Formy przygotowania do
małżeństwa
Kieleckie Studia Teologiczne 8, 117-134
2009
Ks. Maciej Radej - Kielce
F
o r m y p r z y g o t o w a n i a d o m a ł ż e ń s t w a 1
W z w ią z k u z zary so w u ją c y m i się p rz e m ia n a m i i p ro b le m a m i w d ziedzinie ż y c ia ro d z in n e g o i m a łż e ń sk ie g o p ro w a d z o n e s ą ciąg łe p o sz u k iw a n ia , a n ad to p ro p o n u je się c o ra z to n o w e ro z w ią z a n ia d o ty c z ą c e te g o te m a tu i z a g a d n ie ń ż y c ia ro d z in n e g o 2. K o śc ió ł w in ie n tro s k ą o b ejm o w ać n u p tu rie n tó w n a ró ż n y m etap ie p rz y g o to w a n ia do m a łż e ń stw a . W p rz y g o to w a n iu d a lsz y m p ro p o n u je s ię z a a n g a ż o w a n ie w to d zieło o b o k in sty tu c ji ro d z ic ó w ró w n ie ż w n ie m n ie j sz y m sto p n iu szk o łę, k a te c h e z ę i m a ss m e d ia 3.
Z ag a d n ie n ia , p rz e d sta w io n e w ty m arty k u le, o m aw ian e b ę d ą w p u n k tach , k tó re s p rz y ja ją d o sk o n a le n iu i ro z w o jo w i n u p tu rie n ta . W y ra z e m te g o je s t: 1) tro s k a ro d z ic ó w o w y c h o w a n ie p o to m stw a - K o śc ió ł d o m ow y, 2) fo rm acja k a te c h e ty cz n a o raz 3) sp o só b p rz e k a z y w an ia in fo rm acji o m a łżeń stw ie w śro d k a c h m a so w e g o p rze k azu .
1. Troska rodziców o w ychow anie potom stwa
Kościół dom owy
W ła ś c iw e w y c h o w a n ie d z ie c k a p o w in n o ro z p o c z ą ć s ię m o ż liw ie j a k n a jw c z e ś n ie j i trw a ć n ie p rz e rw a n ie aż d o o k r e s u p e łn o le tn o ś c i. W ty m b o w ie m c zasie w dużej m ie rz e ro z s trz y g a s ię sp ra w a p rz y sz łe g o c h a ra k te ru
1 M. Radej, Przygotowanie dalsze do zawarcia małżeństwa, Praca magisterska napisana na seminarium z prawa kanonicznego pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Maria na Pastuszko w W yższym Seminarium Duchownym w ramach um owy zawartej z Wy działem Teologicznym Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie; Kielce 2002. Niniej szy artykuł j est ostatnim rozdziałem pracy i stanowi rozwinięcie oraz dopełnienie wyżej wymienionego tematu pracy.
2 J. Majka, Wprowadzenie do Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst pol ski, Poznań 1967, s. 535.
d zieck a4. W id zieć tu n a le ż y ró w n ie ż sz a n sę i k o n ie c z n o ść p o d ję c ia św ia d o m e go p rz y g o to w a n ia lu d z i m ło d y c h do ż y c ia w ro d z in ie 5.
K. R a h n e r p o w ia d a , że g d y d w o je o c h rz c z o n y c h w ią ż e się sa k ra m e n ta l n y m w ę z łe m m ałżeń sk im , w te d y realizuj e się K ościół. W sp ó ln o ta ż y c ia i m iło ści m a łż o n k ó w staje się k o m ó rk ą K o śc io ła n a z y w a n ą „ m a ły m K o śc io łe m ” lub „ K o śc io łe m d o m o w y m ” . T ak w ię c m a łż e ń stw o sa k ra m e n ta ln e m a zasa d n ic z y w p ły w n a b u d o w a n ie K o śc io ła 6. P o d o b n e stw ie rd z e n ie o d n a jd u je m y w K o d ek sie P ra w a K a n o n iczn eg o .
P ra w o d a w c a w k an. 2 2 6 § 1 m ó w i, że m a łż o n k o w ie m a ją o b o w ią z e k p rz y c z y n ia ć się do b u d o w a n ia L u d u B o ż e g o p rz e z m a łż e ń stw o i ro d z in ę 7. W § 2 stw ierdza: „R o d z ice , p o n ie w a ż dali d z ie c io m życie, m a ją b a rd z o p o w a ż n y o b o w ią z e k i p ra w o ic h w y c h o w a n ia . S tąd te ż n a p ie rw sz y m m ie jsc u do c h rześcijań sk ich ro d z ic ó w n a le ż y tro sk a o ch rześcijań sk ie w y c h o w a n ie dzieci, z g o d n ie z n a u k ą p rz e k a z y w a n ą p rz e z K o śc ió ł” 8. D la te g o te ż p rz y słu g u je im p ra w o sw o b o d n e g o o rg a n iz o w a n ia ż y c ia re lig ijn e g o w o g n isk u d o m o w y m 9.
Środow isko, w ja k im dziecko w zrasta, tj. ro dzina, n ajbliżsi, przy jaciele, m a d e c y d u ją c y w p ły w n a je g o w y c h o w a n ie i ro z w ó j. Św. Ja n C h ry z o sto m ( |4 0 7 ) m ó w i, że g łó w n y c ię ż a r o d p o w ie d z ia ln o śc i z a w y c h o w a n ie d z ie c i sp o c z y w a p rz e d e w sz y stk im n a ro d z ic a c h i p rz y słu g u je im z p ra w a n a tu ra ln e g o 10.
S łu szn ie w ię c K o śc ió ł p y ta p rz y ślubie: „ C zy ch cecie z m iło ś c ią p rzy jąć i p o k a to lic k u w y c h o w a ć p o to m stw o , k tó ry m w a s B ó g o b d a rz y ? ” . M iło ść m a ł ż e ń sk a w y ra ż a s ię w w y c h o w a n iu ja k o p ra w d z iw a m iło ść ro d z ic ie lsk a . „ K o m u n ia o só b ”, k tó ra sto i u p o c z ą tk u ro d zin y , d o p e łn ia się p o p rz e z w y c h o w a n ie i ro z p rz e strz e n ia się n a dzieci. Je st to p ro c e s w zajem n y , w k tó ry m w y c h o w a w c y - ro d z ic e , s ą ró w n o c z e śn ie w p e w ie n sp o só b w y c h o w y w a n i. U cząc c z ło w ie c z e ń stw a w ła sn e d ziec k o , sam i te ż p o z n a ją j e n a n o w o i u c z ą s ię go n a n o w o 11.
4
J. W inkowski, Ogniwo i gniazdo. Rozważania o rodzinie i wychowaniu, San domierz 1997, s. 46-47.5
E. Sujak, Współczesne zagadnienia wychowawcze w zakresie przygotowania do życia rodzinnego, „Ateneum Kapłańskie”, 66 (1974), z. 3, s. 421.6
J. Grześkowiak, Małżeństwo chrześcijan je s t sakramentem, „Ateneum Kapłań skie”, 98 (1982), z. 1, s. 87.7
Kan. 226 § 1.8
Kan. 226 § 2.9
Deklaracja o wolności religijnej ,,D ignitatis hum anae”, w: Sobór Watykań ski II..., dz. cyt., nr 5.10
H. Wojtowicz, Zadania rodziny chrześcijańskiej w nauczaniu św. Jana Chry zostoma, w: „Vox Patrum”, Małżeństwo i rodzina w chrześcijaństwie starożytnym, z. 8-9 (styczeń-grudzień), Lublin 1985, s. 204-205.11
Jan Paweł II, List do Rodzin „Gratissimam sane”, (1994), nr 16, w: Wybór listów Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1, Kraków 1997, s. 309.W dz ie ła c h św. A u g u sty n a ( |4 3 0 ) o d n aleźć m o ż e m y w z m ia n k i do ty czące z a a n g a ż o w a n ia i tro sk i ro d z ic ó w o sp ra w ę w y c h o w a n ia dzieci, b y z a ic h sta ra n ie m w zrastały , z a c h o w u ją c z b a w ie n n e p rz y k a z a n ia P a n a 12. O b ja w ia ć s ię to p o w in n o p o p rz e z n a le ż y te w y c h o w a n ie relig ijn e, u m y sło w e i m o ra ln e 13. S łusz n ie w ię c m ó w i się o ty m , a b y u k a z y w a ć d z ie c io m całe b o g a c tw o w a rto śc i w e w n ę trz n y c h n a d a n y c h p rz e z C h ry stu sa ro d z in ie 14.
T ro sk a o o d p o w ie d n ie w y c h o w a n ie n u p tu rie n ta w y m a g a u sta w ic z n e g o n a d z o ru i c z u jn o ś c i15. P ra w o d a w c a z a w a rł to w p rz e p is ie k a n . 7 7 4 § 2, w k tó ry m czytam y: „ R o d zice m a ją p rz e d in n y m i o b o w ią z e k sło w e m i p rz y k ła d e m fo rm o w a ć d z ie c i w w ie rz e i p ra k ty c e ż y c ia ch rz e śc ijań sk ieg o . P o d o b n y o b o w iązek sp o czy w a n a tych, k tó rzy z a stę p u ją ro d z icó w oraz n a ch rzestn y ch ” 16. P o tw ierdzenie pow yższej n o rm y odnajd u jem y w D ekrecie o apostolstw ie św iec k ic h A p o s to lic a m a c tu o s ita te m 17.
