• Nie Znaleziono Wyników

"Losy Polaków na Kaukazie: cz.I: >>Tbiliska grupa<< polskich poetów zesłańczych", Maria Filina, Danuta Ossowska, Tbilisi 2007 ; [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Losy Polaków na Kaukazie: cz.I: >>Tbiliska grupa<< polskich poetów zesłańczych", Maria Filina, Danuta Ossowska, Tbilisi 2007 ; [recenzja]"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

Maria Korybut-Marciniak

Losy Polaków na Kaukazie: cz.I:

"Tbiliska grupa" polskich poetów

zesłańczych, Maria Filina, Danuta

Ossowska, Tbilisi 2007 ; [recenzja]

Echa Przeszłości 9, 350-352

2008

(2)

3 5 0 Polemiki, recenzje i omówienia s t u d e n t ó w p r z e m a w i a r ó w n i e ż z a m i e s z c z o n y n a j e j k o ń c u i n d e k s n a z w i s k , j a k r ó w n i e ż z a s t o s o w a n i e p r z e z a u t o r a t z w . ż y w e j p a g i n a c j i , u ł a t w i a j ą c e j s z y b k i e o d n a l e z i e n i e w t e k ś c i e i n t e r e s u j ą c y c h c z y t e l n i k a f r a g m e n t ó w d z ie ła . N a k o n i e c , c z u j ę s i ę w m i ł y m o b o w i ą z k u p o g r a t u l o w a ć w y d a w c y ( P W N ) n a d ­ z w y c z a j s t a r a n n e g o w y d a n i a r e c e n z o w a n e j k s i ą ż k i , k t ó r a z o s t a ł a w y d r u k o ­ w a n a n a w y s o k ie j j a k o ś c i p a p i e r z e , w t w a r d e j i g u s t o w n i e z a p r o j e k t o w a n e j o b w o lu c ie . W y d a w c a z a d b a ł r ó w n i e ż o b o g a t ą i k o n o g r a f i ę w y s o k i e j j a k o ś c i p o l ig r a f ic z n e j ( w i e l e i l u s t r a c j i k o l o r o w y c h ) , j a k i m e r y t o r y c z n e j , d o s k o n a l e u z u p e ł n i a j ą c ą t r e ś c i z a w a r t e w p u b l ik a c j i . S z c z e r z e w i ę c p o l e c a m k s i ą ż k ę W o lf g a n g a F r o e s e c z y t e l n i k o m , z a r ó w n o p r o f e s j o n a l n i e z a j m u j ą c y m s i ę p r o ­ b l e m a t y k ą z w i ą z a n ą z b a s e n e m M o r z a B a ł t y c k i e g o , j a k i h o b b y s t o m . P io tr F lo re k ( O l s z t y n )

M aria F ilin a, D a n u ta O ssow ska, Losy P olaków n a K au kazie, cz. I: „Tbi- lisk a g r u p a ” p o lsk ic h poetów zesłańczych, W ydaw nictw o „U niw ersał”,

