pirycie z domieszk¹ arsenu (maks. do 5% wag. As) lub w postaci bardzo drobnych, koloidalnych cz¹steczek we wspomnianych siarczkach. Koloidalna forma z³ota jest widoczna tylko w mikroskopie elektronowym w nanopo-wiêkszeniu. W laboratorium PIG za pomoc¹ metod geo-chemicznych GF-AAS okreœlono œrednie zawartoœci submikroskopowego z³ota w wyseparowanych Co-arseno-pirytach z Radzimowic i arsenonoœnych Co-arseno-pirytach z Rado-mic. Wynosz¹ one odpowiednio ok. 70 i 60 ppm (Mikulski, 2007). Z³oto najstarszej generacji by³o przenoszone w postaci kompleksów dwusiarczkowych [Au(HS)2-]. Z³oto-noœne siarczki s¹ œciœle zwi¹zane z krystalizacj¹ gruboziar-nistego kwarcu szarego, który zgodnie z wynikami badañ inkluzji fluidalnych krystalizowa³ z pomagmowych roz-tworów hydrotermalnych w temperaturze od 290 do 350°C, z roztworów o zasoleniu ok. 10±3% wag. równ. NaCl i ciœnieniu ok. 1,0±0,2 kbar.
Dla migruj¹cych szczelinami roztworów barier¹ geo-chemiczn¹ by³y g³ównie ³upki grafitowe, z których s¹ zbu-dowane przeguby fa³dów (F2).
W Górach Kaczawskich zespó³ kwarcu gruboziarniste-go wraz ze z³otonoœnymi siarczkami uleg³ silnej kataklazie i scementowaniu œrednio- i drobnoziarnistym kwarcem ¿y³owym, siarczkami metali podstawowych i wêglanami. Tej generacji mineralnej towarzyszy³a remobilizacja sub-mikroskopowego z³ota, jak równie¿ powstanie nowych generacji tzw. z³ota mikroskopowego. Z³oto mikroskopo-we wystêpuje w formie inkluzji, wpryœniêæ, mikro¿y³ek spajaj¹cych siarczki czy samodzielnych ziarenek wype³niaj¹cych spêkania, równie¿ w ska³ach otaczaj¹cych ¿y³y (Paulo & Salamon, 1973; Olszyñski & Mikulski, 1997; Mikulski, 2007). Ta generacja z³ota jest zwi¹zana z rozwojem procesów epitermalnych pochodnych procesom sub- i wulkanicznym. Z³oto by³o przenoszone g³ównie w postaci kompleksów chlorkowych [AuCl2-].
Krystaliza-cja drugiej generacji kwarcu ¿y³owego przebiega³a w tem-peraturze 220–280°C z roztworów o za- soleniu 7±2% wag. równ. NaCl i ciœnieniu 0,7±0,1 kbar. Z³oto mikrosko-powe jest reprezentowane przez co najmniej 2 generacje z³ota rodzimego i elektrum. Z³oto wystêpuje w asocjacji g³ównie z galen¹ i chalkopirytem oraz rzadziej ze sfalery-tem, pirotynem, pirysfalery-tem, minera³ami Bi i Te. Sk³ad che-miczny zarówno z³ota rodzimego, jak i elek- trum wykazuje ró¿nice w zawartoœci domieszek Ag (5–45% wag.), Bi, Cu, Te i in. Bizmutek z³ota — maldonit (Au2Bi) — zosta³ stwierdzony tylko w Radzimowicach. Najczêœciej wystê-puje z³oto niskiej próby (Au/Au+Ag = 650–800), rzadziej wysokiej (850–950).
Na opisane asocjacje z³ota i siarczków nak³ada siê najm³odsza generacja z³ota zwi¹zana z paragenezami: chalcedon-kalcyt-hematyt-z³oto (Klecza) oraz chalce-don-kaolinit-piryt/markasyt-z³oto (Radomice i Nielestno). Ziarna z³ota, wielkoœci od kilku do kilkudziesiêciu mikro-metrów, wystêpuj¹ w formie rodzimej i charakteryzuj¹ siê ma³¹ domieszk¹ srebra (<10% wag. Ag). Powstanie tych paragenez by³o zwi¹zane z descenzj¹ roztworów podczas formowania siê basenów sedymentacyjnych lub z póŸniej-szym rozwojem procesów wietrzeniowych.
