Występowanie i perspektywy poszukiwawcze złóż rud żelaza na Dolnym Śląsku

JERZY JERZMAŃSKI Instytut Geologiczny

WYSTĘPOWANlE I PERSPEKTYWY POSZUKIWAWCZE

ZŁOZ RUD ZELAZA NA DOLNYM SLĄSKU

ROZPATRUJĄC ZNANE dziś występow.amia

rud żelaza w Polsce i wyniki dotychczasowych poszukiwań :tego surowca mOIŻna stwierdzić,

że n1ajbalrdzie.j oibi.ecujące pod względem . poszu-:lciiWia!wozym są utwary jurajskie, następn:ile dol-nakredowe, a w dalszej kolejności utwory

de-wońsk:iie, sylurskie, ordowickie f kambryjskie,

a'

to

oo !WZględu IIl;aj mO!Żliwość występowania w nich osadowych złóż rud żelaza (1,18). Nie mniejsze 2'lillaiCZen:ie mQgą mieć l'ÓW'niei skały

prekamJbryjskie, iktó:re zwlaszcza w półnOICIIlo­

-W'SCh.adiniiiej Polsce wykazują :w:iJele .an.aB.Qg:ilt do pre!k.amlbru !kmywo!roskiego i

ikursko-warones-JtiegJO {18).

W regiiOnie doLnośląskim ·brak jest osadów jurajskiiCh d. dolnidk:redowyoh, I1altamti.ast utwo ...

ry :staropałeomi.czne podobnie jalk i star~ uległy prmoibr.arżeniu oraz; silnemu Z'a.an;garilo-w.and.u tektoniJczne.mu. Przy określaniu zalte,m warunkówt :L iiDOIŻliWIOŚC'i. występowalilia rud że­ .la!za ()(['iaz rud :ilnnych metal:i! w Sudetach rnaleriy;

ruWZ~ględnic !Przede wszystkjm ich odrębną

bu-dowę ,geologiczną, a rw. szcze.góllllaśct

skampli-lrowoaJną i W1ielotetapow'ą tektotnikę. Fakt ten był już IWieldk:rotmie podikreślony (2,16).

W~ !kierunków ~ukiWaJWicZych

w ~detacll me tnlaleriy dp ·zadlań prQStych.

Skiłada si:ę n.a to wiele przyczyn. Jedną z nich jest trudn.oiść w ustatleniu kaniec.mych

prawid-łowaści występowalilia rud a taJkrże :ro7Jm:iesz-czen:iJa i~h kO!IlJC€'ntracjd! w zależn,ości od budO-wy 1geol.Qgicrmej. Wdąże się lilo z .niewtystarcza-jącymi już dziS lUJb :z:byt fra;gmentaxycznymi:

damyroi odnOS7ląc:YIIlliil s:i.ę do meta'logenezy jak

też do :istlndiend;a nietkiedy znacznych roozbiaż­

ności rw ocenie petrogenezy ~ególnyoh

kompleksów skalnych lub pozycji wyróżnia­

nych jedru:Jstek: tektonkmytch.

MOZLIWOSCI WYSTĘPOW ANIA ZŁOZ RUD ZELAZA W SUDETACH

l

Występujące

w

Sudetach .Złoża rud żeLarza:

cechuje duż.a .mliien1110Śc oraz różnor.od!nooć

iich skł.ad(u min.e:r:a:l.nego i genezy. W regianie

tym rudy żelaaJa stwierdzono nilemal w kari:dej

formacjii: geologicznej. ObQk dr(jbnyoh skUjpień

luib w1zibotgooeń rudnyoh trafiają się

tam

Wli;ę'k­

sze

n.algrdmaleł:z;eni'a a talcle z-łoża. Stosun'kO'WIO

najwięlksza liozJba 2'lnalllych dotychczas złóż rud grupuje się w trzech dbszalrach, a m:i.anowicie: w bliskim sąsiJedoztw:ie graJillit•.1 ikarrkonoski.e.go, następnie w masyiWie Lądka oi śn:i.eżn:ikal Kłodrz­

kiego or.aiZ rw Sudetach wschodnilch, zwlaszcza

po stnm:ie czeSkiej.