T b ilisi 2007, ss. 347. P r o b l e m a t y k a t w ó r c z o ś c i p o l s k i c h p o e t ó w z e s ł a n y c h n a K a u k a z w X I X w . j e s t i s t o t n ą c z ę ś c i ą b a d a ń n a d d z i e j a m i P o l a k ó w n a S y b e r i i , a t a k ż e m i g r a c j i p o z b a w i o n y c h w ł a s n e g o p a ń s t w a r o d a k ó w w o g ó le . K s i ą ż k a a u t o r s t w a M a r ii F i l i n y - p r o f e s o r P a ń s t w o w e g o U n i w e r s y t e t u w T b i l i s i o r a z D a n u t y O s s o w ­ s k i e j - d o k t o r p r a c u j ą c e j w I n s t y t u c i e F i l o l o g i i P o l s k i e j U n i w e r s y t e t u W a r ­ m i ń s k o M a z u r s k i e g o d o t y c z y r o m a n t y c z n e g o o k r e s u t w ó r c z o ś c i P o l a k ó w n a K a u k a z i e . S t a n o w i o n a p i e r w s z ą c z ę ś ć p r a c y , k t ó r a m a o b e j m o w a ć c a ł o ś c i o ­ w ą p a n o r a m ę ż y c i a i t w ó r c z o ś c i p o l s k i c h l i t e r a t ó w n a t y m o b s z a r z e . P r a c a o b e j m u j e g r u p ę z e s ł a ń c ó w , k t ó r z y z n a l e ź l i s i ę n a K a u k a z i e ( g ł ó w n i e w G r u ­ z ji) w o k r e s i e m i ę d z y p o w s t a n i o w y m i p r z e b y w a l i t a m d o a m n e s t i i A l e k s a n ­ d r a I I w 1 8 5 6 r. W l i t e r a t u r z e g r u p a t a z y s k a ł a m i a n o „ G r u p y t b i l i s k i e j ” . A u t o r k i d z i ę k i k w e r e n d z i e w a r c h i w a c h g r u z i ń s k i c h p o s z e r z y ł y d o t y c h c z a ­ s o w ą w i e d z ę n a t e m a t ż y c i a i t w ó r c z o ś c i j e j c z ł o n k ó w . Z a g ł ó w n y c e l r o z p r a ­ w y p o s t a w i ł y p r z y b l i ż e n i e s y l w e t e k m ł o d y c h p o l s k i c h p a t r i o t ó w , k t ó r y c h w a r u n k i p o l i t y c z n e r z u c i ł y n a K a u k a z o r a z a n a l i z ę i o c e n ę i c h t w ó r c z o ś c i l i t e r a c k i e j , k t ó r a o d c i s n ę ł a s w o j e p i ę t n o z a r ó w n o w k u l t u r z e p o l s k i e j , j a k i g r u z i ń s k i e j . P r a c a s k ł a d a s i ę z d w ó c h p o d s t a w o w y c h c z ę ś c i . P i e r w s z a z n i c h s t a n o w i c h a r a k t e r y s t y k ę m ł o d y c h p o l s k i c h r o m a n t y k ó w , k t ó r z y z r ó ż n y c h p o w o d ó w z o s t a l i r z u c e n i d a l e k o o d o j c z y z n y , p r z e d e w s z y s t k i m d o G r u z j i, a n a l i z u j e i c h b i o g r a f i e o r a z p r z e d s t a w i a g ł ó w n e p r o b le m y i u w a r u n k o w a n i a i c h t w ó r c z o ś c i. D r u g a t o a n t o l o g i a p i s a r s k i e j d z i a ł a l n o ś c i t e j g r u p y , w k t ó r e j s k ł a d w c h o d z ą z a c h o w a n e l i s t y , f r a g m e n t y w s p o m n i e ń , p a m i ę t n i k ó w i d z ie n n ik ó w , a t a k ż e u t w o r y p o e t y c k ie .

(3)

