Widok Kampania przed referendum akcesyjnym Polski do UE w kontekście doradztwa politycznego

(1)

MARIA MARCZEWSKA-RYTKO

KAMPANIA

PRZED REFERENDUM AKCESYJNYM POLSKI DO UE

W KONTEKCIE DORADZTWA POLITYCZNEGO

WSTP

Doradztwo polityczne i sami doradcy czy konsultanci polityczni s istotnym elementem funkcjonowania struktur demokratycznych. System demokratyczny w ujciu Schumpetera moe by definiowany jako ukad instytucjonalny, w którym podejmowane s decyzje polityczne i zarazem który nadaje jednostkom wadcze prerogatywy w drodze wspózawodnictwa o gosy obywateli1. Przyznaje on w ten sposób, e wadza w systemie politycznym spoczywa w rku elit, które z upowanienia wyborców podejmuj decyzje polityczne2. W sytuacji gdy mamy do czynienia ze wspózawodnictwem o gosy poparcia ze strony elektoratu pojawia si zapotrzebowanie na rónego typu doradców. Doradcy ci mieliby wspomóc poszczególnych polityków, partie polityczne, czy inne gremia polityczne, w ich deniu do realizacji zaoonych celów. Jest to moliwe dziki temu, e tego typu osoba czy instytucja miaaby legitymowa si wiedz eksperck. Wykorzystanie tego typu wiedzy stao si powszechne w kampaniach prezydenckich, parlamentarnych, samorzdowych, do Parlamentu Europejskiego

Prof. dr hab. MARIA MARCZEWSKA-RYTKO – prodziekan ds. bada naukowych i wspópracy z zagranic na Wydziale Politologii UMCS w Lublinie; adres do korespondencji: Pl. Litewski 3, 20-080 Lublin; e-mail: m_marczewska@yahoo.com

1

J.A. S c h u m p e t e r, Kapitalizm. Socjalizm. Demokracja, przek. M. Rusi ski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995, s. 336-337.

2

W zwizku z tym, jak zauwaa na przykad Samuel P. Huntington, demokracja oznacza takie rzdy, które s aprobowane przez wyborców. S.P. H u n t i n g t o n, Trzecia fala demokratyzacji, przek. A. Dziurdzik, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995, s. 16.

(2)

oraz referendalnych3. Celem artykuu jest analiza kampanii przed referendum akcesyjnym w Polsce w kontekcie doradztwa politycznego. Naley podkreli, e elity polityczne pozostajce wówczas u wadzy opowiaday si za akcesj Polski do struktur Unii Europejskiej. Dlatego poszukiwano wszelkich rozwiza funkcjonalnych, prowadzcych do osignicia zamierzonego celu. Odwoanie si do wiedzy eksperckiej byo widoczne zarówno na poziomie merytorycznym (np. w procesie legislacyjnym), jak i na poziomie komunikacyjnym (np. zastosowanie rónorodnych metod komunikacyjnych w celu zachcenia obywateli do udziau w referendum i oddania gosu na tak).

PODSTAWY PRAWNE REFERENDUM AKCESYJNEGO DO UE

W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odwoano si do instytucji referen-dum w nastpujcych rozdziaach: II art. 62; III art. 90; IV art. 125; V art. 144; VII art. 170; XI art. 228 oraz XII art. 235. Na szczególn uwag zasuguj arty-kuy: 90 i 125. Zgodnie z artykuem 904 ustp 1 „Rzeczpospolita Polska moe na podstawie umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu kompetencje organów wadzy pa stwowej w nie-których sprawach”. W ustpie 2 wskazano na warunki przyjcia takiej ustawy: „jest uchwalana przez Sejm wikszoci 2/3 gosów w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posów oraz przez Senat wikszoci 2/3 gosów w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby senatorów”. W ustpie 3 wyraono moliwo wyraenia zgody na ratyfikacj takiej umowy w trybie referendum ogólnokrajowego (decyzj o wyraeniu zgody na ratyfikacj „podejmuje Sejm bezwzgldn wikszoci gosów w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posów” ustp 4). Zgodnie z art. 125 Konstytucja RP dopuszcza odwoanie si do referendum ogólnokrajowego „w sprawach o szczególnym znaczeniu dla pa stwa” (ustp 1). Referendum moe by zarzdzone przez „Sejm bezwzgldn wikszoci gosów w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posów” lub Prezydenta Rzeczypospolitej „za zgod Senatu wyraon bezwzgldn wikszoci gosów w obecnoci co

3

B. D o b e k - O s t r o w s k a, Rola konsultantów politycznych w kampaniach wyborczych, w:

Wadza, media, polityka, red. M. Gierula, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego 2006.

4

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483.

(3)

najmniej poowy ustawowej liczby senatorów” (ustp 2). Wynik referendum jest wicy jeli wemie w nim udzia wicej ni poowa uprawnionych do gosowania (ustp 3). Wano referendum stwierdza Sd Najwyszy (ustp 4).

Zasady i tryb przeprowadzenia referendum zostay uregulowane w Ustawie z dnia 14 marca 2003 r.o referendum ogólnokrajowym5. Na mocy artykuu 5 go-sowa mona tylko osobicie. W toku prac przygotowawczych nad ustaw odrzucono propozycje gosowania przez penomocnika lub za pomoc Internetu. Na mocy artykuu 7 dopuszczono tworzenie obwodów gosowania w domach studenckich lub ich zespoach, w sytuacji gdy co najmniej 50 osób uprawnionych do udziau w referendum poinformuje na pimie rektora szkoy wyszej o fakcie pozostawania w dniu referendum w domu studenckim. Dopuszczono dwudniowe referendum. Organami do przeprowadzenia referendum s: Pa stwowa Komisja Wyborcza, komisarze wyborczy, obwodowe komisje do spraw referendum. W artykuach 11-16 okrelono zadania poszczególnych organów do spraw referendum. Rozdzia trzeci Ustawy zawiera wymogi dotyczce karty do gosowania, sposobu gosowania i warunki wanoci gosu. W rozdziale czwartym Ustawy wskazano wymogi zwizane z ustaleniem wyników gosowania i wyniku referendum. Rozdzia pity Ustawy zosta powicony kwestii wanoci referendum. Istotne znaczenie ma rozdzia szósty Ustawy, w którym omówiono zasady przeprowadzenia kampanii referendalnej oraz jej finansowania. Kolejne rozdziay Ustawy powicono nastpujcym zagadnieniom: finansowanie referendum z budetu pa stwa (rozdzia siódmy); referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla pa stwa (rozdzia ósmy); referendum w sprawie wyraenia zgody na ratyfikacj umowy midzynarodowej (rozdzia dziewity); referendum zatwierdzajce zmian Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (rozdzia dziesity); przepisy karne (rozdzia jedenasty); przepisy szczególne (rozdzia dwunasty); zmiany w przepisach obowizujcych, przepisy przejciowe i ko cowe (rozdzia trzynasty).