Rozpatrując

zart:em

możliwości. 'koncentracji rud że:la'Za w regdi<mile dolnośląskim, a

w

:u.c:re-góLnlaści w Sudetach, wypada ,przede ws.

zyst-kim uwzglęcłirrić wyn.ilk:i czy :nawet obserwacje

dotyczące właśnie wymiien;i.ony<:h obszarów. Dotychczasowe w:iadamości 'O sudeckich

zlc-żaoh rud żela!z.a

w

tych obsz;a~r.aJCh morżna by

w ogólnych zaJrysacil przedstaWić ja!k pon:ilżej.

W. E. Petraschedk (13) wyróżm.ia ogólnie na tle rozwoju geplQgicznego Sudetów następują­

ce

E!J:X)k:i ,metail.ogen:iczne,

w

których doszko do powstania i koncentraJCji rud żelaiza.:

a) złoża zwi.ą:z.ame z kaled(lńskiiim

wul'koaJiliz-mem typu geosynikl:inalnego. Rudy żelaza

(główiiliie ma~gnetyt) wyst.ę,pują przeważn:1e na

grnm:ky .amrfi:bolitów wt spągu i w.a~pien:i. kry-staJ:iicmych w sbropie. Do .grupy tej naJleżą np.

złaża w Kowarach, Kletn:ie, Janowej GÓX'17Je. b) złm:.a głÓWlnie hym,otermailne zwtiązane

z waryscyjskimi :iJntruzjami. Nalerży

tu

wd.ęk-87.00ć złóż !pOlimetall.iiCZlrlych ('VI tvm rud rżela­

IZai) występujących W! północno-:za!C'hodlruilm i póŁnocnym obraJmoWamu graJnitu karkonoskie-go or.aJZ w sąsi.edlztwie ilntruzji k:łodmo-złOito­ stocki.ej.

PeW!na prawidło'WOOć w rOZllliieszc:zend.u złórż

pol.:iJmetalicznych IlJalPOOW.adziła W. E. Petra-schka (13,14) do wniosku, że część z nich

na-leży wd.ąza:ć z ·gramitem k811'1kon10Skim. W tym

ujęciu znoane 7Jłaża

w

Ohe,bmcu, Męc.itnce i

S'Wt-n:isł.Biwowie na!leżały!by według wgo .an.ltora do strefy najiba:rdz:iej :peryferycmej, dlai której typowymi mineraiłami są he'rnatyt i syderyt.

PtrzeciiWlnego IZdania jest A. Neuhaus (10).

Rlcrz;patrując -genezę wymienionych złóż, wy-różnia <m diwtie cza:sorwo ii .genetycznie. rórżne

milneraMzacje. ,Jedna

z

nich, :starsza, być moż.e

powst.ajje

w

związku z intn:.zją gr.andltnb kar-kanoslciegro, jakkolwiek bra!k jest pocistaw do

~luczen:i.aJ mnego źródła lffilagnetyc:znego

(nJP. granitu strzegomskiego).Druga nart;<mdast,

młocism ,generacja,

me

wytkaiZLtje tego związiku. Według A. Neuhausa generację młodszą na-leriy odin:ieść do wulkaaliwlu crerwone:go .spą-. gOIWICa.

Nowsze Obserwacje wy'k0111ane pr.zez E. Zim-noch (17)" wskazują na przykładzie złoża

mag-netj11CZiletgo w Kowarach, że proces fonnowa~nia się zł!oża by!ł bar'dziej złOOo.ny, n:iż o tym

do-tychiCzaiS sądmno. Wspon1ll'l!imla autarkai wy-różnd.a lilastępujące eta~py tego procesu.

l. Osadzenie się rud żelaza łącznie z wapie-niami, iłami, tufami w związku ze zjawiskami podmorskiego wulkanizmu w przedkaledońskiej

geosyn!klime.

2. Wtwgnięoie ~ntru:zji kwaśne'j magmy

wzdłuż powie:r7JChni warstw we W~C.ZeSnych fa-zach ~ezy ka:ledońsk:ie'j.

żelam w magnetyt wskutek fałdowania późnO­

ka:ledońskiego o~aJZ wydśnięcie i pr.zern1eszc2Je-nie :złiQŻa.

4.

W

darcie się

w

okresie wacyscyjsltirn

in-. truzji gramitowej, która spawodowata

sylifika-cję i powstanie skarnów, mLneralizację

hydro-termamą oraz martytyzację maJgnetytu.

<> 1

_o

₃

_{e 4 ··· 5}

.6

+7

GlOOm.iejsze 'I.OYStą.pienia i złoża rud że·la.zti w

Sude-tach, zesta.U>il częściowo na podstawie W. F:.

