Technologia komputerowa i szkolenie w tym zakresie personelu w organizacjach pracy zrzeszonej

A C T A U N I V E R S I T A T I S - L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 99, 19B9

Janez J e r e b

TECHNOLOGIA KOMPUTEROWA I SZKOLENIE W ПМ ZAKRESIE PERSONELU W ORGANIZACJACH PRACY ZRZESZONEJ

A, Technologia komputerowa - kró tk a d e f i n i c j a t e r m i n u j tematu

Wpływ nowoczesnej t e c h n o l o g i i na Z y c ie 1 pracę naszego 1 p r z y s z ł y c h pokoleń b y ł w o s t a t n i c h l a t a c h c z ę s to dyskutowany. 0 - oucniu wydaja s i ę , i i m ik r o e le k t r o n ik o j e a t tym rodzajom t e c h ­ n o l o g i i , k t ó r y s z c z e g ó ln i e in te n s y w n ie wkracza w praw ia wszystkie d z i e d z in y lu d zn ieg o i y c i a i p r a c y . Nie przez przypadek w ięc l i c z ­ ne rozprawy naukowe zajmują s i ę efektam i i zmianami techniczno-- t e c h n o lo g i c z n y m i, o rg a n iz a c y jn y m i t s o c j o l o g i c z n y m i , wywołanymi wprowadzeniem m i k r o e l e k t r o n i k i zarówno do d z i a ł a l n o ś c i produkcyj­ n e j , ja k i k i e r o w n i c z e j czy u słu g ow e j.

O p i e r a j ą c s i ę na t y c h rozprawach moina s t w i e r d z i ć , że m ik ro ­ e l e k t r o n i k a ma zarówno ż a r l i w y c h obrońców, k t ó r z y wskazują na

l i c z n e k o r z y ś c i p ły n ą c e z wprowadzenia t e j nowej tech n o lo g ii, jak i l i c z n y c h p rze ciw nik ów , poddających te k o r z y ś c i w w ą tp liw o ś ć . Zw olennicy p o d k r e ś l a ją f a k t , te m i k r o e l e k t r o n i k a j e s t obecnie kluczową t e c h n o lo g i ą , u m o ż liw ia ją c ą o s ią g a n i e w ię k s z e j w ydajnoś­ c i w w i e l u s f e r a c h d z i a ł a ń gospodarczych i usługowych. Uważają o -

n i , i i wzrost w y d a jn o ś c i j e s t koniecznym warunkiem zapewnienia

k o n k u r e n c y j n o ś c i tyc h d z i a ł a ń , w ogóle warunkiem ic h p r z e tr w a n ia

* P r o f . , Wydział O r g a n i z a c j i U n iw e r s y t e t u w M a r ib o r z e , J u ­ g o s ła w ia .

i delszegn rozwoju t je d n e j s t r o n y , n jedyną w swoim rodzaju a l ­ ternatywą zachowania i s t n i e j ą c y ę h stanowisk pracy т d r u g ie j .

B io r ą c pod uwagę aspekt te c h n o lo g ic z n y , wprowadzenie m ikro­ e l e k t r o n i k i powinno p r z y n ie ś ć lic z n e u s p ra w n ie n ia , j e ś l i chodzi o n i ť z awodnuść , m ożliwości zastosowania i fun kcjo n aln o ść różnych maszyn i urządzeń, powinno też p rz y c z y n ić s i ę do oszczędności «- n e r g n i surowców, a także do ochrony n atu ra ln eg o środowiska; po­ winno także uwolnić cz ło w ie k a od u c i ą ż l i w e j p racy i zapewnić mu możliwość wykonywania p racy b a r d z ie j t w ó r c z e j, jako że twórczy aspekt p racy j e s t , i c i zdaniem, o b ie k ty w n ie uwarunkowany z a s t o ­ sowaniem t e j w ła ś n ie nowej t e c h n o lo g i i.

W p r z e c iw ie ń s t w ie do zwolenników, s c e p ty c y t r a k t u j ą m ikroe­ le k t r o n i k ę ja ko n a jw ię k s z e n ie b e z p ie c z e ń s tw o , k tó r e spowoduje m. in . zm n ie jsze n ie l i c z b y m ie js c pracy w różnych d z ie d z in a c h . Za­ k ł a d a j ? o n i, że li c z n e wartościowe u m ie ję tn o ś c i zawodowe s ta r ą s i ę zbyteczne - m iarę, gdy coraz w ię c e j zadań wykonywanych bę­ d z ie przez maszyny i u rządzenia udoskunalone przez zastosowanie m i k r o e l e k t r o n i k i . Wskazują oni je d n o c z e śn ie na rosnące uzależnie­ n ie cz ło w ie ka od urządzeń tech n iczn ych i o s t r z e g a j ą przed s y t u a ­ c j ą , kied y to n ie c z ło w ie k będzie r z ą d z i ł środkami tech niki, locz one n i m i .

M ik r o e le k t r o n ik a powoli s t a j e s i ę synonimom tzw. technologii komputerowej poprzez o d k ry c ie SK ła d n ik a p a m ię c i, i n t e g r a c j ę ob­ wodów drukowanych o bardzo dużej g ę s t o ś c i i d z i ę k i m ikrop roceso­ rom. Mówiąc d o k ła d n ie , " t e c h n o lo g ia komputerowa" to termin u- żywany o s t a t n i o , s z c z e g ó ln ie w pracach z a g r a n ic z n y c h , d la o k r e ­ ś l e n i a komputerowego p r z e tw a rz a n ia danych i m i k r o e l e k t r o n i k i . Podstawową cechą t e c h n o lo g ii komputerowej j e s t to, iż j e j funk­ cjonowanie związane j e s t z przetwarzaniem i przekazywaniem i n ­ form acja. 9ez wzglęou na różnorodność sposobów stosowania t e j t e c h n o l o g u o p ie ra s i ę cna przede wszystkim na d o s t a r c z a n iu , p r z e t w a r z a n iu , przekazywaniu i p r z e k s z t a łc a n iu i n f o r e a c j i poprzez syg n ały e l e k t r y c z n e .

*ia podstawie t a M f.ij d e f i n i c j i na te c h n o lo g ię komputerową s k ł a d a j ą s i ę przede wszystkim s p rz ę t komputerowy i oprogramowa­ n ie w ramach systemów przaznaczonych do;

- przenoszenia danych,

- kom unikacji i t e le k o m u n ik a c ji, - kie ro w a n ia procesami p r o d u k c j i, - s y g n a l i z a c j i i z d a ln e j k o n t r o l i .

M ik r o e le k t r o n ik a w sp iera t a k i e funkcjonow anie lic z n y c h ma­ szyn i urządzeń zarówno w przem yśle, t r a n s p o r c i e , a d m i n i s t r a c j i czy medycynie, ja k i w innych s f e r a c h d z i a ł a l n o ś c i , z urządze­ niami używanymi w gospodarstwach domowych w łą c z n ie . le c h n o lo g ia komputerowa wkracza w ięc w prawie w s z y s tk ie d z ie d z in y l u d z k i e ­ go Ż y c ia i p r a c y , d la t e g o teZ uważa s i ę J ą za podstawowy czynnik tzw. t r z e c i e j r e w o l u c j i przem ysłow ej.

każda z poprzednich r e w o l u c j i przemysłowych p r z y n i o s ł a ze sobą piwne k o r z y ś c i , a l e s tw o r z y ł a również l i c z n e problemy, s z c z e g ó ln i e w o k r e s i e a d a p t a c j i poszczególnych je d n o s te k i c a ­ ł y c h sp ołeczeń stw do nowych warunków p r o d u k c j i . T r z e c ia re w o lu ­ c j a przemysłowa m e będzie z ptiwnością w y jątkie m w tym względzie, wręcz p r z o c iw n ie , wydaje s i ę , że problemy związane z p r z y s t o s o ­ waniem s i ę będą w iększe n iż k i e d y k o l w i e k . ChociPŻ l i c z n e w ą t p l i ­ wości d otyczące wprowadzenia t e c h n o l o g i i komputerowej wydają s i ę być u zasadnione, n i e powinny w żadnym wypadku wywoływać w nas a w e r s j i do r o z w i j a n i a tego k ie r u n k u , co odnosi s i ę nawet w w ię k ­ szym s to p n iu do naszego k r a j u n iż do innych wyżej r o z w i n i ę t y c h przemysłowo państw. Warunki d alszeg o rozwoju są wyraźne, większa wydajność p r o d u k c j i i le p s za j a k o ś ć wyrobów, a rów no leg le w i ę k ­ szy e k s p o rt i s k u t e c z n i e j s z a ko nk uren cja na rynkach m ię d zyna ro­ dowych. K o n k u re n c y jn o ś c i n i e bę d zie można o s ią g n ąć bez z a s t o s o ­ wania t e c h n o l o g i i komputerowej, c h o c ia ż w różnym s to p n iu w posz­ cz e g ó ln y c h b r a n i a c h .

Celem tego opracowania n i e j e s t omawianie szczegółowych p r o ­ blemów związanych z te c h n o lo g i ą komputerową, d o ty c z ą c y c h a sp ek­ tów t e c h n i c z n o - t e c h n o lo g ic z n y c h , ekonomicznych, o r g a n i z a c y jn y c h czy s p o łe c z n y c h . Omówimy t y l k o n i e k t ó r e za d a n ia d z i a ł a l n o ś c i i n ­ s t r u k t a ż o w e j w o r g a n i z a c j a c h p rac y Z rz e s z o n e j COAL) w o k r e ­ s i e a d a p t a c j i pracowników do nowej t e c h n o l o g i i . Zanim rozpocznie­ my tę d y s k u s j ę , omówimy te d z ie d z in y d z i a ł a l n o ś c i , k t ó r e są z a ­ s a d n ic z o związane z t e c h n o lo g i e komputerową, ponieważ t y l k o w

2-lb Jane/ Jereb

ten sposób możemy u zasad n ić konieczne zwiany w a k t u a l n e j s t r u k ­ tur*«; kwa J i f i k a c j i k a d ry , zgodnie z nowym ch arakterem j e j p r a c y .