Zgodnie z uchwa podjt przez Sejm dnia 17 kwietnia 2003 roku w sprawie traktatu akcesyjnego zadecydowano o przeprowadzeniu ogólnokrajowego refe-rendum6. W paragrafie drugim podano tre pytania: „Czy wyraa Pani/Pan zgod na przystpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej?”. W paragrafie

5

Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, Dz. U. z dnia 2 kwietnia 2003 r., http://www.lex.com.pl/bap/student/Dz.U.2003.57.507.html (z dnia 9.04.2007).

6

Uchwaa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 kwietnia 2003 r. o zarzdzeniu

ogólnokrajowego referendum w sprawie wyraenia zgody na ratyfikacj traktatu dotyczcego przystpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, www.pkw.gov.pl/a/18377/Uch103.pdf

(4)

trzecim wyznaczono referendum na 8 czerwca, a jego przeprowadzenie na 7 i 8 czerwca 2003 roku.

Zgodnie z harmonogramem referendów akcesyjnych w ramach pitego rozszerzenia zaplanowano nastpujc kolejno gosowa : Malta (8 marca), Sowenia (23 marca), Wgry (12 kwietnia), Litwa (11 maja), Sowacja (16-17 maja), Polska (7-8 czerwca), Czechy (13-14 czerwca), Estonia (14 wrzenia), otwa (20 wrzenia). Naley podkreli, i w Polsce przyjto wicy charakter wyniku referendum7. Wymóg minimalnej frekwencji wynosi ponad 50%.

ZAO ENIA KAMPANII INFORMACYJNEJ

Kampania informacyjna, okrelana take mianem akcji informacyjnej, oznacza caoksztat dziaa majcych na celu dostarczenie informacji na temat funkcjo-nowania wspólnoty europejskiej oraz dziaa integracyjnych poszczególnych pa stw. Zaoenia kampanii informacyjnej zawarto w dokumencie „Polska

w Unii Europejskiej”. Zaoenia kampanii informacyjnej przed Referendum Euro-pejskim8. Czytamy w nim: „powrót do Europy by jednym z motywów

towarzyszcych powstaniu III RP. Na rzecz integracji pracoway wszystkie ko-lejne rzdy, a obecny rzd Rzeczpospolitej Polskiej uczyni j jednym z gównych priorytetów” 9.

W dokumencie stwierdzono, e wyniki referendum bd uzalenione od takich wyznaczników, jak stanowiska si politycznych, nastroje, tendencje i prognozy gospodarcze czy te biece wydarzenia polityczne. Zwracano uwag na sposób przygotowania i charakter dyskusji, dotyczcej poszczególnych decyzji rzdu i parlamentu. Wród innych czynników majcych wpyw na wyniki referendum wymieniano intensywno kampanii referendalnej oraz sposób wykorzystania argumentów prounijnych i antyunijnych. Autorzy dokumentu mówili o „stopniu zuycia” tyche argumentów. Podkrelano wag stopnia klarownoci wyboru, argumentujc, e w toku debaty moe dochodzi do wzrostu poczucia chaosu, dezorientacji oraz niejasnoci dokonywanego wyboru. Taka sytuacja mogaby w istotny sposób wpyn na spadek frekwencji.

7

Porównaj: U. K u r c z e w s k a, Referenda w sprawie ratyfikacji traktatu akcesyjnego, „Polski Przegld Dyplomatyczny” 2003, nr 6, s. 69-88; M. J a b o s k i, Polskie referendum akcesyjne, Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego 2007, s. 187-228.

8

„Polska w Unii Europejskiej”. Zaoenia kampanii informacyjnej przed Referendum Europejskim, http://www.kprm.gov.pl/archiwum/3585_8309.htm (dostp: 10.02.2005).

9 Tame.

(5)

Autorzy dokumentu du wag przykadali do poczucia podmiotowoci go-sujcych. Susznie wskazywali na to, e „wtpliwoci dotyczce warunków akce-sji mog by wzmacniane lub osabiane przez ocen szans na ich popraw w dal-szej perspektywie czonkostwa. Wyrane oznaki, i Polska bdzie w stanie ksztatowa warunki swojej obecnoci w Unii i wpywa na ich popraw”10. Podobnie istotny wpyw na wyniki gosowania przypisywano warunkom prze-prowadzenia referendum. Podkrelano, e w czasie jego przeprze-prowadzenia mona spodziewa si wyjazdów na weekend. W zwizku z tym pod znakiem zapytania stawiano spenienie warunku wanoci referendum, a wic uzyskania 50% fre-kwencji. Postulowano tworzenie takich warunków zwizanych z przeprowadze-niem referendum, które by uatwiy wzicie w nim udziau.

CHARAKTERYSTYKA KAMPANII REFERENDALNEJ

Kampania referendalna miaa na celu przekonanie obywateli do zajcia okre-lonego stanowiska w referendum przez róne podmioty, które zostay upraw-nione do udziau w gosowaniu w cile wyznaczonym czasie przed referendum. W przeciwie stwie do kampanii informacyjnej kampania referendalna bya przedmiotem ustawy o referendum z 2003 roku11. W artykule 38 Ustawy wyra-nie okrelono czas trwania kampanii12. Rozpocza si ona z dniem ogoszenia uchway Sejmu (lub odpowiednio postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej czy postanowienia Marszaka Sejmu) o zarzdzeniu referendum i ko czya si na 24 godziny przed dniem gosowania.

Zgodnie z artykuem 40 ustawodawca zabroni prowadzenia kampanii referen-dalnej w zakadach pracy w sposób zakócajcy ich funkcjonowanie. Zabrania te prowadzenia kampanii referendalnej w urzdach administracji rzdowej i ad-ministracji samorzdu terytorialnego oraz sdach; w jednostkach wojskowych i innych podlegych Ministrowi Obrony Narodowej oraz oddziaach obrony cywilnej; w skoszarowanych jednostkach podlegych ministrowi waciwemu do spraw wewntrznych. Ustawodawca zabrania take organizowania w ramach kampanii referendalnej gier losowych i konkursów, w których mona byo wygra nagrody pienine lub przedmioty o znacznej wartoci. Podobnie zabroniono podawania i dostarczania napojów alkoholowych.

