Niejednemu nie mieœci siê w g³owie, jak mo¿na z w³asnej woli pojechaæ na Syberiê zim¹! A jednak

str. 3 PISMO PG

Ekscytuj¹c¹ podró¿ na wschód rozpoczêliœmy pod koniec stycznia. Niejednemu nie mieœci siê w g³owie, jak mo¿na z w³asnej woli pojechaæ na Syberiê zim¹! A jednak. Zostaliœmy zaproszeni – czteroosobowa delegacja z Polski – w tym dwie osoby z Politechniki Gdañskiej! – na kongres m³odzie¿y stu- denckiej w Nowosybirsku. Do serca Rosji przybyli równie¿ stu- denci z Estonii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, S³owacji, Szwajcarii i Holandii, oraz naturalnie – Rosjanie ze wszystkich znacz¹cych miast eurazjatyckiego kontynentu. Jednak¿e zanim dotarliœmy do mroŸnego miasta, mieliœmy okazjê równie¿ zwie- dziæ stolicê. Moskwa jest niezaprzeczalnie per³¹ wschodu. To dziesiêciomilionowe miasto stanowi swoiste pañstwo w pañ- stwie. Chodz¹c ruchliwymi ulicami, patrz¹c na luksusowe sa- mochody i podziwiaj¹c piêkne budowle ma siê wra¿enie, ¿e to w zasadzie ca³a Rosja pracuje na stolicê. Zaraz po wyjœciu z poci¹gu ujrzeliœmy jeden z siedmiu takich budynków, jak nasz Pa³ac Kultury i Nauki (poczuliœmy siê prawie jak w domu).

Wszystkie budowle, o których czytaliœmy na lekcjach rosyjskie- go w podstawówce (w³¹cznie z Kremlem), s¹ monumentalne i zadziwiaj¹ce. Wiele jest odremontowanych, co naprawdê sta- wia Rosjê w dobrym œwietle. Podczas tych piêciu dni w³aœci- wie zd¹¿yliœmy jedynie zwiedziæ tylko najs³ynniejsze miejsca

– a by³a to m.in. ul. Arbacka – na której mieszka³ Puszkin, Kreml czy te¿ muzeum Puszkina, wewn¹trz którego znajduje siê wiêk- szoœæ kopii figur z Luwru czy Rzymu (wcale nie musz¹ wy- je¿d¿aæ, aby je zobaczyæ!). Naturalnie jednego dnia cztery go- dziny spêdziliœmy w metrze, je¿d¿¹c od stacji do stacji – aby choæ ujrzeæ tê starsz¹ czêœæ. Powiem jedno – ¿adne metro na

œwiecie nie mo¿e równaæ siê z moskiewskim! Trochê siê tam czujesz jak w muzeum – mozaiki, malowid³a, rzeŸby, marmury, witra¿e, no i wiecznie ¿ywy Lenin. Z ciekawostek dodam tylko,

¿e specjalnie powo³ano po œmierci wielkiego wodza instytut, w którym 3000 osób pracuje nad utrzymywaniem w idealnym sta- nie jego cia³a! Jednak budynki to tylko obrazki –jakie projektu- j¹ architekci, a my jako turyœci ogl¹damy. One nie daj¹ pe³nego obrazu kraju – licz¹ siê przede wszystkim ludzie i kultura. Miesz- kaliœmy u rodziny rosyjskiej, która tak by³a zaaferowana na- szym pobytem u nich, ¿e koniecznie chcia³a nam wszystko po- kazaæ, pomóc na ka¿dym kroku i ugoœciæ – po rosyjsku (co drugi dzieñ jedliœmy pierogi). Ludzie – dusze. Zorganizowali nam ca³y wolny czas (jednak jak chodziliœmy gdzieœ z map¹–