W m a łżeń stw ie i ro d zin ie chrześcij ańskiej istniej e i rozw ij a się K o śc ió ł nie ty le bio lo g iczn ie, co p rz ed e w sz y stk im w sp ó ln o to w o i religijnie. W ty m że K o ś ciele z o s ta ją p rz e k a z an e d zie cio m p o d sta w y w ia ry i n ig d y n ic z y m n ie za stą p io n y m o d e l i w z ó r m iło śc i b e z in te re so w n ej. P rz y sw o je n ie so b ie ty c h p o sta w w k a n d y d a ta c h do m a łż e ń s tw a u a k ty w n ia ic h ż y c ie re lig ijn e i sp raw ia, że d o s k o n a lą się w z a je m n ie . M iło ść m a łż e ń sk a o tw a rta k u d z ie c io m je s t z n a k ie m o b e c n o śc i w niej D u c h a m iło śc i B o żej, k tó ry u z d a ln ia ic h z k o le i do ofiarnej słu żb y d la p o to m stw a, do d o b reg o p rz y k ład u , a p o sto lstw a w n a jsz e rsz y m i n a j p e łn ie jsz y m w y m ia rz e 18.
S to so w n ie do p ra w i o b o w ią z k ó w w y n ik a ją c y c h z sa k ra m e n tu m a łż e ń stw a, ro d z ic e b u d u ją K o śc ió ł p o p rz e z z ro d zen ie , w z a je m n e u św ię c a n ie się i p rz y k ła d w z o ro w e g o ż y c ia c h rz e śc ija ń s k ie g o 19. P o tw ie rd z e n ie d la p o w y ż szy c h o p in ii o d n a jd u je m y w kan. 793 § 120.
12
W. Eborowicz, M ałżeństwo i rodzina w nauce i praktyce duszpasterskiej św. Augustyna, w: „Vox Patrum”, Małżeństwo i rodzina..., dz. cyt., s. 146.13
Tamże, s. 149; Jan Paweł II, List do R odzin,, Gratissimam sa n e”, (1994), nr 16.14
J. Buxakowski, Wprowadzenie do teologii duszpasterstwa rodzin, Pelplin 1999, s. 160.15
H. Wojtowicz, Zadania rodziny chrześcijańskiej..., art. cyt., s. 206.16
Kan. 774 § 2.17
D ekret o apostolstw ie św ieckich ,,Apostolicam a ctu o sita tem ”, w: Sobór Watykański II..., dz. cyt., nr 30.18
Szafrański, Struktura łaski sakramentu małżeństwa, „Collectanea Theolo- gica”, 46 (1976), z. 2, s. 32.19
J. Grześkowiak, Małżeństwo chrześcijan..., art. cyt., s. 87.20
Kan.793 § 1. „Rodzice oraz ci, którzy ich zastępują, m ają obowiązek i zarazem prawo wychowania potomstwa. Rodzice katoliccy m ają ponadto obowiązek i prawo dobrania takich środków i instytucji, przy pom ocy których, uwzględniając miejscowe warunki, mogliby lepiej zadbać o katolickie wychowanie swoich dzieci”.R o d z ic e p o w in n i o d la t n a jm ło d sz y c h u c z y ć d zieci p ro w a d z e n ia ż y c ia w b o ja ź n i B o ż e j21, u c z c iw ie i o d w aż n ie w y c h o w u ją c j e do c z y sto śc i i m iło ści, czy li do p e łn e g o d aru z sie b ie 22 - stw ie rd z a P a p ie sk a R a d a do S p raw R o d z in y w in s tru k c ji o p rz y g o to w a n iu d o s a k ra m e n tu m a łż e ń stw a . R o z w in ię c ie m p o w y ż sz e j d y re k ty w y je s t n o ta K o n g re g a c ji do S p raw W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o o m a w ia ją c a w y ty c z n e w o d n ie sie n iu do lu d zk iej m iło ści. D o k u m e n t n in ie jsz y o p ie ra s ię n a z a sa d a c h d o k try n a ln y c h i n o rm a c h m o ra ln y c h p rz y ję ty c h p rz e z M a g iste riu m K o śc io ła i p o stu lu je w p ro w a d z e n ie p o z y ty w n e g o , j a k te ż ro z tro p n e g o w y c h o w a n ia sek su aln eg o . Z a u w a ż a się b o w ie m , iż w y
c h o w a w c y i ro d z ic e c z ęsto s ą b e z ra d n i ze w z g lę d u n a b ra k p rz y g o to w a n ia do teg o , b y o d p o w ie d n io p rz e p ro w a d z ić w y c h o w a n ie se k su a ln e 23. P ie lę g n o w a n ie ró w n o w a g i w tej sferze ż y c ia m u si m ie ć sw e p o d sta w y z a u fa n ia i d ia lo g u , ta k ab y d z ieci o d p o w ie d n io do sw o je g o w ie k u i sto p n ia ro z w o ju m o g ły n a b ra ć p e w n o śc i, że id e a ł ch rz e śc ijań sk i je s t rz e c z y w is to ś c ią is tn ie ją c ą w o b rę b ie w łasn ej ro d z in y 24.
O p ró c z w y c h o w a n ia m o ra ln e g o ro d z ic e s ą ró w n ie ż o d p o w ie d z ia ln i za p ie rw sz e p o u c z e n ie sw o ic h d z ieci w z a k re sie re lig ii25.
Wychowawcza m isja rodziców, wypływająca z sakramentu małżeństwa, staje się posługiwaniem Ewangelii. W szyscy członkowie ewangelizują i są ewangelizo wani. Rodzice są pierwszymi zwiastunami Dobrej N ow iny wobec dzieci przez modlitwę, lekturę słowa Bożego, naukę zasad wiary, zbliżanie dzieci do Chrystusa Eucharystycznego i M istycznego26. P rz e z C h ry stu sa k a ż d e w y c h o w a n ie w ro d z in ie i p o z a ro d z in ą o sią g a s w ą p e łn ię w p a s c h a ln e j ta je m n ic y ś m ie rc i i z m a rtw y c h w s ta n ia . W ty m sz c z y to w y m p u n k c ie n a sz e g o O d k u p ie n ia ro z p o c z y n a się p ro c e s c h rz e śc i ja ń s k ie g o w y c h o w a n ia , k tó re je s t z a ra z e m fo rm o w a n ie m do p e łn i c z ło w ie c z e ń s tw a 27.
21 W. Kania, Pierwsza rodzinna katecheza domowa w ujęciu św Jana Chryzo stoma, w: „Vox Patrum”, M ałżeństwo i rodzina..., dz. cyt., s. 217.
22 Papieska Rada do Spraw Rodziny, Przygotowanie do sakramentu małżeń stwa, (13 V 1996), w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego o małżeństwie i rodzinie, W ybór i wstęp: K. Lubowicki, Indeks analityczny: M. Czekański, t. 2, K ra ków 1999, nr 24.
23 Kongregacja do Spraw Wychowania Katolickiego, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości. Zasadnicze cechy wychowania seksualnego, (1 XI 1983), w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., nr 9.
24 Tamże, nr 49-50.
25 H. W ójtowicz, Zadania rodziny chrześcijańskiej..., art. cyt., s. 208.
26 B. Mierzwiński, Problemy małżeństwa i rodziny na V Synodzie Biskupów w Rzymie, „Communio”, 5 (1981), s. 123.
W y c h o w a w c y p o w in n i z a te m u c z y ć d z ie ci sz a c u n k u d la w y p o w ia d a n y c h słó w 28. D o b rz e z ro b ią, g d y b ę d ą ic h u ż y w a ć za w sz e do w y ra ż e n ia p ra w d y w sp o só b ja s n y i zro zu m iały . Je st to isto tn e, szc z e g ó ln ie je ś li c h o d z i o p rz e k a z w iary, czyli w y p o w ie d z i d o ty czące p ro b lem aty k i religijnej i ży c ia m o ra ln e g o 29. K ie d y b o w ie m w ro d z in ie w sz y sc y ż y ją z g o d n ie z n a u k ą B o ż ą i s ą zjed n o czen i w ę z łe m m iło śc i i w z a je m n e j służby, w ó w c z a s rz e c z y w iśc ie d o m p rz e k sz ta łc a się w m a ły K o śc ió ł30.
W k o ś c ie ln o tw ó rc z ą r o lę m a łż e ń s tw a sa k ra m e n ta ln eg o , re a liz u ją c ą się p o p rz e z fu n k c ję k a p ła ń sk ą , p r o r o c k ą i k ró le w sk ą , m a łż o n k o w ie w p is u ją sw e p o w o ła n ie w o so b iste św ia d e c tw o ż y c ia re lig ijn e g o 31. W ezw an i p rz e z sło w o B o że, w ia rę i sa k ra m e n t ch rztu , b u d u ją K o śc ió ł dom ow y, k tó ry staje się m a te r e t m a g istra d la ic h d z ie c i32.
W ro z p o rz ą d z e n ia c h z a w a rty c h w C a tech esi tra d e n d a e n a le ż y dostrzec, że w y c h o w a n ie to u trw a la się i re a liz u je w ra z z n a d e jśc ie m w y d a rz e ń ro d z in n y ch , ta k ic h j a k p rz y jm o w a n ie sak ram en tó w , o b c h o d y św ią t litu rg ic zn y ch , n a ro d z in y d z ie c k a cz y ża ło b a. W ó w c z a s j e s t sto so w n a ch w ila, b y w y ja śn ić c h rz e śc ijań sk i c z y re lig ijn y se n s ty c h w y d a rz e ń 33.
T rz e b a p a m ię ta ć , że p rz y g o to w a n ie do ż y c ia w m a łż e ń stw ie re a liz u je się w ro d z in ie w ó w c z a s, g d y w sz y sc y cz ło n k o w ie ro d z in y tw o rz ą tzw . „sz k o łę b o g a tsz e g o c z ło w ie c z e ń stw a ”34. Ż y c ie w sp ó ln o ty d o m o w e g o K o ścio ła, o p a r te o d u c h a m o d litw y i re a liz o w a n e w atm o sfe rz e d ialo g u , tw o rz y p ra w d z iw ą k o m u n ię b u d o w a n ą p rz e z w z a je m n ą tro s k ę i w sp ie ra n ie s ię je j c z ło n k ó w 35. W k o n te k śc ie ca łe g o p ro c e su w y c h o w a w c z e g o n ie m o ż n a p o m in ą ć istotnej sp ra w y d o ty czą cej ro z p o z n a n ia w ła sn e g o p o w o ła n ia ży c io w e g o , ta k do o fia r nej słu ż b y B o g u w celib acie, j a k i p rz y g o to w a n ia do ż y c ia w m a łż e ń stw ie 36.
