Gronowo, gm. Lubicz, woj. toruńskie, st. 1

Wojciech Chudziak,Małgorzata

Grupa,Andrzej Kowalski,Jerzy

Olczak

Gronowo, gm. Lubicz, woj. toruńskie,

st. 1

Informator Archeologiczny : badania 22, 97-98

Inform ator A rcheologiczny JD88

9 7

wolllo lo n a zaw ężenie o b s z a ru p ra c do p o w ierzch n i 4 0 m 2. P race w ly m w ykopie [w ykop XI) k o n c e n tro w a ły się w y łącznic w rejonie d o m n ie m a n e j s t u d n i. Poza zasięgiem p ra c zo staw io n o z a c h o d n ią cz ę ść u biegło rocznej odkryw ki, Jak o n ic ro k u jącej n ad zie l n a p o zy sk a n ie s ta m tą d Jak ich k o lw iek m ateriałó w .

B ad an ia potw ierdziły, żc w w yznaczonym do eksploracji o b szarze z n a jd u ją się śla d y sz tu c z ­ nego w kopu, m ającego pierw otnie k sz ta łt leja, wytyczonego w planie przez ow alny z a ry s clcm neJ ziem i. W w arstw ie lej n a tra fia n o sp o rad y czn ie na d ro b n e u łam k i ceram iki w czesnośredniow iecz­ nej. N ato m iast w ew nątrz tego ow alu, w przem ieszanej w arstw ie zasyplskow ej zw racały uw agę rozrzu co n e bezładnie kam ienie, b ęd ące praw dopodobnie m a n ife sta c ją niw elacji tego te re n u , prow adzonej Ju ż w c z a sa c h now ożytnych. Św iadczy o tym m. In. fa k t z n ajd o w an ia w ty ch p rzem ieszan y ch w arstw ach z asy p Lakowych d ro b n y ch ułam ków ccram lkl now ożytnej (siwej) o raz fragm entów szk ła. P race w obrębie w ykopu XI nie zostały Jeszcze zakończone. Z uw agi n a konieczność zabezpieczenia ś c ia n w ykopu (zwłaszcza południow ej 1 w schodniej) o sta te c z n ą e k s ­ plorację w ykopu XI pozostaw iono do n astę p n e g o sezo n u badaw czego.

W p ó łn o c n o -z a c h ó d n ie j części m a jd a n u g ro d z isk a otw orzony z o sta ł k o lejn y w ykop, o z n a ­ c zo n y n u m e r e m XII, o pow. 4 0 m s . O d sło n ięte z o sta ły re lik ty kolejnej p ó łzlem lan k l k u ltu ry przew orskiej [obiekt n r 20), O b iek t te n o d sło n ięty w ok. 70% m iał w ym iary ok. 4,4 x 4 .4 m I m ią ż sz o ść się g a ją c ą do 1 m. W iększość m a te ria łu zabytkow ego p o zy sk an eg o z o b ie k tu n r 2 0 (ok, 58% ) p o ch o d ziła z Jego w a rstw stro p o w y ch , p rz e m ie s z a n y c h z w a rstw ą ziem i o rn ej. O pócz c c ra m lk l zn ale zio n o tu k ilk a siln ie sk o ro d o w a n y c h p rzed m io tó w żela zn y ch (w ly m Jed en z zach o w an y m i śla d a m i w y k ła d a n ia b la s z k ą brązow ą] o tr u d n e j - z uw agi n a s t a n zac h o w a n ia - do o k re ś le n ia fu n k cji, a ta k ż e p rz ę ślik g lin ian y , fra g m e n ty żużli h u tn ic z y c h . M ateria ł c e ra m i­ c zn y p o z y sk a n y z w y p c łn lsk a o b ie k tu n r 2 0 t y ł zdecydow anie Jed n o ro d n y : były to u ła m k i n a c z y ń k u ltu r y przew orskiej, m ieszczące się w u s ta lo n e j w cześniej d la o s a d y tej k u ltu ry z G ro d zisk a c h ro n o lo g ii n a fazy Aa - B i. Z w racał uw ag ę fakt, żc w w y p e łn ls k u o b ie k tu n r 20 n ic n a tra fio n o w ogóle n a śla d y k ości zw ierzęcych, licznie w y stę p u ją c y c h w c w cześniej o d sło ­ n ię ty c h w G ro d zisk u p ó lz lc m la n k a e h k u ltu r y przew orskiej.