8. C e le , s f e r y zastosowania i problemy kadrowe

towarzyszące wprowadzaniu nowoczesnej t e c h n o l o g i i komputerowej

Główno przyczyny wprowadzenia t e c h n o l o g i i komputerowej, jako Jednego z n ie u n i k n i o n y c h warunków i s t n i e n i a i d alszego rozwoju p rod uk cyjn ych i n ie p r o d u k c y jn y c h systemów p r a c y , z o s t a ł y już o- g ó l n i e omówione we w stęp nej c z ę ś c i opracowania: wzrost p r o d u k c ji i J a k o ś c i , a d z i ę k i temu zapew nienie k o n k u r e n c y jn o ś c i na rynkach kra jo w y c h i z a g r a n ic z n y c h . I s t n i e j ą tez inne powody - jednym z w a ż n ie js z y c h j e t i t t o , te a k t u a l n y , wyjątkowo dynamiczny rozwój nauki i t e c h n i k i wywołuje z a k łó c e n ia na rynku, co wymaga odpo­ w iedniego p rzy sto so w an ia t e c h n o l o g i i , o r g a n i z a c j i p rac y oraz w i e ­ dzy i u m ie j ę t n o ś c i kadry do zm ienionych warunków p r a c y . S z y b k ie p rz y s to s o w a n ie do nowych o k o l i c z n o ś c i , p o l e g a ją c e na podejmowa­ n iu w ła ś c iw y c h d e c y z j i , planowaniu sposobów r e a l i z a c j i i e f e k ­ tywnym k ie r o w a n iu i z a r z ą d z a n iu , j e s t możliwe t y l k o wtedy, gdy dysponuje s i ę odpowiednimi systemami kom u n ikacji i i n f o r m a c j i . W łaściw e w y k o rz y s t a n ie tyc h systemów j e s t podstawowym celem s t o ­ sowania t e c h n o l o g i i komputerowej (schemat 1 ) .

Podejmowanie w ła ś c iw y c h d e c y z j i , d z i ę k i którym systemy p racy mogą być przystosowane do zmienionych warunków rynkowych i t e c h ­ n o lo g i c z n y c h , n i e j e s t ob ecn ie*m o żliw e, j e ś l i n ie dysponuje s i ę odpowiedni mi in fo rm a c ja m i. Dostęp do t a k i c h i n f o r m a c j i można za­ pewnić j e d y n i e poprzez odpowiednio ułożone systemy i n f o r m a c j i , d z i a ł a j ą c e na b a z ie nowoczesnej t e c h n o l o g i i komputerowej.

Spróbujemy t e r a z p rz e a n a liz o w a ć k ró tk o n i e k t ó r e problem y, z k tó r y m i b o r y k a ją s i ę o r g a n i z a c j e p racy zrz e s z o n e j w t r a k c i e wpro­ wadzania nowej t e c h n o l o g i i . Pierwszym proclemem j e s t t o , czy o r ­ g a n i z a c j a dysponuje w y s t a r c z a j ą c ą l i c z b ą eksp ertów , k t ó r z y z d o l ­ n i są dc p o d j ę c i a d e c y z j i i z r e a l i z o w a n i a t a k i c h zadań, j a k np. wybór, zakup, a patem e k s p l o a t a c j a nowej t e c h n o l o g i i . DuZe o r g a ­ n i z a c j e p rac y z r z e s z o n e j z pewnością p o s i a d a j ą t a k i c h eksp ertów , jednak prublemy związane z wprowadzaniem nowych t e c h n o l o g i i są tak bardzo skomplikowane, te nawet n a j b a r d z i e j w y k w a lif ik o w a n i

S c h e m

Ad a p ta cja do nowych warunków

AoaptanJa - rozwój demograficzny - kadrą - popyt/oodaż - ko nkurencja - surowce - procesy p rac y - ś ro d k i pracy - e n e rg ie Rynek Technologia

Zarządzani« - k ierow H nie P la n o w a n ie Podejmowanie d e c y z j i In fo r m a c ja - komunikacja

1

Orgam гас j a

j

_{.. . . i}

₁

- s t r u k t u r a - procesy - ®etody - t e c h n i k i - wi łMiza - или* ję t n u ś c i - spr-iwnoftć - w a r t o ś c i , zasady e k s p e r c i mogą o s t a t e c z n i e p odjąć błędną d e c y z j ę , n i e w«zmą pod uwagę w*ł/yj»tt" Ic h aspektów kompleksowego p rz e tw a rz a n i a danych i i n f o r m a c j i . I w i a r d í e n i e to można by z i l u s t r o w a ć lic z n y m i c h y ­ bionymi d e c y z ja m i, dotyczącym i i n w e s t y c j i w o r g a n i z a c j a c h pracy zarówno w k r a j u , jok i za g r a n i c ą , k t ó r y c h n i e nożna w w i e l k i c h o r g a n i z a c j a c h p rac y u s p r a w i e d l i w i ć arakiem eksp ertów .

Р г о Ы е п ekspertów przygotowanych dn w ybrania i wprowadzenia o d p o w ie d n ie j ts c h n o in iH i r y s u j e s i ę w y r a ź n i e j w ntałych i éred- n ic h o r g a n i z a c j a c h p r a c y . Jednym ze sposobów rozw iązyw ania t e j sprawy j e s t zwrócenie s i ę z prośtią a pomoc do odpowiednich i n ­ s t y t u c j i lub nawet in d yw id u a ln yc h eksp ertów . Jednak t a k i e r o z ­ w i ą z a n i a c z ę s to wywołują k o l e j n e t r u d n o ś c i : pomoc ekspertów z zewnątrz j e s t c z ę s t o zbyt kosztowna, ponadto rtie są oni dostatecz­ n i e zaznajom ieni г I s t n i e j ą c ą w p r z e d s i ę b i o r s t w i e p r a k ty k ą i t e c h n o l o g i ą , mogą s t r a c i ć k o n t r o l ę nad in w e s t y c ja m i i t d .

Innyra w /jáciem z s y t u a c j i , k t ó r e n i e odnosi s i ę w y łą c z n ie do małych o r g a n i z a c j i p r a c y , j e s t , w przypadku niadysponowania od­ pow iednią l i c z b ą e ksp ertów , zdolnych do wykonania zadań

związa-fiycli z wprowadzeniiím nowych t e c h n o l o g i i , u n ik a n ie przez j a k i ś czas podejmowania j a k i c h k o l w i a k . d z ia ła ń w tym z a k r e s i e . VI ten sposób o r g a n i z a c j e u c i e k a j ą przed ryzykiem towarzyszącym wdraża­ n iu każd ej nowej i n w e s t y c j i t e c h n o l o g i c z n e j , a le je d n o c z e śn ie stopniowo t r a c ę one ko nta k t z l e p i e j ro z w in ię ty m i p r z e d s i ę b i o r ­ stwami i z rynkiem. W c z e śn ie j czy p ó i n i e j są więc zmuszone wpro­ wadzić nową t e c h n o l o g i ę • S y t u a c j a taka przypomina p a s a ż e ra , ktrt- ry b i e g n i e za ruszającym p ociągiem i wsiada do n ieg o już w b i e ­ gu. Z powodu p a n i k i wywołanej m o ż liw o ś c ią u c i e c z k i pociągu r y z y ­ ko i k o sz ty są z r e g u ły zn aczn ie wię ksze n iż gdyby p rzy sto s o w a ­ n ie do nowej t e c h n o l o g i i n a s t ą p i ł o we właściwym c z a s i e . 55 50 40 30 20 10 O rgan izacja P*acy planowana wprowadzone

m

m

H

a

n

d

e

l

:

— tprm rleż — zakup — matur M y

P

1 .

j

1 P

r

o

d

u

k

c

j

a

:

— planowania (projektowanie) — opracowania — konierwHcja (remonty) — sterowanie i kontrola 1 2 2 3 4 4 5 » R y s , 1. Uprowadzenie nowej t e c h n o l o g i i w RFN 1964-1990 (według "tlsue Te c h n o lo g ie n " 1985) 1 - poszczególne t e c h n i k i (MC, analogowa i c y fr o w a , h y d ra u ­ l i k a , pneum atyka)i 2 - COP, banki danych, PC, MC, systemy i n f o r ­ m a c j i ; 3 - CAD ( o r o je k t o w a n i e wspomagane komputerem - CAM, NC), s te r o w a n ie numeryczne (CMC), s te r o w a n ie numeryczno za pomocą kom­ p u t e r a , P P 5 , systemy s te r o w a n ia i k o n t r o l i ; 4 - s p r z ę t b iu ro w y, nove śrc-riki; b - ncwc p ro c e sy p r o d u k c j i ; í - nowe m a t e r i a ł y

Innysr z ja w is k ie m , wywołującym poprzez swoje konsekwencje t c u d n o ś c i kadrowa, j e s t t ra k t o w a n ie przez l i c z n e org anizacje pra­

cy wprowadzenia nowych t e c h n o l o g i i gió w nie Ja k o problemu t e c h ­ n ic z n o - te c h n o lo g ic z n e g o . Często s i ę zdarza, że o r g a n i z a c j e n ie d o s t r z e g a ją różnych nie o czekiw an ych i niepożądanych r e z u lt a tó w zastosow ania nowej t e c h n o l o g i i , np. w a s p e k c ie o r g a n i z a c j i pracy czy kadrowym. N ie chcemy przez to p o w ie d z ie ć , te osoby, k t ó r e podejmuję d e c y z ję o wdrożeniu nowej t e c h n o l o g i i , n i e zd ają sob ie sprawy z tego, że p roces ten będzie wymagać intensywnego p r z y ­ s to so w ania kadry i . o r g a n i z a c j i , jednak dane d otyczące ro d za ju , t r e ś c i , rozmiarów, czasu i kosztów r e o r g a n i z a c j i i adaptacji p e r ­ son elu są o w i e l e b a r d z i e j skąpe i enigmatyczne n iż te odnoszące s i ę do t e c h n i k i i t e c h n o l o g i i . W żadnym p r z e d s i ę b i o r s t w i e n i e da s i ę uniknąć p r z e j ś c i a przez e tap p rzygotow ania kadry do nowej t e c h n o l o g i i . Zazwyczaj d o t y c z y ' t o kadry już z a t r u d n i o n e j , k tó r ą n a le ż y przystosować do nowych t e c h n ik i t e c h n o l o g i i w odpowiedni sposób i odpowiednio w c z e ś n ie j .

