jed n ak żyw ić nadzieję, że niedługo doczekam y się go, gdyż książka naprawdę je st godna uwagi. Nie trafia bowiem do naszych rąk kolejna biografia, ale pra
ca, która z historycznego punktu w idzenia ukazuje okoliczności przyznania uczonej tych najbardziej prestiżow ych nagród naukow ych, a także środow isko naukow e i klimat tam tych czasów.
Przy okazji m ożna zadać pytanie: czy dzisiaj okoliczności przyznaw ania nagród naukow ych znacząco różnią się od tam tych z początków XX w ieku? Ten problem badaw czy z pew nością nie raz stanie się przedm iotem refleksji histo ryków nauki XX wieku.
W racając do naszego spotkania, trzeba stw ierdzić, że Karin Blanc ma pol skie korzenie. Jej dziadek był Polakiem o francuskim nazwisku Blanc. Przez p e wien czas był naw et uczniem ojca M arii, W ładysław a Skłodow skiego. Wy stąpienie autorki poprzedził wykład dr Hanny K rajew skiej, D yrektor Archiwum PAN w W arszawie, zatytułow any Historia nagrody Nobla i je j współczesne aspekty. M owa w nim była o początkach Fundacji Nobla, o j e j twórcy, pierw szych nagrodach, a także o w spółczesnych archiw ach noblowskich w Szwecji.
Spotkanie to należy zaliczyć do udanych, gdyż z sali padło w iele pytań, a at m osfera, ja k j ą określiła Karin Blanc, była „gorąca“ .
Niżej podaję adresy, pod które należy pisać w celu zam ów ienia książki: Lib- raire A lbert Branchard, 9 rue de M edicis, 75006 Paris, France tel. 33/1/4326934; fax: 33/1/43299731; e-m ail:http://w w w .blanchard 75;
O ffice for History o f Science, Uppsala University, Box 256,75105 Uppsala, Sweden te l:4 6 /l8/4711579; fax:46/l 8/108046; e-m ail: Tore.Frangsm yr @ ide- hist.uu.se
Małgorzata Sobieszczak-Marciniak (W arszawa)
NAGRODA „PRZEGLĄDU WSCHODNIEGO“ DLA ANT ON I EGO KUCZYŃSKIEGO P rzyznana została doroczna nagroda kw artalnika naukow ego „Przegląd W schodni“ za rok 1999, który jest pism em pośw ięconym związkom Polski z Eu ro p ą W schodnią oraz dziejom Polaków na W schodzie. D ecyzją Jury, w skład którego wchodzili przedstaw iciele instytucji naukow ych i publicznych zaj m ujących się problem atyką w schodnią - prof, dr hab. Andrzej Ajnenkiel, prof, dr Juliusz Bardach, dyrektor Andrzej C hodkiew icz (Stow arzyszenie „W spólnota Polska), dr A d o lf Juzw enko, red. Jan M alicki, prof, dr Stanisław M ossakowski, dyrektor Andrzej Przew oźnik (R ada Ochrony Pam ięci Walk i M ęczeństw a), prof, dr Elżbieta Sm ułkowa, nagrodę specjalną „Przeglądu W schodniego“ w uz naniu zasłu g naukow ych, ed ytorskich i org an izacy jn y ch zw iązany ch z p ro b le m a ty k ą w sc h o d n ią o trzym ał A ntoni K uczyń ski, nau czy ciel akadem icki
U niw ersytetu W rocławskiego, zaw odow o zw iązany z K a te d rą Etnologii, kie rujący także O środkiem Badań W schodnich tego U niw ersytetu'.