wed³ug nich 5 kroków – zawsze zabiera³o nam to przynajmniej 2h – takie s¹ odleg³oœci – zdecydowanie lepiej doje¿d¿aæ wszê- dzie metrem!), opiekowali siê i dogadzali. To sprawia, ¿e pra- gnê tam jeszcze kiedyœ wróciæ – do tych otwartych, prostych serc. Zmêczeni (szczególnie nasze nogi to odczu³y) wsiedliœmy do kolei trans syberyjskiej i przez trzy dni i dwie noce podzi- wialiœmy krajobraz zza zamkniêtych szczelnie okien (na ka¿- dym piecz¹tka: zakrito na zimu). Pomimo ¿e w jednym wago- nie, bez przedzia³ów, gdzie znajduje siê oko³o 60 ³ó¿ek (plac- kart), jechali ludzie ró¿nych pozycji spo³ecznych, ró¿nych kul- tur i narodowoœci, m³odzi i starzy, wszyscy potrafili siê porozu- mieæ. Zd¹¿yliœmy nawi¹zaæ znajomoœci i poznaæ po³owê ¿ycia naszych najbli¿szych s¹siadów. Obok nas jecha³ ¿o³nierz rosyj- ski, który uciek³ z czeczeñskiego frontu – jego opowieœci rzuci-

³y zupe³nie inne œwiat³o na sytuacjê, która aktualnie panuje w rejonach walk. Do tej pory znaliœmy, z relacji gazet i telewizji, tylko Rosjan – oprawców i Czeczeñców – mêczenników. Oka- zuje siê, ¿e to nie jest wcale taka przejrzysta sytuacja. Ale doœæ

ju¿ o polityce! Podró¿ poci¹giem dobieg³a koñca i znowu mu- sieliœmy przestawiaæ zegarki (ró¿nica miêdzy Polsk¹ a Moskw¹:

+2h; ró¿nica miêdzy Moskw¹ a Nowosybirskiem: +3h) – nie wiem, jak mój organizm wytrzyma³ takie tañczenie, ale nie by³o tak Ÿle! By³am trochê rozczarowana –przygotowaliœmy siê na powa¿ne mrozy – a tu jedynie –20°C (nie pamiêtam, kiedy ostat- nio w Polsce by³a taka temperatura). Zaœ miasto ca³e pokryte ponadmetrow¹ warstw¹ œniegu! Cz³owiek przynajmniej nie ma w¹tpliwoœci, ¿e to zima nasta³a. Czêœæ samochodów ma kie- rownice z prawej strony i opatrzona jest chiñskimi napisami – prawdopodobnie import. Tymczasem status spo³eczny szarego mieszkañca okreœlaj¹ z³ote zêby –mo¿na je ujrzeæ nawet u m³o- dzie¿y! Sam kongres odbywa³ siê poza miastem – nad zalewem rzeki Ob – w leœnej miejscowoœci “Lazurnaja”. Okolica prze- piêkna, a zalew skuty przynajmniej pó³metrowym lodem. Kon- ferencja organizowana przez AIESEC ciekawa – g³ównie doty- cz¹ca rosyjskiej gospodarki i ekonomii (czêœæ firm jeszcze nie wysz³a z kryzysu 1998 roku) oraz na przysz³ej wspó³pracy m³o- dzie¿y œwiata – w dobie globalizacji. Panele dyskusyjne oraz warsztaty by³y merytorycznie dobrze przygotowane, choæ szcze- rze – nie odró¿nia³y siê szczególnie od podobnych konferencji organizowanych w Europie. Uwa¿am jednak, ¿e tego, czego doznajemy – nikt nie mo¿e nam zabraæ. Sama podró¿ by³a za- chwycaj¹ca, a u koñca ka¿dej wyprawy jest cel – który w tym przypadku stanowi³ kongres. Powrotna droga minê³a ju¿ bez wiêkszych emocji (mo¿e po trzech tygodniach wiele rzeczy prze- sta³o nas zadziwiaæ), jedynie przeje¿d¿aj¹c przez Bia³oruœ, do- wiedzieliœmy siê, ¿e w³aœnie wprowadzili u nich kartki na jajka.

Tak, tak, jeœli ktoœ twierdzi, ¿e Polacy s¹ biedni – polecam wy- jazd na Bia³oruœ. Ponadto na granicy mieliœmy ma³e problemy, lecz wiedz¹c, ¿e takowe mog¹ siê pojawiæ, przygotowaliœmy sobie po 5 USD od osoby, i k³opoty same siê rozwia³y. Drogi czytelniku – gor¹co Ciê zachêcam do podjêcia wyzwania i wy- korzystania jednej z wielu nadarzaj¹cych siê okazji wyjazdu w miejsce, gdzie mo¿e ju¿ nigdy w ¿yciu nie bêdziesz móg³ do- trzeæ. Œwiat jest dla ludzi, tote¿ ludzie s¹ wszêdzie, a kontakt nawi¹zaæ tak ³atwo! Do Europy to mo¿na jeŸdziæ dla wygody – lecz wyzwaniem jest odwiedziæ taki zak¹tek, którego istnienie jedynie podejrzewaliœmy! Nale¿y dzia³aæ i realizowaæ swoje marzenia!