Petra-schka i J. Skacela Jerzy Jerz'llUlński:

1 - WietNeniowe, 2 - osa<lo~ syngenetyczne, 3 - hydro-termalne zwląiZII'Ile z mlodowa.ryscyjsklmn wuiJk.a.nl!zJmem, 4

-hyclrotermallne ZWiązane z w.aryscyjsl!llmi intl'lll!l.)aml, 5

-syngenetyczne dewońsklie typu Lahn-Dill, 6 - metamorficzne (ty.pu osadowego i skamowego), 7 - bliżej nieokreślonej

genezy, 8 - uskoki, 9 - nasunięcia

Jednostk.i tekton1.c'Zile wg H. Teisseyre'a: 1. Kra gnejsowa

Sow~h Gór, 2. Metamorffikum Lądka i Slnieżnmt.a KłodŁkle&o,

3. Gócry Orllldlde. (a) ·i Góry Byst=)'lakie (b), 4. Meta.morflkum

kłodzkie, 5. Okrywa Karkon,oszy: a - kompleks sudecki, b

-kampleks podsudeaki, 6. Gnejsy z Wądroża, 7. Masyw gnej-sowy Plraddada (a), masy,w gnejsowy Ketperlli3!: ~b), 8. Góry Kaczawsklie, 9. Strwklt:ura ~. 10. Depresja SWiiebodzic, 11. Kulm wschodnio-sUdectki, 12. Depresja śródsudecka (a),

ró:w· Gómej Nysy (<b), 13. Masyw ~a.browo-amf~boliitowy So-bótki (a); serpentynity (b), 14. Masyw kło~·złotostockl,

15. Granity w.arysc~jskie: a - Karkonoszy, b - sbrzegomskl.e,

~-, c - st.Nleli skie, d - lkiuciowSklie, e - Oerm.a More principa.l iron-ore occurrences and deposits

in Sudeten, by J. Jerz'llUlński, after, W. E. Petrascheck

and J . .51kacel

1 - weatherect iron-ore deposUs, 2 - sedimenta.ry synge

-r>oet~ depostts, 3 - hydJrathermal deposits bolund up w.it.h

young Voariscian volcanlism, 4 - hydrothermal depo5iJts bound

up wlith Varlsalan :lntlrusiJOns, 5 - syngenetic Dev.onsl.an

de-posits of Lahn-DHl ty;pe, 6 - metamo•:phic deposits of se-d!lmen.bary and skarn type, 7 - deposlts of i.ndefinLte

gene-. sis, 8 - ~ults, 9 - overfalds

Tectonic units after H. Teisseyre:

1 - gnels&lic Jn.unps of the Sowtie Mts, 2 - metaJiloOr.phioum

of Lądielk and Snbedm~k KłotltLki, 3 - the Orlickle Mts (a) and the BysttzyiCkll.e Mts (b), 4 - metamarphi.cum of Kłoclz.. ko 5 - the Karkonosze Mts cover: a - sudetic oomplex, b ' - subsu.detloc complex, 6 - gne!sses k.orn Wądróż, 7 -g;neisslc masst.f of Ptrad:Uad (a), gn.e!ssic massit of Keper-nilk (b), 8 - the KaellaJW'a Mts, 9 - Baooo struabu(('e, 10

. Swiebodz~ die!presslon, 11 - east sUdetic culm, 1~ - ln

-tersudeti.c .depresslion (a), gr.a.ben of Górna Nysa dver, 13

-gabbro-a~bollltiJC massif of Sobótka (a), ser>penti.nites (b),

Cenne d.ane dotyczą<:e ·metalogene.zy środ­

kowych i wschodrrich Sudetów podaje J.

Ska-cel (15). Autor ten na podsta'W'Le bogaltelgo ma-teri!:tiłu obserwacyjnego wyróżnia na tym

ob-szarze !kilJka podsta~wowych pod wZiględem ge-netycznym grup złóż, a w ty,m złoża' rud .że­ laJZa,

które

morima by nawiąz.yw.a!Ć do złóż

vvy-stępują<:ych po str:onie polsk:Lej. Są to:

l. Zmetamorliwwa:ne rudy żelaza IZ towa-rzystzą<:~ :im ru~i metali nieżelarzny<:h

,?

" "

_'

_..

"

..

'

_'

_..

_..

' "

_'

y,

.,

'

.,

..

,

t '

--.,.,'?

',,

.,",--,

',

f l ' , " , ?. t \ \ ' ł \ t • 75c l o ł \ l o ł l l ZĄBKOWICE~ 1 1 i l .,? l ' l '

.