28 W. Kania, Pierwsza rodzinna katecheza domowa..., art. cyt., s. 218.
29 S. Sławiński, Słowa w procesie moralnego wychowania dziecka, „W drodze”, 105 (1982), nr 5, s. 77-82.
30 H. Wojtowicz, Zadania rodziny chrześcijańskiej..., art. cyt., s. 212; P. Poręba, Rodzina chrześcijańska „ małym Kościołem ”, w: Wychowanie w rodzinie chrześcijań skiej, red. F. Adamskiego, Kraków 1984, s. 182-199.
31 J. Grześkowiak, Małżeństwo chrześcijan..., art. cyt., s. 87-88.
32 B. Mierzwiński, Problemy małżeństwa i rodziny..., art. cyt., s. 123. „V zgroma dzenie Synodu Biskupów miało miej sce w Rzymie, w dniach 26 września do 25 paździer nika 1980 r. oficjalny temat tego Synodu brzmiał: De muneribusfamiliae christianae in mundo hodierno - Zadania rodziny chrześcij ańskiej we współczesnym świecie”, s. 109.
33 Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „ Catechesi tradendae”, (16 X 1979), Kielce 1996, nr 68.
34 Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”, (22 XI 1981), w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., nr 21.
35 H. Witczyk, Sakrament małżeństwa, „Współczesna Ambona”, 29 (2001), nr 3, s. 190. 36 Jan Paweł II, List do Rodzin „Gratissimam sane ”, nr 16.
2. Form acja k atech etyczn a w przygotow aniu dalszym
do m ałżeństw a
D o b re p rz y g o to w a n ie do m a łż e ń stw a d o m a g a s ię p rz e k a z a n ia d z ie c io m i m ło d z ie ż y w łaściw ej w ie d z y i fo rm acji religijnej w p ro cesie ka tech izacji. P e ł n y za k re s n a u k p o w in ie n o b e jm o w a ć c h rz e śc ija ń sk ie u ję c ie sp ra w d o ty c z ą cy ch m a łż e ń s tw a i rodziny. W s k a z a n ą z a te m j e s t rz e c z ą stw arzać d o g o d n e w aru n k i do kształtow ania u nup tu rien tó w p o staw y dojrzałego podej ścia do spraw w ia ry i p ra k ty k religijnych. F o rm acja k atech ety czn a37 stanow i n iezm iern ie w a ż n y i k o n ie c z n y e le m e n t w p rz y g o to w a n iu d a lsz y m do m ałż e ń stw a . Z tej te ż ra c ji nie w o ln o g o p rz e o c z y ć , ale n a le ż y o d p o w ie d n io d o c e n ić 38.
P ra w o d a w c a w k an . 1063 w p u n k c ie 1° j ako w a ż n y c z y n n ik p rz y g o to w a n ia do m a łż e ń stw a o k re śla p o m o c u d z ie la n ą d z ie c io m i m ło d z ie ż y szczeg ó ln ie „p o p rzez p rzep o w iad a n ie, k atech ezę, o d p o w ied n io p rz y sto so w a n ą d la m a ło le t n ich , m ło d z ie ż y i sta rsz y c h (...)”39. Jej z a d a n ie m je s t ro z b u d z e n ie w d zieck u m iło ści do w szy stk ieg o , co je s t d ziełe m B oga. W p rz ek azie d o ty cząc y m p o z n a n ia n ie w y s ta rc z ą je d n a k ty lk o sło w a, d lateg o k o n ie c z n o ś c ią staje się u k azan ie w z o ró w p o stę p o w a n ia , b ę d ą c y c h p o m o c ą w b u d o w a n iu cy w iliz a c ji m iło śc i40.
W ażn y m e le m e n te m w k a te c h e zie je s t p ra c a z m ie rz a ją c a do w y ro b ie n ia w d zieciach p o sta w y p o sz a n o w a n ia au to ry tetu rodziców , u m ie jętn o ści d o strze g a n ia dru g ieg o c z ło w iek a i je g o p o trzeb , ofiarnej m iło ści do ro d z ic ó w i ro d z e ń stw a o raz szcze g ó ln e j p rz y ja ź n i w re la c ja c h z B o g ie m 41. T en p ro c e s w y c h o w a w c z y w in ie n w s k a z y w a ć n a k o n ie c z n o ś ć p r z e d s ta w ie n ia m a łż e ń s tw a w św ie tle n a u k i o ż y c iu i m iło śc i, k tó re m ie s z c z ą s ię w sz e ro k o p o ję ty m p rz y g o to w a n iu do m a łż e ń s tw a 42. N a le ż y re a liz o w a ć p o d s ta w o w e z a d a n ia k a te c h e zy , ta k ie ja k : ro z w ija n ie p o z n a n ia w ia ry ; w y c h o w a n ie litu rg ic z n e ; fo rm a c ja m o ra ln a ; n a u c z a n ie m o d litw y ; w y c h o w a n ie do ż y c ia w sp ó ln o to w e g o; p o d a n ie p ra w d o ty c z ą c y ch m a łż e ń s tw a i ro d z in y ; itp.43.
37 S. Lanza, Katecheza, w: Encyklopedia Chrześcijaństwa, red. H. Witczyk, Kiel ce 2000, s. 332. Sam wyraz „katecheza” pochodzi od greckiego katecheo i oznacza tyle co „nauczam żywym głosem” . Jest to więc rezonans, j aki słowo wiary wywołuj e w sercu słuchacza, w którym zostaje przyjęte i pogłębione, aby stać się dla niego sensem życia i norm ą w postępowaniu. Toteż w przekazie w iary jest ono czymś nieodzownym.
38 E. Sztafrowski, Podręcznik Prawa Kanonicznego, t. 4, W arszawa 1986, s. 39. 39 Kan. 1063, 1°; E. Sztafrowski, Podręcznik Prawa Kanonicznego, dz. cyt., s. 37. 40 W. Półtawska, Przed nami miłość..., Częstochowa 2001, s. 40.
41 J. Borucki, Kościół w służbie małżeństwa, „Homo Dei” 71 (2001), nr 2, s. 29. 42 M. G. A. Wilczewska, Przygotowanie dalsze do wypełniania istotnych obo wiązków małżeńskich w św ietle praw a kanonicznego obowiązującego w P olsce, w: Ius matrimoniale. Ze studiów nad kościelnym prawem małżeńskim, 6 -7 (1996), Warszawa 1996, s. 115.
43 Kongregacja do spraw Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, Poznań 1998, nr 85-87.
S tąd te ż o b o w ią z k ie m ro d z ic ó w je s t n ie ty lk o „ p o sła ć ” d zie c k o n a k a te ch iz ację, le c z ta k ż e szerzej z a in te re so w a ć s ię f o rm a c ją r e lig ijn ą w ła sn y c h dzieci, d o k o n u ją c ą się p rz e z k a te c h e zę . To z a in te re so w a n ie m o ż e i p o w in n o się u z e w n ę trz n ia ć w w ie lo ra k ie j form ie. P rzed e w sz y stk im je d n a k w d w ó ch sp raw ach , k tó re o k reślić m o ż e m y ja k o : stw o rz e n ie o d p o w ie d n ic h w a ru n k ó w do n a u c z a n ia o ra z w sp ó łd z ia ła n ie z o so b am i k a te c h iz u jąc y m i44.
Z a r z ą d z e n ia P ie rw sz e j In s tru k c ji E p is k o p a tu P o ls k i d la d u c h o w ie ń s tw a 0 p rz y g o to w a n iu w ie rn y c h d o s a k ra m e n tu m a łż e ń s tw a i o d u sz p a ste rstw ie r o d z in z o b o w ią z u ją d u s z p a s te rz a -k a te c h e tę d o te g o , a b y w k a ż d e j k la s ie n a p o z io m ie s z k o ły p o d sta w o w e j i ś re d n ie j, p rz y u w z g lę d n ie n iu m ło d z ie ż y p o z a s z k o ln e j, p ro w a d z ić s y s te m a ty c z n ą k a te c h iz a c ję . N a d to p o w in n o się p o ło ż y ć d u ż y n a c is k n a w y r a b ia n ie c n ó t w ią ż ą c y c h s ię śc iś le z ż y c ie m ro d z in n y m . N a le ż y w c a ły m ty m p ro c e s ie n a u c z a n ia u d z ie la ć s z c z e ry c h 1 p ro s ty c h o d p o w ie d z i n a w ą tp liw o ś c i m ło d z ie ż y , k tó re d o ty k a ją te m a tu p rz y g o to w a n ia do m a łż e ń s tw a 45.
P ra w d z iw a k a te c h e z a je s t za w sz e u p o rz ą d k o w a n y m i sy ste m a ty c z n y m w p ro w a d z e n ie m w O b ja w ie n ie 46. W fo rm a c ji k a te c h e ty cz n e j, w p rz y g o to w a n iu d a lsz y m n u p tu rie n ta , w in ie n s ię u w id a c z n ia ć sch em at: p o z n a n ie - p rz e k o n a n ie - p o s tę p o w a n ie - z a c h o w a n ie p rz y ję ty c h p ra w o d n o sz ą c y c h się do k a to lic k ie g o m a łż e ń s tw a 47. N a u k a n a te m a t m a łż e ń s tw a i ro d z in y za te m , p o d o b n ie j a k całe O b jaw ie n ie, n ie m o ż e b y ć o d e rw a n a o d ż y c ia an i n ie m o ż e b y ć m u j a k g d y b y sz tu czn ie p rz e c iw sta w ian a . D o ty c z y o n a p rz e c ie ż o sta te c z n eg o sen su z n a cz en ia lu d zk ie g o istn ien ia i n ie m o ż n a p rzek azy w ać je j zafałszo- w a n e j48. To g ło sz en ie p ra w d y w in n o p rz e d e w sz y stk im d o k o n y w a ć się p rz e z św ia d e c tw o , z m ie rz a ją c e do teg o , b y p ie lę g n o w a ć to , co sz la ch etn e i d o b re49.
