Dr hab. Piotr Karnkowski — 55 lat w s³u¿bie geologii naftowej
Docent dr hab. Piotr Karnkowski, urodzony w 1926 r.w S³omniczkach, niedaleko Krakowa, pierwsze lata wojny spêdzi³ w S³omnikach, gdzie uczêszcza³ do szko³y powszechnej, a póŸniej handlowej. Od 1943 r. pracowa³ jako robotnik torowy na kolei w Krakowie, sk¹d na pocz¹tku roku 1944 zosta³ zabrany do obozu pracy. Ju¿ w maju tego¿ roku uda³o mu siê uciec z obozu i wst¹piæ do Armii Krajowej. Odby³ szkolenie wojskowe i bra³ czynny udzia³ w akcjach, za co otrzyma³ Krzy¿ Partyzancki AK.
Studia geologiczne ukoñczy³ we Wroc³awiu w 1952 r. na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wroc-³awskiego, uzyskuj¹c stopieñ magistra geologii.
Jeszcze w czasie studiów, w roku 1951, rozpocz¹³ pracê jako geolog w Przedsiêbiorstwie Dokumentacji Surowców Skalnych w Krakowie, a od 16.04.1952 r. zacz¹³ pracowaæ w przemyœle naftowym i tej dziedzinie geologii pozosta³ wierny do dziœ. Pocz¹tkowo pracowa³ jako geolog w Gor-lickim Kopalnictwie Naftowym, nastêpnie w latach 1955–1962 pe³ni³ funkcjê g³ównego geologa w Przedsiê-biorstwie Poszukiwañ Naftowych w Kroœnie, a po przejœ-ciu do Warszawy przez wiele lat by³ naczelnym geologiem w Polskim Górnictwie Naftowym i Gazownic-twie, a nastêpnie dyrektorem Geonafty. W tym okresie, uczestnicz¹c aktywnie w przygotowywaniu nowych kon-cepcji poszukiwawczych, mia³ On istotny wp³yw na rozwój geologii naftowej w Polsce. Bra³ tak¿e udzia³ w modernizacji górnictwa naftowego, które w tym czasie zosta³o wyposa¿one w najnowoczeœniejsz¹ aparaturê geo-fizyczn¹ oraz laboratoria badawcze.
W podejmowaniu decyzji dotycz¹cych kierunków poszu-kiwawczych pomaga³o Mu niew¹tpliwie zajmowanie siê na pocz¹tku kariery podstawowymi problemami geologicznymi w ró¿norodnych obszarach Polski. W pierwszym okresie prowadzi³ badania w Karpatach fliszowych, w rejonach bardzo istotnych dla poszukiwañ naftowych, wnosz¹c nowe dane do znajomoœci zarówno ich budowy powierzchniowej, jak i wg³êbnej, a tak¿e roponoœnoœci. Miêdzy innymi stwier-dzi³ obecnoœæ warstw istebniañskich w antyklinie Jankowej oraz przedstawi³ mo¿liwoœci poszukiwawcze i model pod³o¿a p³aszczowiny magurskiej w rejonie Gorlic. Podsumowaniem dzia³alnoœci dr. Karnkowskiego w Karpatach by³o unikalne opracowanie, na prze³omie lat 60. i 70. XX w., geologii wszystkich z³ó¿ ropy i gazu Karpat polskich.
Kolejnym polem zainteresowañ P. Karnkowskiego sta³o siê przedgórze Karpat. W latach 60. by³ wspó³twórc¹ mapy geologiczno-strukturalnej przedgórza Karpat, unikatowego atlasu pod³o¿a miocenu, obejmuj¹cego obszar Karpat i ich przedgórza, oraz pogl¹du o wystêpowaniu utworów miocenu g³êboko pod Karpatami. Doskona³a znajomoœæ zarówno zagadnieñ geologicznych, jak i z³o¿owych, umo¿liwi³a Mu tak¿e stwierdzenie zwi¹zku miêdzy formowaniem siê z³ó¿ bituminów a budow¹ geologiczn¹ przedgórza Karpat. Jego prace teoretyczne w tej dziedzinie sta³y siê podstaw¹ odkrycia bogatych z³ó¿ gazu ziemnego w obszarze luba-czowsko-przemyskim. Zagadnieniami miocenu zajmowa³ siê równie¿ w latach póŸniejszych, przedstawiaj¹c miêdzy innymi swój oryginalny pogl¹d na rozwój utworów delto-wych na przedgórzu Karpat, co mia³o istotne znaczenie dla prac poszukiwawczych w tym regionie.
Nastêpnym obszarem badañ dr. Karnkowskiego sta³ siê obszar Ni¿u Polskiego, a szczególnie osady permskie. Na podstawie analizy rozwoju facjalnego tych¿e osadów przedstawi³ w latach 70. mo¿liwoœæ nagromadzenia w nich
bituminów i wyznaczy³ kierunki prac poszukiwawczych. O efektywnoœci prowadzonych przez Niego prac œwiadczy odkrycie z³ó¿ gazu na Ni¿u Polskim. Swoje badania roz-szerzy³ równie¿ na monoklinê przedsudeck¹. Doskona³¹ znajomoœæ problematyki geofizycznej i geologicznej bada-nych obszarów wykorzysta³ do opracowania i opublikowa-nia unikalnych przekroi przez obszar Ni¿u Polskiego. By³y one praktycznie pierwszymi publikowanymi przekrojami tego obszaru, z kompleksowym wykorzystaniem zarówno danych powierzchniowych, wiertniczych, jak i geofizycz-nych. Stanowi³y one podstawê prowadzonych prac poszu-kiwawczych w tym regionie.
W ostatnim okresie Piotr Karnkowski koncentrowa³ siê g³ównie na opracowaniach syntetycznych, przedstawiaj¹cych z³o¿a ropy naftowej na tle budowy geologicznej Polski, oraz dalsze mo¿liwoœci poszukiwawcze bituminów na terenie Polski.
Wyniki swoich badañ i przemyœleñ przedstawi³ w ponad 130 pracach i komunikatach naukowych, publiko-wanych w czasopismach krajowych i zagranicznych, oraz na wielu kongresach i zjazdach naukowych, zarówno w kraju, jak i zagranic¹. Oprócz tego jest autorem lub wspó³autorem czterech ksi¹¿ek, w tym dzie³a pt. Z³o¿a
gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce, poœwiêconego
budowie geologicznej i mo¿liwoœciom produkcyjnym ze z³ó¿ bituminów w Polsce. Istotne znaczenie dla propago-wania osi¹gniêæ geologii naftowej Polski za granic¹ mia³o wydane w 1999 r. w jêzyku angielskim dzie³o Oil and gas
deposits in Poland. Do tych opracowañ nale¿y dodaæ
jesz-cze liczne wykonane, a nie opublikowane prace projekto-we, dokumentacyjne i prognostyczne.
W ci¹gu swojej d³ugiej pracy Piotr Karnkowski korzys-ta³ z ogromnej liczby danych geologicznych i geofizycz-nych i nadal aktywnie pracuje. W 2004 r. opublikowa³ historiê odkryæ z³ó¿ ropy naftowej w Polsce.
O uznaniu niepodwa¿alnych zas³ug dr. Karnkowskiego dla geologii naftowej œwiadczy powo³anie Go w poczet cz³onków Komitetu Nauk Geologicznych PAN oraz rad naukowych, miêdzy innymi Instytutu Nauk Geologicznych PAN i Instytutu Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, a tak¿e wybranie Go w 1994 r. na cz³onka Ukraiñskiej Aka-demii Ropy i Gazu.
Andrzej Œl¹czka
630