W o b rę b ie w yk o p u XII nic n a tra fio n o n a Jakiekolw iek śla d y z a b u d o w y w c z e sn o śre d n io w ie ­ czn ej, co m oże sta n o w ić p rz e s ła n k ę do w n io sk o w an ia o s k u p ia n iu się o b iek tó w zw iązan y ch ch ro n o lo g iczn ie z o k re s e m fu n k c jo n o w a n ia g ro d z isk a w pobliżu Jego w alu w ew nętrznego.

W tra k c ie e k sp lo ra c ji o b ie k tu n r 20 p o zy sk an o s tą d se rię m a к roszczą! kû w ro ś lin n y c h p rzezn a c z o n y c h do późniejszej a n a liz y sp ecjalisty czn ej, Z k o ro n y w ału p ó łn o cn eg o g ro d zisk a p o b ra n a z o sta ła p ró b k a w ęgla drzew n eg o p rze z n a c z o n a do a n a liz y c l 4,

M ateria ł z teg o ro czn y ch b a d a ń d o m o m e n tu pełnego o p ra c o w a n ia z o sta ł z d e p o n o w an y w In s ty tu c ie A rcheologii UW.

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

W ra m a c h le m a tu “Ś red n io w ieczn e o sad n ictw o o b ro n n e zlcm l c h ełm iń sk iej" k o n ty n u o w a ­ no b a d a n ia zesp o łu o sad n iczeg o w G ronow lc. G łów nym Ich cclc m była w eryfikacja m etryki g ro d z isk a o raz d o k u m e n ta c ja w ielofazowego u k ła d u stra ty g ra fic z n e g o stw ierd zo n eg o nn g ro ­ d z is k u w 1987 ro k u , w p rz y p a d k u z a ś o s a d y o tw artej od tw o rzen ie JfJ rozw oju p rz e strz e n n e g o . Is to tn y m p u n k te m w p ro g ra m ie b ad aw czy m było rów nież u s ta le n ie ch ronologii w zględnej o b u s ta n o w isk .

G rodzisko. W ce lu k orelacji p rz e s trz e n n e j w a rstw k u ltu ro w y c h o d k ry ty c h w 19 8 7 r. podjęto e k s p lo ra c ję d w óch "św iadków " o p o w ierzch n i 2 0 m 2. P o n ad to , zam ierzając szero k o - p łaszczy zn o w ą e k sp lo ra c ję w a rs tw n a m a jd a n ie , założono w ykop b ad aw czy о (Юw ierzch n i 2 5 m 2, u s y tu o w a n y b ezp o śred n io n a zach ó d od w ykopu 3 / 8 7 zlokalizow anego u p o d sta w y w alu . Pozw oliło to n a zw eryfikow anie - stw ie rd z o n y c h w 1987 r. - 4 faz o sad n ic z y c h p o c h o d z ą ­ cy ch z o k re s u w czesn o - 1 późn o śred n io w ieczn eg o . Z 1 fazy o sad n iczej d a to w a n e j n a p o d staw ie c c ra m lk l naczy n io w ej - w zdecydow anej w iększości p rzy k raw ęd n lc o b ta c z a n e j, n le o rn a m e n to - w an ej - n a VII do po czątk ó w VIII w., o d k ry to re lik ty k o n s tru k c ji ru szto w ej licującej od s tro n y zew n ętrzn ej p iaszczy sty n a s y p Ją d ra w ału o raz w arstw y d e m o la c y jn e w ykllnow yw ująee się w k ie r u n k u m a jd a n u . U sy tu o w an ie reliktów w alu , u k ła d stra ty g ra fic z n y o raz to p o g rafia te re n u św iad czy , że g ro d z isk o I fazy m o żn a zaliczyć do ty p u p o d k o w lasteg o . Z 11 fazy o sad n iczej

G ro n o w o , g m . L u b ic z , w o j. t o r u ń s k i e , ■t. 1

U n iw e rsy te t M ikołaja K o p e rn ik a I n ­ s t y tu t A rcheologii 1 E tn o g ra fii Z a k ­ ła d A rcheologii Ś re d n io w ie c z a 1 C za- só w N ow ożytnych w T o ru n iu _______ B a d a n ia prow adził m g r W ojciech C h u d z la k (a u to r sp raw o zd an ia} przy w sp ó łu d ziale m gr m gr M ałgorzaty G ru p y o raz A ndrzeja K ow alskiego pod kiero w n ictw em n au k o w y m d r Jerz e g o O lczak a. B a d a n ia p ro w ad zo n o w ra m a c h te m a tu RPBP "G runw ald", D rugi se z o n b a d a ń . G ro d zisk o [VII - pocz, VIII; 2 poi, X[ w ieku), o s a d a o tw a rta [VII · XI w.) o raz g ró d ek póż n o ś red n lo wlecz ny.