Polemiki, recenzje i omówienia 3 5 1 W p i e r w s z e j c z ę ś c i p r a c y a u t o r k i p r z e d s t a w i a j ą c z y t e l n i k o w i p o r t r e t z b io r o w y „ k a u k a z c z y k ó w ” , c h a r a k t e r y z u j ą ż y c i o r y s y d w u d z i e s t u j e d e n m ł o ­ d y c h t w ó r c ó w z e s ł a n y c h n a K a u k a z w r ó ż n y c h o k r e s a c h , p r z e d e w s z y s t k i m j e d n a k p o p o w s t a n i u l i s t o p a d o w y m . G r u p a t a u t w o r z y ł a n a t y c h t e r e n a c h n i e j a k o f i l i ę p o l s k ie j l i t e r a t u r y . W t e j c z ę ś c i z o s t a ł y p r z e d s t a w i o n e s y l w e t k i c z o ł o w y c h t w ó r c ó w , z n a n y c h w l i t e r a t u r z e , t a k i c h j a k T a d e u s z Ł a d a - Z a b ł o c k i, W ł a d y s ł a w S t r z e l n i c k i , L e o n J a n i s z e w s k i , a t a k ż e r o m a n t y k ó w m n ie j z n a ­ n y c h : M i c h a ł a B u t o w t a A n d r z e j k o w i c z a , I g n a c e g o D o b r s k i e g o , F r a n c i s z k a S a w i c z a . P r z e d s t a w i a j ą c p o s z c z e g ó l n e b i o g r a f i e z r e z y g n o w a n o z c h r o n o lo g ii a z a g ł ó w n e k r y t e r i u m p r z y j ę t o i c h s p u ś c i z n ę o r a z r a n g ę t a l e n t u p o e t y c k ie g o . A u t o r k i s p o r z ą d z i ł y k o m p l e k s o w y o b r a z p o k o l e n i a „ k a u k a z c z y k ó w ” , w y r ó ż ­ n i a j ą c c e c h y c h a r a k t e r y s t y c z n e d l a t e g o p o k o l e n i a . B y l i t o p r z e d e w s z y s t k i m m ł o d z i i n t e l e k t u a l i ś c i p o c h o d z ą c y z d r o b n e j s z l a c h t y k r e s o w e j , p e ł n i z a p a ł u d o w a l k i o n i e p o d l e g ł e p a ń s t w o p o l s k i e . K a u k a z d l a w i ę k s z o ś c i o p i s y w a n y c h b o h a t e r ó w s t a ł s i ę n i e t y l k o g r o b e m i c h m ł o d z i e ń c z y c h n a d z i e i , a l e r ó w n i e ż r z e c z y w i s t y m m i e j s c e m o s t a t n i e g o s p o c z y n k u . Z p u n k t u w i d z e n i a h i s t o r y k a w i e l e s k r e ś l o n y c h w p r a c y b i o g r a f i i m o ż n a u z u p e ł n i ć p r z y w y k o r z y s t a n i u m a t e r i a ł ó w g e n e a l o g i c z n y c h , z a c h o w a n y c h k s i ą g p a r a f i a l n y c h , m a t e r i a ł ó w m a j ą t k o w y c h . W k o l e j n y c h r o z d z i a ł a c h p i e r w s z e j c z ę ś c i o m a w i a n e j p r a c y p o d j ę t e z o s t a ł y k w e s t i e k o n t a k t ó w „ k a u k a z c z y k ó w ” z P o l a k a m i w K r ó l e s t w i e P o l s k i m i g u b e r n i a c h z a c h o d n i c h , g ł ó w n i e z p o l s k i m i e l i t a m i i n t e l e k t u a l n y ­ m i. A u t o r k i w s k a z u j ą n a o b e c n o ś ć t w ó r c ó w k a u k a s k i c h n a ł a m a c h w i e l u p o l s k i c h p e r i o d y k ó w , m .i n .: „ A t h e n e u m ”, „ R o c z n ik a L i t e r a c k i e g o ” , „ P a m i ę t n i ­ k a N a u k o w o - L i t e r a c k i e g o ” , „ B ib l io t e k i W a r s z a w s k i e j ” i i n n y c h . I c h p u b l i k a ­ c j e , n i e s t e t y p o d d a n e c e n z u r z e , s k i e r o w a ł y u w a g ę s p o ł e c z e ń s t w a p o l s k i e g o n a K a u k a z ; p o r a z p i e r w s z y w t a k i m s t o p n i u o p i n i a p u b l i c z n a z e t k n ę ł a s i ę z n i e z n a n y m j e j r e g i o n e m . D o d a t k o w o o b e c n o ś ć t w ó r c ó w z e s ł a n y c h n a K a u ­ k a z m i a ł a w p ły w , n a c o z w r a c a j ą u w a g ę a u t o r k i , n a c h a r a k t e r i w i z e r u n e k n i e k t ó r y c h w y d a w n ic t w . W k o l e j n y m r o z d z i a l e o m ó w i o n o p o s t a w y i d e o w e - s t o s u n e k d o k w e s t i i s p o ł e c z n y c h , p o l i t y c z n y c h , d o z a b o r c ó w i s p r a w y n i e p o d l e g ł o ś c i . O d r ę b n y r o z ­ d z i a ł p o ś w i ę c o n o r o li T a d e u s z a Ł a d y - Z a b ł o c k ie g o , k t ó r y b y ł n i e w ą t p l i w y m p r z y w ó d c ą m ł o d y c h r o m a n t y k ó w n a z e s ł a n i u . A u t o r k i p o d e j m u j ą t e ż p r o b le ­ m a t y k ę k r y s t a l i z a c j i w z o r c a p o e t y k a u k a s k i e g o , j e g o w i z j e p o e t y c k i e i d o m i ­ n u j ą c ą t e m a t y k ę t w ó r c z o ś c i. N a p o d s t a w i e z a c h o w a n y c h m a t e r i a ł ó w d o k o n u ­ j ą o c e n y i c h s t o s u n k u d o r e l i g i i , w y k r e o w a n e g o o b r a z u k o b i e t y , k o n w e n c j i i s t e r e o t y p ó w k u l t u r o w y c h , f u n k c j o n u j ą c y c h w t w ó r c z o ś c i P o la k ó w . C z ę ś ć p i e r w s z ą p r a c y z a m y k a r o z d z ia ł: Polak-Gruzin. Uwagi do portretu, k t ó r y p r z y b l i ż a c z y t e l n i k o w i w z a j e m n y s t o s u n e k g r u z i ń s k i c h e l i t i n t e l e k t u a l n y c h d o p o l s k i c h t w ó r c ó w z e s ł a ń c z y c h , i c h w z a j e m n e r e l a c j e i w i ę z i , w y t w o r z o n e n a t l e s k o m p l i k o w a n y c h r e a l i ó w p o l i t y c z n y c h o r a z r o lę m ł o d y c h r o m a n t y k ó w w h i s t o r i i K a u k a z u i G r u z ji. D r u g a c z ę ś ć t o a n t o l o g i a p r a c „ k a u k a z c z y k ó w ” , s z c z e g ó l n i e c e n n a z e w z g l ę d u n a t o , ż e c z ę ś ć z n i c h p u b l i k o w a n a j e s t t u p o r a z p i e r w s z y , w i ę k s z o ś ć

