X Konferencja z cyklu Kopaliny Towarzysz¹ce i Z³o¿a Antropogeniczne
W dniach 16–18 maja 2012 r., w hotelu Wodnik – S³okko³o Be³chatowa, odby³a siê X Konferencja z cyklu Kopa-liny Towarzysz¹ce i Z³o¿a Antropogeniczne. Spotkania te odbywaj¹c¹ siê co dwa lata. Maj¹ one na celu inicjowanie i przedstawianie wyników badañ kopalin towarzysz¹cych i ich zagospodarowania wraz z aspektami ekonomiczno--prawnymi i ekologicznymi.
Tym razem jubileuszow¹, dziesi¹t¹ konferencjê zorga-nizowa³ Instytut Górnictwa Odkrywkowego Poltegor-In-stytut i PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddzia³ Kopalnia Wêgla Brunatnego Be³chatów. Wziê³o w niej udzia³ oko³o 40 uczestników, w tym przedstawiciele uczelni, instytutów naukowych, urzêdów górniczych i przemys³u.
Konferencjê otworzy³ dyrektor Instytutu Górnictwa Odkrywkowego Poltegor-Instytut dr in¿. Szymon Modrze-jewski wraz z przedstawicielem PGE GiEK S.A. Oddzia³ KWB Be³chatów, kierownikiem Dzia³u Geologicznego, mgr. in¿. Markiem Waldemarem Joñczykiem. G³ówny geolog kraju, minister Piotr WoŸniak, pod którego patrona-tem odbywa³a siê konferencja, z przyczyn s³u¿bowych nie móg³ w niej uczestniczyæ, ale jego adres odczyta³a Ewa Moszczyñska-Ka³u¿a – geolog wojewódzki Urzêdu w £odzi.
Przedstawione referaty opublikowano w Górnictwie Odkrywkowym (nr 1–2/2012), s¹ te¿ one dostêpne pod adresem: http://www.igo.wroc.pl/index.php/o-instytucie.
Wszystkie wyst¹pienia wywo³a³y zainteresowanie s³uchaczy, czego dowodem by³y bardzo o¿ywione dyskusje na sali obrad, jak i ich kontynuacja w kuluarach. Referaty dotyczy³y uwarunkowañ formalno-prawnych, w³aœciwoœci kopalin towarzysz¹cych, ich gospodarczego wykorzystania w stanie naturalnym i przetworzonym oraz mo¿liwoœci modyfikacji tych w³aœciwoœci.
Sesje referatowe tradycyjnie ju¿ przeplatane by³y sesjami terenowymi. Uczestnicy zapoznali siê z obiema odkrywka-mi kopalni Be³chatów, po których oprowadzali nas geolo-dzy z Dzia³u Geologicznego z PGE GiEK S.A. Oddzia³ KWB Be³chatów z Ann¹ Skórzak na czele. W pierwszym dniu ogl¹daliœmy Wyrobisko Pola Szczerców (piaski i ¿wiry, i³y, zlepieñce kwarcytowe, bruki krzemienne, kreda jeziorna, wapienie, sk³adowisko kopalin towarzysz¹cych i Zak³ad Produkcji Kruszyw). W drugim dniu – Wyrobisko Pola Be³chatów (bruki krzemienne i piaskowce kwarcytowe, sk³adowisko pó³nocne kopalin towarzysz¹cych, Zak³ad Pro-dukcji Kruszyw i Stanowisko Przeróbki Kredy Jeziornej).
Uczestnicy zostali zapoznani z dzia³aniami zwi¹zanymi z rozpoznaniem, dokumentowaniem, wydobyciem i zagospo-darowaniem kopalin towarzysz¹cych eksploatacji Z³o¿a Wêgla Brunatnego Be³chatów od momentu odkrycia z³o¿a do chwili obecnej. Przedstawiono nam poszczególne odmiany kopalin towarzysz¹cych i omówiono aktualny stan zagospo-darowania oraz perspektywy wydobycia. Zaprezentowano wykonane prace w zakresie tworzenia sk³adowisk kopalin towarzysz¹cych i budowy zak³adów przeróbczych.