98

d a to w a n e j n a p o d sta w ie m a te ria łu ceram iczn eg o o ra z dw óch g rzeb ien i z poro ża n a 2 połow ę XI w. stw ie rd z o n o w a rstw y k u ltu ro w e o c h a ra k te rz e o sa d n ic z y m 1 d em o lacy jn y m . W Ich o b ręb ie w y stą p iły re lik ty k o n s tru k c ji d re w n ia n y c h . liczne k a m ien ie, k o śc i zw ierzęce o ra z z ia rn a zbóż. Z d w óch n a s tę p n y c h faz o d k ry to zesp ó ł w a rstw d c m o la c jjn y c h 1 n iw elac y jn y ch d a to w a n y c h n a o k re s późnego śred n io w iecza.

O s a d a . Z ałożonych zo stało 19 w ykopów b ad a w c z y c h o łącznej p o w ierzch n i p o n a d 130 m 2. O d sło n ięto 2 2 o b ie k ty o sa d n ic z e o zróżnicow anej funkcji g o sp o d a rc z o -p ro d u k c y jn e j, w śró d k tó ry c h w y stą p iły m . In.: 1 / zesp ó l o w aln y ch Jam - w p rz e k ro ju pionow ym re g u la rn ie p ro ­ s to k ą tn y c h lu b tra p e z o w a ty e h - o ś re d n ic y około 100 em z c e ra m ik ą ręczn ie lep io n ą, gó rą o b ta c z a n ą , w w ięk szo ści n ie o rn a m e n to w a n ą ; 2 / zesp ó ł o w aln y ch Ja m - w p rz e k ro ju pionow ym c y lin d ry c z n y c h - o ś re d n ic y około 1 0 0-120 cm . z c e ra m ik ą całkow icie ob ta c z a n ą ; 3 / o w aln ą, n lec k o w a tą Ja m ę o w y m ia ra c h około 2 4 0 - 180 cm . z c e ra m ik ą ręcznie lep io n ą, górą o b ta c z a n ą , w w ięk szo ści n le o rn a m e n to w a n ą . K o n ty n u o w an o rów nież e k sp lo ra c ję ro w u -fo sy (obiekt 7) u s y tu o w a n e j k o n c e n try c z n ie do llnll p rzebiegu w alu o raz fosy podw alow cj. Na p o d staw ie o d w iertó w o raz w ykopów so n d ażo w y ch zlokalizow ano Ją n a d łu g o ści około 100 m . O dkryły w niej m aterial zabytkow y d a to w a n y Jest n a sta rsz e fazy w czesnego średniow iecza (IX - IX/X w.). P on ad to n a osadzie odkryto ob rączk ę brązow ą, frag m en t b ran so lety brązow ej, И1кл szydeł k o ścian y ch o raz z poroża, opraw ki rogowe, grot żelazny, nóż żelazny, przęśtlkl g lin ian e, [pół­ p ro d u k ty rogowe, k ilk a tysięcy kości zwierzęcych o raz ceram iki naczyniow ej. A naliza cech tech- noloelcz no-m orfo logicznych ceram iki pozw ala o sad ę o tw artą w G ranow ie d ato w ać od VII do XI w.

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . H a ć k i, g m . B ie ls k P o d la s k i, w o j. b ia ł o s t o c k ie ,

s t . I - g r o d z is k o ____________

P o lsk a A k a d e m ia N a u k I n s ty tu t Illsto rtl K u ltu ry M a te ria ln e j Z a k ła d E poki M etali W W arszaw ie_________ B a d a n ia prow adził d r Zbigniew K obyliński, U czestn iczy ła m gr U rsz u la K o b y l i ń s k a (IMKM PAN] o ra z s tu d e n c i UW, UMK. UMCS o raz Yale 1 S ta m fo rd z USA. F in a n so w a ł WKZ w B iały m sto k u . Trzeci s e z o n b a d a ń d ru g ieg o e ta p u . G ro d zisk o w czesn o śred n io w ieczn e.

