Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii – maj 2013
Miros³aw Rutkowski
1W maju po raz kolejny gaz ³upkowy zdominowa³ wszystkie pozosta³e donie-sienia medialne dotycz¹ce geologii i jej okolic. Przez ³amy prasy przetoczy³a siê prawdziwa burza, która zepchnê³a inne tematy z dziedziny nauk o Ziemi na ostat-nie strony gazet. Nawet w prasie lokal-nej nie mo¿na by³o przeczytaæ o niczym innym ni¿ o serii niepowodzeñ stawia-j¹cych pod znakiem zapytania wszelkie polskie szanse na eksploatacjê b³êkitnego paliwa. To w koñcu zrozumia³e, albowiem prawie po³owa województw le¿y w obrêbie pasa gazonoœnych ³upków dolnego paleozoiku lub forma-cji do nich podobnych. Samorz¹dy widzia³y szansê pod-reperowania swoich bud¿etów dziêki rozwojowi nowej ga³êzi przemys³u, a tutaj taka niespodzianka: „Gazu nie ma i nie bêdzie” – jak napisa³ z charakterystyczn¹ dla siebie przesad¹ Micha³ Duszczyk w Dzienniku Gazecie Prawnej z 9 maja.
O gazie ³upkowym dyskutowano te¿ podczas V Euro-pejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach, ale w bogatym programie tego najwa¿niejszego spotkania eko-nomicznego w centralnej Europie (niemal 100 sesji tema-tycznych, 700 panelistów, 6000 goœci) znalaz³o siê miejsce dla wielu innych zagadnieñ geologiczno-surowcowych. Miêdzy innymi wiceminister œrodowiska Piotr WoŸniak t³umaczy³ dziennikarzom PAP szczegó³y programu odme-tanowania kopalñ. „Je¿eli powiod¹ siê badania dotycz¹ce odmetanowania pok³adów wêgla jeszcze przez rozpoczê-ciem ich eksploatacji, mo¿liwe bêdzie administracyjne wprowadzenie takiego obowi¹zku w kopalniach” – dekla-rowa³ g³ówny geolog kraju i doda³, ¿e wykonanie odwiertu w kopalni Weso³a zaplanowano na paŸdziernik tego roku; póŸniej na g³êbokoœci oko³o 1000 m wykonany zostanie odwiert poziomy i nast¹pi szczelinowanie hydrauliczne wêgla, aby uwolniæ z niego metan. Dodajmy, ¿e pracami kieruje Pañstwowy Instytut Geologiczny, a program jest finansowany przez NFOŒiGW.
Tematem lokalnym, który pojawia siê regularnie w pra-sie warszawskiej, jest sprawa nieszczêsnego tunelu Wis³o-strady, uszkodzonego w sierpniu zesz³ego roku w trakcie prac przy budowie II linii metra. Wielokrotnie przesuwane terminy otwarcia tego niezwykle wa¿nego dla sto³ecznej komunikacji obiektu wydaj¹ siê wreszcie krystalizowaæ w okolicach prze³omu czerwca i lipca tego roku. Nie od rzeczy bêdzie przypomnienie, ¿e sugerowana data jest bli-ska przewidywaniom o rocznym okresie potrzebnym do naprawy tunelu, co jako scenariusz najgorszy z mo¿liwych
przedstawiali niektórzy pracownicy instytutu. Zbie¿noœæ zauwa¿y³ dziennik nomen omen „Metro” w artykule „Metro odjedzie przed wyborami?” opublikowanym 9 maja. Spra-wie poœwiêci³ te¿ uwagê program TVN 24 „Czarno na bia³ym” w materiale wyemitowanym 6 maja, a zatytu³owa-nym „Tunel bez œwiate³ka”.
W Programie Pierwszym Telewizji Polskiej od kilku miesiêcy pokazywany jest rosyjski serial biograficzny „Anna German. Tajemnica bia³ego anio³a”. Kilka pocz¹tkowych odcinków ciesz¹cej siê du¿¹ popularnoœci¹ produkcji po-œwiêcono pocz¹tkom kariery piosenkarki, która zaczê³a rozkwitaæ podczas... studiów geologicznych na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Wroc³awskiego. Jak siê oka-zuje, wybitna artystka by³a nasz¹ kole¿ank¹! Studia trakto-wa³a bardzo powa¿nie i a¿ do ich ukoñczenia w 1961 roku zmaga³a siê z decyzj¹, czy podj¹æ pracê w solidnym zawodzie czy te¿ poœwiêciæ siê z³udnej sztuce. Na szczêœcie wybra³a poprawnie, dziêki czemu jeszcze dzisiaj mo¿emy siê wzru-szaæ, s³ysz¹c „Tañcz¹ce Eurydyki”. Falê zainteresowania jedn¹ z najwybitniejszych polskich piosenkarek wykorzy-sta³o Muzeum Geologiczne Uniwersytetu Wroc³awskiego, które zorganizowa³o wystawê „Anna German – magister nauk geologicznych. Pami¹tki z czasów studiów”. Mo¿na na niej obejrzeæ zdjêcia z wycieczek geologicznych i prak-tyk, legitymacjê studenck¹, a tak¿e pracê magistersk¹ artystki zatytu³owan¹ „Zdjêcie geologiczne okolic Zatonia (Ustronie)” (Sudety Zachodnie, blok izerski – mr). Obszer-ny materia³ poœwiêcoObszer-ny ekspozycji ukaza³ siê w maju w portalu wroclaw.naszemiasto.pl.