Laureat je st absolw entem w rocław skiej A lm a M ater, gdzie studiow ał etn o grafię pod kierunkiem prof. dr Józefa Gajka. Przez w iele lat był członkiem Z a rządu G łów nego Polskiego Tow arzystw a Ludoznaw czego, a latach 1981-1989 pełnił funkcję sekretarza generalnego tego, jed neg o z najstarszych tow arzystw naukow ych w Polsce, założonego w 1895 r. we Lwowie. Ten okres je g o organi zacyjnej działalności zaowocował rozwinięciem i aktyw izacją prac wydawniczych. W znow iono działalność edytorską poszczególnych serii, stw orzono pod staw y organizacyjne do założenia now ych wydawnictw. W 1988 r. dw um iesięcznik na- ukowo-Iiteracki „Literatura L udow a“ oraz Z arząd G łów ny Polskiego Tow arzy stw a L udoznaw czego ogłosiły konkurs na w spom nienia i m ateriały zw iązane z zesłaniam i Polaków na Syberię, Daleki W schód, do K azachstanu i w inne re jo n y Związku Radzieckiego. Plon konkursu okazał się nad w yraz obfity, co skło niło A. K uczyńskiego do pow ołania w ydaw nictw a pod n azw ą „B iblioteka Z esłańca“, pow iązanego organizacyjnie z Zarządem G łów nym Polskiego Tow a rzystw a Ludoznaw czego. Już u progu działalności edytorskiej „B iblioteka Zesłańca“ otrzym ała nagrodę Instytutu Józefa Piłsudskiego w A m eryce, a Zarząd Główny Związku Sybiraków przyznał jej H onorow ą O dznakę Sybiraka. W pier wotnym okresie w ram ach tej serii ukazyw ały się tylko książki w spom nieniow e, dotyczące zesłań i deportacji Polaków na W schód w okresie drugiej w ojny św ia towej. Z czasem natom iast zaczęły ukazyw ać się m onografie biograficzne po l skich badaczy Syberii oraz krytyczne w ydania staropolskich pam iętników do tyczących zauralskich obszarów. Z tą d ziałalnością edy to rską A. K uczyńskiego łącz ą się jeg o zw iązki ze Zw iązkiem Sybiraków. W roku 1988 należał on do współinicjatorów reaktywowania działalności tego związku we W rocławiu. W ra mach jego struktur w ydaw ał „B iuletyn Inform acyjny“ przekształcony z czasem w dodatek pod nazw ą „Z esłaniec“ ukazujący się w ram ach „D ziennika D olno śląskiego“ we W rocławiu od roku 1991. N atom iast w toku dalszych przekształ ceń edytorskich dodatek ten stał się rocznikiem noszącym nazw ę „Z esłaniec“, będącym organem w ydaw niczym Rady Naukowej Zarządu G łów nego Zw iązku Sybiraków, której je s t A. Kuczyński w iceprzew odniczącym . M ów iąc o jeg o zainteresow aniach dziejam i Polaków na W schodzie w spom nieć należy, że pod koniec lat osiem dziesiątych zw iązany on był z półoficjalnym i strukturam i A rchi wum W schodniego, które zaow ocow ały potem pow staniem N iezależnego O ś rodka „K arta“ istniejącego do chw ili obecnej. Przez pew ien czas był on zastęp cą kierow nika W rocław skiego O ddziału Archiw um W schodniego, które w spółpra cow ało m.in. z redakcją w spom nianej pow yżej „Biblioteki Z esłańca“ .
W uzasadnieniu do nagrody Jury podkreśliło znaczącą działalność Laureata zarów no w zakresie prac w łasnych, ja k też wielkim w kładzie w noszonym przez N iego w grom adzenie i w ydaw anie drukiem źródeł, obrazujących losy zesłańcze
Polaków na Syberii, stanow iące bardzo pow ażny wkład we w spółczesne p o l skie badania problem atyki w schodniej. W ręczenie dyplom u i nagrody odbyło się w 4 m arca br., w dniu św. K azim ierza K rólew icza w Sali Złotej Pałacu K a zim ierzow skiego na U niw ersytecie W arszawskim. Laudacje wygłosili prof.. dr W iktoria Śliw ow ska i prof. dr Zbigniew W ójcik, którzy przedstaw ili dorobek naukow y Laureata, w yrażający się w licznych publikacjach, Jego działalność in icjatyw ną w zakresie organizacji konferencji naukow ych pośw ięconych dziejom Polaków na W schodzie oraz osiągnięcia edytorskie zw iązane z tą p ro b lem a ty k ą np. cykl krytycznych opracow ań staropolskich pam iętników z Syberii.
