a c o wników umysłowych w imprezach oświatowych oraz okolicznościowych. Dednocześnie, o ile w grupie pracowników fizycznych procentowy udział badanych w poszczególnych typach imprez pozostaje na zbliżonym poziomie (z wyjętkiera imprez oś-wiatowych, dla któryćh wskaźnik uczeetnictwa Jest tu niższy niż dla całej zbiorowości), o tyle wśród pr a c o w n i k ó w umysłowych z a z naczyła eię wyraźna przewaga udziału w imprêzach o k o l i c z n o ś c i o -wych.

U d ział w tego rodzaju imprezach był zwłaszcza char a k t e r y s t y -czny dla pracowników umysłowych na stanowiskach kierowniczych - blisko połowa z nich u czestniczyła właśnie w tych imprezach, pod- czae gdy wśród p r a c owników fizycznych tylko 1/4 respondentów. Udział w akademiach, w i e c z o rnicach i temu podobnych u r o c z y s t o ś -ciach organizowanych w zakładzie dla osób zajmujęcych w jego strukturze organizacyjnej wyższe pozycje jest raczej obowiązkowy, tym tez więc można tłumaczyć tak wyrażnę przewagę’ respondentów z tej grupy na tle innych kategorii pracowników.

Podobnie jak w przypadku intensywności uczestnictwa w impre-zach tak i w odniesieniu do jego charakteru wykształcenie res-po n d e n t ó w nie odgrywało różnicującej roli. Tak więc w obydwu

wybranych zakładach udział w imprezach wypełniających program działalności kulturalnej obejmował stosunkowo niewialk« część badanej zbiorowości, miał on p rzy tym najczęściej sporadyczny, jednorazowy charakter. Jednocześnie zaznaczył się tu określony, h o m o g eniczny typ tego uczestnictwa: duża część respondentów u- czestnlczyła wyłęcznie w imprezach rozrywkowych (dyskoteki, za -bawy taneczne itp.) i turystyćzno-rekroacyjnych (wycieczki, rajdy itp.). Imprezy o charakterze artystycznym czy też o ś wia-towym nie cieszyły się wśród nich większ« p o p u l a r n o ś c i ę . Z a -znaczyć trzeba przy tym, że wśród rozmaitych imprez p r o p o n o w a -nych pracownikom w obydwu bada-nych zakładach p r acy zdecydowanie d o m i nowały właśnie te o profilu rozrywkowo-rekreacyjnym.

Sę to te formy rozrywki wspartej o bezpośredni? interakcję, które nie będęc zbyt bogate w symboliczne treści kulturalne p e ł -ni« Jednak istotne zadanie nawięzywania i podtrzymywania stosun-ków personalnych, wzmacniajęc mechanizmy społecznej integracji.

Wydaje się, że udział badanych w określonych formach życia kulturalnego w zakładzie pracy był p o d p o r ządkowany głównie funkcjom integracyjnym. Największe zainteresowanie respondenci w y k a -zywali właśnie tymi formami, które umożliwiaj« i intensyfikuj« osobiste kontakty, stwarzaj« okazję do spotkań towarzyskich, a więc stanowię platformę bezpośredniej społecznej interakcji.

k u l t u r a l n o-oświatowych oraz rekreacyjno-sportowych

IV działalności kulturalnej prowadzonej przez zakład pracy jest także miejsce na bardziej systematyczne, ukierunkowane i wyspecjalizowane forray kontaktów z kultur«. Amatorsk« twórczość artystyczną, rozwijanie i pogłębianie określonych zainteresowań u m o ż liwiać maj« rozmaite zespoły srty3tyczne, koła zainter eso/.i.ń, dyskusyjne kluby filmowe i tym podobne instytucje. Snvarzaj« onc szansę przejścia od "kultury biernej", czyli zachowań .vył«cznie odbiorczych wobec p r z e kazów symbolicznych, do ujawniając-; i an- gażujęcej postawy kreacyjne "kultury czynnej",

W okresie p rzeprowadzania badań w obydwu wybranych ..-i idoch działało kilkanaście amatorskich zespo ł ó w i kół z a i n t e resowań o

c harakterze artystycznym (zespoły muzyczne, taneczne, koła recy-tatorskie i plastyczne, a także fotograficzne) oraz kół z a i n t e -resowań o profilu po z a a r t ystycznym (modelarskie, filatelistyczne, a k w a ry st ów Itp.). W jednym z z a k ła dó w działał dość regularnie DKF oraz koło mi ło śn ik ów teatru. Działal no ść ta była prowadzona w m i ę d z y z a k ł a d o w y c h domach kul tu ry (w tym czasie obydwa badane zak ła dy nie pos ia da ły samodzielnych placówek k u l t u r a l n o o ś w i a t o -wych) . R ó w n ol eg le w obydwu zakładach d z i ał ał y rozmaite zespoły,

sekcje sportowe, turystyczne i rekreacyjne (m. in. piłki nożnej, siatkówki, wędkarskie, krajoznawcze, motocyklowe, brydżowa) p ro -po nujące o d m i enn y s-posób spędzania czasu wolnego. Ogół em w o b ydwu typach dz iałalności uczest ni cz ył a niewielka część r e s p o n d e n -tów - łącznie 11,3% całej badanej zbiorowości.