10 Tame. 11

J a b o s k i, Polskie referendum akcesyjne…, s. 262-271. 12

(6)

Wyranie wskazano miejsca, w których zezwolono na umieszczanie plakatów, hase czy ulotek (artyku 43 Ustawy). Zawarto informacje na temat finansowania kampanii referendalnej (artykuy 46 i 47). Wskazano podmioty uprawnione do prowadzenia kampanii referendalnej w radio i telewizji (artyku 48). Wymieniono partie polityczne (dotyczyo tych partii, które w ostatnich przed referendum wy-borach do Sejmu otrzymay w skali kraju co najmniej 3% wanie oddanych go-sów na listach okrgowych lub w stosunku do partii politycznych wchodzcych w skad koalicji wyborczych – 6%). Obok partii politycznych tak kampani mogy prowadzi kluby poselskie, senatorskie lub parlamentarne. Warunkiem byo zrzeszanie na rok przed podjciem decyzji o zarzdzeniu referendum „posów lub senatorów wybranych sporód kandydatów zgoszonych przez komitet wyborczy wyborców, a posowie lub senatorowie ci stanowili wicej ni poow skadu tych klubów”. Moliwo prowadzenia kampanii w radio i telewizji uzyskay stowarzyszenia lub inne organizacje spoeczne, które zostay formalnie zarejestrowane co najmniej na rok przed podjciem decyzji o referendum, funkcjonoway w Polsce oraz prowadziy dziaalno ujt w celach statutowych, powizan z przedmiotem referendum. Ponadto prowadzenie kampanii w radio i telewizji przewidziano dla fundacji (po spenieniu cile okrelonych wymogów punkt 3 litera a i c) oraz penomocników ( artyku 63 ustp 3).

Zgodnie z artykuem 51 Ustawy „w terminie od 21 dnia przed dniem referen-dum do zako czenia kampanii referendalnej, Telewizja Polska oraz Polskie Radio rozpowszechniaj na wasny koszt w programach ogólnokrajowych i regional-nych audycje referendalne podmiotów uprawnioregional-nych”13. Wyranie wskazano take na czny czas rozpowszechniania audycji referendalnych. Wynosi on od-powiednio „w ogólnokrajowych programach – 25 godzin w Telewizji Polskiej, w tym do 5 godzin w TV Polonia i 45 godzin w Polskim Radiu, w tym do 8 godzin w programie przeznaczonym dla zagranicy” oraz w kadym regionalnym pro-gramie – 15 godzin w Telewizji Polskiej i 20 godzin w Polskim Radiu” 14.

Wród podstawowych celów kampanii referendalnej wymieniano uwiado-mienie Polakom znaczenia decyzji podjtej w referendum oraz zmobilizowanie ich do udziau w gosowaniu, aby frekwencja przekroczya 50%. Wród innych

13

Tame, art. 51. 14

Tame. Zobacz take: Rozporzdzenie KRRiT z dnia 12 sierpnia 2003 r. w sprawie trybu

postpowania w sprawach podziau czasu rozpowszechniania audycji referendalnych, sposobu przygotowania i rozpowszechniania tych audycji oraz sposobu upowszechniania informacji o terminach rozpowszechniania audycji referendalnych, http://www.krrit.gov.pl/bip/Regulacje

(7)

celów wymieniano dostarczenie rzetelnych informacji na temat czonkostwa w Unii i zwizanych z tym szans rozwojowych; przedstawienie dziaa majcych na celu wzmocnienie pozycji Polski w UE; pokazanie dobrego przygotowania in-stytucji wadzy publicznej oraz rodowisk spoecznych i zawodowych do wyko-rzystania czonkostwa. Cele te zamierzano zrealizowa dziki takim dziaaniom, jak: imprezy masowe, dziaania edukacyjne, spotkania obywateli ze rodowi-skami politycznymi i spoecznymi, a take tworzenie im moliwoci udziau w kampanii przedreferendalnej, stworzenie systemu informacji europejskiej (punkty informacyjne w gminach, wydawnictwa, infolinia, Internet, teleteksty), kampania marketingowa czy wspópraca z mediami.

WYBRANE PODMIOTY KAMPANII REFERENDALNEJ

W Polsce gówne siy polityczne opowiedziay si za integracj z Uni Euro-pejsk15. Ruchy o charakterze eurosceptycznym na ogó wystpoway marginal-nie. Niemniej opinia publiczna pozostawaa sceptyczna wobec akcesji do UE.

Tabela 1: Poziom poparcia spoecze stwa polskiego dla akcesji do struktur UE Poparcie w latach 1996-1997 w % Poparcie w latach 2000-2001 w % Poparcie w roku 2002 w %

za przeciw za przeciw za przeciw

63-80 5-7 44-60 26 53-67 22-25

15

Por. Assumption for an information campaign before the European referendum "Poland in the

European Union": (document approved by the Council of Ministers on 4 January 2003), “Yearbook

of Polish European Studies” 7(2003), s. 187-196; E. K u e l e w s k a, Referendum voting

behaviour: Polish referendum on membership in the EU, “Polish Political Science Yearbook”

32(200), s. 38-50; A.K. P i a s e c k i, Referendum akcesyjne z 2003 r.: próba bilansu, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 2004, nr 2, s. 147-170; J. J o n c z e k, M. K e m p i s t y, Socjotechniki wyborcze – przypadek polskiej kampanii referendalnej w kwestii

przystpienia Polski do Unii Europejskiej, „Problemy Humanistyki” 2003/2004, nr 8/9, s. 197-219;

Biuro Integracji Europejskiej Kancelarii Prezydenta RP, Tak dla Polski: referendum akcesyjne, Warszawa 2004; L. N i k o l s k i, Tak, gosuj: moja droga do referendum europejskiego, Warszawa: Wydawnictwo „Studio Emka” 2005; K. S m o l i s k a, J. J a n cz, A. K r z e m i e n i e c k a, K. K u p r i a n i e c, Stan poinformowania polskiego spoeczestwa oraz

rola politycznego zaangaowania w wietle akcesji Polski do Unii Europejskiej, „Rocznik Integracji

(8)

ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych przywoanych przez A. Albi (Referenda

w sprawie czonkostwa w UE w krajach Europy rodkowej i Wschodniej: konsekwencje dla unijnej procedury zmian traktatowych, Warszawa: Centrum Europejskie Natolin 2004, s. 11).