Pragnê gor¹co podziêkowaæ Rektorowi Politechniki Gdañ- skiej prof. A. Ko³odziejczykowi oraz Pani Prorektor prof. A.

Konczakowskiej za wsparcie, dziêki któremu mój plan siê po- wiód³!

Powodzenia!

Zofia £apniewska Studentka Wydzia³u Zarz¹dzania i Ekonomii

Kraina mroŸnego s³oñca

PISMO PG str. 4

Kiedyœ studenci Trójmiasta szczycili siê swoj¹, czyli Stu denck¹ Agencj¹ Radiow¹. Emitowa³a ona swój program nie tylko w akademikach Politechniki, a wiele znakomitoœci dziennikarskich raczkowa³o tam¿e. Agencja istnia³a prawie 40 lat i w tym czasie powsta³o kolej¹ rzeczy archiwum godne pu- blicznej rozg³oœni radiowej. Ewenementalne nagrania Jonasza Kofty, kabaretu Salon Niezale¿nych, Jana Wo³ka, dokumenta- cja dŸwiêkowa z krakowskich festiwali piosenki studenckiej,

œwinoujskiej FAMY, gdañskich Bazun (piosenka turystyczna),

³ódzkiej YAPY i wiele wiele innych rarytasów, którymi nie dys- ponuje nawet Polskie Radio – to w³aœnie by³o w archiwum SAR, które to zbiory po rozwodzie Politechniki Gdañskiej z Radiem

“Arnet” zdeponowano w jednym z akademików PG.

AFA – Abstrakcyjny Felieton Aktualny

Niech no tylko zakwitn¹ jab³onie...

Jednym s³owem: dysponentem taœmoteki zosta³a Politechni- ka Gdañska w osobie JM Rektora. Trzy lata temu, w czerwcu, uroczyœcie fetowaliœmy 40-lecie powstania SAR-u. Wmurowa- na zosta³a pami¹tkowa tablica, tudzie¿ wydana okolicznoœcio- wa p³ytka CD. Na niej w³aœnie jest wspania³e nagranie, które wczeœniej rozpozna³ maestro Janusz Hajdun, ¿e to sam Jerzy Afanasjew œpiewa, i¿ “wiosn¹ ludzie siê kochaj, i dziewczyna z ulicy, i z³odziej...” Ot, nagranie – pere³ka... Innych pere³ek nie mo¿na by³o przegraæ na p³ytkê, bo okaza³o siê, ¿e wcale nie z piosenki “z³odziej” – ukrad³ je po prostu! Z archiwum zginê³o 17 kartonów nagrañ, czyli coœ oko³o 200 kilometrów taœmy z bezcenn¹ dokumentacj¹ kultury studenckiej, i nie tylko. Mo¿na z “tego” wydawaæ kasety, p³ytki, sprzedaæ do komercyjnej sta- cji, polonijnego radia i wszêdzie tam, gdzie nikt nie spyta o

Ÿród³o, a tylko o nisk¹ cenê.

Dalej, proszê Pañstwa, sprawa potoczy³a siê jak w bajce.

Zg³osi³ siê poœrednik od “szlachetnego”, jak siê okazuje – z³o- dzieja (do jednego z b. SAR-manów), oœwiadczaj¹c, ¿e mo¿e te taœmy (skradzione) zwracaæ sukcesywnie, jak mu bêd¹ prze- kazywane ich kopie przegrane w systemie cyfrowym. I on bê- dzie po jednym kartonie tak kupczy³... Ponoæ JM Rektor Poli- techniki Gdañskiej wie o ca³ym procederze pn. “szlachetny z³o- dziej”, jakoby licz¹c na polubowne i bezszmerowe za³atwienie tematu taœm. W¹tpi¹c w ten stan rzeczy, informujê JM Rektora,