Nowa t e c h n o l o g i a , z nowymi m a t e r i a ł a m i , u r z ą d z e n ia m i, meto­ dami i procesrm i p rac y wymaga i n n e j w ied zy, u m i e j ę t n o ś c i , spraw­ n o ś c i , a także c z ę s to zmiany zasad i stosunku pracowników do pra­ cy p raw ie we w s z y s tk ic h s f e r a c h d z i a ł a n i a , począwszy od produk­ c j i a na s z k o le n iu kadry skończywszy. S z k o l e n i e pracowników j e s t jednak procesem d ługotrw ałym . D la te g o też każda o r g a n i z a c j a p r a ­ cy pownn3 posiad ać długoterminowe p la n y te c h n o lo g ic z n e i o r g a ­ n i z a c y j n e , a także odpowiednie do n ic h p la n y r o z w i j a n i a k a d ry . Podstawowym w arunkiea dobrego zaplanowania s z k o l e n i a z a ło g i j e s t dokładna znajomość s t r u k t u r y k w a l i f i k a c j i w s z y s tk ic h z a t r u d n i o ­ nych zarówno z punktu w id zen ia s t r u k t u r y ju ż i s t n i e j ą c e j , ja k i nowej t e c h n o l o g i i .

Na podstawie tych rozważań można wysnuć w niosek , że k o n ie c z ­ ne j e s t przeprowadzenie d ok ła d ne j a n a l i z y zmian o r g a n i z a c y jn y c h i s t r u k t u r y z a t r u d n i e n i a wymaganej przez nową t e c h n o lo g i ę przed J e j wprowadzeniem. Na k o le jn ą fazę będzie s i ę s k ł a d a ł o wybranie w ł a ś c i w e j t e c h n o l o g i i i u s t a l e n i e t a k i c h zasad p o s tę p o w a n ia , któ­ re pozwolą w p r z y s z ł o ś c i uniknąć kłopotów kadrowych i o r g a n i z a ­ c y j n y c h . Tak w ięc r e a l i z a c j a s t r a t e g i i postępowania w t r a k c i e fazy planow ania wprowadzenia nowej t e c h n o l o g i i s t a j e s i ę zada­ niem p ie rw s z o rz ę d n e j ra n g i w d z i a ł a l n o ś c i s z k o le n io w e j w o r g a n i ­ za c ja c h p rac y z r z e s z o n e j.

S c h e m a t 2 łlowa te c h n o lo g ia • i /imany s t r u k t u r y

k w a l i f i k a c j i pracowników poszczególnych d ziałów

Prod uk cja

te c h n o lo g ia komputerowa «stawia c ń in e c e l s X wy*o«ji, a takz-s da je różne szanse poszczególnym gałęzio m p r o d u k c ji m a t e r i a l n e j x n i e m a t e r i a l n e j . W ramach t e j pracy n ie tea m ie js c a ria w y l i c z e n i e w s z y s tk ic h m ożliw ości zastosowania t e a h n o l o o i i komputerowej od­ d z i e l n i e w poszczególnych b r a n ia c h , c h o c ia ż t a k i e p r z y k ła d y n a j ­ l e p i e j z i l u s t r o w a ł y b y rsasza tezę. Mo/emy j e d y n i e rozwaz&ć te rooMiwoirCi w sposób ogólny.

Zastosowanie danej c z ę ś c i t e c h n o l o g i i komputerowej j e s t u- n i wer solne i n a s t ę p u je jed n o c z e śn ie w r ó in y c b d z ie d z in a c h - ta sprawa będzie więc n a jp ie r w k rótko omówiona. N as tęp n ie zajmiemy s i ę podstawowymi d z i a ł a n i a m i , k t ó r e w y stę p u je p raw ie w k a i d e j o r g a n i z a c j i p r a c y , a a? to: p la n o w a n ie , p rzy g o to w a n ie, p r z e p ro ­ wadzenie i s p ra w d z e n ie . Ograniczymy s i ę j e d y n ie do t e j t e c h n o lo ­ g i i komputerowej, k t ó r a j e s t s p e c y f ic z n a d la danego rod za ju j u i wymienionych d z i a ł a ń . Wspńlns cechą tych d z i a ł a ń , a t a k i e rozwo­

j e , s z k o l e n i a k a d ry , s p rz ed a ż y , zakupu, o p e r a c j i finansowo-roz- t i t / e n i j w y c h , k s ię g o w o ś c i , a d m i n i s t r a c j i i i n f o r m a c j i , j e s t to , i i w iększość z n ic h ma c h a r a k t e r a d m i n i s t r a c y j n y . D z i a ł a n i a ad­ m i n i s t r a c y j n e zazwyczaj aiaję znaczny u d z i a ł w s t r u k t u r z e wykony­ wanej p r a c y , s tą d podczas n a s z e j d y s k u s j i o poszczeg óln ych no­ wościach ЬцЛ/temy tak /s nowić o m oz liw ościa ch wprowadzenia tech- n oiogi'. komputerowej w t e j d z i e d z i n i e .

E l

N ie w ła ś c iw e oprogramowanie Opór pracowników Zewnętrzna komunikacja i współpraca K ie ro w a n ie K o n u n ik a c ja wownętrzna_____ S z k o le n ie i d o s k o n a le n ie kadry O r g a n iz a c ja p rac y . S t r a c h przed niepewną p r z y s z ł o ś c i ą P o d z i a ł p racy K a l k u l a c j a kosztów n i e w ł a ś c i w i e dobrany nprzęt Konserw acja i remonty

n ie d o k ła d n ie o b l ic z o n a koszty i n w e s t y c j i W s p ó ł d z i a ł a n i e z kierownictwem Treść p racy P r z y j ę c i e zmian K ie ro w a n ie projek tam i Informowanie pracowników

Rys. 2. Problemy związane z wprowadzeniom nowej t e c h n o l o g i i komputerowej

1 - zakres d z i a ł a n i a k i e r o w n i c t w a , 2 - zakres d z i a ł a n i a kad­ r y , 3 * zakres d z i a ł a n i a o r g a n i z a c j i , 4 - zak res -techniki

n a j b a r d z i e j u n iw e rs a ln ą część t e c h n o l o g i i komputerowej s t a ­ nowią komputery. N ajm niejsze z n i c h , t j . e l e k t r o n i c z n e kompute­ ry kieszonkowe ( k a l k u l a t o r y ) , od dawna p o z o s t a w i ły w t y l e k a l k u ­ l a t o r y lo g ary tm ic z n e czy mechaniczne. Obecnie trudno już nawet z a l i c z a ć j e do urzgdzeó nowoczesnej t e c h n o l o g i i (ch oć n ie można tego o d n ie ść do m od e li, k t ó r e p o s ia d a ją i n s t r u k c j e w s z y s tk ic h o- p e r a c j i na j e d n e j t y l k o p a s t y l c e - c h i p ) . Wspominamy o n ic h t y l ­ ko d l a t e g o , że stanowig doskonałą i l u s t r a c j ę tego, ja k nowy wy­ rób o p a r ty na nowoczesnej t e c h n o l o g i i j e s t w s t a n i e zawojować w bardzo krótkim c z a s i e c a ł y światowy ryn e k . W tym momencie nasuwa s i ę t y l k o jednú, k r ó t k i e r e t o r y c z n e p y ta n ift: co s t a ł o s i ę z producentami k a l k u l a t o r ó w , k t ó r z y n ie w p ro w a d z ili nowej tech no­ l o g i i na c z a s ?

W d z i e d z i n i e "praw dziw ych" komputerów, t j . t a k i c h , k t ó r e można zaprogramować, mikrokomputery (komputery o s o b i s t e ) , k tó r e

przew yższają swoją pojemnością duże komputery sprzed 10 l a t , r o ­ ln ą obecnie f u r o r ę , co znów pociąga za sobą w i e l e zmian, s z c z e ­ g ó l n i e w z a k r e s ie o r g a n i z a c j i automatycznego p r z e tw a r z a n ia aa- nyr.ii, ponieważ u m o ż liw ia ją one p r z e j ś c i e od p r z e tw a rz a n ia s c e n ­ tra liz o w a n e g o do zris c e n tra liz o w a n e g o . Urządzenia końcowe ( t e r m i ­ nal«), k t ó r e niedawno je s z c z e b y ły t y l k o urządzeniami wejściuwo-

-w yjśctow ym i, s t a j ą s i ę same w sobie komputerami.

S c h e m a t 3

S c e n tr a liz o w a n e i zd e c e n tra liz o w a n e p r z e tw a r z a n ie danych

W przypadku zd e ce ntralizo w a ne g o p rz e tw a r z a n ia dane są w y b ie ­ ran e , układane i w stęp nie przetwarzane przez mikrokomputery u s y ­ tuowane bezpośrednio na stan ow isk ach p r a c y . Innymi s ło w y , t e c h ­ n ik a p r z e tw a r z a n ia danych j e s t w ten sposób zintegrow ana w kon­ k r e tn e d z i a ł a n i a bez względu na m ie js c e wykonywania. W n ied łu g im

• •

c z a s ’.e iBikrnkofiputery znajdą s i ę p r a k t y c z n i e we wozy9 l k i c h d z i a ­ ła c h każdej o r g a n i z a c j i p r a c y , tlie t rz e b a więc podkrej&ieć, co to oznacza z punktu w id z en ia s z k o l e n i a p e rs o n e lu .