KONIEC MARZEÑ O GAZIE £UPKOWYM?
Wycofanie siê z Polski dwóch kolejnych du¿ych firm poszukiwawczych – amerykañskiego Marathon Oil i kana-dyjskiego Talisman Energy – przepe³ni³o czarê goryczy i tak ju¿ ciê¿k¹ po rezygnacji ExxonMobil, opóŸnieniach w pracach wiertniczych i niepowodzeniu szczelinowania PGNiG w Lubocinie. Pierwsza, 8 maja, og³osi³a sw¹ decy-zjê firma kanadyjska, kilka godzin póŸniej amerykañska. Przypadek sprawi³, ¿e tego samego dnia w Pañstwowym Instytucie Geologicznym w ramach targów GEOLOGIA GEO-EKO-TECH odbywa³a siê konferencja poœwiêcona perspektywom rozwoju bran¿y ³upkowej. Referenci reali-stycznie oceniali sytuacjê, by³o trochê narzekañ na proce-dury œrodowiskowe oraz zapewnienia Ministerstwa Œrodo-wiska, ¿e wkrótce regulacje prawne usprawniaj¹ce proces poszukiwañ zostan¹ przedstawione rz¹dowi. WydŸwiêk konferencji trudno jednak by³o uznaæ za optymistyczny,
394
Przegl¹d Geologiczny, vol. 61, nr 7, 2013
CO W PRASIE PISZCZY
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; miroslaw.rutkowski@ pgi.gov.pl.
co dodatkowo zmotywowa³o dziennikarzy do og³oszenia pora¿ki. W prasie pojawi³y siê komentarze o znamiennych tytu³ach: „Pêk³a ³upkowa bañka. Gazu nie ma i nie bêdzie” (Micha³ Duszczyk – Dziennik Gazeta Prawna), „Gaz siê ulatnia” (Adam Grzeszak – Polityka), „Koniec marzeñ o Teksasie” (Bloomberg Bussinessweek).
Skoro mamy klêskê, to ktoœ musi byæ za ni¹ odpo-wiedzialny – w sposób typowy rozumowali dziennikarze. I znaleŸli winnego, a raczej winnych: „Politycy wpuœcili Polaków w maliny” – g³osi tytu³ wywiadu z Andrzejem Szczêœniakiem, analitykiem rynku ropy i gazu, opubliko-wany 11 maja w Super Expressie. Diagnozê potwierdza Tomasz Furman w tekœcie „Zamieszanie wokó³ ³upków” wydrukowanym 13 maja w Rzeczypospolitej. Dziennikarz zarzuca resortowi œrodowiska, ¿e zbyt ma³o zrobi³, aby zachêciæ inwestorów do poszukiwañ gazu w naszym kraju.
Z kolei Bloomberg Businessweek w artykule „Koniec marzeñ o Teksasie” opublikowanym 13 maja cytuje Janusza Steinhoffa, który jako g³ównego winowajcê wskazuje mini-stra Jacka Rostowskiego. Przedwczesne decyzje o ob³o¿e-niu podatkami mia³y wystraszyæ inwestorów, jak uwa¿a by³y minister gospodarki.
Ba, ¿eby to by³o takie proste! To oczywiœcie prawda, ¿e regulacje œrodowiskowe i finansowe, które pierwotnie mia³y byæ zawarte w tzw. ustawie wêglowodorowej, s¹ mocno spóŸnione. Prawd¹ jest równie¿, ¿e politycy zbyt pochopnie uwierzyli w optymistyczne prognozy agencji konsultingowych z U.S. Energy Information Administra-tion na czele, nie czekaj¹c na raporty s³u¿b geologicznych. Tak samo jak prawd¹ jest to, ¿e nie tylko politycy pompo-wali bañkê hurraoptymizmu. Dziennikarze maj¹ w tym dziele takie same, jeœli nie wiêksze zas³ugi. Ci sami, którzy dzisiaj wieszcz¹ pora¿kê.