¿e strata mo¿e okazaæ siê niepowetowana, wszak kultura stu- dencka to wyj¹tkowo szlachetny szczep kultury narodowej. A na dobr¹ sprawê, to ca³e to archiwum winno byæ opisane i do- stêpne dla wszystkich, czyli po skatalogowaniu istnieæ w Bi- bliotece G³ównej PG, albo w radio publicznym, czyli Radio Gdañsk, gdzie i prezesi, i dziennikarze to kwiat SAR-u. By³aby to pe³nia szczêœcia... Ale –jak mawia³ Hemingway – by byæ szczêœliwym, trzeba mieæ s³ab¹ pamiêæ i dobre zdrowie...

Tadeusz Buraczewski Kolo SAR przy Stowarzyszeniu Absolwentów PG

Z archiwum dzia³aj¹cej przez 35 lat w Trójmieœcie Studenckiej Agencji Radiowej zginê³o 17 kar- tonów nagrañ. Na taœmach znaj- dowa³a siê miêdzy innymi doku- mentacja dŸwiêkowa ze stu- denckich festiwali, przegl¹dów kabaretowych. Cz³onkowie SAR oskar¿aj¹ o przyw³aszczenie so- bie nagrañ pracowników Radia Arnet, które powsta³o na bazie SAR. Ci kolei twierdza, ¿e nie maj¹ ze spraw¹ nic wspólnego.

Studencka Agencja Radiowa po- wsta³a w 1957 roku z inicjatywy stu- dentów Politechniki Gdañskiej. Dzia-

³a³a w jednym z uczelnianych akade- mików. Emitowa³a swój program g³ównie w domach studenckich i w niektórych czêœciach Trójmiasta.

– Agencja istnia³a niemal czter- dzieœci lat. Przez ten, czas nasza ta-

œmoteka wci¹¿ wzbogaca³a siê o nowa nagrania. Na taœmach mieliœmy miê- dzy innymi wystêp Jonasza Kofty, ka- baretu “Salon Niezale¿nych”, Jana Wo³ka. Nagrywaliœmy równie¿ stu- denckie festiwale: Famê, Bazunê, Yapê – mówi Tadeusz Buraczewski, by³y cz³onek SAR.

W 1992 roku na bazie SAR po- wsta³o gdañskie Radio Arnet. Studenc- ka Agencja Radiowa znacznie ogra- niczy³a swoj¹ dzia³alnoœæ. Na antenie Arnetu emitowa³a jedynie swoje au- dycje.

– Radio Arnet dysponowa³o naszy- mi taœmami – opowiada El¿bieta Piet- kiiewicz–Kulas, niegdyœ dzia³aj¹ca w agencji. – Gdy Arnet zosta³ kupiony przez Radio Eska, SAR przesta³a ist- nieæ. Wówczas ludzie z Arnetu zde- ponowali nasze taœmy w domu stu- denckim Politechniki nr 6.

Trzy lata temu, w 40 rocznicê po- wstania agencji, zorganizowano zjazd wszystkich jej cz³onków. Wspomina- no dawne czasy.

Byli pracownicy powsta³ej ponad 40 lat temu Studenckiej Agencji Radiowe) szukaj¹ zaginionych archiwalnych taœm*

Gdzie s¹ taœmy z tamtych lat...

– Wówczas okaza³o siê, ¿e... bra- kuje w nim siedemnastu kartonów na- grañ, czyli oko³o dwustu kilometrów taœmy! – denerwuje siê Buraczewski.

Rozpoczê³y siê poszukiwania, Po nied³ugim czasie do Piotra Jagielskie- go, jednego z cz³onków SAR, obecnie dyrektora technicznego Radia Gdañsk, dotar³y informacje o tym, ¿e zaginio- ny zbiór mo¿e wróciæ na politechni- kê.– Dowiedzia³em siê, ¿e mo¿emy odzyskaæ taœmy w zamian za przegra- nie ich w systemie cyfrowym. Skata- logowany orygina³ trafi³by do Biblio- teki G³ównej Politechniki Gdañskiej, natomiast p³yta CD zosta³aby u obec- nego posiadacza czêœci archiwum SAR. Jestem sk³onny zgodziæ siê na to, ale na razie nie dysponujê ani cza- sem, ani œrodkami, by to zrobiæ – mówi Jagielski.