P ra w d y p rz e k a z a n e m ło d y m w fo rm a c ji k a te c h e ty cz n e j w cz asie p rz y g o to w a n ia d a lsz e g o do m a łż e ń stw a w in n y b y ć stale p o g łę b ia n e . U k a z y w a ć p o w in n y ta k ż e w ie lk ie z n a c z e n ie sa k ra m e n tu m a łż e ń s tw a i ro d z in y d la ż y c ia c z ło w ie k a fo rm u ją c e g o sw ój św ia to p o g lą d 50.
44
E. SztafTowski, Chrześcijańskie małżeństwo, Pomoce prawno-pastoralne, Warszawa 1985, s. 141.45
Pierwsza Instrukcja Episkopatu Polski dla duchowieństwa o przygotowaniu wiernych do sakramentu małżeństwa i o duszpasterstwie rodzin (12 II 1969), w: Pra wodawstwo Kościoła w Polsce 1961-1970, t. 1, Warszawa 1971, s. 265-266.46
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska ,, Catechesi tradendae”, nr 22.47
S. Lanza, Katecheza, w: Encyklopedia Chrześcijaństwa, red. H. Witczyk, Kiel ce 2000, s. 333.48
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska ,, Catechesi tradendae”, nr 22.49
Paweł VI, Adhortacja apostolska ,,Evangelii nuntiandi”, (8 X II 1975), Kielce 1990, nr 21.W P ie rw sze j In s tr u k c ji E p isk o p a tu P o ls k i d la d u c h o w ie ń stw a o p r z y g o to w a n iu w ie r n y c h d o s a k r a m e n tu m a łż e ń s tw a i o d u s z p a s te r s tw ie ro dzin P ra w o d a w c a zaleca, a b y p o w ie rz y ć k a te c h e z y o m a łż e ń stw ie i ro d z i n ie ro z tro p n y m i d o św ia d c z o n y m o so b o m św ieck im . F o rm a c ja n u p tu rie n ta p o w in n a k sz ta łto w a ć je g o ż y cie w p ra w d z iw y m d u c h u m o d litw y 51. M o d litw a b o w ie m p o m o ż e d z ie c k u w y p ra c o w a ć w so b ie o d p o w ie d n ie sp o jrze n ie n a d ar p o w o ła n ia do m a łż e ń stw a , c z y te ż ż y c ia w stan ie b e z ż e n n y m 52. S tąd k a te c h e z a p o w in n a , z w ła sz c z a u d z ie c i i m ło d zie ży , za k ła d a ć k o n ie c z n o ść m o d litw y d n ia p o w sz e d n ie g o 53.
O b ecn ie w w a ru n k a c h sz y b k ic h p rz e m ia n sp o łe c z n y c h n a s tę p u ją d alek o id ące p rz e k sz ta łc e n ia w sferze św ia d o m o śc i i z a c h o w a ń m o ra ln y c h . P ro c e so m ty m p o d le g a ją ta k ż e m ło d z ie ż i d z ie c i54. W o b ec tak iej rz e c z y w isto śc i j e d n ą z n ajb a rd z ie j w ła śc iw y c h p o s łu g k a te c h e z y je s t o fe ro w a n ie lu d z io m p o m o c y w p o sz u k iw a n iu i o d k ry w a n iu se n su ży cia. T ego ro d z a ju słu ż b a m a c h a ra k te r h u m a n iz u ją c y i w y c h o w a w c z y , ta k ż e p rz y u w z g lę d n ie n iu e ta p u p rz y g o to w a n ia d a lszeg o do m a łż e ń stw a 55.
N ie n a le ż y p o m in ą ć faktu, iż lu d z ie k s z ta łtu ją sa m y c h sieb ie i n ieu stan n ie w z ra s ta ją w e w n ę trz n ie , p rz e z co całe w ła sn e ż y c ie z m y sło w e i d u ch o w e c z y n ią p rz e d m io te m sw o je g o w z ro s tu 56. S tąd w k sz ta łto w a n iu o so b o w o ści
katecheza przygotowująca do życia w małżeństwie i rodzinie powinna mieć swój charakter formacyjny, a nie tylko informacyjny. Jej zadaniem je st pogłębienie katolickiej nauki o małżeństwie i rodzinie oraz przekazanie całościowego, usyste m atyzowanego i zwartego ujęcia problemów człowieka jako osoby, Bożej wizji m ałżeństw a i rodziny. Katecheza pow inna też przysposabiać do społecznego życia w grupie rodzinnej, do współodpowiedzialności, i wskazywać na koniecz ność posiadania takich cech indywidualnych, które zapew nią szczęśliwe życie rodzinne57.
51
J. Borucki, Kościół w służbie małżeństwa, art. cyt., s. 29-30.52
Katechizm Rzymski, Kraków 1880, s. 429.53
K. Rahner, Modlitwa i wiara, Kraków 2000, s. 58.54
J. Kupny, K atechizacja i duszpasterstw o m łodzieży w okresie p rzem ia n , w: W służbie wartościom . K sięga pam iątkow a pośw ięcona K siędzu Biskupow i Profesorow i Dr. Hab. K azim ierzow i Ryczanow i z okazji 60-lecia urodzin, red. R. Kamiński, S. J. Koza, L. Skorupa, K. Święs, Kielce 1999, s. 335.55
M. Cisowski, Nauczanie religii w szkole a katecheza Kościoła na przykła dzie debaty konkordatowej we Włoszech, w: Powołanie i służba. Księga jubileuszo wa ku czci Biskupa Mieczysława Jaworskiego w 70 rocznicę urodzin, red. K. Gurda, T. Gacia, Kielce 2000, s. 280.56
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, nr 1700.57
M. G. A. Wilczewska, Przygotowanie dalsze do wypełniania istotnych obo wiązków małżeńskich..., art. cyt., s. 115-116.W sz e lk ie n a u k i k a te c h e ty c z n e w in n y p ro m o w a ć g o d n o ść i w a rto ść czło- w ie k a 58, a lb o w ie m w sw y c h z a ło ż e n iac h p rz y g o to w u ją m ło d o c ia n y c h ró w n ież do w a ż n y c h z a d a ń c h rz e śc ijań s k ich w ie k u d o jrzałeg o . T oteż w o k resie d z ie ciń stw a i w c z e sn e j m ło d o ś c i sto p n io w o n a le ż y w p ro w a d z a ć n u p tu rie n tó w w rz e c z y w isto ść p o w o ła n ia m a łż e ń sk ie g o , b ą d ź do sta n u k a p ła ń sk ie g o lub z a k o n n e g o 59.
Ja n P a w e ł II w o rę d z iu sk ie ro w a n y m do K o n fe re n c ji E p isk o p a tu P o lsk i w d n iu 8 cz e rw c a 1997 r. ró w n ie ż p o d e jm u je te m a t p rz y g o to w a n ia k a te c h e ty c z n e g o m ło d e g o p o k o le n ia do ż y c ia w św iecie c ią g ły c h p rz e m ia n . W je g o p rz e p o w ia d a n iu ja s n o w id a ć , że „d o w sp ó łc z e sn y c h d z ieci i m ło d z ie ż y n a le ż y p rz y jść z t ą s a m ą E w a n g e lią , ale g ło s z o n ą w sp o só b n o w y i b a rd z ie j d o sto so w a n y do d zisiejszej m e n ta ln o śc i i w a ru n k ó w , w k tó ry c h ż y je m y ”60.
Z u w a g i n a to , że w sp ó łc z e sn a m ło d z ie ż b a rd z o w ra ż liw a je s t n a form ę, w ja k ie j p rz e k a z y w a n e s ą je j z a sa d y m o ra ln e i w a rto śc i, ja k o n a jw ła śc iw sz y m o d e l n a u c z a n ia p ro p o n u je s ię d ialo g 61. Ż a d n ą m ia r ą n ie m a o n n a celu p rz e k re śle n ia d u sz p a ste rstw a a u to ry tetu , le c z ty lk o m a n a c e lu je g o d o p e łn ie n ie - sto so w n ie do m o ż liw o śc i, a ta k ż e p o trz e b w sp ó łc z e sn y c h lu d z i62. W p ro cesie ta k ie g o p rz e k a z u w ra m a c h k a te c h iz a c ji w w ie k u sz k o ln y m n a stę p u je fo rm o w a n ie n a sta w ie n ia sp o łe c z n e g o 63. P rz y c z y n ia się to do d u c h o w e g o w z ro stu i ro z b u d z e n ia p o spolitej uczciw ości.
D u sz p a ste rz e w in n i p iln ie stu d io w a ć i c h rz e śc ijan o m w y k ła d a ć p ra w d y d o ty c z ą c e ż y c ia m a łż e ń sk ie g o i ro d z in n e g o 64. Z w ią z a n e je s t to z ty m , że
w ażnym elementem pracy duszpasterza w przygotowaniu trwałej rodziny jest przepowiadanie. M a ono na celu wykształcić w słuchających prawidłowy obraz rodziny, zgodny z zamysłem Bożym. Obraz ten powinien być poparty przykładami z życia i świadectwem biblijnym. N a tej podstawie duszpasterz m a przedstawić zasady życia chrześcijańskiego, które w m łodym pokoleniu ukształtują zdrowe charaktery i młodych ludzi uczynią zdolnymi do podjęcia i wypełnienia obowiąz ków małżeńskich65.
