Laguna Wenecka

Laguna Wenecka

Janusz Jeziorski

rów-nie p³ywowe (tidal flats), p³ycizny, s³one bagniska, wyspy i kana³y, zajmuje obszar 550 km2

, ma oko³o 50 km d³ugoœci i od 8 do 14 km szerokoœci. Poprzez trzy prze-smyki: Lido, Chioggia i Malamocco ³¹czy siê ona z otwartym morzem.

Laguna Wenecka jest wynikiem natu-ralnych procesów geologicznych, jednak to dzia³alnoœæ cz³owieka na przestrzeni co najmniej piêtna-stu piêtna-stuleci doprowadzi³a do znacznego przekszta³cenia kra-jobrazu. Na jej obszarze utworzono wiele wysp, nadbu-dowano istniej¹ce, przekopano i pog³êbiono kana³y, wpro-wadzono uprawy akwakulturowe, a od 2003 r. budowany jest system ruchomych zapór oddzielaj¹cych lagunê od Adriatyku.

W XV w. Senat Republiki Weneckiej w obawie przed Turkami zleci³ budowê w lagunie oktogonalnych fortów. Ca Roman, Albertoni czy Ottagono San Pietro to przyk³ady takich sztucznych wysp. By³y one wielokrotnie przebudo-wywane i stanowi³y platformy artyleryjskie w napoleoñ-skim, a nastêpnie austro-wêgierskim systemie obronnym laguny.

Laguna powsta³a w czasie transgresji flandriañskiej (6–7 tys. lat temu). Z transgresj¹ t¹ jest wi¹zana akumula-cja osadów ilastych i piaszczystych. Osady te le¿¹ powy¿ej serii glin aluwialnych maranto, powsta³ych u schy³ku ostatniego zlodowacenia w warunkach suchego klimatu i ni¿szego od obecnego poziomu morza lub te¿ s¹ podœcielo-ne osadami ilastymi i piaszczystymi akumulacji morsko--lagunowej, datowanymi na okres 10–11 tys. lat temu. G³ównym problemem geologicznym regionu weneckiego jest subsydencja.

W XX w. nadmierna eksploatacja poziomu wodonoœ-nego (znajduj¹cego siê na g³êbokoœci 350 m w serii nie-skonsolidowanych osadów czwartorzêdowych o mi¹¿szo-œci 1000 m) doprowadzi³a do znacznego obni¿enia ciœnienia oraz jego wydajnoœci i przyczyni³a siê do nasile-nia subsydencji. W latach 1968–1969 w strefie prze-mys³owej maksymalny jej poziom wyniós³ 17 mm rocznie! Obecnie ocenia siê, ¿e obszar laguny ulega subsydencji w tempie do 0,5 mm na rok. W okresie czwartorzêdu tempo naturalnej subsydencji wynosi³o w lagunie 0,5–1,3 mm rocznie. Szacuje siê, ¿e subsydencja spowodowana dzia³alnoœci¹ cz³owieka, poczynaj¹c od roku 1400, w po-wi¹zaniu z naturalnymi procesami, spowodowa³a obni-¿enie siê poziomu Wenecji w stosunku do poziomu morza o 20%. Utrata wysokoœci w okresie 600 lat wynios³a 22 cm i jest uznawana za g³ówny czynnik odpowiedzialny za wystêpowanie w lagunie okresowych powodzi (aque alte). Wenecja i miejscowoœci rozsiane na wyspach laguny to nie tylko zachwycaj¹ce zabytki i styl ¿ycia. Warto spojrzeæ na te miejsca tak¿e przez pryzmat problemów geologiczno--in¿ynierskich, czy hydrogeologicznych, z jakimi przysz³o

472

Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 6, 2009

5km CanalBrenta Porto di Chioggia Porto di Malamocco Porto di_Lido Canal Sile Zatoka Wenecka Malamocco Cavallino Lido Jesolo Torcello Burano Murano

Wenecja

Mestre

LAGUNA WENECKA

Ryc. 1. Mapa Laguny Weneckiej (http://www.turystykawodna.pl /index.php? Go=laguna_veneta, zmodyfikowana)

1

Ministerstwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922

zmagaæ siê ich mieszkañcom. Wiêkszoœæ budowli Wenecji wzniesiono na platformach z pni drzew (pochodz¹cych g³ównie z regionu Lika i Gorski Kotar w Chorwacji).

Budowle i ich elementy wskutek nierównomiernego osiadania ulegaj¹ deformacjom, w wielu miejscach miasta obserwuje siê wybrzuszenia chodników i posadzek (np. w Bazylice œw. Marka), œcian budynków, pochylenie

dzwon-nic i wie¿. Wenecja (podobnie inne miej-scowoœci po³o¿one na lagunie) przez stulecia czerpa³a wodê wy³¹cznie ze studni — cystern, gromadz¹cych wodê opadow¹.

Do wznoszenia budowli weneckich u¿ywano materia³ów pochodz¹cych z sze-roko rozumianego obszaru œródziemno-morskiego. Niektóre z nich wczeœniej by³y elementami budowli antycznych; kupcy weneccy, „korzystaj¹c z okazji historycz-nych”, wywieŸli wiele zabytków z Alek-sandrii i upadaj¹cego Konstantynopola, by u¿yæ ich ponownie do budowy Najœ-wietniejszej Republiki. Mo¿na wiêc pozna-waæ Wenecjê i obiekty na wyspach laguny tak¿e poprzez studiowanie petrografii materia³ów z jakich zosta³y one wykona-ne. Pod tym wzglêdem te¿ mamy tu róg obfitoœci.

Serwis fotograficzny na str. 531 i 532

Literatura

COLAMUSSI A. 2007 — Islands of the Venetian Lagoon (Aerial Guide). Endeavour.

BRAMAMBATTI A., CARBOGNIN L., QUAIA T., TEATINI P., TOSI L. — The Lagoon of Venice: geological setting evolution and land subsi-dence. www.episodes.org/backissues.

GATTO P., CARBOGNIN L. 1981 — The Lagoon of Venice: natural environmental trend and man-induced modification. Hydrological Sciences, Bull des Sciences Hydrologiques, 26, 4, 12: 379–391.

473 Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 6, 2009

Ryc. 5. Stara zabudowa okolicy kana³u Rio Del Tolentini. Wszystkie fot. J. Jeziorski Ryc. 3. £¹cznik Pa³acu Do¿ów z Bazylik¹ œw. Marka. Elewacja

jest wykonana z kilku rodzajów marmurów

Ryc. 4. Pomnik czterech tetrarchów (IV w. n.e.), wykonany z porfiru, w naro¿niku fasady Bazyliki œw. Marka

Laguna Wenecka (patrz str. 472)

531

Ryc. 6. Bazylika œw. Marka od strony Placu œw. Marka. Kolumny wykonane s¹ z wielu ró¿nych skal z basenu M. Œródziemnego, w tym z piaskowców, zlepieñców, marmurów, kwarcytów i granodiorytów

Laguna Wenecka (patrz str. 472)

532

Ryc. 8. Ujœcie rzeki Piave