Zrozum iała j e s t , że n i e u s t a n n i e w z r a s t a j ą pojemności dużych komputerów ( r ó w n o le g le ze spadkiem i c h c e n ) . Hysoki s to p ie ń i n ­

t e g r a c j i składników m i k r o e le k t r o n ic z n y c h p r z y s p i e s z a p r z e tw a r z a ­ n i e , redut'uje czas dostępu i zwiększa pojemność je d n o s te k pamię­ c i . Stosow anie nowoczesnego s p rz ętu komputerowego o t a k i c h du­ żych pojamr,ościach autom atycznie stw arza problemy kadrowe. Posz­ czególne o r g a n i z a c j e p r a c y , a także sp ołeczeń stw o ja k o c a ł o ś ć , powinny zw rócić większą n iż ob ecn ie uwagę na k s z t a ł c e n i e i do­ s k o n a le n ie ksd ry z a t r u d n i o n e j przy p r z e tw a r z a n iu danych. .

S z c z e g ó ln ie ważną (choć w naszym k r a j u n ie z b y t c z ę s to p o r u ­ szani}) k w e s tią j e s t to , Ja k a kadra potrzebna j e s t do p rac y przy dużych systemach komputerowych. N i e w ą t p l i w i e p r o f e s j o n a l n i e p r z e s z k o le n i t e c h n i c y i i n ż y n i e r o w ie s p e c j a l i z u j ą c y s i ę w prze- tw arza n iu danych są p o trz e b n i w programowaniu i in fo rm a ty c e . Po to by k o r z y s t a ć e fe k t y w n ie z i s t n i e j ą c e g o ob e cn ie i wprowadzane­ go w p r z y s z ł o ś c i s p r z ę t u , ta kadra m e w y s t a r c z y . R a c jo n a ln e b yłoby w ię c s z k o le n ie w przyspieszonym tempie fachowców, k t ó r z y oprócz podstawowej wiedzy z zakresu s w o je j d z i e d z in y p o s i a d a ­ l i b y t a k i e wiedzę na temat p rz e tw a r z a n ia danych i i n f o r m a t y k i . Trudno więc zrozumieć, j a k im i argumentami k i e r u j ą s i ę c i wszy­ s c y , k t ó r z y u s i ł u j ą temu przeszkadzać w naszym s ys te m ie k s z t a ł ­ c e n i a technicznego i in form atycznego ( d z i e d z i n a , k t ó r a na polu p rz e tw a r z a n ia danych ma n a jd łu ż s z ą t r a d y c j ę w naszym k r a j u ) . Bez fachowców u m iejących zorganizować systemy p rz e tw a r z a n ia danych, a k tó r z y oprócz tego opanują inny zawód, w c z e ś n ie j czy p ó ź n i e j ( j a k to s i ę c z ę s to z d a r z a ło w innych d z i e d z i n a c h ) , s p r z ę t do p r z e tw a r z a n ia danych będzie w ykorzystany w p o ło w ie swoich m o ż l i ­ w o ś c i. Problem k s z t a ł c e n i a i s z k o le n ie kadr n i e d o ty c z y t y l k o młodego p o k o le n ia . J e s t cechą c h a r a k t e r y s t y c z n ą t e j d z i e d z in y (a również i i n f o r m a t y k i ) , ze wiedza bardzo szybko s i ę d e z a k t u a l i ­ z u je . D la te g o też jednym z podstawowych zadań szk o lenio w ych w or­ g a n i z a c j i p rac y j e s t zapew nienie permanentnego d o s k o n a le n ia i do­ datkowego s z k o le n ia p e rs o n e lu już zatru d nion eg o w d z i e d z i n i e p r z e tw a r z a n ia danych o w i e l e b a r d z i e j in te n s y w n i e n iż p o z o s ta ­

ł e j c z ę ś c i k a d ry .

Inna d z ie d z in a sto so w ania t e c h n o l o g i i komputerowej obejmuje systemy łą c z n o ś c i i t e l e k o m u n i k a c j i , k t ó r e u m o ż liw ia ją p r z e k a z y ­ wanie na o d l e g ło ś ć mowy, tek stó w , obrazów i danych. Nowości t a ­ k i e , j a k : s i e c i danych, v i d e o t e k s t y , t e l e w i z j a kablo wa, łą c z a a u d io w iz u a ln e poprzez s a t e l i t ę i t d . w k rótce wkroczą w s f e r ę wy­ miany i p rzekazyw ania i n f o r m a c j i . I s t n i e j e t u t a j r y z y k o , że za ­ gubimy s i ę w morzu i n f o r m a c j i i n i e będziemy w s t a n i e p od jąć na

czas w ł a ś c i w y c h d e c y z j i . D la te g o kadra p o s łu g u ją c a s i ę tą t e c h ­

n o lo g i ą będzie tak w yszkolona, by n i e t y l k o p o t r a f i ł a o b słu g iw a ć różne u rz ą d z e n ia przekazyw ania i n f o r m a c j i , a l e by także um ieła

wybrać dobre * r ó d ło i n f o r m a c j i , a z niego w ła ś c iw ą wiadomość. No­ woczesna te c h n o lo g io komputerowa w p ły n ie t a k i e w znaczny*» z a k re ­ s i e n* o r g a n i z a c j ę p r a c y . Ola w ie lu z a t ru d n io n y c h , d z i ę k i wyko­ r z y s t a n i u s i e c i i n f o r m a c j i , możliwe będzie wykonywanie zadart w domu zamiast w m ie js c u p r a c y , a różne ze b ra n ia i narady będą s i ę odbywały poprzez przekazywanie mowy i obrazu przy pomocy łą c z y t e le k o m u n ik a c y j n y c h .

Nowości t a k i e ja k d a le k o p is czy poczta e l e k t r o n i c z n a będą odtjrywały dużą r o l ę w p rac y a d m i n i s t r a c y j n e j . Według n i e k t ó r y c h opublikowanych danych możno s t w i e r d z i ć , że ponad obecnych z a ­ j ę ć a d m i n i s t r a c y j n y c h będ zie można wykonywać a utom atycznie przy pomocy t e c h n o l o g i i komputerowej. Oprócz wspomnianych będą to różne systemy p r z e tw a r z a n ia tek stó w , p r z e k s z t a ł c a r i a mowy w tekst p is a n y i o d w ro tn ie . Chociaż byłob y trudno z n a l e i ć e n tu z ja s tó w tyc h zmian, można s o b ie w y o b r a z ić , Już na obecnym e t a p i e rozwo­ ju t e c h n o l o g i i komputerowej, “ e l e k t r o n i c z n ą s e k r e t a r k ę “ . Z punk­ tu w id z en ia zagadnieri kadrowych i s t n i e j ą dwa зровоЬу zautom aty­ zowania p r a c y a d m i n i s t r a c y j n e j : po p ie rw s z e , duża część z a t r u d ­ nionego p e rs o n e lu będzie m usia ła być p rzesz ko lon a w z a k r e s i e s to so w a n ia nowej t e c h n o l o g i i , po d ru g ie - część p e rs o n e lu admi­ n i s t r a c y j n e g o będzie m u s ia ła być przyuczona do wykonywania i n ­ nych z a j ę ć .

Rozważny te r a z n i e k t ó r e m ożliwości zastosow ania t e c h n o l o g i i komputerowej w p la n ow a niu , przygotowaniu do p r a c y , p r o d u k c j i i k o n t r o l i . Pla no w a nie w o r g a n i z a c j i p ra c y można p o d z i e l i ć na k i l k a rodzajów: planow anie p r o d u k c y jn o - p o lit y c z n e ( o r i e n t a c j a p r o d u k c j i , program p r o d u k c j i ) , t c c h n ic z n o - te c h n o lo flic z n e (ro z w ó j wyrobów, pla now anie i l o ś c i ) i ekonomiczne ( i n w e s t y c j e , k a l k u l a ­ c j e ) . Obecnie we w s z y s tk ic h tych d z ie d z in a c h używa s i ę odpowied­ n i c h wspomaganych orzez komputer systemów i n f o r m a c j i . Najbardziej znanymi systemami planow ania wspomaganymi komputerem są :

CAO - p r o je k to w a n ie wspomagane komputerem ( p r o j e k t o w a n i e lub r o z w i j a n i e nowych wyrobów, opracowywanie wzorów),

1 Zakres t e j p rac y n i e obejmuje b a r d z i e j szczegółowego opisu poszczeg óln ych systemów.

CAF. - i n ż y n i e r i a wspomagana komputerom (wzory są p r o j e k t o w a ­ ne przez k a n p u t e r , k t ó r y prze k a zu je j e b ezpośrednio maszynom i urządzeniom produkcyjnym ).

Te dwa systemy są innowacją w p rasy techników i in ży n ieró w różnych s p e c j a l n o ś c i , zajm ujących s i ę projektowaniem i k o n s t r u o ­ waniem nowych produktów, ich zespołów i podzespołów. Konsekwen­ c j e szkoleniow e w yp ływ ające z zastosow ania tych systemów są w ięc d la kadry b a r d z i e j p i t o c z y w is te .

P rzygotow anie óo p rac y zazwyczaj d z i e l i s i ę na t e c h n o l o g i c z ­ ne ( u s t a l e n i e wyrobów, procesów t e c h n o lo g ic z n y c h , s t a n d a r y z a c j a ) i o p e r a c y jn e ( u s t a l e n i e w y d a jn o ś c i, c z asu , p rzygotow anie pod­ miotów p r a c y ) , n a j h a r d z i e j znanymi systemami są t u t a j :

CAP - planowanie ; programowanie wspomagane komputerem, JCJM - zintegrowany system p la n o w a n ia , s te r o w a n ia i k o n t r o l i p r o d u k c ji wspomagany komputerem.