58
A. Zuberbier, Jan P a w e łII- nauczyciel wiary, „Kielecki Przegląd Diecezjalny” 75 (1999), nr 3, s. 252.59
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska ,, Catechesi tradendae”, nr 39.60
Jan Paweł II, Orędzie do Konferencji Episkopatu Polski. Kraków 8 czerwca 1997, w: Pielgrzym ki do Ojczyzny 1979 - 1983 - 1987 - 1991 - 1995 - 1997. Przemówienia i homilie, Kraków 1997, s. 981.61
J. Kupny, K atechizacja i duszpasterstw o m łodzieży w okresie p rzem ia n , w: W służbie wartościom, dz. cyt., s. 343.62
Tamże, s. 344.63
J. Borucki, Kościół w służbie małżeństwa..., art. cyt., s. 28.64
Katechizm Rzymski, dz. cyt., s. 305.P rz e z to p o d m io t p rz y g o to w a n ia do m a łż e ń stw a w y ro b i w so b ie p rz e k o n a n ie i chęć z a w a rc ia w p rz y sz ło śc i m a łż e ń s tw a ja k o p rz y m ie rz a trw a łe g o i n ie o d w o ła ln e g o n a w z ó r N o w e g o P rz y m ie rz a , ja k ie C h ry stu s z a w a rł z lu d z k o śc ią p rz e z s w o ją O fia rę n a k rz y ż u 66.
W d o c ie ra n iu do p ra w d y o m a łż e ń stw ie i ro d z in ie w a ż n e j e s t z a ró w n o p o z n a n ie u m y sło w e , j a k i p o z n a n ie d u c h o w e c z ło w iek a, p o z w a la ją ce b ard ziej p rz e n ik n ą ć tę p ra w d ę 67. W k a te c h e zie n a le ż y w id z ie ć o k a z ję do z a p o z n a n ia się u c z n ió w z w a rto śc ia m i i n o rm a m i o d n o sz ą c y m i się do p o w o ła n ia m a ł żeń sk ieg o . Ł ą c z n o ść z B o g ie m m o ż e im p o m ó c w p rz e z w y c ię ż a n iu tru d n o śc i w re a liz o w a n iu k o n k re tn y c h w y m a g a ń a u to e d u k a c y jn y ch 68.
P rz e k a z y w a n ie p ra w d k a te c h e ty c z n y c h d o k o n u je się w dużej m ie rz e n a le k c ja c h relig ii, d lateg o fo rm a c ję k a te c h e ty c z n ą w szk o le w in n i p ro w a d z ić lu d z ie d o b rz e p rz y g o to w a n i69. P a p ie ż P iu s X I w E n c y k lic e o c h r z e ś c ija ń skim w y c h o w a n iu m ło d zie ży w y p o w ia d a się n astęp u jąc o :
Dobre szkoły są owocem nie tyle dobrych urządzeń, ile przede wszystkim dobrych nauczycieli, którzy, doskonale przygotowani i wykształceni, każdy w swym przed miocie, jaki m a wykładać, wyposażeni w te przym ioty intelektualne i moralne, wymagane przez ich tak ważny urząd70,
p rz e k a z u ją rz e te ln ą n a u k ę w ia ry k a to lic k ie j, w ty m n a u k ę d o ty c z ą c ą fo rm a cji ży c ia w sp ó ln o to w eg o .
N a le ż y p o n a d to zw ró c ić u w a g ę n a to, ab y w o d d z ia ły w a n iu fo rm acy j- n o -k a te c h e ty c z n y m K o śc io ła w id z ie ć sk u te c z n o ść d a lszeg o p rz y g o to w a n ia d z ieci i m ło d z ie ż y do m a łż e ń stw a . Z a le ż y to w dużej m ie rz e o d w sp ó łp ra c y ro d zicó w , k a te ch etó w , d u sz p a ste rz y i sp e c ja listó w z ró ż n y c h d zied zin . T rz e b a s o b ie u ś w ia d o m ić , że ro d z in a j e s t fu n d a m e n te m s p o łe c z e ń s tw a , d la te g o
66 S. Czerwik, Obecność i działanie Ducha Świętego w liturgii Kościoła, „K ie lecki Przegląd Diecezjalny”, 74 (1998), nr 5, s. 380.
67 M. Rusiecki, Starajcie się o większe dary. Rekolekcje dla nauczycieli w Czę stochowie 2 -5 lipca 1998, Kielce 1999, s. 82.
68 E. Mitek, Samowychowanie chrześcijańskie ja k o realizacja świętości życia, w: W kręgu chrześcijańskiego orędzia moralnego. Księga Jubileuszowa poświęcona ks. prof. Antoniemu Młotkowi, red. M. Biskup, T. Reroń, Wrocław 2000, s. 552.
69 J. Słomińska, Pierwszy rok nauczania religii w szkole w opinii uczniów, ro dziców i katechetów - koncepcje i niektóre wnioski badań, w: Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych..., s. 138. Niestety, religii grozi to, że może stać się zwykłą, j eszcze jedną, a czasami mniej ważną lekcj ą, że zabrak nie w niej doświadczenia wiary, a pozostanie tylko przekaz wiary. N ależy wobec tego rozwij ać więź dzieci i młodzieży z Kościołem lokalnym.
70 Pius XI, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, (31 XII 1929), Lwów 1930, s. 30.
w szyscy, k tó rz y m a ją w p ły w n a w sp ó ln o ty i g ru p y sp o łeczn e, w in n i skutecznie s ię p rz y c z y n ia ć do p o d n o sz e n ia g o d n o śc i m a łż e ń stw a i ro d z in y 71.
3. Środki społecznego przekazu
W tru d n y m z a d a n iu w y c h o w a n ia p o to m stw a (kan. 1136) ro d z ic e d o z n a w a ć p o w in n i w s p a rc ia ze stro n y ró ż n y c h in sty tu cji. O n e to w ch arak terze p o m o c y w p rz e k a z y w a n iu d z ie c k u p ra w d y w sp o m a g a ć ic h b ę d ą w fu n k cji n a u c zan ia. W y p a d a n a m p o sz e rz y ć o m a w ia n y te m a t o n o w y czy n n ik , ja k się dziś w y d a je ró w n ie w a ż n y i m a ją c y d u ż y w p ły w n a p ro c e s fo rm o w a n ia p o to m stw a. Je st n im w p ły w śro d k ó w m a so w e g o przek a zu .
Ju ż n a sa m y m p o c z ą tk u D ekretu o śro d k a c h s p o łe c zn e g o p r z e k a z y w a n ia m y śli In te r m irific a O jco w ie S o b o ru W a ty k ań sk ieg o II p o d k re śla ją , że sp o śró d w y n a la z k ó w te c h n ik i g o d n e u w a g i s ą te, k tó re o d n o s z ą się p rz e d e w sz y stk im do d u ch a lu d zk ieg o , a k tó re p o n a d to o d sła n ia ją n o w e d ro g i do p rz e k a z y w a n ia w ia d o m o śc i, m y ś li i w sk a z a ń . W śró d ty c h w y n a la z k ó w d u ż ą ro lę p rz y p isu je się u rząd ze n io m , k tó re z n a tu ry sw ej zd o ln e s ą d o sięg n ąć i p o ru szy ć n ie ty lk o je d n o s tk i, ale ta k ż e całe z b io ro w o śc i i c a łą sp o łe c z n o ść lu d zk ą. W y m ien ić tu m o ż e m y ch o ć b y tak ie, ja k : p rasa, kin e m a to g ra fia, ra d io fo n ia , te le w i zja, In te rn e t, itp. M o ż n a j e d la te g o w ła ś c iw ie n a z w a ć śro d k a m i p rz e k a z u sp o łe c z n e g o 72.
K o d e k s P ra w a K a n o n ic z n e g o w k an. 822 § 3 z a c h ęca, b y w s z y s c y w ie r ni, w szczeg ó ln o ści za ś ci, k tó rz y m a ją ja k iś u d z ia ł w o rg an izo w an iu lu b u ży ciu ty c h śro d k ó w p rz e k a z u , sta ra li się św ia d c z y ć p o m o c p a ste rsk ie j d ziałaln o ści, ab y K o śc ió ł m ó g ł ta k ż e p o p rz e z te śro d k i sk u te c z n ie w y p e łn ia ć sw oj ą m isj ę73. P a p ie ż P iu s X I w E n c y k lic e o ch rze śc ija ń sk im w y c h o w a n iu m ło d zie ży m ó w i, że ow e śro d k i p o p u la ry z a c ji m o g ą p rz y n ie ść w ie lk ą k o rz y ść w y k s z ta ł c e n iu i w y c h o w a n iu d zieci i m ło d zieży , o ile b ę d ą nim i k ie ro w a ć z d ro w e z a s a dy, tzn. b e z p o d n ie c a n ia z ły c h sk ło n n o śc i i żą d z y z y sk u 74.
O b e c n ie p o w sz e c h n ie w ia d o m o , że śro d k i sp o łe c z n e g o p rz e k a z u o d d z ia łu ją n a p s y c h ik ę o d b io rc ó w z a ró w n o p o d w z g lę d e m u c z u c io w y m i in te le k tu aln y m , j a k te ż m o ra ln y m , a n a w e t re lig ijn y m , z w ła sz c z a u m ło d y c h . M o g ą z a te m m ie ć d o b ro c z y n n y w p ły w n a ży cie i zw y c z a je ro d z in o raz n a w y c h o w a n ie d zieci, le c z je d n o c z e ś n ie k r y ją za sa d z k i i n ie b e z p ie c z e ń stw a , k tó ry c h n ie n a le ż y b a g a te liz o w ać . M o g ą b o w ie m stać s ię p ro p a g a to ra m i id e o lo g ii
71 J. Borucki, Kościół w służbie małżeństwa..., art. cyt., s. 30.
72 Dekret o środkach społecznego przekazywania myśli „Inter m irifica”, w: So bór Watykański II..., dz. cyt., nr 1.
73 Kan 822 § 3.
ro z k ła d a ją c y c h i z n ie k sz ta łc a ją c y c h p o g lą d y n a ży cie , ro d zin ę, re lig ię , m o ra l n o ś ć , n ie m a ją c y c h p o s z a n o w a n ia p ra w d z iw e j g o d n o ś c i i p r z e z n a c z e n ia c z ło w ie k a 75.