Jednak podstawowy problem to brak dobrych wyników testów eksploatacyjnych. Na cztery dotychczas wykonane pe³ne próby z³o¿owe dwie da³y wynik negatywny, jedna niepewny z powodu problemów technicznych, a tylko jed-na skoñczy³a siê bardzo umiarkowanym sukcesem. I tu naszym zdaniem jest pies pogrzebany. Gdyby choæ jeden otwór wykaza³ wysok¹ produkcjê, to ¿adna si³a nie po-wstrzyma³aby inwestorów od dalszego dzia³ania – ani nie-przyjazne prawo, ani podwy¿ka podatków, ani protesty ekologów. Przypomnieæ nale¿y, ¿e koncerny naftowe s¹ przy-zwyczajone do dzia³ania w skrajnie niekorzystnych warun-kach, nawet wojennych. Dawa³y sobie radê w Wenezueli, Nigerii, Libii, Kongo czy na Sachalinie. To twardzi zawod-nicy i jeœli tylko pod ziemi¹ jest ropa czy gaz, to wydobêd¹ je, nie zwa¿aj¹c na przeciwnoœci. Byæ mo¿e w Polsce potrzebne s¹ po prostu nieco inne technologie ni¿ dot¹d stosowane, ale wiadomoœæ o œmierci tej ga³êzi przemys³u jest mocno przesadzona.
NAJSTARSZA WODA NA NASZEJ PLANECIE
Sensacyjn¹ informacjê o odkryciu najstarszej enklawy wodnej na Ziemi poda³y w po³owie maja wszystkie wiêk-sze serwisy naukowe w prasie zagranicznej i krajowej. Szczeliny wype³nione p³ynem nawiercono na g³êbokoœci 2,5 km podczas g³êbienia otworu badawczego w pobli¿u kopalni Timmins na obszarze tarczy kanadyjskiej. Badania prowadzi³ zespó³ specjalistów z University of Toronto, a ich wstêpne wyniki opublikowano w Nature. Na podsta-wie analizy stosunków izotopów ksenonu okreœlono mini-malny œredni wiek p³ynu na oko³o 1,5 mld lat. Doln¹ gra-nicê wieku ustalono na 2,64 mld lat, czyli po lub w czasie ostatniej mineralizacji ska³ prekambryjskich.
Oczywiœcie, na u¿ytek prasy naukowcy nieco „podkrê-cili” najbardziej interesuj¹cy w¹tek odkrycia, czyli mo¿li-woœæ wystêpowania w p³ynie organizmów ¿ywych lub ich pozosta³oœci. Teoretycznie jest to mo¿liwe, gdy¿ w cieczy wystêpuj¹ wodór i metan, a objêtoœæ enklawy jest na tyle du¿a, ¿e p³yn móg³ wchodziæ w reakcje z otoczeniem skal-nym. Jak dot¹d œladów ¿ycia nie znaleziono, ale dok³adne badania trwaj¹. Gdyby rzeczywiœcie odkryto œlady organi-zmów ¿ywych w potencjalnym ekosystemie, to otworzy siê wdziêczne pole do spekulacji na temat ¿ycia na Marsie i innych planetach ze œrodowiskiem wodnym. Przypo-mnieæ nale¿y, ¿e precedens ju¿ jest, albowiem w podob-nych szczelinach w jednej z kopalni z³ota w RPA, na g³êbokoœci 2,8 km, znaleziono bakterie chemoautotroficz-ne, które przetrwa³y izolacjê przez okres kilkudziesiêciu milionów lat.
Na temat „wodnej kapsu³y czasu”, jak fenomen natych-miast ochrzcili dziennikarze, wypowiada³ siê w audycji Doroty Truszczak prof. Grzegorz Pieñkowski, sekretarz naukowy PIG-PIB. Rozmowê mo¿na by³o wys³uchaæ 20 maja w Programie I Polskiego Radia.
POWSTA£O KOLEJNE LOBBY ANTY£UPKOWE
Dziennik Rzeczpospolita donosi 24 maja w swym por-talu internetowym rp.pl, ¿e niemieccy producenci piwa ostrzegaj¹ przed zgubnymi skutkami szczelinowania hydrau-licznego. „Wydobycie gazu ³upkowego zanieczyœci wody gruntowe do tego stopnia, i¿ nie bêdzie ju¿ mo¿liwe wytwarzanie piwa wysokiej jakoœci” – czytamy w petycji, któr¹ w³aœciciele 1250 browarów skierowali do szeœciu ministerstw federalnych w Berlinie.
Perspektywa rzeczywiœcie koszmarna. Ciekawe jed-nak, ¿e ci sami browarnicy nie maj¹ wiêkszych zastrze¿eñ do komponentów chemicznych, które mog¹ dodawaæ do swych wyrobów, zgodnie zreszt¹ z norm¹ unijn¹, a dziêki którym piwo niepasteryzowane mo¿e utrzymaæ roczn¹ przydatnoœæ do spo¿ycia i to niezale¿nie od warunków przechowywania.
395