– Nie zg³osiliœmy tego do proku- ratury, bo zagro¿ono nam, ¿e nagrania zostan¹ zniszczone. Nie mogliœmy do tego dopuœciæ – dodaje El¿bieta Piet- kiewicz–Kulas.

Jagielski zasugerowa³, ¿e taœmy s¹ w posiadaniu ludzi z Radia Arnet. Ci zaœ twierdz¹, ¿e o sprawie nic nie wie- dz¹. Równie¿ Mariusz Bejrowski, ostatni redaktor naczelny SAR, potem pracownik Arnetu, mówi, ¿e ten trop jest fa³szywy – Arnet nie ma z tym nic wspólnego. Prêdzej byli pracownicy SARKr¹g siê zamyka. Tadeusz Bura- czewski uwa¿a, ¿e czêœæ winy za znik- niêcie taœm ponosi sam rektor PG, któ- ry by³ dysponentem taœmoteki. Rek- tor Aleksander Ko³odziejczyk nie zga- dza siê z tym oskar¿eniem – Nikt nie wie dok³adnie, co znajdowa³o siê w zdeponowanych kartonach. Nie spo- rz¹dzono ¿adnej ewidencji. Sk¹d wiêc mogê wiedzieæ, czy rzeczywiœcie coœ

zniknê³o?

* Przedruk z “¯ycia na fali”

str. 5 PISMO PG

„Ka¿da sowa g³upia w dzieñ”

A. Fredro „Pan Jowialski”

Przypuszczam, ¿e niewiele osób zwróci³o uwagê na sztukaterie przy bocznych wej-

œciach do Gmachu G³ównego Politechniki Gdañskiej. Mo¿na doszukaæ siê na nich moty- wów geometrycznych (ko³a, spirale) oraz mo- tywów przyrodniczych, wœród których wyró¿- niaj¹ siê sylwetki sów. Wspomniane ptaki sie- dz¹ na ulistnionych ga³êziach i najczêœciej zwró- cone s¹ do widza albo przodem, albo bokiem – z g³ow¹ skierowan¹ do przodu lub w bok. Je- den z korytarzyków, miejsce ich lokalizacji, zosta³ przeznaczony na palarniê, dlatego nasze

sowy czêsto „gin¹” w k³êbach dymu, zaœ pokrywaj¹ca je war- stwa kurzu wskazuje, ¿e ju¿ dawno temu zosta³y zupe³nie zapo- mniane.

We wspó³czesnej kulturze europejskiej sowa najczêœciej ³¹- czona jest z edukacj¹ i wiedz¹: „Sowa – m¹dra g³owa”. Po- wszechnie wiadomo, ¿e jest ona atrybutem greckiej bogini m¹- droœci – Ateny. Mo¿e dlatego umieszczono wizerunki sów w gmachu naszej uczelni, w której rzesze m³odych ludzi zdo- bywaj¹ cenn¹ wiedzê. Ów ptak jest tak¿e symbolem osób pro- wadz¹cych „nocny tryb ¿ycia”, czyli k³ad¹cych siê na spoczy- nek bardzo póŸno. Na tym wiedza o tych interesuj¹cych pta- kach zwykle koñczy siê.

Nasze politechniczne sowy, widniej¹ce na wspomnianych sztukateriach, zosta³y potraktowane w sposób doœæ symbolicz- ny, st¹d precyzyjne okreœlenie gatunku, do którego nale¿¹, nie jest wcale proste. Ich sylwetki najbardziej przypominaj¹ po- spolit¹ pójdŸkê (Athene noctua) – tak¹ w³aœnie opiniê, po obej- rzeniu zdjêæ, wydali zaprzyjaŸnieni ornitolodzy z Katedry Eko- logii i Zoologii Krêgowców Uniwersytetu Gdañskiego, do któ- rych uda³em siê na konsultacje.