Ś ro d k i m a so w e g o p rz e k a z u m a ją słu ży ć te ż p rz y g o to w a n iu d a lsz e m u do w y p e łn ia n ia isto tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń sk ic h p o p rz e z u k a z y w a n ie w ła ś c i w e g o o b ra z u m a łż e ń s tw a i rodziny. D o k o n u je s ię to p rz e z g ło sz e n ie zd ro w ej n a u k i o m iło śc i m ałżo n k ó w , ofiarn ej p ło d n o śc i, je d n o ś c i i w ie rn o śc i, p rz e z co n u p tu rie n t k s z ta łtu je w so b ie w ła ś c iw y o b ra z m a łż e ń s tw a 76. P ra w o d a w c a K o śc ie ln y w kan. 822 § 2 m ó w i ró w n ie ż o ty m , b y u ż y c ie ty c h śro d k ó w p rz e p o ić d u c h e m lu d z k im i c h rz e śc ijań s k im 77. W ó w c z a s k sz ta łto w a ć się b ęd zie z d ro w a o p in ia p u b lic z n a n a te m a t m a łż e ń s tw a i ro d z in y 78.
W o sta tn ic h d z ie sią tk a c h la t te le w iz ji i e le k tro n ic z n y m sie c io m in fo r m a c y jn y m p rz y p isu je się d e c y d u ją c ą r o lę w re w o lu c ji, k tó ra m ia ła m ie jsc e w d zie d z in ie śro d k ó w p rz e k a z u i k tó ra w y w a rła g łę b o k i w p ły w n a ży cie r o dzinne. D la w ie lu ro d z in te le w iz ja i In te rn et s ą dzisiaj n a jw a ż n ie jsz y m źró d łe m b ie ż ą c y c h w ia d o m o śc i, w ie d z y i ro z ry w k i, to o ne k s z ta łtu ją ic h p o sta w y i o p i n ie, a ró w n ie ż w a rto śc i i w z o ry p o stę p o w a n ia . Isto tn ie te ź ró d ła k o m u n ik a c ji m o g ą w ięc w zb o g a c a ć ży cie ro dzinne. M o g ą zb liżać cz ło n k ó w ro d z in y m ięd zy sobą, um acn iać ich solidarność z in n y m i ro d zin am i i z w szy stk im i ludźm i. P rzy c z y n iać s ię to m o ż e do p o m n a ż a n ia n ie ty lk o ic h w ie d z y o g ó ln ej, ale tak że re lig ijn e j, p o z w a la ją c im u sły sz e ć sło w o B o że , u m o c n ić s w ą re lig ijn ą to ż s a m o ść i k s z ta łto w a ć ż y c ie m o ra ln e i d u c h o w e 79.
P o słu g u ją c s ię o b ra zem , śro d k i p rz e k a z u d o c ie ra ją w sp o só b sz c z e g ó ln y do odb io rcy , p o n ie w a ż o b ra z je s t b a rd zie j ro z k a z u ją c y n iż p is m o 80. U c zen i w p ro c e s a c h b a d a w c z y c h w sp ó łc z e sn e j c y w iliz a c ji z a u w a ż a ją , że k w e stie ż y c ia d o ty c z ą c e s e k su a ln o śc i s ta ły s ię p rz e d m io te m p u b lic z n y c h d y sk u sji w k siąż k ach , d z ien n ik ac h i p erio d y k a c h , a ta k ż e w in n y c h śro d k ach sp o łe c z n e g o p rz e k a z u . Z ja w isk o to je s t o ty le n ie p o k o ją c e , o ile n a d a je sek su a ln o śc i
75
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familaris consortio ”, nr 76.76
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ,, Gaudium et spes ”, w: Sobór Watykański II..., dz. cyt., nr 48.77
Kan. 822 § 2.78
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym , Gaudium et sp e s”, nr 4.79
Jan Paweł II, Orędzie na X X V III Światowy Dzień Środków Społecznego Prze kazu (24 I 1994), „ Telewizja w rodzinie, kryteria właściwego wyboru program ów ”, w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., s. 27.80
M. Braun-Gałkowska, Wykorzystanie środków masowego przekazu w proce sie wychowania rodzinnego, w: Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej, red. F. Adam skiego, Kraków 1984, s. 462.p rz e sa d n e z n a c z e n ie 81. W obec te g o fa k tu w dzie d z in ie w y c h o w a n ia i o d b io rze o p in ii p u b lic z n e j n a le ż y w p ra w d z ie p rz e k a z y w a ć in fo rm a c je m ó w ią c e o tym , że a u ten ty c zn e o d d an ie się so b ie je s t w ła śc iw e ty lk o m a łż o n k o m 82.
Ś ro d k i sp o łe c z n e g o p rz e k a z u , z ra c ji sw ej su g e sty w n o śc i, p o w in n y w y w ie ra ć n a m ło d y c h i m ło d o c ia n y c h sta ły i fo rm a c y jn y w pływ , d ając im p ra w dziw e inform acj e n a te m a t ż y c ia m a łż e ń sk ie g o i ro d zin n eg o , prz e d e w szy stk im w d z ie d z in ie w y c h o w a n ia se k su a ln eg o . S tąd te ż p a p ie ż Ja n P a w e ł II w sk a z a ł n a sy tu ację, w ja k ie j p rz y c h o d z i ro z w ija ć s ię d z ie c io m w k o n ta k c ie ze śro d k a m i m a so w e g o p rzek azu . Z re g u ły ci m ło d z i o d b io rcy in fo rm acji zafascy n o w an i p ro p o z y c ja m i m a ss m e d ió w s ą g o to w i p rz y ją ć to , co im je s t o fe ro w a n e w d o b ry m lu b w złym . P rz y c ią g a je ekran, n a ś la d u ją k a ż d y p o k a z y w a n y gest, a p rzy ty m szy b ciej i b ard zie j n iż k to k o lw ie k in n y p rz y s w a ja ją so b ie w y ra ż o n e ta m em o cje i u c z u c ia 83.
T ak z a te m n a w y c h o w a w c a c h sp o c z y w a k o n ie c z n o ść tw o rz e n ia k lim a tu sp rz y ja ją c eg o czy sto ści, a b y d zięk i p e łn e m u p rz e strz e g a n iu z a sa d p o rz ą d k u m o ra ln e g o p ra w d z iw a w o ln o ść z a p a n o w a ła n a d sw a w o lą 84.
Z p o ru sz a n e g o te m a tu m o ż n a w y c ią g n ą ć w n io s e k n eg aty w n y , że te le w i z ja c z y In te rn e t m o g ą sz k o d zić ż y c iu ro d z in n e m u p o p rz e z p ro p a g o w a n ie fa ł sz y w y c h w a rto śc i i w z o ró w p o stę p o w a n ia ; p rz e z ro z p o w sz e c h n ia n ie p o rn o g ra fii i o b ra z ó w b ru ta ln e j p rz e m o c y ; p rz e z w p a ja n ie m o ra ln e g o re la ty w iz m u i re lig ijn e g o sc e p ty cy z m u ; p rz e z p rz e d sta w ia n ie b ie ż ą c y c h w y d a rz e ń i p ro b le m ó w w sp o só b c e lo w o w y p a c z o n y ; p rz e z a g re s y w n ą re k la m ę , o d w o łu ją c ą się do n a jn iż sz y c h in sty n k tó w ; w re sz c ie p rz e z z a c h w a lan ie fa łsz y w y c h w iz ji ż y cia, k tó re s p rz e c iw ia ją się za sa d z ie w z a je m n e g o sz a c u n k u o ra z n ie sprzy jają, a w rę c z u tru d n ia ją u sta n o w ie n ie sp ra w ie d liw o śc i i p o k o ju 85. O jciec Ś w ięty w a d h o rta c ji a p o sto lsk iej F a m ilia ris c o n so rtio m ó w i, że te g o ty p u d z ia ła n ia g o d z ą w p o d sta w o w e w a rto śc i ro d z in y i p ra w d z iw e d o b ro c z ło w ie k a 86.
81 Kongregacja W ychowania Katolickiego, Deklaracja o niektórych zagadnie niach etyki seksualnej,,Persona hum ana”, (29 XII 1975), nr 1, w: Posoborowe doku menty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., t. 1, s. 77.
82 K. Wojtyła, Antropologia enc ykliki,, Humanae vitae ”, „Analecta Cracovien- sia”, 10 (1978), s. 24.
83 Kongregacja do Spraw W ychowania Katolickiego, Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej m iłości. Zasadnicze cechy w ychowania seksualnego, (1 XI 1983), nr 66, w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., t. 1, s. 276-277.
84 Paweł VI, Encyklika ,,Humanae vita e”, (25 VII 1968), w: Posoborowe doku menty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., nr 22.
85 Jan Paweł II, Orędzie na X X V III Światowy Dzień Środków Społecznego Prze kazu (24 I 1994), „ Telewizja w rodzinie, kryteria właściwego wyboru program ów ”, w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., t. 2, s. 27.