(4)

3 5 2 Polemiki, recenzje i omówienia z a ś , p o m i j a n a p r z e z h i s t o r y k ó w l i t e r a t u r y , n i e u k a z a ł a s i ę d o t e j p o r z y p o z a s w o i m X I X - w i e c z n y m p i e r w o d r u k i e m . Z n a j d u j e m y t u k o r e s p o n d e n c j ę , w s p o ­ m n i e n i a i w y j ą t k i z p a m i ę t n i k ó w , o p i s y p r z y r o d y i k u l t u r y K a u k a z u o r a z p o e z j ę . P r a c a s t a n o w i i s t o t n e u z u p e ł n i e n i e w i e d z y n a t e m a t l o s ó w i t w ó r c z o ś c i p o l s k i c h z e s ł a ń c ó w p o l i t y c z n y c h w X I X w ., u k a z u j e g r u p ę m ł o d y c h r o m a n t y ­ k ó w , k t ó r y c h t r a g i c z n e l o s y s k a z a ł y n a l i t e r a c k i n i e b y t . Z r o z p r o s z o n y c h m a t e r i a ł ó w ź r ó d ł o w y c h a u t o r k o m u d a ł o s i ę s t w o r z y ć s p ó j n y o b r a z z b io r o w o ­ ś c i p o l s k ie j n a K a u k a z i e w o k r e s i e m i ę d z y p o w s t a n i o w y m . S t a n o w i o n a k o l e j ­ n y w a ż n y e l e m e n t d o o d t w o r z e n i a c a ł o ś c i o w y c h d z ie j ó w P o l a k ó w p o z b a w i o ­ n y c h p a ń s t w a , d l a k t ó r y c h o j c z y z n a b y ł a c e l e m n a j w y ż s z y m . P o m i m o w i e l u w y ż e j p o d k r e ś l a n y c h w a l o r ó w w p r a c y n i e u s t r z e ż o n o s i ę p e w n y c h b ł ę d ó w c z y n i e j a s n o ś c i . W s p o s ó b n i e p r e c y z y j n y p o s ł u ż o n o s i ę t e r m i n e m „ K r ó le s t w a P o l s k i e g o ” ( s . 1 3 ). W o p i s i e p o s t a c i W o j c ie c h a P o t o c k i e g o c z y t e l n i k j e s t z d e z o ­ r ie n t o w a n y , d o k o g o d o t a r ł a w i a d o m o ś ć o d o p i s k u P o t o c k i e g o n a e g z e m p l a r z u t e k s t u k o n s t y t u c j i K r ó l e s t w a P o l s k i e g o , z a k t ó r ą g r o z ił o P o t o c k i e m u a r e s z t o ­ w a n i e - c z y d o W i e l k i e g o K s i ę c i a K o n s t a n t e g o , c z y d o n a m i e s t n i k a J ó z e f a Z a j ą c z k a , a z k o n t e k s t u w y n i k a , j a k o b y n a m i e s t n i k i e m b y ł w ł a ś n i e K o n s t a n ­ t y ( s . 6 0 ) . W t e j ż e b i o g r a f i i a u t o r k i s k r u p u l a t n i e p o m ij a j ą t e ż i m i ę m a c o c h y P o t o c k i e g o , k t ó r a o d e g r a ł a w j e g o ż y c i u i s t o t n ą r o lę i p r z y w o ł y w a n a j e s t k i l k a k r o t n i e j a k o „ m a c o c h a ” ( s . 5 9 - 6 1 ) . D o m a n k a m e n t ó w p r a c y n a l e ż y s t r o ­ n a e d y t o r s k a . N a w i e l u s t r o n a c h w t e k ś c i e ( w ś r o d k u w y r a z ó w l u b p o m i ę d z y w y r a z a m i ) z n a j d u j ą s i ę n i c z y m n i e u z a s a d n i o n e m y ś l n i k i ( n p .: s . 5 , 1 0 , 1 5 , 3 7 , 4 0 i i n n e ) . P e w n e z a s t r z e ż e n i a d l a c z y t e l n i k a - h i s t o r y k a m o ż e b u d z i ć f o r m a p r z y p is ó w , k t ó r e s ą z a z n a c z o n e j a k o n u m e r y p o z y c j i w b i b l i o g r a f i i , p r z e z c o p r z y z w y c z a j e n i d o t r a d y c y j n e g o z a p i s u m u s z ą l i c z y ć s i ę z p e w n y m d y s k o m ­ f o r t e m . P r a c a p r z y b l i ż a n a m s y l w e t k i m ł o d y c h l u d z i , k t ó r z y z a p r z y n a l e ż n o ś ć d o s p i s k ó w n i e p o d l e g ł o ś c i o w y c h l u b p o d e j r z e n i a o z a a n g a ż o w a n i e w n i e z o s t a j ą z e s ł a n i n a K a u k a z - t e r e n y d l a n i c h z u p e ł n i e n i e z n a n e . W i ę k s z o ś ć z t y c h m ł o d y c h p a t r i o t ó w w c i e l o n a z o s t a ł a d o K o r p u s u K a u k a s k i e g o i n i g d y n i e p o w r ó c ił a n a z i e m i e o j c z y s t e . P o e z j a i p r o z a b y ł a j e d y n ą f o r m ą w y r a ż e n i a s w o j e g o s p r z e c i w u , b ó l u , e m o c j i z w i ą z a n y c h z z e s ł a ń c z y m l o s e m . P o z n a n i e te j g r u p y i j e j t w ó r c z o ś c i j e s t c e n n y m w k ł a d e m w h i s t o r i o g r a f i ę i h i s t o r i ę l i t e r a ­ t u r y d o b y r o m a n t y z m u . M a r ia K o r y b u t-M a r c in ia k ( O l s z t y n )