Naukowcy uznaj¹ sowy (Striges) w obrêbie ornitofauny* (Ayes) za bardzo stary rz¹d. Np. p³omykówkê (Tyto alba) umiej- scawiaj¹ na Pangei – l¹dzie, który wg teorii Wegenera w wyni- ku rozpadu da³ pocz¹tek obecnym kontynentom. Gatunek ten nie jest sk³onny do dalekich migracji – prowadzi osiad³y tryb

¿ycia, zaœ wspó³czeœnie znany jest prawie na ca³ym œwiecie;

st¹d owa hipoteza o pochodzeniu ptaka: „wêdrowa³” razem z dryfuj¹cymi kontynentami, a nie dokonywa³ kolejnych eks-

pansji.

Sowy posiadaj¹ stosunkowo ma³y mózg, dla- tego wynoszenie ich do symbolu m¹droœci nie ma ¿adnego uzasadnienia. Du¿o bardziej inteli- gentni s¹ przedstawiciele egzotycznych papug, czy rodzimych krukowatych (kruk, gawron, sro- ka, wrona siwa, kawka, sójka), a tak¿e gêœ, po- s¹dzana nies³usznie o przys³owiow¹ g³upotê.

Cech¹ charakterystyczn¹ sów jest para skiero- wanych do przodu oczu, o du¿ej jasno¿ó³tej lub jasno pomarañczowej têczówce, otoczonych spe- cjalnymi piórami tworz¹cymi tzw. szlary. Wbrew powszechnym opiniom, sowy, tak jak i inne pta- ki, dobrze widz¹ w dzieñ, na pewno lepiej od cz³owieka, a jeden z gatunków – sóweczka (Glaucidium passerinum), prowadzi prawie wy³¹cznie dzienny tryb ¿ycia. Inn¹ ich cech¹ jest miêkkie, puszyste upierzenie i pi³- kowane krawêdzie pierwszej lotki, które pozwalaj¹ tym pta- kom na bezszelestny lot. G³ównym po¿ywieniem sów s¹ my- szy, nornice, ryjówki, ptaki, owady, np. æmy – dobór menu za- le¿y od gatunku sowy. Kiedy uzmys³owimy sobie, kiedy na ¿er wychodz¹ gryzonie, stanowi¹ce ich g³ówny pokarm, przestanie nas dziwiæ zmierzchowo-nocny okres aktywnoœci wiêkszoœci sów. Niestrawione czêœci pokarmu (koœci, pióra, sierœæ) ptaki te wydalaj¹ w postaci tzw. wyplówek. S¹ one cennym materia-

³em badawczym m.in. dla zajmuj¹cych siê gryzoniami teriofau- nistów (specjalistów od ssaków), potrafi¹cych na podstawie szcz¹tków okreœliæ gatunki zwierz¹t bytuj¹cych wdanej okoli- cy. Zdarza³o siê, ¿e w ten sposób wykryto taksony bardzo rzad- kie, których zlokalizowanie inn¹ metod¹ by³oby niezwykle trud- ne i pracoch³onne. Warto dodaæ, ¿e przedstawiciele rzêdu Stri- ges stanowi¹ wa¿ny czynnik w ograniczaniu populacji wspo- mnianych gryzoni, zw³aszcza myszy, uchodz¹cych za szkodni- ki na polach uprawnych i w magazynach ¿ywnoœci – dlatego ptaki te s¹ naszymi sprzymierzeñcami i warto je chroniæ. Pod- czas tzw. „mysich lat”, dziêki bogatej i stosunkowo ³atwo do- stêpnej bazie pokarmowej, wyprowadzaj¹ liczniejsze lêgi.

PójdŸka, g³ówna bohaterka niniejszego artyku³u, nale¿y do najlepiej poznanych sów. Jej polska nazwa – przytaczam za prof.

Janem Soko³owskim („Ptaki ziem polskich”, PWN, Warszawa 1958)– wywodzi siê z wydawanego g³osu, który rzekomo brzmi:

„pójdŸ, pójdŸ w do³ek pod koœcio³ek”. W Polsce ptak ten naj- czêœciej zimuje, co przyczynia siê, w nastêpstwie mroŸnych zim, do znacznego spadku populacji gatunku – wynika to z jego ma³ej

SOWA – PTAK KONTROWERSYJNY

M³ode puszczyki (Strix aluco)

Sztukateria w korytarzyku przy bocznym wejœciu do Gmachu G³ównego Politechniki Gdañskiej (fot. autor)