W y p o w ie d ź O jc a Ś w ięte g o w z y w a n a s do u św ia d o m ie n ia so b ie n ie b e z pieczeństw , ja k ie m o ż e n ieść ro d zin ie n ie w łaściw e k o rzy stan ie ze śro d k ó w m a so w e g o p rz e k a z u 87. D o b rą n a to m ia st rz e c z ą b y ło b y w y c h o w y w a ć m ło d z ie ż p o p rz e z p ro g ra m y ed u k acy jn e w d zie d z in ie ż y c ia lu d z k ie g o , d o sto so w a n e do w ie k u , e ta p u d o jrz e w a n ia czy a k tu a ln y c h p o trz e b , b e z o d rz u c a n ia z a sa d m o ra ln y c h i n isz c z e n ia ż y c ia d u c h o w e g o c zło w iek a . W in n y o ne p rz y g o to w y w a ć do p rz e ż y w a n ia lu d zk iej m iło śc i i o d p o w ie d z ia ln e g o ż y c ia w sp ó ln o ty ro d z in - n e j88. In te g ra ln e d o jrz e w a n ie c h ło p c ó w i d z ie w c z ą t d o ty c z y p rz e c ie ż ic h sfery u czu cio w ej i d u ch o w ej, k tó ra m a do n io słe zn acz en ie w ro z w ija n iu p ię k n a lu d z kiej o so b o w o śc i89.
W y ch o w u jąc d zieci, ro d z ic e z re g u ły w ie d z ą , że te le w iz o r, a d ziś je s z c z e b ard ziej In te rn e t s ą p rz e z n ic h lu b ian ą, łatw o d o s tę p n ą i n ie w y m a g a ją c ą d u ż e g o w y s iłk u u m y sło w e g o ro z ry w k ą . T oteż w łą c z e n ie ty c h śro d k ó w p rz e k a z u w to k fo rm acji ro d zin n ej, czy te ż lek cji szk o ln y ch , m o ż e u a trak cy jn ić w oczach d z ieci sta n m a łż e ń stw a , sz k o łę i n a u k ę , w n o sz ą c w je j p o d w o je n o w e g o du- ch a90. P ro m u ją c m a łż e ń stw o i ro d zin ę, m e d ia p o w in n y p rz e k a z y w ać i p o p ierać p ra w d z iw ą n a tu rę ty c h in sty tu c ji, ch ro n ią c j e p o p rz e z strz e ż e n ie m o ra ln o śc i pub liczn ej i sp rzy jan ie d o b ro b y to w i d o m o w em u 91.
T oteż ro d z ic e p o w in n i u c z y ć sw o je p o c ie c h y k o rz y sta n ia z ty c h śro d k ó w w sp o só b ro zw ażn y , ak ty w n ie k sz ta łtu ją c w sw o ic h d z ie c ia ch n a w y k i w tej d z ied zin ie , b y z a p e w n ić im z d ro w y ro zw ó j o sobow y, m o ra ln y i religijny. P o n a d to d o b rą rz e c z ą b y ło b y u p rz e d n io z a się g n ą ć in fo rm a c ji o tre śc i d an eg o p ro g ra m u c z y p rz e g lą d a n y c h stro n in te rn e to w y c h . K sz ta łto w a n ie u d z ie ci w ła śc iw y c h n a w y k ó w w o g lą d a n iu te le w iz ji cz y te ż sp ę d z a n iu cz a su p rz e d m o n ito re m k o m p u te ra b ę d z ie n ie k ie d y w y m a g a ć w y łą c z e n ia ty c h śro d k ó w p rz e k a z u , g d y ż lepiej j e s t za ją ć s ię cz y m ś in n y m , a ta k ż e p o n ie w a ż w y m a g a te g o sz a c u n e k d la in n y c h c z ło n k ó w ro d zin y , alb o d lateg o , że b e z k ry ty c z n e o g lą d a n ie m o ż e b y ć sz k o d liw e 92. P o tw ie rd z e n ie m p o w y ż s z e g o j e s t n a u k a
87
M. G. A. Wilczewska, Przygotowanie dalsze do wypełniania istotnych obo wiązków małżeńskich..., art. cyt., s. 116; D ekret o środkach społecznego przekazywa nia myśli, Inter mirifica, nr 2.88
Z. Szymański, Edukacja seksualna, w: Słownik Małżeństwa i Rodziny, red. E. Ozorowski, Warszawa - Łomianki 1999, s. 122-123.89
U. Dudziak, Edukacja seksualna w szkole - zagrożenia i szanse, w: Wychowa nie do życia w rodzinie, red. G. Witaszek, R. Podpora, Lublin 1996, s. 104.90
J. Komorowska, Telewizja w życiu dzieci i młodzieży. Studium telewizji wśród uczniów szkoły podstawowej w mieście przemysłowym „ N ”, cz. I, Łódź - Warszawa 1963, s. 64-79.91
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „ Gaudium et sp e s”, nr 52.92
Jan Paweł II, Orędzie na X X V III Światowy Dzień Środków Społecznego Prze kazu, „ Telewizja w rodzinie, kryteria właściwego wyboru program ów ”, (24 I 1994),O jc ó w S o b o r u W a ty k a ń s k ie g o II w D e k r e c ie o ś r o d k a c h s p o łe c z n e g o p r z e k a z y w a n ia m yśli, „ In te r m ir ific a ”93.
S ie ć In te r n e t ja k o śro d e k k o m u n ik a c ji d o sta rc z a d z ie c io m i m ło d z ie ż y sz y b sz y c h n a rz ę d z i do p o g łę b ia n ia w sz e lk ie g o ro d z a ju zain te re so w ań , w ty m ró w n ie ż w ie d z y o m a łż e ń stw ie i ro d z in ie 94. Z a m ie sz c z o n e w In tern e cie stro n y c h rze śc ijań sk ie p o w in n y p ro m o w a ć p o p rz e z o d p o w ie d n io d o b ran e in fo rm acje w ie d z ę n u p tu rie n ta i p rz e k a z y w ać m u z a sa d y zd ro w e g o w y c h o w a n ia 95. P o n a d to d o św ia d c z e n ie w sk a z u je , ż e in fo rm a c je p rz e k a z y w a n e p rz e z sieć k o m p u te ro w ą s ą czy m ś w ięcej n iż ty lk o w ia d o m o śc ią . M o g ą p rz e k a z y w ać p ew n e tre ś c i i k s z ta łto w a ć w n u p tu rie n c ie p o s ta w ę d o w y p e łn ie n ia o k re ślo n y c h d ziałań , w ty m ta k ż e słu ż ą c y c h p rz y g o to w a n iu do m a łż e ń stw a 96. Id zie tutaj ró w n ie ż o „ p o p u la ry z a c ję d o b ry c h o b y c z a jó w to w a rz y sk ic h ’”'7.
P re z e n tu ją c śro d k i sp o łe c z n e g o p rz e k a z u , n ie m o ż n a p o m in ą ć prasy. W tej d zied zin ie p rz e k a z u z a u w a ż a się, że w p rze c iw ie ń stw ie do o brazu, c z y ta n ie ro z w ija w y o b ra ź n ię , u c z y m y śle n ia , b o u w ra ż liw ia n a sło w o i p o b u d z a do refleksji. Z le k tu ry m ło d z ie ż y n a le ż y b ezw z g lę d n ie i zd ecy d o w a n ie w y k lu c z y ć w sz e lk ie c z a so p ism a w ą tp liw e p o d w z g lę d e m ety czn y m . S tąd te ż ta k w ażn e staje s ię d o b ra n ie le k tu ry d o sto so w an e j do w ie k u i sto p n ia ro z w o ju , k tó ra fo r m o w a ła b y d o jrz a łą o so b o w o ść 98.
P rzed e w sz y stk im n a le ż y w ięc p o p ie ra ć w śro d o w isk a c h d zie ci i m ło d z ie ż y d o b rą p rasę. C h cą c p rz e p o ić cz y te ln ik ó w w p e łn i d u c h e m ch rześcijań sk im , n a le ż y ró w n ie ż tw o rz y ć i ro z w ija ć p ra w d z iw ie k a to lic k ą p ra sę , b y u rab ia ć, u m a c n ia ć i p o p ie ra ć o p in ię p u b lic z n ą , z g o d n ie z p ra w e m n a tu ra ln y m , n a u k ą i n a k a z a m i k a to lic k im i. W a rto śc io w ą rz e c z ą b y ło b y te ż p o d a w a ć m ło d y m do w ia d o m o śc i i n a le ż y c ie w y ja śn ia ć w y d a rz e n ia d o ty c z ą c e ż y c ia K o śc io ła 99. W d obrej le k tu rz e d z ie c k o j e s t w stan ie p rz y sw o ić so b ie c n o ty o b y w atelsk ie, u c z y ć się tra k to w a n ia z sz a c u n k ie m i m iło ś c ią d ru g ie g o c zło w iek a, a tak ż e s ta n u m a łż e ń s k ie g o i ż y c ia r o d z in n e g o . U tr w a lo n e w s o b ie te p o s ta w y
w: Posoborowe dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., t. 2, s. 28-29. „M ądrzy rodzice w iedzą także, że naw et dobre program y pow inny być uzupełnione przez inne źródła informacji, rozrywki, wiedzy i kultury”.
93
D ekret o środkach społecznego przekazywania myśli „Inter m irifica”, nr 10.94
C. Climati, M łodzi i ezoteryzm. Magia, satanizm i okultyzm - oszustwo ognia, który nie spala, Kielce 2001, s. 100-101.95
Tamże, s. 105-106.96
Tamże, s. 159.97
J. Kubin, Radio i wychowanie, W arszawa 1964, s. 57.98
M. G. A. Wilczewska, Przygotowanie dalsze do wypełniania istotnych obo wiązków małżeńskich..., art. cyt., s. 117.99
D ekret o środkach społecznego przekazyw ania m yśli „In ter m ir ific a ”, nr 14.sp o łeczn e b ę d ą m o c n y m b u d u lc e m re la c ji w ż y c iu w s p ó ln o to w y m 100. W sp a r cie, ja k ie n ie sie ze s o b ą p ra s a w ro z p o w sz e c h n ia n iu m iło śc i i z a sa d m o raln y ch , m a z n a c z ą c y w p ły w n a w y p ra c o w a n ie w c z ło w ie k u p o sta w y w z a je m n e g o sz a c u n k u w o b e c d ru g ie g o , n a b ie ra statecz n o ści, sta ło śc i i c h a ra k te ru p o w in n o śc i w o k a z y w a n iu m iło śc i d ru g ie m u c z ło w ie k o w i101. N a le ż y je d n a k p a m ię tać, że ró w n ie ż i w tej d zied zin ie sz c z e g ó ln ie n a le ż y och ra n ia ć m ło d z ie ż p rz e d p r a s ą i w id o w isk a m i, k tó re b y ły b y sz k o d liw e w je j w ie k u 102.