Dr Antoni K uczyński je st autorem pięciu książek: Syberyjskie szlaki, W roc ław 1972; Ludy dalekie a bliskie. A ntologia p o lskich relacji o ludach Syberii, W rocław 1989; W śród buszu i czarowników. A ntologia po lskich relacji o ludach Afryki, W rocław 1990; Syberia. Czterysta lat polskiej diaspory, W rocław 1993 i ko lejne w znow ienia tej niezm iernie interesującej książki, 1995 i 1998 oraz dw uto m owego dzieła pt. P olskie opisanie świata. Studia z dziejów p o zn a n ia kultur lu dow ych i p lem ien n ych , tom I. A zja i A fryka, W rocław 1994 i tom II. A m eryka i Australia z Oceanią, W rocław 1997. W szystkie te publikacje spotkały się z przy ja z n ą o p in ią krytyki naukowej. Laureat napisał ponadto około 200 artykułów na ukow ych i popularnych w czasopism ach krajow ych i zagranicznych (Francja, Japonia, Rosja, USA, W ielka B iytania ) oraz w iele recenzji. P odstaw ą tych pub likacji stały się jeg o kwerendy źródłow e prow adzone w Polsce oraz poza jej gra nicami. O dbył on w iele podróży na Syberię aż po najdalsze rubieże Azji - Kam czatkę, Sachalin, W ładyw ostok, Chabarowsk. Przebyw ał także na terenie Sybe rii W schodniej, odw iedził Jakucję i Buriację, prow adził studia źródłow e i tere nowe na tych rozległych obszarach. Przebyw ał w Japonii tropiąc ślady nauko wej działalności B ronisław a Piłsudskiego, zw iedził osady A jnów na wyspie H okkaido. Podróżow ał po K azachstanie interesując się k u lturą i św iadom ością etn iczn ą m ieszkających tam Polaków. Szlak jeg o w ędrów ek po Azji zahaczał także o M ongolię i Chiny. W publikacjach swoich A. Kuczyński um iejętnie łączy przeszłość z teraźn iejszo ścią je st on jednym z popularniejszych obecnie autorów piszących o polskiej diasporze na Syberii. N atom iast w ostatnim okre sie zaproszony został do w spółpracy przez redakcję nowego m iesięcznika w yda w anego przez B ibliotekę N arodow ą w języ ku rosyjskim , noszącego nazwę „N ow aja Polsza“, przeznaczonego dla czytelnika w Rosji. W m iesięczniku tym publikuje on teksty dotyczące w spółpracy polsko-rosyjskiej w dziedzinie nauki i w kładu Polaków w poznanie Syberii, jej cyw ilizację i zagospodarow anie.
D opełniając tych informacji o laureacie nagrody „Przeglądu W schodniego“ A. K uczyńskim - dodać należy, że kierow any przez niego O środek Badań W schodnich przy U niw ersytecie W rocławskim stał się w ażnym centrum inicja tyw w schodnioznaw czych we współczesnej historiografii polskiej, zw łaszcza dotyczącej Syberii. Do O środka przybyw ają specjaliści z Rosji, a w rezultacie
tych kontaktów poszerza się pole w spółpracy polsko-rosyjskiej, zw łaszcza w od niesieniu do badań wkładu Polaków w poznanie i zagospodarow anie olbrzym ich zauralskich przestrzeni. O środek je st też organizatorem konferencji naukow ych, których pokłosie ma zaw sze charakter zw artych publikacji: Polacy w Kazachsta nie. Historia i współczesność, pod red. naukow ą S. C iesielskiego i A. K uczyń skiego, W rocław 1996 i Syberia w historii i kulturze narodu polskiego,pod red. naukow ą A. K uczyńskiego, W rocław 1998. Organem w ydaw niczym O środka jest rocznik „W rocław skie Studia W schodnie“, którego sekretarzem je s t A. K u