PISMO PG str. 6 odpornoœci na niskie temperatury; byæ mo¿e powodem tego jest

stosunkowo sk¹pe upierzenie ptaka. Sowa ta poluje g³ównie na myszy, chwyta du¿o owadów i wyj¹tkowo – drobne ptaki. Osi¹ga wymiary cia³a: d³ugoœæ – 21-24 cm rozpiêtoœæ skrzyde³ – 50-52 cm, a waga wynosi jedynie oko³o 190 g. Zamieszkuje sady, ogrody, parki (w Gdañsku widywana jest m.in. ko³o Politechni- ki w kompleksie dawnych cmentarzy – obecnie miejskich par- ków *), a tak¿e w miejscach, takich jak: ruiny, stare zabudowa- nia itp. Czêœciej wystêpuje na obszarze po³udniowym Europy, np. we W³oszech, gdzie nale¿y do ulubionych ptaków, podczas gdy w Polsce cieszy siê z³¹ s³aw¹. Jest to doœæ dziwne, bowiem W³osi generalnie odnosz¹ siê do ptaków bardzo Ÿle, a szereg drobnych gatunków, jak np. skowronki, pojawia siê na ich sto-

³ach w postaci wykwintnych dañ.

Spoœród oko³o 230 gatunków sów, niektóre towarzysz¹ cz³o-* wiekowi od dawna, zajmuj¹c te¿ wa¿ne miejsce w wielu kultu- rach. Znano je m.in. w staro¿ytnym Egipcie, co znalaz³o odbicie w znaku hieroglificznym, który oznacza³ noc, zimno, biernoœæ, zgon, królestwo nocnego S³oñca, boga Ra (Re) p³yn¹cego noc¹ w

³odzi przez podziemny Nil z zachodu na wschód (W. Kopaliñski, 1990. „S³ownik symboli”, Wyd. „Wiedza Powszechna”, Warsza- wa). W staro¿ytnej Babilonii sowa by³a zwiastunem œmierci. Do tego mitu nawi¹za³ William Szekspir, zapowiadaj¹c w dziele pt.

„Juliusz Cezar” œmieræ imperatora „Wczoraj w samo po³udnie sowa siad³a na tynku pohukuj¹c i kwil¹c”. Krzyk sowy w nocy uto¿samiano z krzykiem kobiety zmar³ej w po³ogu lub rozpacza- j¹cej po swym zmar³ym dziecku. „W micie greckim by³a wyrazi- cielem parki Atropos, która przecina niæ ¿ycia ludzkiego. By³a te¿

ptakiem nimfy Kalipso, której wyspa, Ogygia, pe³na by³a symboli

œmierci, a wiêc sów, soko³ów, kormoranów oraz topól” (Kopaliñ- ski 1990).

Mo¿na j¹ wi¹zaæ tak¿e z kazirodztwem, gdy¿ wg greckiej le- gendy sowa to Nyktimene – zaczarowana córka króla Lesbos, bêd¹ca jego na³o¿nic¹. Za karê ucieka ze wstydu przed œwiatem i kryje siê w mrocznych rozpadlinach “Metamorfozy” Owidiusza).

W sowê zamieniona zosta³a tak¿e córka piekarza, gdy odmówi³a chleba dŸwigaj¹cemu krzy¿ Jezusowi (“Sowa by³a córk¹ pieka- rza” – mówi Ofelia. W. Szekspir: Hamlet).

W antycznej Grecji uczyniono z sowy symbol m¹droœci, atry- but Ateny, a tak¿e miasta Aten i tamtejszej Akademii. Greckie powiedzenie: „woziæ sowê do Aten” odpowiada polskiemu – „no- siæ drwa do lasu”, czyli spe³niaæ pracê bezsensown¹ niepotrzeb- n¹ nie przynosz¹c¹ nikomu ¿adnego po¿ytku. Popularnoœæ sowy znalaz³a odbicie w umieszczeniu jej wizerunku na monetach at- tyckich. St¹d ³aciñskie powiedzenie „noctua volat” (sowa fru- wa), znaczy³o w przenoœni: pieni¹dz zmienia w³aœciciela – ktoœ

bierze ³apówkê. Obserwuj¹c nasz¹ rzeczywistoœæ, mo¿na œmia³o powiedzieæ, ¿e „w powietrzu a¿ roi siê od sów”.