P rz e z stu d iu m lite ra c k ie i n a u k o w e m u s z ą b y ć u p o w sz e c h n ia n e w s z e lk ie p o z y ty w n e n o rm y w y c h o w a w c z e 103. T en z a k re s w ia d o m o śc i w in ie n u ra b iać w c z y te ln ik u b ą d ź słu c h a c z u w ła śc iw e p o sta w y tra k to w a n ia lu d z k ic h w a rto ści. N a d to u c z y ć p o w in ie n in te rp re to w a ć ży c ie i je g o w y d a rz e n ia , d zia ła n ia lu d zk ie, ro z w ija ć z d o ln o ść o c e n y i b ra ć z a n ią o d p o w ie d z ia ln o ść , a ta k ż e w y ciąg ać p ra k ty c z n e w n io sk i ze z d o b y ty c h in fo rm a c ji104.
W ie lk ą sz a n s ą je s t w ię c , b y z a p o m o c ą śro d k ó w p rz e k a z u p rz e d sta w ia ć w ła śc iw y m o d e l m a łż e ń stw a i rodziny. N ie b e z z n a c z e n ia je s t u k a z a n ie p o z y ty w n y c h b o h a te ró w d ą ż ą c y ch do czy stej, ofiarnej m iło ści. P ro g ra m y te le w i zy jn e, au d y c je ra d io w e , p ra sa , „ sie ć ” In te rn e tu p o w in n y u k a z y w a ć czystość, w ie rn o ść , je d n o ś ć , n ie ro z e rw a ln o ś ć m a łż e ń stw a , ja k o w a rto śc i, k tó re s ta n o w ią g w a ra n c ję ro d z in n e g o sz cz ęścia, a k tó re m o ż liw e s ą do z re a lizo w an ia.
O so b y o d p o w ie d z ia ln e z a śro d k i sp o łe c z n e g o p rz e k a z u w in n y d o ło ży ć w sz e lk ic h starań, ab y u k a z y w a ć m a łż e ń stw o ja k o h a rm o n ijn ą w sp ó ln o tę ż y c ia i m iło ś c i105. D z ie n n ik a rz e o b o w ią z a n i s ą w ty m z a k re sie z a c h o w a ć o b ie k ty w iz m i p o sz a n o w a n ie p ra w a o d b io rc ó w do p ełn ej in fo rm a c ji106. W p ro g ra m a c h w y c h o w a w c z y c h w in n i p o p ie ra ć i w p a ja ć w a rto śc i e ty czn e i sp o łe czn e u m a c n ia ją c e je d n o ś ć i zd ro w y ro zw ó j ro d z in y o ra z s p o łe c z n o śc i107.
100
E piskopat Polski, L ist pasterski biskupów polskich na niedzielę Świętej Rodziny 2 7 grudnia 1998 r „Kielecki Przegląd Diecezj alny” 75 (1999), nr 2, s. 123.101
M. Nowodworski, Małżeństwo, w: Encyklopedia Kościelna, t. 13, Warszawa 1880, s. 218.102
D ekret o środkach społecznego przekazywania myśli ,,Inter mirifica ”, nr 12.103
Pius XI, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, Lwów 1930, s. 25.104
Z. Grzegorski, D ialog rodzinny - form acja i korektura wpływu masowego przekazu, w: Wychowanie w rodzinie chrześcijańskiej, red. F. Adamskiego, Kraków1984, s. 508.
105
M. G. A. Wilczewska, Przygotowanie dalsze do wypełniania istotnych obo wiązków małżeńskich..., art. cyt., s. 117.106
A. F. Dziuba, Drogi powstania i recepcji Humanae vitae, w: Człowiek. M i łość. Rodzina, Humanae vitae po 30 latach. M ateriały z sympozjum, KUL 3 -4 XII 1998, red. J. Nagórny, K. Jeżyna, Lublin 1999, s. 76.107
Papieska Rada do Spraw Środków Społecznego Przekazu, Pornografia i p rze moc w środkach przekazu: odpowiedź duszpasterska (7 V 1989), nr 25, w: Posoboro we dokumenty Kościoła Katolickiego..., dz. cyt., t. 1, s. 422.W nioski końcow e
N in ie js z y a rty k u ł ja k o je d e n z w ie lu te m a tó w b o g a te j rz e c z y w isto śc i m a łż e ń stw a i ro d z in y ro z p a try w a ł w ą te k fo rm p rz y g o to w a n ia d alszeg o do m a ł żeń stw a. Z a u w a ż y ć n a le ż y ta k ż e fakt, iż n o rm y p ra w a p o w sz e c h n e g o , ja k i p arty k u la rn e g o p ro p o n u ją d łu g o fa lo w ą p ra c ą i p o d ją c ie o b o w ią z k u o fiarnego w y c h o w a n ia d zieci i m ło d z ie ż y n a w ie lu p ła sz c z y z n a c h lu d zk ieg o życia.
R ó żn o ro d n o ść zad a ń w fo rm acji m ło d o c ian y ch w in n a b y ć p o d ejm o w an a i ro zw ijan a p rzez instytucje po w o łan e do tej działalności, tj. rodziców , duszpaste rzy, katechetów , szkołą, śro d k i sp o łeczn eg o przekazu. Jak k o lw iek m ią d z y ty m i o rganam i w y c h o w a w czy m i w in n a istnieć sy n ch ro n izacja pracy, to je d n a k ro lą n ajw a ż n ie jsz ą sp ełn iają tutaj ro d zice i b u d o w a n y p rzez n ic h K o śció ł dom ow y.
W o b e c n y m czasie n ie m a ły c ią ż a r o d p o w ie d z ia ln o śc i sp o c z y w a n a fo r m a c ji k a te c h e ty cz n e j i śro d k a c h sp o łe c z n e g o p rzek azu . T en ro d zaj w y c h o w a n ia p o trzeb u je p rz e k a z an ia p ra w d y m ło d y m p o p rz e z u w rażliw ian ie n a w arto ści c z y s to ś c i p rz e d m a łż e ń s k ie j, u k a z y w a n ie ró ż n o ro d n y c h ż y c io w y c h sp ra w m a łż e ń sk ic h i ro d z in n y c h , k tó re m o ż liw e s ą do z re a liz o w a n ia w św ietle n a u k i C h ry stu so w ej. O d p o w ie d n io p rz e d sta w io n y m a te ria ł w m a ss m e d ia c h i p ra c y k a te c h e ty cz n e j w in ie n w ra m a c h w y m ia n y m y śli o d p o w ia d a ć n a w ą tp liw o śc i m ło d z ie ż y w u ją c iu z d ro w y c h zasad relig ijn o -m o raln y ch .
E p isk o p a t P o lsk i w tro sc e o p rz y g o to w a n ie d a lsze do m a łż e ń stw a zach ą- ca do sy ste m a ty c z n e g o i u p o rz ą d k o w a n e g o z a p o z n a w a n ia d z ieci i m ło d z ie ż y z p rz e d m io te m stu d iu m n a d m a łż e ń stw e m i rodziną.
Z u sam m enfassu ng
F
o r m e n d e rV
o r b e r e i t u n g f ü r d i eE
h e s c h l i eB
u n gDa sich die Polnische Bischofskonferenz um weitere Vorbereitung für die Ehe schließung kümmert, ermuntert sie dazu, dass Kinder und Jugendliche m it der Frage der Ehe und Familie au f systematischer und geordneter Weise vertraut gem acht w er den. Im Zusammenhang m it den vorkommenden Veränderungen und Problemen in diesem Beriech des m enschlichen Lebens werden ständig immer neuere Lösungen gesucht und sogar angeboten, die das Problem des Familienlebens anbelangen. Die Kirche soll sich um alle Heiratswilligen kümmern, die sich doch in verschiedenen Sta dien der Vorbereitung für die Ehe befinden. In weiterer Vorbereitung wird das Engage m ent anderer Institutionen, wie z.B. der Schule, Katechese und der Massenmedien vorgesehen, die doch die Eltern bei dieser Unternehmung fördern könnten.
Die in diesem Artikel dargestellten Fragen sprechen die Themen an, die der En twicklung eines Heiratswilligen dienen. Das Engagement wird dagegen durch die elter liche Sorge um die Hauskirche, durch die genauso wichtige katechetische Formation und durch die A rt der Übermittlung von Informationen über die Ehe mithilfe der M as senmedien zum Ausdruck gebracht.
Ks. dr Maciej RADEJ - ur. w 1977 r. w Busku Zdroju; dr teol., wikariusz parafii
katedralnej w Kielcach; ważniejsze publikacje: Przygotowanie dalsze do zawarcia małżeństwa, Kielce 2002 (praca magisterska); Kaznodziejstwo biskupa, arcybiskupa i kardynała Karola Wojtyły w katedrze na Wawelu, Kraków 2008; (praca doktorska) oraz hom ilie opublikow ane w kw artalniku „W spółczesna A m bona” i tygodniku „Niedziela”.
!["Różewicz: stare i nowe dekoracje", Tadeusz Drewnowski, "Dialog" nr 9 (1988) : [recenzja]]()