O czyw iste j e s t , to poprzez wprowadzeniu nowoczesnej tec h n o ­ l o g i i do p r o d u k c ji c h a r a k t e r i fu n k c ja przyg otow an ia do p r a c y , a także typowych procedur i metod p rac y c a ł k o w i c i e s i ę zm ienią. Oznacza to, Ze także kadra t u t a j z a tru d n io n a bę d zie d o s k o n a l i ł a swojo u m ie ję t n o ś c i i przystoso w yw ała s i ę do nowuj t e c h n o l o g i i .

N ajw ięk szą l i c z b ę nowości związanych z nową t e c h n o lo g ią kom­ puterową można zaobserwować bezpośrednio w p r o d u k c j i , również w naszych p r z e d s ię b io r s t w a c h . Oto k i l k a przykładów:

MC - maszyny sterowane num erycznie;

CMC - maszyny sterow ane, wspomagane mikrokomputerem; f)HC . maszyny bezpośrednio sterowane num erycznie;

PCC - systemy ste ro w a n ia procesów p r o d u k c j i wspomagane kom­ puterem;

PC/SPS - systc-my programowania i s te r o w a n ia procesów produk­ c j i wspomagane komputerem;

ACG/AĽQ - systemy z b i e r a n i a i o p t y m a l i z a c j i przetworzonych danych ( u s t a l a n i e n arzę d z i i parametrów p r z e t w a r z a n ia ) wspomaga­ ne komputerem;

RC - Systemy s te r o w a n ia robotów przemysłowych; CAM - systemy p r o d u k c ji wspomagane komputerem.

Janez Jereb

d z i e d z i n i e a u to m a ty z a c ji procedur i procesów p r a c y . Automaty i zautomatyzowane ргосезу p rac y b y ły do t e j p ory, z uwagi na sztyw­ ne s t e r o w a n ie , wąsko w y s p e c ja liz o w a n e i ś c i ś l e o g ra n ic z o n e , j e ­ ś l i chodzi o e l a s t y c z n o ś ć w y tw a rza n ia . Stan ten można zmienić d z i ę k i mikrokomputerom - ofe ro w an ie n a s tę p u je zo pośrednictwem programów, k t ó r e mogą być przystosowywano do r ó in y c h wyrobów, a poszczególn e o p e r a c je są kontrolowano przez s e n s o r y . Mikrokompu­

t e r y o b a l i ł y rów nie? zasadę, 2e t y l k o autom atyzacja p r o d u k c ji w i e l k o s e r y j n y c h p a r t i i j e s t rentowna, np. w przemyśle samochodo­ wym, m etalurgicznym czy w różnych g a ł ę z i a c h przemysłu p r z e tw ó r ­ czego.

Sz y b k ie wprowadzenie t e c h n o l o g i i komputerowej do procesów p r o d u k c j i z pewnością stw arza n ajw ię k s z e t r u d n o ś c i , j e ś l i chodzi o z a ł o g ę . Z uwagi na a utom atyzację z m n ie js z y ła s i ę l i c z b a s t a ­ nowisk p racy bezpośrednio p rod uk cyjn ych, le n problem można j e d ­ nak rozw iązać poprzez odpowiednią r e s t r u k t u r a l i z a c j ę z a ło g i lub u p rzed n ie j e j p r z e s z k o le n ie do nowych zadart.

N ie k tó r e nowości t e c h n o l o g i i komputerowej w d z i e d z i n i e kon­ t r o l i i zapew nienia w y s o k ie j j a k o ś c i p r o d u k c j i b y ł y omawiane przy zinteg row an ych systemach przygotow ania 1 s te r o w a n ia produkcją wspomaganych komputerem. Dodajmy więc t e r a z system zapewnienia w y s o k ie j j a k o ś c i wspomagany komputerem - CAQ.

W ramach podsumowania omówionych c e ló w , zastosow ania i p r o ­ blemów kadrowych w y n ik a ją c y c h z wprowadzenia nowoczesnej t e c h ­ n o l o g i i komputerowej moina s t w i e r d z i ć , 2e:

- te c h n o lo g i a komputerowa zmienia ze względu na swój niezwyk­ ł y p o t e n c j a ł in now acyjny i prod ukcyjn y i s t n i e j ą c e procedury i procesy p rac y p raw ie we w s z y s tk ic h d z ie d z in a c h p r o d u k c ji mate­ r i a l n e j i n i e m a t e r i a l n e j ;

- wprowadzanie t e c h n o l o g i i komputerowej wymaga u p r z e d n ie j a- d a p t a c j i o r g a n i z a c j i p rac y i s t r u k t u r y k w a l i f i k a c j i z a t r u d n i o ­ nych;

- zmieniony c h a r a k t e r p racy wymaga nowej w ie d zy, u m ie ję t n o ­ ś c i i spraw ności ja k rów nie* nowego n a s t a w i e n ia do p r a c y .

w p ra c y t e j omawiamy w s z y s tk ie problemy związane z wprowa­ dzaniem nowej t e c h n o l o g i i , s z c z e g ó ln i e w a s p e k c ie s z k o le n ia

ka-d r y . Wspominaliśmy ju * 0 k i l k u t a k i c h tru d n o ś c ia c h i wrócimy je s z c z e do n ic h w d a l s z e j c z ę ś c i a r t y k u ł u . Grupy za tru d n io n yc h P raco w nicy p r z e s z k o le n i Prac o w n ic y w y k w a lifik o w a n i Technic y i i n ż y n i e r o w ie Niższa kadra k i e r o w n ic z a Ś r e d n i * kadra k ie r o w n ic z a

Nadzór, wyższa kadra k i e r .

Zaw artość szkoleniowa

Rys. 3. Wprowadzenie t e c h n o l o g i i komputerowej i s z k o le n ie kadry (według "Neue T e ch no log ie n " 1985)

I - 30% org. p r . z r z e s z . , 2 - 5QX, 3 - 60%, 4 - 7b% i w i ę c e j

C. Technologia komputerowa i zmiany s t r u k t u r y k w a l i f i k a c j i kadry te c h n ic z n a org a n iza

cy jna

Na podstawie omówionych zagadnień możemy s t w i e r d z i ć , że tech­ n o lo g ia komputerowa spowoduje n ajw ię k s z e zmiany w z a t r u d n i e n i u ,

k w a l i f i k a c j a c h i s tr u k t u r z e w y k s z t a łc e n ia kartry. K w e stie zatrud- n i e n i a , wymiany p e rs o n e lu czy też r e o r i e n t a c j a zawodowa, r o b o t y ­ z a c ja i b e z ro b o c ie , a t a k i e celowość k s z t a ł c e n i a według prognoz rozwoju 1 r e s t r u k t u r a l i z a c j i b y ły d o k ła d n ie omówione przez nau­ kowców w ramach programu " S l o v e n i a w 2000", więc opiszemy j e t u ­ t a j t y l k o p ob te Zn ie .

R e s t r u k t u r a l i z a c j a z a t r u d n i e n i a J e s t bsrdzo p r z y s t ę p n ie przedstaw iona na r y s . *. Widać, Ze l i c z b a za tru d n io n yc h w zrasta znacznie w d z i e d z i n i e i n f o r m a t y k i , a spada gwałtownie w przemy­ ś l e . Z ja w is k a te można p r z y p is a ć szybkiemu rozwojowi t e c h n o l o g i i

komputerowej. Perspektyw y r e s t r u k t u r a l i z a c j i są tez ja sn e - c i z a t r u d n i e n i , k tó r z y s t r a c i l i prac ę bezpośrednio w p r o d u k c j i , b ę­ dę p r z e s z k o le n i do wykonywania zodań w d z i e d z i n i e t e c h n o l o g i i komputerowej. Rys. 4. R e s t r u k t u r a l i z a c j a z a t r u d n i e n i a (według E. M. P i n t a r , 1983) G lo b a ln e p r z e s u n i ę c i a w s t r u k t u r z e k w a l i f i k a c j i i w y k s z t a ł ­ c e n ia z a t r u d n i o n y c h , związane z te c h n o lo g i ą k o e p u t fr o w ą,

s i ę r d ż n ić * z a le ż n o ś c i od bcanży. P rz e a n a liz u je m y te zmiany na wybranych p r z y k ła d a c h .

W przemyśle metalowym l i c z n e r ę c z n ie i maszynowo wykonywane det /chczas o p e r a c je w b e z p o ś r e d n ie j p r o d u k c j i ( t a k i e J3 k : wstę-•nformetyha 1300 1920 1940 2000 Zatrudniane w % 70 60 SO 40 30 20 10

pne formowanie, spawanie, wtórne formowanie i modelowaniu meta­ l i ) będą z a s tą p io n e przez procesy zautomatyzowane, maszyny s t e ­ rowane numerycznie wspomagana mikrokomputerom, roboty przemyału- we. l n i a n y te będą wymagały o g ó ln e j poprawy s t r u k t u r y w y k s z t a ł ­ c e n i a i k w a l i f i k a c j i w s z y s tk ic h z a tru d n io n y c h , a s z c z e g ó ln ie p rz y sto s o w a n ia obecnego poziomu w y k s z t a ł c e n i a zawodowego do no­ wych warunków. Odnosi s i ę to również do pracowników zatrudnionych na o d d z ia le o r g a n i z a c j i i przygotow ania do p r a c y , p ro je k tó w , k o n s e rw a c ji i k o n t r o l i . Duże zmi3ny będę m u sia ły n a s t ą p i ć wśród kadry o b s łu g u j ą c e j nową t e c h n o l o g i ę . Według n i e k t ó r y c h prognoz p racow nicy zajmujący s i ę konserw acją i utrzymaniem maszyn wu właściwym s t a n i e będą m u s i e l i p osiad ać wiedzę i przygotowanie zawodowo równe i c h p rojek ta n to m .