W tabeli 1 ukazano poparcie spoecze stwa polskiego dla akcesji do struktur Unii Europejskiej w latach 1996-2002. Przedziay poparcia i sprzeciwu zawieraj wyniki sonday prowadzonych w ramach orodków krajowych oraz Eurobaro-metru. Jak zauway Krzysztof Jasiewicz, stosunek elektoratu w Polsce pokry si ze stanowiskiem przywódców poszczególnych ugrupowa politycznych16.

Kampani referendaln prowadzi prezydent, rzd, partie polityczne, stowa-rzyszenia, fundacje i inne organizacje pozarzdowe17. Gównym hasem kampanii prezydenckiej byo „TAK dla Polski”. Podczas inauguracji kampanii prezydenc-kiej w Pocku 25 kwietnia 2003 roku Aleksander Kwaniewski podkrela, e gosowanie przeciwko akcesji Polski do UE w istocie oznacza „skazanie Polski na próni polityczn, gospodarcz i spoeczn”18. Wród podejmowanych w kampa-nii dziaa znalazy si midzy innymi: spotkania z rolnikami, z inwestorami zagranicznymi, modzie, samorzdowcami, studentami, wójtami i burmi-strzami. Prezydent uczestniczy w imprezach zorganizowanych midzy innymi w Gronowie i Toruniu (26 kwietnia), Ciechocinku i Osicinach (2 maja), Jdrzejowie (5 maja), Bielsku-Biaej (6 maja), Kaliszu (7 maja), Gorzowie Wielkopolskim (8 maja), Rybczewicach (11 maja), Olsztynie (12 maja), Biaymstoku (13 maja), Bochnii (15 maja), Supsku (16 maja), Drawsku Pomorskim (21 maja), Rzeszowie i Krakowie (24 maja), Maurzycach (25 maja),

16

K. J a s i e w i c z, Eurosceptycyzm, euroentuzjazm, euroapatia – postawy spoeczne przed

referendum akcesyjnym, [w:] Przed referendum europejskim – absencja, sprzeciw, poparcie, red.

L. Kolarska-Bobi ska, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych 2003, s. 46-47. Dla porównania: E. N a l e w a j k o, Eurosceptyczne partie i ich liderzy w publicznej debacie o integracji

prowadzonej w latach 2000-2003, [w:] Przed referendum europejskim – absencja, sprzeciw, poparcie..., s. 97-132; Polska midzy Zachodem a Wschodem w dobie integracji europejskiej, red.

M. Marczewska-Rytko, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2001. Zobacz take: Poparcie dla integracji

na cztery tygodnie przed referendum akcesyjnym. Komunikat z bada, oprac. B. Roguska,

Warszawa 2003. 17

C. L e w a n o w i c z, Nastpny etap, „Tygodnik Powszechny” 2003, nr 24; G. G a c k i, Na 5

minut przed referendum: http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article.htm?id=39916 (dostp:

4.05.2004); Kampania referendalna: http://old.euro.pap.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004).

18

Aleksander Kwaniewski zainaugurowa w Pocku kampani przed unijnym referendum, http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/aleksander;kwasniewski;zainaugurowal;w;pl ocku;kampanie;przed;unijnym;referendum,42,0,58922.html (dostp: 4.05.2004).

(9)

Gogowie (26 maja), Kdzierzynie Kolu (28 maja), Gnienie (2 czerwca)19. W ramach kampanii prezydent wzi udzia w forum „Toru w Unii Europejskiej”, w Rybczewicach w otwarciu pracowni internetowej, w debacie „Jestem Europejczykiem”, nadaniu gimnazjum w Supsku imienia Roberta Schumana, w lotniczym pikniku w Góraszce, przekroczeniu bramy do Europy w Gogowie, w otwarciu gmachu kolegium europejskiego w Gnieznie, w otwar-ciu X Polskich Spotka Europejskich, w spotkaniu z twórcami i aktorami seriali telewizyjnych, w uroczystej inauguracji Rowerowego Rajdu Modych Rolników do Brukseli.

Podczas spotkania w Toruniu 26 kwietnia 2003 roku prezydent scharaktery-zowa sytuacj Polski w przededniu referendum: „Nikt nie bdzie czeka na to, czy Polska si zdecyduje. Dziewi krajów kandydujcych wejdzie do Unii, a w nastpnych latach dojd Bugaria, Rumunia, a potem Turcja. Polska nie moe znale si w czarnej europejskiej dziurze”20. Odnoszc si do obaw ywionych przez rolników, stwierdzi: „Z dopat bezporednich i innych form pomocy sko-rzystaj wanie rolnicy. Nie ma takiego programu dla adnej innej grupy zawo-dowej”21. Podczas spotkania w Warszawie 10 maja 2003 roku prezydent umiesz-cza kwesti akcesji w szerszym kontekcie historycznym i spoeczno-politycz-nym: „Mamy przed sob egzamin, z którego oceni nas historia […] Referendum akcesyjne to szansa, któr narody otrzymuj raz na kilka wieków. Polacy t szanse wywalczyli sobie odwag ‘Solidarnoci’, rozsdkiem ‘okrgego stou’, konsekwencj reform. Zróbmy wszystko by z tej szansy skorzysta”22.

Kampania rzdowa bya prowadzona pod hasem „TAK gosuj”. Podczas spotkania w Bibliotece Narodowej w dniu 9 maja 2002 roku premier Leszek Miller odniós si do znaczenia kampanii przed referendum akcesyjnym: „Rzecz dotyczy naszego losu, jednostkowego i narodowego. Zatem wszyscy powinnimy by, najlepiej jak to moliwe, przygotowani do podjcia decyzji. Temu wanie przygotowaniu ma suy kampania informacyjna rzdu […]23 Przedstawiciele

19

Kampania prezydencka, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004); Tak dla Polski. Referendum Europejskie, http://www.prezydent.pl/referendum /index.php?dzial=kalendarium&nr=7 (dostp: 10.05.2003).

20

Kampania prezydencka, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004). 21 Tame. 22 Tame. 23

Wystpienie premiera Leszka Millera podczas inauguracji kampanii promujcej przystpienie

Polski do Unii Europejskiej, 9 maja 2002, Warszawa, Biblioteka Narodowa, http://www.cvce.eu/

content/publication/2005/6/7/37cd7b41-e450-4d68-a0ad-369ee4baa082/publishable_pl.pdf (dostp: 4.11.2010).