.

,._

.

·

·

·

-

-

··~

-

"'"...,.,....

!

14 - Kłod7Jko - Złoty Stok masslf, 15 - Variscl.a.n granites: a - of the Karkonosze Mts, b - of Strzegom, c - ·Oif

Strze-lin, d - ·of Kudowa. e - of Cerma

·prawdopodobnie pochodieni.a epi•genety<:7lnego. Występują one Wl tzw. pstrych seriach środ­

kowosudeckiego krystaJliniiku, które w

Czecho-słowacji pr.zydz:itela.ne są do górnego

protero-. zo:tlru. il?oorzczególne złorl.a różrrrią się

paragene-zą, zawsze jedn.alk .występują w strefie z

ob-jawami metamorfazy kootaktowej

(zeskar:no--waoenia). Złoża są nieregularne, :pcxf.ałdow.ane. W Składzie iidh biarą udziro:: tletnkii: żelaza,

siarczki, balryt i fluoryt. Pr:aJWdopodoibnie są

to

złioż.a przedwaryscyjskie, jednak trudno . wy-kluczyć, że n!i.ektóre z nich uLegły minerailizacji

w

okresie późniejszym. Geneza tych złóż nie

jest Wly1jaśndona (sedymentacyjne?,

epigene-tyczne? lub magmatyczno-likwacyjne?), ale przyjmuje się wstępnie, że są to 7Jł.oża ep]ge-nel:ycme, pokrewlne skaa-nQm, zme'ta!m~o­

wane.

. Do tej grtlipy naileżałyby u ,nas złorż.a

w

Kle<t-nre,

w

Maroinlkowde ~ Janowej Górze, nato-127

miast w C.zechos}OW1acji Zalesi, Hratniena, Male

Vr.bno oraJZ Hornii Hefmain:ice.

Najw.i.ększ.e 2i tych 2Jłóż :znajduje się

w

Hra-nit·na. Ruda m.aJgJnetytowo-hemart;ytowa w'1ąże

się

z

po.ziamem krystalicmych walpierui:

dolo-mitycznych pstrej serii proterozoiku

(staro-mestski! krystalinik). Stosunek magne.tytu do

hematytu wyn.osi 5 do l. Mag1netyt zaJW:iiera

drobne ilości Zm, Mn, Mg i Al. Bonadto w .zło­

żu tym występuje .piryt, .piroty;n, galerut i

:;:fa:-lecyt, a w młoclszytch żyłach kw.aroowych także

· mol.:iibienit i fluOryt.

2. N'i!e zmetarmorf;iZJowaJne lub sŁa~bo

zmeta-mcm:ftwwane syngenetyczne rudy żelaza w

de-won:ie (ei:fel) wschodniosudeddm. Są .to :zboża

o chairalkter:ze oo.adOfW'Y1lll twu Lahn-Dill zwią­

Zalllle z zasadową efuzywną form.acją

spilitowo--kerattofi.rową. Pod .względem str.aty.graficzn.yttn

złoża tego typu występują w W)"Ższ:yoh i

zew-nętrznych pozńorna:ch deWionu zwykle

w

więk­

szej odległości od ośrodków m.agma.tyCZIIl~h.

Zroża mają przewalŻnie chairakter

soczew!lrown-ty, przy czym kancentracje rudne nie

qgran::-czają się do jednego ,poziomu. Skład mLnera~­

ny .ZJłóż jest zmienny. J. Skacel wśród złóż ni-e

zmetamorfiJWWiaJnych wyróżnia 12 typów rud

żelaza, z których naj1bardziej wartościowe są

"maJgnetytowe masy z leptochloryttarni" o

za-W.aJI'IÓOŚci do 600fo Fe, 15°/oS:i02 i 120fo CaO. Zło­

ża tego tyjpU występują w dewońskim! 'Paśmie

ster!l1JberS'kQ-Jbene8ovslrim, następnie w KOitl.i.nde

Hol"..lJJO''lli.avskiej.

SiJ:n:iej zmeltamO!l'lfi:ZJowaJne złai:.a występują

W:

warstwach vrbeńslcich w serii siodła ~erve­ nohorsk:i.ego i .w masywach amfilbolitorwych

je-sianickim. i soibotińSki!m. Do opisywanej grupy

zł.óż naJ.erż:ą również

ostatnio

odkryte duże zło­

ża w doil:ime ,Morawy na NNW od Ołomuńca.