W przemyśle e le k t r o n ic z n y m , w którym już ob e cn ie poziom zau­ tomatyzowania procesów p r o d u k c ji j e s t stosunkowo w yso k i, od p r a ­ cowników będzie s i ę wymagać wyższych k w a l i f i k a c j i i poziomu wy­ k s z t a ł c e n i a . Pojaw i s i ę konieczność znajomości zagadniert p r z e ­ t w a rz a n ia danych i i n f o r m a t y k i , a t a k i e t e c h n ik c y fro w y c h . S t o ­ sowanie nowych urządzę/' ułoży poważne zadania na p r o je k ta n tó w .

Podobne uwagi można by o d n ie ść do innych g a ł ę z i przemysłu . Olb rzym ich zmian w s t t u k t u r z e k w a l i f i k a c j i i w y k s z t a łc e n ia ocz e ­ k u je s i ę w p racy b iu ro w e j ( a d m i n i s t r a c j a ) , bez względu na m i e j ­ sce j e j wykonywania. O b sług iw an ie nowych urząd/eri opisanych wcze­ ś n i e j będzie od z a tru d n io n y c h wymagało przede wszystkim u m i e j ę t ­ n o ś c i p rzy sto so w an ia s i ę do nowej t e c h n o l o g i i , wię ksze też będą wymagania d otycząco znajomości p r z e tw a r z a n ia danych i i n f o r m a t y ­ k i , a nade wszystko konieczna będzie znajomość k i l k u języków ob­ c y c h .

Możemy wysnuć ogólny w niosek, że t e c h n o lo g i a komputerowa b ę­ d z i e wymagała g lo b a ln y c h zmian w s t r u k t u r z e k w a l i f i k a c j i kadry w k ieru n ku o s ią g a n i a wyższych sto p n i w y k s z t a ł c e n i a . Wzajemna z a ­ le ż n o ś ć między wyższysi, średnim i podstawowym poziomem w y k s z t a ł ­ c e n i a w p o s z c z e g ó l n y c h fazach rozwoju j e s t przedstawiona n a rys. 5 .

Technologia komputerowa wymaga n ie t y l k n zmiany s t r u k t u r y k w a l i f i k a c j i k a d ry , a l e także zmiany s t r u k t u r y j e j p r o f e s j o n a l ­ n e j w iedzy, u m ie ję t n o ś c i i sprawności oraz j e j sposobu m yślenia i n a s t a w i e n ia do p r a c y .

Wyksżtalcenife Średni

Wykształcenie podstawowe W y k a z ta łc e n in w yisze

S p o łe c z e ń u two Społeczeństw o Społeczeństwo uprzemy s i ow i one wysoko uprzemy- informatyki

słow-ione

Rys. b. Wzajemna zależność poziomów wykształcenia (według V. P a l i ć , 1979)

Dwa zjawiska toyłу charakterystyczne w strukturze wykształce-nia zatrudnionych, a dokładniej w ich profilach zawodowych w o- kresie poprzedzającym zastosowanie technologii komputerowej. Pierw-szą wainą osobliwością t«go okresu była stosunkowo powolna wy-miana środków i sposobów produkcji, która pozwalała na pewną stabilność wiedzy profesjonalnej. Druga osobliwość tiyła odzwier-ciedlona w specyficznym powiązaniu pomiędzy pracownikiens a m a -szyną, która wymagała od pracownika bardzo sprawnego opanowania wąskiej specjalności i zmuszała go w ten sposób (sprawność była warunkiem wzrostu wydajności) do zaniedbywania innych

umiejęt-ności. ’

A jak technologia komputerowa zmienia te zjawiska- Wszyscy wieny, że obecnie w większości z-iwodów ponad Ъ0\ wiedzy dezaktua-lizuje Się w ciągu pięciu lat, trudno więc mówić o trwałości wie-dzy profeejonaln<*j. Ponadto nowoczesne procesy ргьсу i produkcji spowodowały zanikanie licznych klasycznych zawodów i pojawianie się w ich r i e j s c e nowych. Jednocześnie sam termin "zawód-profe- sja” staje pod znakiem zapytania. Wzrastający podział pracy i zmieniające s i ę ś ro d k i i sposoby produkcji w wiciu dziedzinach spowodowały pojawienia się tylko pewnych' operacji', zadań i czyn-ności w miejsr.e zawodu Współczesne procesy pracy i produkcji

c z ę s to wymagają nowych k o m b in a c ji i powiązań między p o s z c z e g ó l­ nymi operacjam i i c z y n n o ś c i a m i, do wykonywania k t ó r y c h p r a c o w n i­ cy p o trz e b u ję w ied zy, u m ie j ę t n o ś c i i spraw ności d o ty ch cz a s ty p o ­ wych d la z u p e łn ie różnych zawodów.

J e ś l i rozpatrzymy te dwa z ja w is k a z punktu w id z e n ia s z k o l e ­ n ia nowej i ju ż w c z e ś n ie j z a t r u d n i o n e j k a d r y , możemy s t w i e r d z i ć , że wymaga ona odpowiedniego p rz y sto s o w an ia systemu k s z t a ł c e n i a . Stopniowa r e a l i z a c j a k o n c e p c j i u p ro fiło w a n e g o s z k o l e n i a r o z w i ą ­ załab y te problemy. Podsystem zawodowego k s z t a ł c e n i a młodzieży ma zapewnić p rzysz łym pokoleniom s z e ro k ą , e l a s t y c z n ą i p o l i t e c h ­ n iczn ą e d u k a c ję , podczas gdy r o b o t n i c y powinni być s z k o l e n i do wykonywania k o n k r e t n e j p rac y lub o p e r a c j i i cz yn n o ści przez o r ­ g a n i z a c j e p rac y według ic h własnych p otrzeb kadrowych i w ramach odpowiednio zorganizowanego i rea liz o w a n eg o s z k o l e n i a zawodowe­ go. Innym poważnym zadaniem w z a k r e s i e d z i a ł a ń szk o le n io w y c h o r ­ g a n i z a c j i p rac y J e s t zo rganizow anie i zapew nienie w s p ó ln ie z i n ­ nymi ośrodkami oświatowymi s t a ł e g o d o s k o n a le n ia i dodatkowego s z k o l e n i a z a t ru d n io n y c h , w łą c z n ie ze s p e c j a l i z a c j ą .

Zatrzymajmy s i ę na c h w i l ę przy zm ianie podstawowego p ow iąz a­ n i a pomiędzy ro b o tn ik ie m a maszyną, spowodowanej przez nową te c h n o lo g i ę i mający wpływ na p r o f i l zawodowy z a t ru d n i o n y c h . 0- g ó l n i e można s t w i e r d z i ć , że t e c h n o lo g i a komputerowa u w a ln ia r o ­ b o tn ik a od bezpośredniego o b s łu g iw a n ia maszyn i urządzeń, a t a k ­ że nd dużej i l o ś c i p o w ta rz a ją c y c h s i ę , rutynowych o p e r a c j i . Z a­ m ia st b e z p o ś r e d n ie j o b s ł u g i , k t ó r a wymagała d u żej s p ra w n o ś c i, p u n k t c i ę ż k o ś c i przesuwa s i ę na p r z y g o to w a n ie , opracowanie p r o ­ gramu, k o n t r o l ę i k o n s e rw a c ję . Taka p rac a wymaga w ię k s z e j w i e ­ dzy, a m n i e j s z e j s p ra w n o ś c i, l e p s z e j znajom ości skomplikowanego s p r z ę t u , w s z c z e g ó ln o ś c i h y d r a u l i k i , pneum atyki, m i k r o e l e k t r o n i ­ k i , programowania i s z e r o k i e j o g ó ln e j i podstawowej p o l i t e c h n i c z ­ n e j wiedzy zawodowej.

Nie t y l k o s t r u k t u r a wiedzy robotników b e zp o śred n io produkcyj­ nych u le g a z m ia n ie , a l e nawet w większym_ s to p n iu zm ienia s i ę s t r u k t u r a p r o f i l ó w te c h n ic z n y c h na poziomie s z k o ły ś r e d n i e j i w y ż s z e j. P r a c a ekspertów j e s t coraz b a r d z i e j t e o r e t y c z n a , kom­ p lek sow a, a b s t r a k c y j n a , a znajomość zagadniert o r g a n i z a c j i i

ko-m u n ik o c ji coraz b a r d z i e j ko n ie cz n a . Wszyetko to woła o szeroką i e l a s t y c z n ą , p r o fe s j o n a l n o - t e o r e t y c z n ą bazę, a s z c z e g ó ln i e prze­ s t a w i e n i e s i ę z m yśle nia zbieżnego na r o z b ie ż n e , z wiedzy s z c z e ­ g ółow ej na systemową, z poziomu wiedzy stosowanej, do poziomu wiedzy a n a l i t y c z n o - a y n t e t y c z n e j . E k s p e r c i powinni być w większym n iZ dotychczas s to p n iu w d r a ia n i do p rac y ze s p o ło w e j, n i e wspo­ m inając juZ o t a k i c h aspek tach S z k o le nio w ych, j a k : większa s a ­ m od zielno ść, od p o w ie d zia ln ość i samokrytyka.