(10)

rzdu wzili udzia w spotkaniach w Gda sku, Lublinie, Wrocawiu, Gorzowie Wlkp., Olsztynie, Ostródzie, Szczytnie, Ktrzynie, odzi, asku, Legionowie, Nowym Dworze Mazowieckim, Rzeszowie, Poznaniu, Biaymstoku, Opolu, Py-rzycach, Kielcach, Gryfinie, Gda sku, Bydgoszczy, Katowicach, Wrocawiu, Rudzie lskiej, Zabrzu, Midzylesiu, Sandomierzu, Zbkowicach l., Kamie cu Zbkowickim, Karnitach, Giycku, Szczecinie, Siedlcach, Poznaniu, Obejzierzu, Legnicy, Sieradzu, Zelowie, Narewce, Guchoazach, Przasnyszu, Sulechowie, Spale, Zielonej Górze, Obrazowie, Opatowie, Chojnicach, Raciechowicach, Sit-nie, Krakowie. Czsto skadali kilkakrotne wizyty w tej samej miejscowoci, spotykajc si z rónymi grupami spoecznymi i zawodowymi24.

W czasie spotkania w Warszawie 10 maja 2003 roku premier zachcajc do udziau w referendum i gosowania za akcesj mówi: „Nie pozwólcie nikomu, by zatrzasn wam drzwi przed nosem, powiedzia nie dla waszej szansy, aspiracji i szczliwej przyszoci”25. Z kolei Danuta Hübner na spotkaniu 2 czerwca w Warszawie przekonywaa: „Trzeba rozmawia z ludmi o tym, e jest to ich odpowiedzialno, ich obowizek, eby w sprawach wanych zabiera gos”26.

Sojusz Lewicy Demokratycznej podejmowa dziaania pod hasem „Polska w Unii Europejskiej. Tak!”. Odnonie do strategii dziaania Sojuszu wypowiedzia si jego rzecznik, Jerzy Wenderlich, który podkreli odwoywanie si do rodzimej symboliki, opinii Polaków czy szczytu w Kopenhadze27. Kampania miaa by rozpoczta ogólnopolskim spotem telewizyjnym pokazujcym, e „tworzy si nowa jako ycia dla Polski”. Wenderlich podkreli znaczenie kampanii radiowej skoncentrowanej na przekonaniu Polaków do wzicia udziau w referendum28. Zrónicowany charakter miaa mie kampania w mediach regionalnych: w regionach z przewag osób pozytywnie nastawionych do UE skoncentrowana na zachcaniu do udziau w referendum, za w regionach z przewag ludzi sceptycznie odnoszcych si do UE, skupiona na korzyciach wynikajcych z integracji z Uni. Kampania SLD wspieraa dziaania rzdu. Liderzy tej partii uczestniczyli w spotkaniach, midzy innymi, w Lesznie, Katowicach, odzi, Prudniku, Biaymstoku, Guchoazach, Poznaniu.

24

Kampania rzdowa, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004). 25 Tame. 26 Tame. 27

Kampania referendalna w mediach publicznych, http://www.ppr.pl/artykul-kampania-referendalna-w-mediach-publicznych-58166-dzial-13.php (dostp: 10.05.2004).

28 Tame.

(11)

Prawo i Sprawiedliwo prowadzio kampani pod hasem „Silna Polska w Europie”. Celem podejmowanych dziaa byo rozwinicie przywoanego hasa. Jak podkreli rzecznik tej partii, Adam Bielan, telewizyjne klipy miay nawizywa do plakatu z orem w koronie i hasem „Silna Polska w Europie" oraz nazw Prawo i Sprawiedliwo29. Osobami, które miay pojawia si w spotach PIS, byli prezes partii Jarosaw Kaczy ski i jej wiceszef Kazimierz Micha Ujazdowski30.

Inaugurujc kampani referendaln w dniu 27 kwietnia 2003 roku w Warsza-wie Jarosaw Kaczy ski podkrela: „Chcemy, eby naród decydowa o wejciu Polski do Unii Europejskiej, dlatego, e chcemy silnej Polski […] Chcemy, czy nie chcemy, Unia Europejska ma wpyw na nasz sytuacj gospodarcz. Jest to wpyw bardzo daleko idcy [...] Taki jest wybór: albo ten wpyw bdzie jedno-stronny albo dwujedno-stronny. Chyba kady rozsdny Polak musi odpowiedzie jed-noznacznie: ten wpyw powinien by dwustronny”31. Podczas wizyty w Koninie 29 maja 2003 roku Jarosaw Kaczy ski, zachcajc do udziau w referendum i gosowania na tak, mówi: „W Unii Polska bdzie miaa prawie tak duy wpyw na procesy decyzyjne jak Niemcy, Francja, Anglia i Wochy. Tylko dwa gosy mniej. To jest potny atut. To si bardzo liczy. Zrezygnowanie z tej szansy by-oby wielk nieroztropnoci. To byby-oby po prostu zrezygnowanie z duej szansy dla narodu”32.

Samoobrona prowadzia kampani pod hasem „Unia Europejska? Wybór na-ley do Ciebie”. W audycjach referendalnych parti mia reprezentowa jej lider – Andrzej Lepper. Jak podkreli, kampania Samoobrony miaa koncentrowa si na „zagroeniach, o warunkach na jakich mamy wstpi do Unii, o tym, e one s niekorzystne dla Polski, e nie ma szansy na to, ebymy wykorzystali moce produkcyjne naszego przemysu, rolnictwa, o zagroeniach dla modziey, e nie prawd jest, e tam s dla niej miejsca pracy bo oni sami maj problemy z bezro-bociem”33. Stwierdzi take, e „Samoobrona jest za Uni, ale nie na tych warun-kach”34. Przewodniczcy Samoobrony w Nysie, Stanisaw Petryszyn,

29

30 Tame. 31

Jarosaw Kaczyski: „Silna Polska w Europie”, http://www.pis.org.pl/article.php?id=2803 (dostp: 4.05.2004).

32

Jarosaw Kaczyski: „Polska w Unii stanie si europejskim mocarstwem, http://www.pis. org.pl/article.php?id=2723 (dostp: 13.06.2005).

33

34 Tame.

(12)

w Guchoazach 24 maja 2003 roku zwraca uwag na niepewno zwizan z akcesj: „Unia Europejska niesie zagroenia, bo nie mówi si nam o wszystkim co nas czeka. Wiemy tylko poow. Zastanówmy si czy chcemy y w tej nie-pewnoci”35.