Cytaty

Powiązane dokumenty

By using the framework of Tanesini, it has been argued that communism nostalgia fulfils both functions of individual human memory but at a collective level:

W rozdziale I śladów tego indywiduum doszukuje się autor w rozum owaniu działającego trzy tysiące lat tem u filozofa hinduskiego Kanady, w edług którego każdy z 5

Wojna wybucha w fatalnym momencie: Ossowska właśnie zakończyła pisać Podstawy nauki o moralności, swoje opus magnum, swój wielki projekt badań, i zamiast cieszyć się

Kukrek population moved to the north to the Dnieper valley and Bug-Dniester.. in uen es spread to Podolya, V olhynia and Polesye along the Prut,

Celichowski był wojewodą poznańskim w okresie bardzo trudnym, gdy po zakończeniu pierwszej wojny światowej trzeba było organizować administrację państwową prawie

III.. Za pośrednictwem pani Izabeli Kuczyńskiej otrzymaliśmy w ubiegłym roku Pani relację z przebiegu służby wojennej. Ponieważ otrzymaliśmy je wraz z ok. 200

Dokumentalistka zajmująca się korespondencją z Paniami kombatanktami z AK Warszawa założy teczkę na Pani nazwisko panieńskie i na pewno w najbliższym czasie napisze

Chociaż nadawał swoim odwiedzinom charakter prywatny, wielu ludzi, którzy przewinęli się wkrótce przez nasz dom, było nie tylko z poręczenia &#34;Jędrzeja&#34;, ale