Przedstawione w obu dniach sesji terenowych zagad-nienia pokazuj¹, jak traktowane s¹ w kopalni Be³chatów kopaliny towarzysz¹ce i jak nale¿y szeroko patrzeæ na wykorzystanie z³ó¿ kopalin oprócz tego, ¿e jest to z³o¿e kopaliny g³ównej, dla którego ca³e przedsiêwziêcie jest
tworzone, a równolegle trzeba wydobyæ i zagospodarowaæ wiele kopalin, które jej towarzysz¹.
Kopalnia Wêgla Brunatnego Be³chatów, prowadz¹c eksploatacjê z³o¿a wêgla brunatnego, zdejmuje i przemieszcza na zwa³owiska zewnêtrzne du¿e iloœci nadk³adu. W tej masie znajduj¹ siê ró¿norodne kopaliny towarzysz¹ce o du¿ym znaczeniu gospodarczym. W zdejmowanym nadk³adzie wystêpuj¹: pospó³ki krzemienne piaszczysto-¿wirowe, piaski, pospó³ki piaszczysto-¿wirowe, wapienie, piaskowce kwar-cytowe, g³azy narzutowe, i³y, kreda jeziorna, torf. Kopali-ny te s¹ selektywnie pozyskiwane, sk³adowane i nastêpnie wykorzystywane do produkcji kruszyw i nawozów. W pro-cesie przeróbki uzyskuje siê piaski i ¿wiry p³ukane oraz ca³y asortyment kruszyw ³amanych, tj.: t³ucznie, grysy, kliñce.
W obszernej, podsumowuj¹cej konferencjê dyskusji, uczestnicy zaakceptowali wnioski zawarte w referatach i sformu³owali wiele nowych. Ranga gospodarcza kopalin towarzysz¹cych nie jest mniejsza ni¿ kopalin g³ównych, zarówno w sferze surowcowej, jak i ekonomicznej, st¹d koniecznoœæ zagospodarowania kopalin towarzysz¹cych i racjonalne wykorzystanie ich zasobów jest spraw¹ oczy-wist¹ (zasoby kopalin s¹ nieodnawialne!).
Podsumowuj¹c g³ówne tezy wyra¿one w referatach i w dyskusjach oraz fakty zaobserwowane w terenie mo¿na sfor-mu³owaæ generalny wniosek, ¿e poniewa¿ z³o¿a kopalin s¹ nieodnawialne, a ich zasoby wyczerpywane, z³o¿a antropoge-niczne powinny byæ wa¿n¹ czêœci¹ bazy surowców mineral-nych Polski. Dla nadania rangi budowie z³ó¿ antropoge-nicznych nale¿y uregulowaæ ich status prawny i rozwa¿yæ celowoœæ podporz¹dkowania ca³oœci problemów gospodarki surowcami mineralnymi jednej ustawie – Prawo Geologiczne
i Górnicze. Zintensyfikowanie dzia³alnoœci w zakresie
budo-wy, utrzymania i eksploatacji z³ó¿ antropogenicznych wymaga wprowadzenia instrumentów ekonomiczno-finansowych sty-muluj¹cych podejmowanie takich przedsiêwziêæ. Zabezpie-czenie w z³o¿ach antropogenicznych wydobytych, a nie wykorzystanych na bie¿¹co kopalin towarzysz¹cych i innych potencjalnych surowców mineralnych, jest dzia³aniem po¿¹danym, korzystnym i powinno byæ istotnym elementem polityki surowcowej pañstwa.
Gra¿yna Œlusarczyk & Marek Waldemar Joñczyk
362
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 7, 2012
KONGRESY, SYMPOZJA I KONFERENCJE
Ryc. 1. Kopalnia Wêgla Brunatnego Be³chatów – i³y wystêpuj¹ce