Literatura
MIKULSKI S.Z. 2007 — The late-Variscan gold mineralization in the Kaczawa Mountains, Western Sudetes. Spec. Pap. Pol. Geol. Inst., 22: 1–161.
OLSZYÑSKI W. & MIKULSKI S.Z. 1997 — Z³oto rodzime w ³upkach z Radomic ko³o Wlenia. [W:] Muszer A. (red.) Metale szlachetne w NE czêœci Masywu Czeskiego i w obszarach przyleg³ych: geneza, wystêpowanie, perspektywy. Konf. Nauk. Jarno³tówek, 19–21.06.1997. UWroc. Inst. Nauk. Geol.,Wroc³aw: 86–90. PAULO A. & SALAMON W. 1973 — Native gold in ore veins of the Western part of Góry Kaczawskie Mts. (West Sudetes). Mineral. Pol., 4 (2): 85–91.
Powstanie pierwotnych z³ó¿ z³ota w Górach Kaczawskich
a procesy geotektoniczne w karbonie i permie
Stanis³aw Z. Mikulski*
W Górach Kaczawskich pierwotne przejawyminerali-zacji z³ota s¹ liczne, ale znaczenie ekonomiczne mia³o tyl-ko kilka ¿y³owych z³ó¿ kwarcowo-siarcztyl-kowych ze z³otem (Radzimowice, Klecza-Radomice, Wielis³aw Z³otoryjski oraz P³awna-Lubomierz).
Z³otonoœna mineralizacja w ¿y³ach kwarcowo-siarcz-kowych w Górach Kaczawskich zasz³a po procesach meta-morfizmu regionalnego facji zieleñcowej, waryscyjskich deformacjach orogenicznych oraz po powstaniu póŸnowa-ryscyjskich intruzji granitoidowych (ok. 330 mln lat temu). Pozycja geotektoniczna ska³ magmowych intruzji ¯eleŸ-niaka (z³o¿e Au-As-Cu w Radzimowicach) na diagramach dyskryminacyjnych, struktura i tekstura z³otonoœnych rud siarczkowych, niska proporcja Au/Ag oraz wysoka zawar-toœæ Cu wskazuj¹ na formowanie siê mineralizacji w
post-kolizyjnym œrodowisku magmowym typu ³uku
kontynentalnego. G³ówna z³otonoœna mineralizacja
siarcz-kowa zosta³a zaliczona do mezotermalnej mineralizacji typu przejœciowego pomiêdzy typem porfirowym a epiter-malnym (Mikulski, 2005). Powstanie lamprofirów w z³o¿u w Radzimowicach bezpoœrednio poprzedzi³o mineraliza-cjê z³otonoœnych siarczków w ¿y³ach kwarcowych. Zgod-nie z wynikami datowania Re-Os z³otonoœnych Co-arsenopirytów (Mikulski i in., 2005), wiek ok. 317 mln lat jest zbie¿ny z wiekiem stygniêcia porfirów oraz grani-tów w masywie ¯eleŸniaka (Muszyñski i in., 2002). Ponad-to, wiek z³otonoœnych Co-arsenopirytów z Kleczy oznaczony metod¹ Re-Os jest prawie identyczny — 316,6±0,4 mln lat. Mineralizacja w ¿y³ach kwarcowo--siarczkowych w rejonie Kleczy-Radomic zosta³a zaklasy-fikowana do z³ó¿ z³ota typu orogenicznego, w których migracja roztworów hydatogenicznych odbywa siê wzd³u¿ g³êbokich roz³amów (Mikulski, 2003). Wyniki datowañ Re-Os z³otonoœnych siarczków z Gór Kaczawskich wska-zuj¹ na ich krystalizacjê ok. 317 mln lat temu, w póŸnym baszkirze (namurze), podczas postorogenicznej ekstensji, regionalnego wyniesienia i rozwoju procesów zwi¹zanych ze œrodowiskiem postkolizyjnego ³uku magmowego.