czyński. N a łam ach tego czasopism a, które zyskało p ozy ty w n ą opinię krytyki naukow ej, ukazują się coraz częściej prace autorów z Rosji, nierzadko takich, którzy szczy cą się polskim rodowodem . Ta form a w spółpracy je s t szczególnie cenna, bow iem daje m ożliw ość pozyskiw ania opracow ań opartych o bogate za soby archiw alne na terenie Rosji, zw łaszcza na jej syberyjskiej części. By sferę tych kontaktów poszerzyć, O środek Badań W schodnich zainicjow ał w spółpracę z ośrodkam i naukow ym i na terenie Syberii. W roku 1999 po dpisana została um owa o w spółpracy m iędzy Uniwersytetem W rocławskim a Państw ow ym Uni wersytetem Pedagogicznym w Tomsku. O bie uczelnie zam ierzają prow adzić wym ianę studentów i pracow ników naukow ych, realizow ać w ydaw anie m ate riałów naukow o-dydaktycznych i opracow yw ać w spólnie projekty badań w ta kich dziedzinach ja k historia Syberii i jej zagospodarow anie, odradzanie się świadom ości etnicznej m ałych narodów Syberii, w spółpracę w zakresie geogra fii Syberii, a także fizyki teoretycznej, pedagogiki i szeroko rozum ianych nauk przyrodniczych. Ponadto aktyw na działalność A. K uczyńskiego w ram ach Sto w arzyszenia „W spólnota Polska“ służy pozyskiw aniu now ych kontaktów z hi storykam i polskiego pochodzenia m ieszkającym i dzisiaj w Rosji, co znajduje w yraz w otrzym yw aniu do druku nowych m ateriałów dotyczących różnych aspektów pobytu Polaków na Syberii, ich działalności naukow o-badaw czej w za kresie etnologii, folklorystyki, historii K ościoła katolickiego w tej części Rosji itp. W yraźnym przykładem tych kontaktów je s t m.in. przygotow anie m onotem a tycznego zeszytu dw um iesięcznika literacko-naukow ego „L iteratura L udow a“ pośw ięconego etnologii i folklorow i Jakucji, z uw zględnieniem w kładu Polaków w te obie dziedziny nauki (S. Jastrzębski, W. Sieroszew ski, E. Piekarski, M. Wi- taszewski i inni). R ozw ażana je st także spraw a polsko-jakuckiej edycji nieopub- likowanej do tej pory pracy W. Sieroszew skiego stanow iącej d ru g ą część jeg o m onum entalnego dzieła pt. Dwanaście lat w kraju Jakutów.
Szczególne zainteresow ania A. K uczyńskiego sk up iają się w ostatnim okre sie nad m onografią biograficzną B ronisław a Piłsudskiego, zesłańca z drugiej p o łow y XIX stulecia, w ybitnego badacza kultury tubylczych ludów Sachalinu oraz Aj nów z Hokkaido. Tej problem atyce pośw ięcona była trzecia m iędzynaro dow a konferencja nosząca nazwę Bronisław Piłsudski i Futabatei Shimei, p ięk na karta w dziejach stosunków polsko-japońskich, która odbyła się w roku 1999
w Krakow ie i Zakopanem , a w gronie jej w spółorganizatorów znalazł się w spo m niany ju ż Ośrodek Badań W schodnich U niw ersytetu W rocławskiego i Katedra Etnologii tej uczelni, natom iast impuls do jej zorganizow ania wyszedł od A. Ku czyńskiego2. N akładem O środka oraz redakcji „Literatury Ludow ej“ ukazał się specjalny zeszyt tego pism a pośw ięcony B ronisław ow i Piłsudskiem u. Znalazły się w nim prace autorów z Japonii, Polski i Rosji. Co się tyczy badaczy rosyj skich zajm ujących się p ostacią B. Piłsudskiego to w ym ienić tu należy przede w szystkim Instytut D ziedzictw a N aukow ego B ronisław a Piłsudskiego w Jużno- Sachalińsku, istniejący tam w ramach struktury organizacyjnej Państwowego O kręgow ego Sachalińskiego Muzeum K rajoznaw czego, w ydającego czasopis mo naukow e po nazw ą „Izw iestija Instituta Bronisława Piłsudskogo“, na łam ach którego A. Kuczyński często gości.
Przy sposobności przypomnijm y, że za sw oją działalność n au k o w ą ba daw czą i organizacyjną dr A. Kuczyński uzyskał nagrodę Instytutu Józefa Pił sudskiego w A m eryce oraz otrzym ał w yróżnienie w ubiegłorocznej edycji na grody im. Profesora Hugona Steinhausa. Laureat jest także członkiem K om itetu Historii Nauki i Techniki Polskiej Akadem ii Nauk, w spółprzew odniczącym Ko misji Syberyjskiej tego Komitetu, Komisji do Badania W schodu K om itetu N a uk Etnologicznych PAN oraz w iceprzew odniczącym Rady Naukowej Zarządu G łów nego Związku Sybiraków. Kierow anem u przez niego Ośrodkow i Badań W schodnich Zarząd G łów ny Sybiraków decyzją z dnia 24 czerw ca 1997 roku nadał O dznakę H onorow ą Sybiraka.