Wszystko to , co z o s t a ł o powiedziane d o ty c h c z a s , n i e j e s t w /adnym wypadku w y łą c z n ie zadaniem szkoleniowym o r g a n i z a c j i pracy,

a l e с э 1ецо systemu o ś w ia ty i k s z t a ł c e n i e . N iem n iej możemy stwier­ d z i ć , Ze te c h n o lo g i a komputerowa s ta w ia przed szkolenio wcami o r ­ g a n i z a c j i p rac y powaZne za d a n ia . UuZe p r z e d s i ę b io r s t w a dyspo­ n u ją w y s t a rc z a ją c y m i środkami i fachowcami, k tó r z y w sposób s t o ­ sunkowo n i e z a l e i n y mogą pokonywać problemy związane z wdrażaniem t e c h n o l o g i i komputerowej, n i e d o ty czy to jednak małych i średnich o r g a n i z a c j i p r a c y , a s z c z e g ó ln i e t y c h , k t ó r e je s z c z e n i c z d o ła ły zorganizować swojego własnego systemu s z k o le n ia k a d ry . D lateg o omówimy teraz sposotty u m o ż liw ia ją c e mniejszym p rze d sięb io rstw o m efektywne, rozw iązyw anie problemów towarzyszących wdrażaniu no­ wych t e c h n o l o g i i .

D. r e g io n a ln e ł ą c z e n i e o r g a n i z a c j i pracy jako a lt e r n a t y w n y sposób rozwią zyw ania problemów tow arzyszących wprowadzaniu t e c h n o l o g i i komputerowej

N ależ y wziąć pod uwagą n a s t ę p u ją c e n a ło ż e n ia i c e l e :

1) m niejsz e o r g a n i z a c j e n ie powinny u nik ać w n a j b l i ż s z e j p r z y s z ł o ś c i stopniowego wprowadzania nowoczesnej te c h n o lo g ii kon- p u t e r o w e j ;

2) m niejsze p r z e d s i ę b i o r s t w a zazwyczaj n ie p o s ia d a ją wystar­ c z a j ą c e j i l o ś c i fachowców zdolnych do p o d j ę c ia kompleksowego zadania wprowadzenia nowych t e c h n o l o g i i , a d z i a ł a l n o ś ć s z k o l e ­ niową mają r o z w i n i ę t ą w n i e w i e l k i m s t o p n i u ;

3) b l i s k i e są sie d z tw o k i l k u za in tere so w an y c h przedsiębiorstw d a j e lep sze m ożliw ości bezpośrednich kontaktów i wymiany doświad­ czeń; p r z e d s i ę b io r s t w a powinny zjednoczyć posiadane z d o ln o ś c i osobowa, m a te riałow e i tec h n ic zn e w c o l o rozw iązyw ania problemów w n e s tę p u ją c y c h s f e r a c h :

- o k ła d a n ia k o n c e p c ji i ol*nów d alszeg o rozwoju, - t r a n s f e r u t e c h n o l o g i i i wiedzy (know-how), - s z k o le n ia p e rs o n e lu ;

4> t a k i e зато i podobne problemy w y stę p u ją c e je d n o c z e ś n ie w k i l k u p r z e d s i ę b io r s t w a c h można rozw iązać w s p ó ln ie poprzez w s p ó ł­ p r a c ę ; u ł n t w i a to h a r d ? i « J r a c jo n a l n ą i e f e k t y w n i e j s z ą e k s p l o a ­ t a c j a dostępnych zasobów, o b n iż en ie kosztów i n ieo o p u sz c ze m e do o d k r y w a n i a tego, co już z o s t a ło o d k ry te (c o s i ę bardzo c z ę s to z d a r z a ) :

5) krótko- árednio- i długoterminowa planowana współpraca i _{ośrodkami badawczymi, k o n s u l t a c j a i s z k o l e n i « w z a k r e s i e wybo­} r u , wnrowadznnia nowej t e c h n o l o f l i i oraz p r z y g o t o w a n i a p e rs o n e lu

■możliwi wypracowanie wspólnego sta n ow iska w s z y s tk ic h z a i n t e r e ­ sowanych p r z e d s i ę b i o r s t w i r a c jo n a l n e w y k o rz y s ta n ie środków na ten c e l przeznaczonych;

f>) o r g a n i z a c j a i ko o rd y n a cja wspólnego rozw iązyw ania p r o b ­ lemów związanych z tra n sfe re m t e c h n o l o g i i i wiedzy powinna być prowadzona prznz r e g io n a ln e ośrod ki rozwoju (CO) lub r e g io n a ln e iz b / ekonomiczna ( E C ) .

W d a l s z e j c z ę ś c i t e j p rac y p o d ję ta z o s t a n ie próba k r ó t k ie g o w y j a ś n i e n i a i u z a s a d n ie n ia n i e k t ó r y c h wymienionych celów i z a ­ łożeń .

1. Ośrodek lub d z i a ł o r g a n i z a c j i i k o o r d y n a c j i

Jednym z podstawowych założeń proponowanego ro z w ią z a n ia j e s t o r g a n i z a c j a i k o o rd y n a c ja w s z y s tk ic h za in te re so w a n y c h p r z e d s i ę ­ b i o r s t w w c e l u wspólnego r o z p a t ry w a n ia t e c h n i c z n o - t e c h n o l o g i c z ­ nych, o r g a n i z a c y jn y c h i szko lenio w ych problemów, z a i s t n i a ł y c h p rzy wdrażaniu nowych t e c h n o l o g i i , a ta k ż e , w r a z i e konieczności,

innych problemów. O r g a n iz a c ja i ko o rd y n a cja z o s ta n ie powierzona odpowiednim ośrodkom lub działom i s t n i e j ą c y m w ramach izb ekono­ micznych lub d ziałów rozwoju. Taki model p rzed staw ion y j e s t na schemacie 4. S c h e m a t 4 Ośrodek lub d z i a ł o r g a n i z a c j i i k o o r d y n a c ji Współp raca i pomoc w: - badaniach - k o n s u l t a c j a c h - s z k o le n ia c h Wspólne r o z w i j a n i e k o n c e p c ji i s t r a t e g i i Współpraca w: - przekazywaniu t e c h n o l o g i i i wiedzy - s z k o le n iu kadry O r g a n iz a c ja i ko­ o r d y n a c ja w s p ó l­ nych zasobów org. p racy Bad anie i a n a l i z a wspólnych p r o b l e ­ mów i potrzeb Wymiana: - ekspertów - wiedzy i do­ świadczeń - mocy t e c h n i c z ­ n o - te c h n o lo ­ g ic z n y c h Pomac w: - r o z w i ja n i u • k o n c e p c ji - o rß a n iz a - c j i , r e a ­ l i z a c j i i k o n t r o l i p r z y j ę t y c h sposobów A n a liz a i i n f o r ­ mowanie org. p rac y n t . rozwo­ ju nowych t e c h ­ n o l o g i i

Gdybyśmy sp ró b ow ali zd e fin io w a ć b a r d z i e j szczegółowo zadania ta k ie g o ośrodka o r g a n i z a c j i i k o o r d y n a c j i , moglibyśmy wskazać szereg k o r z y ś c i p ły n ą c y c h z ta k ie g o z je d n o c z e n ia w rozwiązywaniu wspólnych problemów w m niejszych p r z e d s i ę b io r s t w a c h .

Z a d a n ia :

- a n a liz o w a n ie nowych t e c h n ik i badanie m ożliw ości i c h 'w d r o ­ że n ia ;

- proponowanie k o n c e p c j i rozwoju i ic h programów;

- opracowanie k o n c e p c ji rozwoju i p rzygotow anie odpowiednich metod lub krótkoterm inow ych planów d z i a ł a ń ;

- dokumentacja, k a l k u l a c j a i k o n t r o l a wymiany usłu g między poszczególnymi p r z e d s i ę b i o r s t w a m i ;

- sprawdzanie e fe k ty w n o ś c i 'i oszczędności p ły n ą c y c h ze s t o ­ sowania poszczególnych metod;

- org anizow an ia w spółpracy z i n s t y t u c j a m i z zewnątrz oraz pomoc w wyborze i a n a li z o w a n ie e fe k ty w n o ś c i d z i a ł a n i a t y c h i n ­ s t y t u c j i ;

- s t a ł e a n a liz o w a n ie dostępnych zasobów w p r z e d s i ę b io r s t w a c h i przekazyw anie r e z u lt a tó w tych a n a l i z organizacjom p r a c y .

> -1

2. Wspólne opracowywanie k o n c e p c ji rozwoju i planów

To powinno być przeprowadzone przy w spółpracy ekspertów z róż­ nych o r g a n i z a c j i p r a c y , s z c z e g ó ln i e w n a s t ę p u ją c y c h d z ie d z in a c h :

1) s f e r a te c h n ic z n a i o r g a n i z a c y jn a :

a ) wybór i wprowadzenie mikrokomputerów, komputerów o s o b i ­ s t y c h , systemów CAO/CAM i podobnych, robotów przemysłowych i s y ­ stemów i n f o r m a c j i ;

b) za p ro je k to w a n ie i wprowadzenie systemów z b i e r a n i a danych d otyczących p r o d u k c ji w c e l a c h p la n o w a n ia , przygotow ania produk­ c j i i j e j s te r o w a n ia ;

c ) z a p ro je k to w a n ie i wprowadzenie systemów k o n s e rw a c ji u-

r z ą d z e ń oraz k o n t r o l i j a k o ś c i i s to p n ia i c h n iez a w od n ości;

d) pla now anie t r a n s p o r t u wewnętrznego i przepływu m a t e r i a ­ łów;

2) p o l i t y k a kadrowa i s z k o le n ie :

a ) opracowanie p r o f i l ó w s z k o le n ia d la nowych zadeó i c z y n ­ ności i

b) opracowanie programów s z k o le n ia i d o sko n a le n ie zawodo­ wego k a d ry ;

c ) dydaktyczno-metodyczne opracowanie programów ł ą c z n i e ze wskazaniem wyboru w ła ś c iw y c h środków;

d ) o r g a n i z a c j a i przeprowadzenie d z i a ł a ó szk o lenio w ych w ne- 3ty p u ją c y c h d z ie d z in a c h , z a rz ą d / a m n , o r g a n iz o w a n ia , t e c h n i k 3 i t e c h n o lo g i a , in fo rm a ty k a i p r z e tw a rz a n ie danych;

e ) opracowanie k o n c e p c j i wspólnego stanowisko w sp raw ie spe­ c j a l n y c h ośrodków s z k o l e n i a w z a k r e s i e : k o o p e r a c j i przy p r z y g o ­ towywaniu programów u p ro fiło w a n e g o k s z t a ł c e n i a , o t a k i e w e ry ­ f i k a c j i programów s z k o le n ia i d o s k o n a le n ia zawodowego;

f ) s z k o le n ie i d o sko n a le n ie wykładowców, osób prowrtdząi.ych za-ięcia p r a k ty c z n e , przew odniczących kół prom ocji j a k o ś c i i au­ tonomicznych zespołów roboczych;

g) sprawdzania i w e ry fik o w a n ie efektów s z k o le n ia i dosko­ n a l e n i a .