U cz es tn ic tw o w zespołach artystycznych, kołach zainter es ow ań o charakterze ku lt ur al n o o ś w i a t o w y m było ud zi ał em znikomej c z ę ś -ci badanych. W prób ie liczącej prawie 800 osób aktywnie u c z e s t -nicz ył o w tego rodzaju instyt uc ja ch zaledwie kilka osób. N a t o miast z decydowana w ię kszość respond en tó w realizowała swoje z ai n teresowania w ył ącznie w i nstytucjach o charakterze s p o r t o w o r e k -reacyjnym, p r z y czym prawie w s z y sc y udział ten og ra niczali do jednego zespołu (sekcji) tego typu.

Podc b n ie Jak w przypadku uczest ni ct w a w imprezach o r g a n i z o -wany ch przez zakład tak 1 tu p r z e w a ż a ł y osoby wolne, nie p o s i a -dające dzieci, .a także członkowie ZSMP.

Z n i k o m y udział b adanych w za kł adowych p la cówkach kultura ln o- - oś w i at ow yc h łączył się Jednocz eś ni e ze słabą orientacją resp o n-dentów d ot yczącą ich istnienia i charakteru prowadzonej przez nie działalności. Znacznie lepszą orientację w y k a zy w a li -oni w odnies ie ni u do działa ln oś ci zespołów, sekcji i kół o profilu

rekreacyjno-sportowym.

Rów ni e n ikły i podobnie uk ie r u n k o w a n y charakter miało u c z e -stnictwo badanych w i nstytucjach tego rodzaju d zi ał aj ąc yc h poza zakładem pracy i z nim nie związanych. U cz es tn ic zy ło w nim 8,7% badanej zbiorowości, z tego wię ks zo ść partyc yp ow ał a w y łącznie w i ns tytucjach o profilu sp or to w o-rekreacyjnym; w amatorskiej dz ia ła ln oś ci artystycznej uc ze st ni cz ył o z a l ed w i a kilkana śc ie osób. T a k .więc trudno tu mówić o szerokiej aktywnej partyc yp ac ji bad an yc h w kulturze w wąskim rozumieniu.

3. Udział badanych w organizowaniu działalności kulturalnej 1 sportowej

Poza obrazem uczestnictwa badanych w imprezach i instytucjach kulturalnych starano się uzyskać informacje o ich u d z i a -le w organizowaniu, animowaniu działalności kulturalnej w z a kła-dzie, a więc p a r t y c ypowaniu w niej nie tylko w wymiarze odbioru, konsumpcji tworzonych i p r z e k a zywanych tu treści.

Dzi a ł a l n o ś ć tego rodzaju zadeklarowała niewielka grupa b a d a -nych - Jedynie 6 % respondentów (47 osób), ograniczając się przy tym do or ga ni zo w a ni a bądź wsp ó ło rg an iz ow an ie w y łącznie imprez. P r o w a dz en ie a matorskich zes p o łó w artystycznych, kół z a i n t e r e s o -wań, czy też sekcji sp or towych miało ch ara.ter w pełni p r o f e s j o -nalny.

W i ę k s z o ś ć r es pondentów w tej grupie or ganizowała bądź p o m a -gała p r z e p ro w a dz ić imprezy o charakt er ze rozrywkowym (zab aw y ta-neczne, dys*ote.'.i itp.) . Część osób brała udział w organizowaniu imprez ok ol ic znościowych, taxich jak akademie, "ko nc er ty z d e d y -kację" itp. Kilka osób p r z y g o to w y w a ło prelekcje, pog ad an ki ara? s p o tkania z ludźmi kultury, twórcami spotkania z tzw. c i e ka w y mi ludźmi. Paru respon de nt ów or g a n i zo w a ło na terenie zakładu w y -s t ęp y p r o f e -s j o n a l n y c h z e -s p o łó w arty-stycznych i e -s tr adowych ( ka -baret, recitale p i ose nk ar sk ie itp.).

Osob ny kategorię s t a n ow ił y o soby or g a n i zu ją ce wył ąc zn ie impr ezy o charakt er ze sportoworekr ea cy jn ym , a więc rozmaite z a w o -dy, rozgrywki w różnych dyscy p l in ac h sportu, a także wycieczki, rajdy t urystyczne itp. Respond en ci ci stanowili 8 , 5 % (66 osób) badanej zbiorowości.

Zd ec yd ow an a w i ę k s z o ś ć osób ( w obydwu grupach) ogranic za ła te-go typu dzi ał al no ść do organ iz ow an ia czy też współpracy, pom oc y p rzy organi zo w a ni u tylko jednej imprezy. Była to więc d z i a ł a l -ność sporad yc zn a i p r z y tym z lo kalizowana w specyficznej grupie badanych - zdecyd ow an a w i ę k s z o ś ć osób r ea lizujących tego typu role należała do zakładowej o r g a ni za cj i ZSMP (nio za ob serwowano tu Opływ u innych zmiennych).