299
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 4, 2007
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; stanislaw.mikulski@pgi.gov.pl
Druga generacja z³ota w paragenezie z siarczkami metali podstawowych nak³ada siê na zbrekcjowan¹ mine-ralizacjê z³otonoœnych siarczków. Oznaczony za pomoc¹ metody Re-Os wiek pirytów z Radzimowic i Kleczy wyno-si odpowiednio 294 i 280 mln lat (Mikulski, 2007a). Zgod-nie z obecn¹ interpretacj¹ rozwoju procesów magmowych w nieckach sudeckich rozwój mineralizacji zwi¹zany by³ z procesami wulkanicznymi w œrodowisku wewn¹trzp³yto-wym (np. Awdankiewicz, 1999).
W Górach Kaczawskich autor rozpozna³ równie¿ m³odsze asocjacje z³ota rodzimego, które wraz z chalcedo-nem i innymi minera³ami nak³adaj¹ siê na wczeœniejsze okruszcowania siarczkami. Rozwój tych mineralizacji mo¿na ³¹czyæ z procesami formowania siê zbiorników sedymentacyjnych w szerokim interwale czasowym — od póŸnego permu po kredê — oraz z rozwojem wspó³cze-snych procesów hipergenicznych.
Podsumowuj¹c, w Górach Kaczawskich w obrêbie ¿y³ kwarcowych mo¿na wydzieliæ 3 g³ówne etapy powstawa-nia pierwotnej mineralizacji z³ota (Mikulski, 2007a):
1) Etap Au1 — mezotermalny — (g³ównie siarczki
z³otonoœne) nast¹pi³ bezpoœrednio po etapie intruzji post-kolizyjnych granitów, porfirów i lamprofirów. Jest zwi¹zany z rozwojem procesów hydrotermalnych i ich migracj¹ w obrêbie g³êbokich uskoków;
2) Etap Au2— epitermalny — (siarczki metali
podsta-wowych, z³oto mikroskopowe, wêglany) jest zwi¹zany z orogenicznym wyniesieniem i rozwojem procesów wul-kanicznych w œrodowisku przejœciowym od postkolizyjne-go do wewn¹trzp³ytowepostkolizyjne-go;
3) Etapy Au3ai Au3b— niskotemperaturowe —
(chal-cedon-kalcyt-hematyt-z³oto i chalcedon-kaolinit-piryt/ markasyt-z³oto) wi¹¿¹ siê z procesami descenzji podczas formowania siê zbiorników sedymentacyjnych w czasie od
póŸnego permu po kredê oraz rozwojem czwartorzêdo-wych procesów hipergenicznych.
Zmiana œrodowiska geotektonicznego w Górach Ka-czawskich od etapu pryzmy akrecyjnej, poprzez magma-tyzm typu ³uku kontynentalnego, do wewn¹trzp³ytowego (np. Kryza i in., 2004) sprzyja³a wieloetapowemu formo-waniu siê pierwotnej mineralizacji Au (Mikulski, 2007b).
Literatura
AWDANKIEWICZ M. 1999 — Volcanism in a late Variscan intramo-untain trough: the petrology and geochemistry of the Carboniferous and Permian volcanic rocks of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Geol. Sudet., 32, 2: 83–111.
KRYZA R., MAZUR S. & OBERC-DZIEDZIC T. 2004 — The Sudetic geological mosaic: insights into the root of the Variscan orogen. Prz. Geol., 52 (8/2): 761–773.
MIKULSKI S.Z. 2003 — Orogenic quartz-sulfide-gold veins from the Klecza-Radomice Ore District in the Kaczawa Mts., (Western Sudetes) – NE part of Bohemian Massif. [In:] Eliopoulos D.G. et al. (ed.) Mineral Explora-tion and Sustainable Development. Millpress, Rotterdam: 787–790. MIKULSKI S.Z. 2005 — Geological, mineralogical and geochemical characteristics of the Radzimowice Au-As-Cu deposit from the Kacza-wa Mountains (Western Sudetes, Poland) – an example of the transition of porphyry and epithermal style. Mineral. Deposita, 39, 8: 904–920. MIKULSKI S.Z. 2007a — The late-Variscan gold mineralization in the Kaczawa Mountains, Western Sudetes. Spec. Pap. Pol. Geol. Inst., 22: 1–161.