Unia Pracy prowadzia kampani pod hasem „Europa-Unia-Praca”. Jak stwierdzi rzecznik UP, Bartomiej Morzycki, zamierzano pokaza kampani wród ludzi36. W duchu hasa miliona ucinitych doni przedstawiciele partii zamierzali pojawia si „na skwerach, rozmawia z ludmi, rozdawa ulotki, przekonywa do Unii”37. Na spotkaniu inaugurujcym kampani referendaln w Kaliszu 27 kwietnia 2003 roku Marek Pol zachca do poparcia akcesji Polski do UE: „Przeciwnicy mówi nam, e zostaniemy pozbawieni wielu praw, e wykupi nas obcokrajowcy. To wszystko nie jest prawd, nie utracimy prawa do jedzenia bigosu, kaszanki i krupnioków […] Chcemy, aby UE bya dla Polski uni dla pracy, która umoliwi nam pokonanie bezrobocia […] To w waszych rkach jest teraz wasza przyszo”38. Z kolei w Guchoazach zachca do udziau w referendum: „7-8 czerwca idmy do urn, gosujmy za, poprzyjmy integracj z Uni Europejsk. Bdmy za tym, by praca przysza do Polski”39.

Platforma Obywatelska podja dziaania pod hasem „Europa to nasza szansa. Polska to nasz dom”. Celem dziaa Platformy byo pokazanie, e do integracji Polski z UE d nie tylko elity polityczne, ale take miliony Polaków40. Jak pod-kreli Jacek Protasiewicz, wsparcia kampanii udziel aktor Robert Gonera, mu-zyk Pawe Kukiz oraz liderzy partii w osobach Donalda Tuska, Zyty Gilowskiej, Jana Rokity i Andrzeja Olechowskiego41. Na spotkaniu w Sopocie 27 kwietnia 2003 roku Donald Tusk mówi: „Jestemy tu po to, by obudzi Polaków. Nie po to, eby agitowa. Po to by Polacy zrozumieli, e 7 i 8 czerwca powinni sami zdecydowa o wasnym losie […] Nic gorszego Polski nie spotka ni obojtno Polaków na jej przyszo. Dlatego hasem naszej manifestacji jest: „Obudmy si!”, niezalenie od tego jak bardzo dziel nas pogldy polityczne, czy pogldy

35

Samoobrona: UE zagroeniem dla Polski, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Samoobro-na-UE-zagrozeniem-dla-Polski,wid,960795,wiadomosc.html?ticaid=111ae9 (dostp: 15.06.2004).

36

Kampania referendalna w mediach publicznych, http://www.ppr.pl/artykul-kampania-refe-rendalna-w-mediach-publicznych-58166-dzial-13.php (dostp: 22.06.2006).

37 Tame. 38

Kampania Unii Pracy, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 22.06.2006).

39 Tame. 40

41 Tame.

(13)

na Uni. Bo moemy i musimy Polsk przez ten wany historyczny czas prze-prowadzi [...] Cenniejszym gosem bdzie ten na nie, ni pozostanie w domu. Przekonuj przeciwników, by poszli skonfrontowa swoje pogldy z naszymi w referendum”42.

Liga Polskich Rodzin prowadzia kampani pod kilkoma hasami: „Zawsze Polska!”, „Nie dla zdrady”, „Unii nie!”. Celem dziaa LPR byo zachcanie do udziau w referendum i gosowanie przeciwko akcesji Polski z UE. Jak podkreli Roman Giertych, w kampanii miay pojawi si informacje o cenach w UE czy o zakazie eksportu43. W jego przekonaniu gosowanie przeciwko akcesji byoby sprzeciwem wobec polityki rzdu44. Podczas Parady Schumana w Warszawie 10 maja 2003 roku przedstawiciele LPR protestowali przeciwko akcesji do UE: „Je-li w Unii nie ma miejsca dla Boga, nie ma tam te miejsca dla Polaków”; „UE – Nie, Polska – Tak", „Wczoraj Moskwa dzi Bruksela", „Lepiej mie nisze po-datki ni Brukseli paci skadki”45. „Nie dajmy si oszuka. Jestemy w Europie podmiotem, a chc nas w UE zrobi przedmiotem […] Nie liczcie na dobr prac. Oni nas tam potrzebuj, ale do sprztania, do umycia samochodu”, mówi w Gu-choazach Zygmunt Wrzodak46.

Inicjatywa Obywatelska TAK w referendum podejmowaa dziaania pod ha-sem „TAK w referendum”. czya ona rodowiska biznesu (Konfederacja Pra-codawców Prywatnych Lewiatan), mediów, firm piarowskich, firm reklamowych (Stowarzyszenie Agencji Reklamowych) oraz organizacji pozarzdowych (Fun-dacja Schumana, Unia&Polska)47. W Apelu Inicjatywy Obywatelskiej do organizacji pozarzdowych czytamy: „Referendum europejskie ma podobn rang, co pamitne wybory 1989 roku – przekonywali twórcy Inicjatywy – Zmo-bilizujmy wic zwolenników by zadeklarowali swoje poparcie dla Polski w Euro-pie. Bez tego moemy przegra w referendum. Nie czmy naszego zaangaowa-nia z biec polityk, nie pozostawiajmy tylko w rkach polityków decyzji

42

Sopot: manifestacja zwolenników UE, http://polskalokalna.pl/wiadomosci/pomorskie/ news/sopot-manifestacja-zwolennikow-ue,380359,223 (dostp: 16.05.2004).

43

44

45

Europarada, http://wiadomosci.wp.pl/kat,340,title,Europarada,wid,910134,wiadomosc.html? ticaid=111aea&_ticrsn=5 (dostp: 19.06.2004).

46

Kampania Ligii Polskich Rodzin, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004).

47

Porównaj: Referendum akcesyjne, http://schuman.pl/fundacja/historia-fundacji-schumana/ referendum-akcesyjne-do-unii-europejskiej (dostp: 4.05.2004).

(14)

o przyszoci naszego kraju”48. Henryka Bochniarz na spotkaniu w Warszawie 4

czerwca 2003 roku podkrelia nastpujce kwestie: „rodowiska biznesowe, które reprezentuj, wiedz, e wejcie Polski do Unii to wikszy kapita, zagra-niczne inwestycje, praca poza granicami kraju”49.