4, Uwagi końcowe

U c z e s t n i c t w o badanej m ł o d zieży w tzw. życiu kulturalnym p ro-w a d z o n y m ro-w zakładzie p r acy - ro-we ro-wszystkich omaro-wianych wymiarach - miało stosunkowo węski zasięg i słabę intensywność. W różnych

formach działalności kulturalnej, jakę oferowały obydwa zakłady swoim pracownikom, u czestniczyła niewielka część badanej z b i o r o -wości, ograniczając swój udział w tych specyficznych, chociaż jednocześnie standardowych typach działań do sporadycznych i często dość p r z y p adkowych kontaktów.

Om a w i a n e tu uczestnictwo miało przy tym określony profil dominowało nastawienie na rozrywkę i wypoczynek w prostych, n i e -zbyt u r o z m a i c o n y c h formach (zabawy, wycieczki, sport). Wydaja się, na podstawie wypowiedzi samych respondentów, którzy głównie p o s t ulowali taki właśnie charakter działalności, że nie то tu Istotnej rozbieżności m i ę d z y tym, co proponuje w tej dziedzinie zakład a tyra czego oczekuję badani.

W y r a ź n e p rzeniesienie zainteresowań kulturalnych badanych w dziedzinie sportu, rekreacji i niezbyt skomplikowanej rozrywki o d z w i e rciedliło się także w nikłym ich udziale w amatorskiej twórczości artystycznej, w działalności kół zainteresowań i i n -nych placówek kulturalno-oświatowych działających w ramach za -kładu, jak i poza nim. Tak zdecydowanie ujednolicone u c z e s t n i c -two w kulturze realizowanej w zakładzie nie różnicowało się w sposób istotny pod wpływem rozmaitych, ważnych c z y n ników s k ł a d a -jących się na sytuację społecznę jednostki (takich jak: • w y -kształcenie, zawód, formalna pozycja w zakładzie, pochodzenie społeczne).

Zwraca uwagę natomiast istotnie różnicujęcy w wielu p r z y p a d -kach w p ływ p r z y n ależności do ZSMP. Członkowie tej organizacji stanowiący 1/3 badanej z b i o rowości (połowa respondentów nie n a -leżała do żadnej organizacji społeczno-politycznej) wykazywali w w i e l u oytuacjach relatywnie szerszy zakres i większą i n t ensyw-ność u c z e stnictwa w przodśtawionej działalności. Wynika to z

f a k t u , ze animowanie działalności kulturalnej, 'organizowanie wy- r> jc г у г к и , zwłaszcza ludzi młodych, w każdym zakładzie (nie tyl- w łych, któro były prz e d m i o t e m badania) w dużym stopniu jest

realizowane właśnie przez ZSMP. Dzi ał al no ść tego rodzaju (do której faktycznie prawie wyłgcznie sf. owadza się rola tej o r g a -nizacji w zakładzie) kierowana jest przede w s z ystkim na jej członków, zawężając się do formalnych ram organizacji.

Wydaje się, ze stosunkowo niewielki odsetek osób w całej zb io ro w o śc i badanych s ystematycznie u c ze st ni cz ąc yc h w d z i a ł a l -ności kulturalnej prowadzonej przez zakład p r a cy tłumaczyć można także (nie wnika ję c szczeg ół ow o w jej o g ó l n y pozi om i sposób organizacji) alter nat yw ny m od dz iaływaniem zwłaszcza III układu kultury.

Krzysztof Pawełek

P A R T I CI PA TI ON OF Y OUNG PEOPLE IN C U L T U R A L A C T I V I T I E S C O N D U C T E D W I T HI N W OR K E ST A BLISHMENT

The article analyzes the p a r t i c ip at io n of y o un g industrial w orkers in cultural activities o rg anized with in a w or k e s t a b -lishment. Tńis p ar ti ci p a ti on in the co mpany's cu lt ur al life was an al yz ed in its institutional and quanti ta ti ve dimensions. The author was trying to determine the degree and scope of res p o n-dents parti ci p a ti on in this type of activities, its forms and kinds. Alo ng with descri p t io n of their p ar t i c i p a t i o n in cultural events and work of cultural institutions, a ttempts were made at obtaining information about their p ar ti ci p a ti on in o r g a n iz at io n and pro m o ti on of cultural and educational act iv it ie s in the work establishment, and thus p ar ti ci p a ti ng not only in the area of reception of created and t ransferred contents. The author was also interested in de te rmining the knowledge of his r e s p o n -dents about contents and organiz at io n of “cultural life" in the work establishment, and “degree of the interest taken b y them" in this form of activities. Of an equally great interest was to define the social location of revealed differe nc es in b e h a v i o u -ral a tt itudes of this kind, and to examine their ob jective and social determinants. S i m u l t a n e o u s l y the autho r was trying to d e -termine to what degree and to what extent this spec if ic type of contacts with culture as off er ed by an industrial c o m p a ny to its em p loyees is revealed in pra ct ic e in the cultural ex p e ri en ce of the respondents. It was also equally important to det er m i ne to what extent the functions of this quite specific

cultural