Przypisy
1 Jury przyznało także nagrody za dzieła autorów krajowych, które otrzymali ex ae quo Grzegorz Motyka, za książkę pt. Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943-1948. Warszawa 1999 i Piotr Paszkiewicz, za książkę pt. W służbie Imperium Ro syjskiego ¡721-1917. Funkcje i treści ideowe rosyjskiej architektury sakralnej za za chodnich rubieżach Cesarstwa i poza jego granicami. Warszawa 1999. Nagrodę w dzia le autorów zagranicznych otrzymał Leonid E. Gorizontow z Moskwy za dzieło pt. Pa radoksy Imperskoj Politiki: Poljaki w Rossiji i Russkije w Polsze. Moskwa 1999.
2 Zobacz: notatka pt. Informacje, zamieszczona na stronie 125 rocznika „Zesłaniec“ 1997: 2; A.F. M a j e w i c z , M. M e l a n o w i c z : Trzecia międzynarodowa konfe rencja na temat Bronisława Piłsudskiego i jego naukowego dziedzictwa. Kraków - Zakopane, 29/8-7/9 1999, „Japonica“ 1999: 11 s. 268-276. w numerze trzecim „Zesłańca“ (1998: 3), ukazały się teksty poświęcone B. Piłsudskiemu, między innymi: W: Międzynarodo wa konferencja „Bronisław Piłsudski - Kraków 1999“', Kronika pobytu Bronisława Pił sudskiego na Dalekim Wschodzie 1887-1905; A. K u c z y ń s k i : Nowy portret Bro nisława Piłduskiego; t e n ż e : Dziedzictwo Bronisława Piłsudskiego; t e n ż e : Ka- torżnik i zesłaniec na tronie nauki. Na apli strony tytułowej tego numeru „Zesłańca“ jest
portret B. Piłsudskiego namalowany przez artystę plastyka - malarza portrecistę, Ry szarda Dalkiewicza z Grodna. Portret stanowi własność A. Kuczyńskiego!
Bronisław Przesmycki (W rocław )
SEMINARIUM KONTEKST ODKRYCIA W DZIEJACH DZIEDZINY NAUKJ Cykl posiedzeń sem inaryjnych Kontekst odkrycia w dziejach dziedziny nau ki prow adzony je st od października 1995 r. przez prof. dr hab. A linę M otyck ą (z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN) i prof. dr hab. Stefana Zam eckiego (z In stytutu Historii Nauki PAN). Skupia przedstaw icieli różnych dyscyplin nauko wych i filozoficznych z ośrodków całego kraju. Posiedzenia o d b y w ają się raz w m iesiącu w przedostatni piątek m iesiąca, w Instytucie Historii Nauki PAN.
W pierw szym kwartale 2000 r. odbyły się trzy spotkania.
Na pierw szym posiedzeniu 21 stycznia, dr Ewa C hm ielecka z K atedry Filo zofii SGH przedstaw iła referat Cel nauki w wybranych stanowiskach filozofii nauki - analiza porównawcza.
N astępne odbyło się 18 lutego, w czasie którego dr Zenon E. Roskal z Wy działu Filozofii KUL w ygłosił referat Kontekst odkrycia i uzasadnienia epicyk- liczno-deferencjalnego modelu ruchu Księżyca.
Trzecie spotkanie sem inaryje miało miejsce 24 marca. Dr Marek Perek i prof. B arbara Tuchańska z Katedry Filozofii U niw ersytetu Łódzkiego referow ali te mat Obszary milczenia w nauce.
W drugim kw artale 2000 r. odbyły się również trzy spotkania.
Pierwsze 14 kwietnia, na którym dr Jerzy Jarosław Sak z Lublina przed sta wił referat Kategoria style myślenia w badaniu dziejów nauki.
Kolejne było 19 maja, na którym dr W iesław W ójcik z Instytutu H istorii N a uki PAN w ygłosił referat Husserl i Popper - dwie odmienne wizje racjonalnoś ci nauki.
Trzecie spotkanie sem inaryjne miało miejsce 30 czerwca. Dr Tom asz K itliń- ski i Paweł Leszkowski z Lublina referow ali tem at Współczesna filozofia huma nistyki - między kanonem a postmodernizmem.
Małgorzata Olszewska (W arszaw a)