MIKULSKI S.Z. 2007b — Comparison of geotectonic settings and age of gold formations in the Kaczawa Mountains (SW Poland) with those from European Variscan belt during Carboniferous-Permian. Proc. of the 9th Biennial SGA meeting in Dublin (in press).
MIKULSKI S.Z., MARKEY R. & STEIN H.J. 2005 — Re-Os ages for auriferous sulphides from the gold deposits in the Kaczawa Mountains (SW Poland). [In:] Jingwen M. & Bierlein F.P. (eds) Mineral Deposit Research: Meeting the Global Challenge. Springer: 793–796. MUSZYÑSKI A., MACHOWIAK K., KRYZA R. & ARMSTRONG R. 2002 — SHRIMP U-Pb zircon geochronology of the Zelezniak rhyolite intrusion, Sudetes – preliminary results. Pr. Specjalne PTM,19: 156–158.
Zapis mikromorfologiczny stadium syngenetycznego formowania lessów
Przemys³aw Mroczek*
Stadium syngenetyczne formowania lessów to drugi, synsedymentacyjny etap tworzenia siê tych utworów. Ze wzglêdu na specyfikê akumulacji, przebiegaj¹cej cyklicz-nie, ale z licznymi przerwami, lessy s¹ utworami teryge-nicznymi, nosz¹cymi najpe³niejszy zapis zmian paleoklimatycznych w plejstocenie. Zapis tych zmian zachowuje siê zarówno w lessach pierwotnych, deponowa-nych w œrodowisku peryglacjalnym, jak i w poziomach glebowych ró¿nej rangi stratygraficznej. Obecnoœæ jed-nych i drugich w profilu pozwala na okreœlenie go mianem sekwencji lessowo-glebowej.
Zastosowanie metody mikromorfologicznej pozwoli³o na okreœlenie zespo³u cech mikromorfologicznych charak-terystycznych dla poszczególnych stadiów formowania siê lessów (Mroczek, 2005). Analizê mikroskopow¹ p³ytek cienkich wykonano w trzech sekwencjach neoplejstoceñ-skich: Odonów II (P³askowy¿ Proszowicki), Polanów Samborzecki (Wy¿yna Sandomierska) i Nieledew (Grzêda Horodelska). Stadium syngenetyczne jest reprezentowane przez zespó³ mikrocech nadawanych w trakcie depozycji py³u lessowego. Zapis aktywnoœci procesów depozycji
nosz¹ w sobie przede wszystkim warstwy lessów, które makroskopowo okreœla siê jako lessy pierwotne. W œwietle analiz mikroskopowych warstwy te s¹ wysoce niejedno-rodne. Ich charakterystyka mikromorfologiczna pozwala na wyci¹gniêcie nastêpuj¹cych wniosków:
powszechne wystêpowanie mikrostruktury kanali-kowej, uznawanej za typ biogeniczny, œwiadczy o biolo-gicznej aktywnoœci œrodowiska podczas depozycji py³u;
wystêpowanie mikrostruktury soczewkowej, inter-pretowanej g³ównie jako efekt przekszta³ceñ kriogenicz-nych, potwierdza tezê, ¿e sedymentacja py³u zachodzi³a w warunkach peryglacjalnych;
obecnoœæ mikrosparytowych i sparytowych pseudo-morfoz pokorzeniowych, bêd¹cych rezultatem mineraliza-cji tkanek korzeni, potwierdza pogl¹d o depozymineraliza-cji py³u lessowego na powierzchniach poroœniêtych choæby ubog¹ roœlinnoœci¹ trawiast¹;
wystêpowanie mikrytowej odmiany wêglanu wapnia (tworz¹cej jednorodne t³o w p³ytce cienkiej) potwierdza, ¿e jest to pierwotny, litogeniczny typ jego wykszta³cenia;
obecnoœæ mikrytowego t³a w obrazie mikromorfolo-gicznym p³ytek cienkich badanych lessów œwiadczy o lito-logii g³ównych obszarów alimentacyjnych, wi¹zanych z aluwiami wiêkszych rzek strefy peryglacjalnej i lokalnymi zwietrzelinami starszych ska³;
300