Kampania Ruchu Obywatelskiego „Karta Przyszoci” i Klubu Blok Senat 2001 odbywaa si pod hasem „Jeste Polakiem, Jeste Europejczykiem. Chcesz silnej i zamonej Polski. We udzia w referendum, gosuj TAK”. Podczas inau-guracji dziaa Ruchu jedna z jego sygnatariuszek, Katarzyna Skórzy ska, w na-stpujcy sposób scharakteryzowaa cele podejmowanych dziaa : „Celem jest nie tylko nakonienie Polaków do udziau w referendum i gosowania za wstpie-niem do UE. Równie wane jest przygotowanie Polski do czonkostwa w Zjedno-czonej Europie poprzez spotkania z przedstawicielami wadz lokalnych gmin i miast w caej Polsce”50.

W podsumowaniu warto pokusi si o prób refleksji.

Po pierwsze, w rozwizaniach formalnoprawnych poszukiwano narzdzi ma-jcych na celu akcesj Polski do struktur UE. W tym celu przyjto midzy innymi kaskadowy ukad referendów czy te gosowanie w cigu dwóch dni. W zaoe-niach i w toku samej kampanii informacyjnej starano si przewidywa róno-rodne czynniki wpywajce na ostateczny wynik referendum. Istotne znaczenie miay wyniki bada opinii publicznej w zakresie poziomu poparcia spoecze stwa polskiego dla akcesji Polski do struktur UE.

Po drugie, w kampanii referendalnej odwoano si do rónorodnych dziaa : na wielk skal organizowano imprezy masowe, edukacyjne, odbyway si spo-tkania z mieszka cami wielu miejscowoci, a take z rónymi grupami spoecz-nymi i zawodowymi, stworzono system informacji europejskiej. Wszystkie te dziaania wymagay wsparcia podmiotów doradczych. Kampani przed referen-dum akcesyjnym prowadzio wiele podmiotów (m.in. prezydent, rzd, partie po-lityczne, organizacje pozarzdowe). Podkreli naley, e zdecydowana wik-szo si politycznych opowiedziaa si za akcesj. Istotne zatem byo wykorzy-stanie takich argumentów w przekazie publicznym, które przekonayby

48

Apel do organizacji pozarzdowych o udzia w Inicjatywie Obywatelskiej Tak w Referendum, http://eu.ngo.pl/wiadomosc/41144.html (dostp: 3.05.2004); A. R a d w a n, Wejdziemy i nas

wykupi!, http://annaradwan.natemat.pl/54521,wejdziemy-i-nas-wykupia (dostp: 10.10.2013).

49

Kampania Inicjatywy Obywatelskiej tak w referendum, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/euro pap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004).

50

Kampania Ruchu Obywatelskiego „Karta Przyszoci” i Klubu Blok Senat 2001, http://euro. pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 15.06.2006).

(15)

cze stwo do gosowania na tak. Zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy akcesji dyli do uwiadomienia spoecze stwu wagi decyzji podjtej w referendum.

Po trzecie, w toku kampanii referendalnej odwoywano si do rónorakich ar-gumentów. Prezydent podkrela dziejowe znaczenie decyzji spoecze stwa pol-skiego oraz historyczn szans, stara si rozwiewa obawy ywione przez róne grupy spoeczne. Przedstawiciele rzdu z Leszkiem Millerem na czele podnosili wag akcesji dla przyszoci pa stwa. Akcesja bya przedstawiana jako wielka szansa dla Polski i jej przyszoci. W podobnym duchu wypowiadali si przed-stawiciele SLD wspierajcy dziaania rzdu. Prawo i Sprawiedliwo kreowao obraz silnej Polski w Unii Europejskiej. Przekonywano, e Polska bdzie tak samo znaczcym podmiotem jak Niemcy, Francja, Anglia czy Wochy. W kam-panii referendalnej Samoobrona prezentowaa ambiwalentny stosunek wobec Unii. Z jednej strony opowiadano si generalnie za akcesj. Z drugiej za kon-centrowano si na zagroeniach ze strony Unii i potrzebie zmiany zasad akcesji. W kampanii Unii Pracy podejmowano dziaania majce na celu niwelowanie obaw spoecze stwa i pokazywanie korzyci pyncych z akcesji. Take w kam-panii PO podkrelano szans dla Polski zwizan z przystpieniem do struktur UE. Zdecydowanie negatywnie do UE odnosia si w kampanii Liga Polskich Rodzin. Koncentrowano si za zagroeniach wiatopogldowych, gospodarczych i spoecznych. W kampanii inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarzdowych podkrelano korzyci w postaci dostpu do kapitau, inwestycji i pracy.

BIBLIOGRAFIA

„Polska w Unii Europejskiej”. Zaoenia kampanii informacyjnej przed Referendum Europej-skim, http://www.kprm.gov.pl/archiwum/3585_8309.htm

Aleksander Kwaniewski zainaugurowa w Pocku kampani przed unijnym referendum, http://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/aleksander;kwasniewski;zainaugurowal;w;pl ocku;kampanie;przed;unijnym;referendum,42,0,58922.html

Apel do organizacji pozarzdowych o udzia w Inicjatywie Obywatelskiej Tak w Referendum, http://eu.ngo.pl/wiadomosc/41144.html

Assumption for an information campaign before the European referendum “Poland in the Euro-pean Union”: (document approved by the Council of Ministers on 4 January 2003), “Yearbook of Polish European Studies” 2003, vol. 7.

D o b e k - O s t r o w s k a B.: Rola konsultantów politycznych w kampaniach wyborczych, [w:]

Wadza, media, polityka, red. M. Gierula, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego 2006.

Europarada, http://wiadomosci.wp.pl/kat,340,title,Europarada,wid,910134,wiadomosc.html?tic aid=111aea&_ticrsn=5

(16)

G a c k i G., Na 5 minut przed referendum: http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article. htm?id=39916

H u n t i n g t o n S.P., Trzecia fala demokratyzacji, przek. A. Dziurdzik, Warszawa: Wydaw-nictwo Naukowe PWN 1995.

J a b o s k i M.: Polskie referendum akcesyjne, Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego 2007.

Jarosaw Kaczy ski: „Polska w Unii stanie si europejskim mocarstwem, http://www.pis.org. pl/article.php?id=2723

Jarosaw Kaczy ski: „Silna Polska w Europie”, http://www.pis.org.pl/article.php?id=2803 J a s i e w i c z K.: Eurosceptycyzm, euroentuzjazm, euroapatia – postawy spoeczne przed referendum akcesyjnym, [w:] Przed referendum europejskim – absencja, sprzeciw, poparcie, red. L. Kolarska-Bobi ska, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych 2003.