Ta l i s t í p o t e n c j a l n y c h d z ie d z in k o o p e r a c j i nte J e s t obowią­ z u j ą c a . Z ainteresow ane p r z e d s i ę b io r s t w a mogą j ą zm ie n ia ć , uzu­ p e ł n i a ć lub redukować w z a le ż n o ś c i od p o trz e b .

P rac e powinny być prowadzone w form ie d y s k u s j i w s p e c j a ln y c h grupach roboczych, utworzonych w z a le ż n o ś c i od d z ie d z in y czy rod zaju ргоЫегаи. To by zap ew n iło:

- d o s trz e g a n ie zmian { d o ty c z ą c y c h wprowadzania nowej te c h n o ­ l o g i i , systemów i n f o r m a c j i i t d . ) , dyskutowanie na temat p o d j ę ­ c i a koniecznych kroków i u s t a l a n i e odpowiednich s t r a t e g i i p r z y ­ stosowawczych ( o r g a n i z a c j a , k ad ra, t e c h n o l o g i a ) ;

- zbiorowe opracowywanie k o n c e p c j i rozwojo oraz środków i sposobów ic h r e a l i z a c j i ;

- zb.iorowe rozw iązyw anie id e n ty c z n y c h lub podobnych p r o b l e ­ mów-;

- uproszczoną wymianę zawodowej wiedzy i d o ś w ia d c z en ia ; - dyskutowanie na temat metod o r g a n i z a c y jn y c h , mających na c e l u z w ięk sz en ie w y d a jn o ś c i, podnoszenie j a k o ś c i i oszczędne gos­

podarowanie pracą lu d zką, d z i a ł a l n o ś ć in no w ac yjn ą, s z k o le n ie k a ­ dry (np. wprowadzenie kół p rom ocji j a k o ś c i , grup autonomicz­ nych i t p . ) .

3. T r a n s f e r t e c h n o l o g i i i wiedzy

W t e j d z i a d z i n i e m ożliw ości współpracy między z a in t e r e s o w a ­ nymi o rg a n iz a c ja m i p rac y są l i c z n e :

a ) wymiana ekspertów i wzajemna pomoc w przypadku nagłego powstania problemu tech n o log iczn eg o , o r g a n iz a c y jn e p o czy k ad ro­ wego;

b) wzajemne k o n t a k t y , in fo rm a c ja i w spółpraca w c e l u : - wymiany wolnych mocy p rod uk cyjnych czy in n y c h ;

- wspólnego zakupu surowców, m a te ria łó w i p ó łfa b r y k a tó w ; - wspólnego r o z w i j a n i a nowych metod p r a c y ;

c ) wz*je»na pomoc w nawiązywaniu kontaktów г w i e l k i m i o r g a ­ n iz a c ja m i p r o c y , i n s t y t u c j a m i lub ekspertami czy s p e c j a l i s t a m i ;

d ) z a c h ę c a n ie , organizow anie i przeprowadzanie wspólnych dy­ s k u s j i . roboczych k ie r o w n ic tw a z ekspertam i w n a s tę p u ją c y c h s f e ­ rac h : rozw ój, p r o je k to w a n ie , p r o d u k c ja , k o n s e rw a cja , przygotowa­ n ie da p r a c y , z a rzą d z a n ie m a t e r i a ł a m i , o r g a n i z a c j a , p r z e tw a r z a ­ n i e danych i s z k o le n ie k a d ry.

4, S z k o le n ie i d o s k o n a le n ie kadry

Potrzeb y (np. l i c z b a p rz e s z k o lo n y c h ) i m ożliw ości (np. ka­ drowe, m a t e r i a ł o w e ) s z k o le n ia kadry są zazwyczaj znacznie m n ie j­ sze w małych p r z e d s i ę b io r s t w a c h n iż w dużych. Racjonalnym r o z ­ wiązaniem byłoby wieje wspólne org anizow an ie i przeprowadzanie s z k o l e n i a w małych p r z e d s i ę b io r s t w a c h . Dałoby to wyższą ja k o ś ć s z k o l e n i a , a także wspólne stanow isko w k o n ta k ta c h ze s p e c j a l n y ­ mi ośrodkami szkoleniowymi i we w spółpracy z tak im i i n s t y t u c j a m i ja k o środ k i k s z t a ł c e n i a czy o środ k i szkoleniow e w dużych p rz e d ­ s i ę b i o r s t w a c h .

24U 3anez Jereb

Wspólne s z k o le n ie kadry k i l k u p r z e d s i ę b i o r s t w można p r z e p ro ­ wadzić w różnych d z i e d z in a c h , k tó r e trudno p rz e w id z ie ć z góry. Oto więc k i l k a przykładów:

a ) kadra k i e r o w n ic z a : wzajemne s to s u n k i w p r a c y , metody i t e c h n i k i k i e r o w a n ia i z a r z ą d z a n ia , nadzór nad celam i i p r o j e k t a ­ mi, o r g a n i z a c j a p rac y w ł a s n e j , metody i t e c h n i k i k o m u n ik a c ji, o r g a n i z a c j a procesów i n f o r m a c j i ;

b) t e c h n i k i i t e c h n o lo g i e : NC/CNC, CAM/CAQ i inne tech no­ l o g i e komputerowe, h y d r a u l i k a i pneumatyka, m i k r o e l e k t r o n i ­ ka, s t e r o w a n ie , przygotow anie do p r a c y , konserw acja i remon­ t y , zapewnienie w y s o k ie j j a k o ś c i ;

c ) inne d z i e d z in y : k o ła prom ocji j a k o ś c i , o r g a n i z a c j a i ko o rd y n a cja p r a c y , a n a l i z a A8C, m a rk etin g , p r z y d z i a ł środków.

Ö r g a n iz a c ja s z k o le n ia kadry p osiada swoje o k re ś lo n e zaeady. Zazwyczaj można w yró żn ić n a s tę p u ją c e e tap y postępowania:

1) a n a liz o w a n ie ргосези p rac y lub c z yn n o śc i ( o p e r a c j i ) z punktu w id z en ia wymogów, d otyczących w iedzy, umiejętności i spraw­ n o ś c i j

2) operatywna u s t a l e n i e celów ja k o k o n ty n u a c ja p o p rz e d n ie j f a z y ;

3) z b i e r a n i e danych o pracownikach mających p r z e j ś ć p r z e s z ­ k o l e n i e konieczne w c e l u przygotow ania odpowiednich środków d y ­ daktyczno-metodycznych; 4) u ło ż e n ie programów, k t ó r e z a w i e r a j ą : o k r e ś l a n i a (n a z w y ), c e l e , t r e ś ć , i n s t r u k c j e m etod^czno-dydaktyczne, metody w e r y f i k a ­ c j i ; 5) u s t a l e n i e grup do p r z e s z k o l e n i a ; 6) motywacja kadry do s z k o l e n i a ; 7) program, o r g a n i z a c j a i przeprowadzenie s z k o le n ia ( c e n ­ t r a l n a faz a c a łe g o p ro c e su , k t ó r a z a w ie ra p rzygotow anie k a d r y , , m ie js c a i środków, zastosow anie w ła ś c iw y c h o r g a n i z a c y jn y c h form s z k o l e n i a i t d . ) ;

8) a n a l i z a i ocena r e z u l t a t ó w ;

9) dodatkowe s z k o le n ie i d o s k o n a le n ie , j e ś l i r e z u l t a t y n ie są z a d o w a la ją c e .

W s z ys tk ie fazy powinny być w sp d lnie zaplanowane i przeprow a­ dzone przez zain tereso w an e o r g a n i z a c j e p r a c y .

N a l e i y s t w i e r d z i ć , i i te c h n o lo g i a komputerowa wprowadza l i c z ­ ne zmiany do procesu s z k o le n ia kadry ja k o s p e c y f i c z n y ro d z a j przekazyw ania i n f o r m a c j i (np. s te r o w a n ie i przeprow adzanie s z k o le n ia przy pomocy komputerów).

T łu m a c z y li Wanda B ła s z c z y k i Marek F i r k o w s k i

Лапег ЛегоЬ

INFORMATION TECHNOLOGY AMU'PERSONNEL-TRAINING ACTIVITY IN ORGANIZATIONS 0Г ASSOCIATED LABOUR

The paper concerns a v e ry wide range of problems conncctod w it h computer technology development and u t i l i z a t i o n . The author r e v ie w s some dim ensions of impact th a t computer tech no log y has on an a c t i v i t y conducted w i t h i n o r g a n i z a t i o n s . S p e c i a l s t r e s s is put on personnel problems. Changes in employment s t r u c t u r e are a n a ly s e d - t h e i r sources and e f f e c t s in the f i r s t p l a c e . F i n a l l y the a u t h o r, w i t h i n a g e n e ra l framework of the t r a n s f e r of t e c h ­ nology and knowledge, a n a ly z e s p o s s i b l e ways of p e rs o n n e l t r a i ­ n ing and p e r f e c t i n g . The l a s t problem i s review ed in a broader c o n te x t of m a n y - o rg a n iz a tio n a l c o o p e r a t io n . The the se s are o f t e n i l l u s t r a t e d by the graphs and f i g u r e s .