Jako ptak m¹droœci, a nie korupcji i œmierci, sowa jest wyobra-

¿eniem nauki i nocnych studiów. Bêd¹c ptakiem Ateny, zapewne chodzi tu o puszczyka (Strix aluco) lub pójdŸkê, jest wyobra¿e- niem wiedzy racjonalnej (w przeciwieñstwie do wiedzy intuicyj- nej reprezentowanej przez or³a), a tak¿e wiedzy tajemnej, gnozy.

Sowa by³a tak¿e atrybutem Asklepiosa, a wiêc i medycyny. Od czasów antycznych do wspó³czesnych utrzymuje siê jej zwi¹zek z muzami, filozofi¹, sztuk¹ i literatur¹ (Kopaliñski 1990).

W interpretacji chrzeœcijañskiej sowa przybiera sprzeczne zna- czenia. Jest przede wszystkim atrybutem nauki œwieckiej w prze- ciwieñstwie do teologii reprezentowanej przez krzy¿. Dlatego wed³ug niektórych osób jest symbolem braku wiary i reprezentuje tych, którzy nie pragn¹ œwiat³a zbawienia (mowa tu o heretykach, mêdrcach i filozofach). Lwi dostrzegli w niej atrybut œwiêtego pustelnika, a nawet Chrystusa w nocnej pomroce cierpienia. “Jesz- cze inni, zw³aszcza w œredniowieczu, upatrywali w niej symbol Synagogi g³osz¹cej chwa³ê Prawa, ale nie dostrzegaj¹cej œwiat³a ewangelii; by³a wyobra¿eniem z³oœci, k³amstwa, oszustwa, hipo- kryzji, Szatana jako Ksiêcia Ciemnoœci” (Kopaliñski 1990). Z tym ostatnim symbolem wi¹¿e siê pewien przes¹d. Otó¿ jeszcze nie- dawno do wrót stodó³ przybijano gawrona. Jako towarzysz cza- rownic, mia³ on odpêdziæ (parali¿owaæ) z³e moce uto¿samione z diab³em, pojawiaj¹cym siê pod postaci¹ puszczyka. Ów przes¹d, powszechnie pokutuj¹cy do po³owy XX w. (a nawet i obecnie!?), wynika z przyrodniczych obserwacji – podczas dnia stada pta- ków, m.in. gawronów, czêsto napastowa³y samotn¹ sowê.

Nasza sowa, ptak kontrowersyjny – jak widaæ, jest zarazem symbolem samotnoœci, czujnoœci, milczenia, rozmyœlania, umiar- kowania, m¹droœci, œwieckiej nauki, wiedzy racjonalnej, medy- cyny, nocnych studiów, jak i niewiedzy, niewiary, jasnowidzenia i proroctwa, sk¹pstwa, korupcji, podstêpu, rozpaczy i gniewu, z³ej wró¿by, demona (diab³a), a nawet œmierci, Przypuszczam, ¿e wiêk- szoœæ z Pañstwa przychyli siê do wypunktowania tych “pozytyw- nych cech” i przypisania ich naszym sowom ozdabiaj¹cym poli- techniczne sztukaterie. A swoj¹ drog¹– sowa, pospolity ptak, a jak wiele potrafi³a dokonaæ “zamieszania” w sferze kultury – w mi- tologii, literaturze, obyczajowoœci itp. A czy ³aciñska nazwa rzêdu sów.. Striges, nie kojarzy siê Pañstwu z ludow¹ nazw¹

„strzyga”?

Marcin S. Wilga Wydzia³ Mechaniczny

* Kilka lat temu prof. Krystyna B. Mêdrzycka, kierownik centrum Ochrony

Œrodowiska PG, pokaza³a mi sowê, prawdopodobnie puszczyka, zamiesz- kuj¹c¹ kana³ wentylacyjny na dachu budynku Chemii A. Tak wiêc zwi¹zki naszej uczelni z sowami wyra¿aj¹ siê nie tylko poprzez detale architekto- niczne. ale te¿ poprzez luŸne kontakty z prawdziwymi, ¿ywymi ptakami.

PójdŸka (Athene noctua,) – sztukateria w korytarzyku przy bocznym wejœciu do Gmachu G³ównego PG (fot. autor)