R a d a n ta m l o b jęto p ó łn o c n ą , w sc h o d n ią I p o łu d n io w ą cz ę ść g ro d z isk a , e k s p lo ru ją c w a rstw y k u ltu ro w e w sied m iu w ykopach. C ałkow icie p rz e b a d a n o 169 m*, a 5 8 m a częściow o.

W p ó łn o cn ej części g ro d z isk a rozpoczęło b a d a n ie w ykopem so n d ażo w y m lejow a tc-go z a ­ g łę b ie n ia , w k tó ry m o siąg n ięto g łęb o k o ść ok. 2 ,5 m, n a tra fia ją c n a kilkupozlom ow y b r u k k a m ie n n y , a pod n im cza sz k ę k o n ia. J e s t to zap ew n e p o zo stało ść s t u d n i lu b głębokiej c y s te rn y n a w odę d eszczow ą. B a d a n ia lego o b ie k tu b ęd ą k o n ty n u o w a n e .

W e w sc h o d n ie j części g ro d z isk a ro zp o zn an o d u ż e o k rąg łe w p la n ie Jam y o śre d n ic y ok. 3 m i ta k le jż c głęb o k o ści o ra z fra g m e n ty row u u lokow anego n a k raw ęd zi g ó rn e j płaszczy zn y g ro d zi­ s k a . P rz e b a d a n o lu rów nież b ru k i k a m ie n n e i w arstw y niw elacyjne, k tó ry c h d epozycja m ia ła n a c c lu p o szerzen ie g ó rn e j płaszczy zn y g ro d u 1 u s tro m le n le Jego zboczy. W szystkie o b lek ły w tej części d a to w a n e s ą n a p o d sta w ie c e ra m ik i n a XI w.

W po łu d n io w ej części g ro d z isk a w y k o n an o p rzek o p przez ze w n ę trz n y s to k w zgórka g ro d z i­ skow ego, n a p rz e d łu ż e n iu w yk o p u z 1986 r. R ozpoczęło ta k ż e e k sp lo ra c ję w a rstw tw orzących niew ysoki w ał, w y stę p u ją c y tylko w tej części g ro d z isk a . U zyskano niezw ykle liczne zespoły c e ra m ik i ręczn ie lepionej (z VI lu b p o c zątk u VII w.), d ro b n y c h p rz e p a lo n y c h k o śc i o raz zab y tk ó w w ydzielonych: sp rz ą c z e k brązo w y ch i żelaznych, ła ń c u s z k ó w z b rą z u , to rd o w a n y c h n a szy jn ik ó w , zaw ieszek trap ezo w aty eh , forem ek 1 tygli odlew niczych, p rzęśllk ó w 1 paciorków .

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

I J a k u szo wice, gm . K azim ierza W ielka, woj, kieleckie, st, 2 - p a trz o k re s w pływ ów

I

II J a a t r z ę b n i k i, g m . S ław o b o rze, || M u zeu m O kręgow e w K oszalinie w oj. k o s t a liń s k ie , II

IL ··* -·-1 I_______________________________________________ B a d a n ia prow adzili: m gr K ry sty n a H a h u ła 1 m g r Ign acy S k rz y p e k (a u to r sp ra w o z d a n ia ). F in a n s o w a ł WKZ w K oszalinie. P ierw szy sezo n b a d a ń . D o m n ie m a n e c m e n ta rz y s k o k u rh a n o w e z w czesnego śre d n io w ie c z a (?J. S ta n o w is k o położone Je s t n a o b s z a r a c h le śn y c h około ł km n a p o łu d n ic od J a s tr z ę b n lk , b e z p o śre d n io p rzy d ro d ze J a s lr z ę b n lk l - Lekowo. Z lokalizow ane J e s t n a w sc h o d n im te ra so w a - ty m w y n ie sie n iu m o ren o w y m o p a d a ją c y m w s tro n ę bezim iennego s tru m y k a .

Is tn ie n ie s ta n o w is k a , z n a n e g o z m ateriałó w arc h iw a ln y c h , potw ierdziły b a d a n ia AZP w 1938 r, (a rk u sz 22 16J. Z lokalizow ano w ów czas 14 k u rh a n ó w u z n a n y c h za w c z e sn o śrc d n lo