J o n c z e k J., K e m p i s t y M.: Socjotechniki wyborcze – przypadek polskiej kampanii referendalnej w kwestii przystpienia Polski do Unii Europejskiej, „Problemy Humanistyki” 2003/2004, nr 8/9.

Kampania Inicjatywy Obywatelskiej tak w referendum, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap. pl?grupa=21&ID=227

Kampania Ligii Polskich Rodzin, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 Kampania prezydencka, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 (dostp: 4.05.2004);

Kampania prezydencka, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227

Kampania referendalna w mediach publicznych, http://www.ppr.pl/artykul-kampania-referen-dalna-w-mediach-publicznych-58166-dzial-13.php

Kampania referendalna: http://old.euro.pap.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227

Kampania Ruchu Obywatelskiego „Karta Przyszoci” i Klubu Blok Senat 2001, http://euro.pap. net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227

Kampania rzdowa, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227 Kampania Unii Pracy, http://euro.pap.net.pl/cgi-bin/europap.pl?grupa=21&ID=227

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483.

K u r c z e w s k a U.: Referenda w sprawie ratyfikacji traktatu akcesyjnego, „Polski Przegld Dyplomatyczny” 2003, nr 6.

K u e l e w s k a E.: Referendum voting behaviour: Polish referendum on membership in the EU, “Polish Political Science Yearbook” 32(2003).

(17)

N a l e w a j k o E.: Eurosceptyczne partie i ich liderzy w publicznej debacie o integracji prowadzonej w latach 2000-2003, [w:] Przed referendum europejskim – absencja, sprzeciw,

poparcie, red. L. Kolarska-Bobi ska, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych 2003.

N i k o w s k i L.: Tak, gosuj: moja droga do referendum europejskiego, Warszawa: Wy-dawnictwo „Studio Emka” 2005.

P i a s e c k i A.K.: Referendum akcesyjne z 2003 r.: próba bilansu, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” 2004, nr 2.

Polska midzy Zachodem a Wschodem w dobie integracji europejskiej, red. M. Marczewska-Rytko, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2001.

Poparcie dla integracji na cztery tygodnie przed referendum akcesyjnym. Komunikat z bada , oprac. B. Roguska, Warszawa 2003.

R a d w a n A.: Wejdziemy i nas wykupi!, http://annaradwan.natemat.pl/54521,wejdziemy-i-nas-wykupia

Referendum akcesyjne, http://schuman.pl/fundacja/historia-fundacji-schumana/referendum-ak-cesyjne-do-unii-europejskiej

Rozp. KRRiT z dnia 12 sierpnia 2003 r. w sprawie trybu postpowania w sprawach podziau czasu rozpowszechniania audycji referendalnych, sposobu przygotowania i rozpowszechniania tych audycji oraz sposobu upowszechniania informacji o terminach rozpowszechniania audycji referen-dalnych, http://www.krrit.gov.pl/bip/Regulacjeprawne/Polska/Kampaniawyborcza/tabid/152/Defa ult.aspx

Samoobrona: UE zagroeniem dla Polski, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Samoobrona-UE-zagrozeniem-dla-Polski,wid,960795,wiadomosc.html?ticaid=111ae9

S c h u m p e t e r J.A.: Kapitalizm. Socjalizm. Demokracja, przek. M. Rusi ski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995.

S m o l i s k a K., J a n c z J., K r z e m i e n i e c k a A., K u p r i a n i e c K.: Stan poin-formowania polskiego spoecze stwa oraz rola politycznego zaangaowania w wietle akcesji Polski do Unii Europejskiej, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2012, nr 6.

Sopot: manifestacja zwolenników UE, http://polskalokalna.pl/wiadomosci/pomorskie/news/ sopot-manifestacja-zwolennikow-ue,380359,223

Tak dla Polski. Referendum Europejskie, http://www.prezydent.pl/referendum/index.php? dzial=kalendarium&nr=7

Tak dla Polski: referendum akcesyjne, Biuro Integracji Europejskiej Kancelarii Prezydenta RP, Warszawa 2004.

Uchwaa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 kwietnia 2003 r. o zarzdzeniu ogólnokra-jowego referendum w sprawie wyraenia zgody na ratyfikacj traktatu dotyczcego przystpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, www.pkw.gov.pl/a/18377/Uch103.pdf (dostp: 9.04.2007).

(18)

Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, Dz. U. z dnia 2 kwietnia 2003 r., http://www.lex.com.pl/bap/student/Dz.U.2003.57.507.html (dostp: 9.04.2007).

Wystpienie premiera Leszka Millera podczas inauguracji kampanii promujcej przystpienie Polski do Unii Europejskiej, 9 maja 2002, Warszawa, Biblioteka Narodowa, http://www.cvce.eu /content/publication/2005/6/7/37cd7b41-e450-4d68-a0ad-369ee4baa082/publishable_pl.pdf

KAMPANIA

PRZED REFERENDUM AKCESYJNYM POLSKI DO UE W KONTEKCIE DORADZTWA POLITYCZNEGO

S t r e s z c z e n i e

Celem artykuu jest analiza kampanii przed referendum akcesyjnym Polski do struktur Unii Eu-ropejskiej w kontekcie doradztwa politycznego. Naley podkreli, e ówczesne elity polityczne popieray rozszerzenie Unii Europejskiej. Pierwsza cz artykuu powicona jest charakterystyce referendum, kampanii informacyjnej oraz kampanii referendalnej. Druga cz artykuu zawiera dziaalno i argumenty przywoywane przez prezydenta, rzd, partie polityczne organizacje poza-rzdowe.

Sowa kluczowe: referendum, Unia Europejska, kampania polityczna, doradztwo.

THE CAMPAIGN BEFORE THE REFERENDUM ON POLAND’S ACCESSION TO THE EUROPEAN UNION

IN THE CONTEXT OF POLITICAL CONSULTING S u m m a r y

The aim of the paper is to analyze the campaign before the referendum on Poland’s accession to the European Union in the context of political consulting. It is worth mentioning that political elites of that time supported European Union enlargement. The first part of the paper reviews the characteristics of referendum, information campaign and referendum campaign. The second one discusses the activity and arguments presented by the president, the government, the political parties and non-governmental organizations.

Widok Kampania przed referendum akcesyjnym Polski do UE w kontekście doradztwa politycznego

KAMPANIA

PRZED REFERENDUM AKCESYJNYM POLSKI DO UE

W KONTEK CIE DORADZTWA POLITYCZNEGO

W KONTEKCIE DORADZTWA POLITYCZNEGO