Sy.ngJene~ .zł&a rud 7xlalza; w dewoorie

wschod!n:iooudeckian po stroni.(- !pOlskiej· n:Le są

dotychcz;a.s :zrtallle, j.aikkolwiek ;Pe'Wl1e objaiWy mineral:i:zacji tego typu s.twioerdzAmo

w

oilrold.cy

GłuchołaJz (8). Obslza[- ten jest jedlnalk

perspek-tywic2lny, miimo że pooz.Utkiwamia w tylm

rejo-nie są utrudnione :re względu ii1aJ :zn.acm.e

za-krycie deJW101l'lu u tworami młodszymi.

Zdaniem J. SikaJcela .(15) .staTSZJe i'llltrUZJje

w.a-ryscyjSikie Sudetów środkowych (gr.aarilbai.dy

niemczańSlro-motostockie, tonality) or.aJZJ póź­

nowaryscyjslkie intruzje Sudetów wscilod!niiCh

(małe ukryte iln.tlruzje gralllit.Qwe i

·.graJnodiocy-towe, pegmatyty) wylbworzyły zasadniczo

epi-genetyczne złoża: głów.nie rud meta][ nierż:elaz­

nytch.

*

p~ poglądy odnosiły .si.ę do złóż rud

żelaza związanyCih :z seri.ami metamorficznym!

albo masywattni magmowymi luib te.ż

zj.aJW'is-kami wu1k.alnicznyrni. W SudetaJCh i na: ich

pr.oodpolu 2'Jil.aiile są ponadto osacliowe i

-w.i.etr7.e-.niowe .złoża rud .żelarz.a.

OsadOWie złorża :rud że1aJZa t'Wiorzą ;r.acze•j

u-bogie i nieregu.lairne skupienia {tka.rbcm, górna

kreda, tr.ZJec:iarzęd), a ich użytteczono5ć

prze-mysłow.a nie mstał,a ~hczas potwderd.ZJona

Większe znaczenie n.aJtomiast mQgą mieć złoża

w:i.eitrzend.owe. Ten typ ZAłóż ZIOS1iał stwiierd:w.ny

w ·dkolky ZąbkOIW'iJC Ślągicioh łącznie z

ruda-mi .niklu, które rpawstały wskUJtelk Wlietrzenia typu laterytowego serpentynitu (3,5) gdzie wią­

żą się z postwulkanicznie przeobrażonymi

ba-zaltami płytowymi (4,12).

Spośród 7IDallJ11Ch

w

regionie dolnośląskim

złóż rud 001aJza największe znaczenie

pl"Zeerrly-słowe wy!kalzują jednak :ZJłoża ot'IIidogend.cme. Z

tą też gru·pą ZaJI'ysowują się możliwości

znaJle-zieni.a nowych złóż.

Porradil;o biorąc pod uwag~. że wti~ć

z

tych wystąpiień lub złóż z racji i:ch potłożenia

bl'i:slro d:zisiejszej powierzchni intersetkcyjnej

było ~owo łattwo zlokalizować; Sudety

można uznać jako perspe·ldywdcme do

po-szukiwań złóż rud żelalza, a także rud :innych

· metaJLi. Z drugiej strony szam.~e na :zna.lezier.A!

w tym regionie większYch i dogodnych do ek:'·

ploaltacji złóż są raiC:Zej .ograniczone, głów.n;d!

:ze względu na Silromp1ilikowmą budowę

geolo-giJc.mą.

Sumując :rorzwariaJnia na ®nart: metalogenezy

złóż sudeckich 'IlliO'Ż..n.a stwierdzlilć, że istnlieją

w tytm relglionie nastęjplljące ~liwOOci

kan-centracji rud rżelaza:

l) w seriach prekambryjskich lwb staro,p~

leozo:i:c:zn:ych, w których rozwoju zal'ZJn.a.cey:ły

się pr.ZJej•aJWY WU!lk.alniczne typu geosyniklinall-·

n.egoG

2) w Sle'riiach ip'l'€1kambryjskich lub

sta!ropa-looooi:CZ:UYICh rgiłówtn:ie z Walpiieniami. i

.aimlfiiboli-talmi, które Zl1allarz;ły pSię w strefie wtpływu .prze•

obr.arżen:ia kOilitaJktlowego;

3) w związku z dew'ońsk!ilmd. ,zasadowymi

elfu-zywamil formaJCji spili.rowo-ker.art:afirOWie!j;

4) w zwtiąz'ku

z

Wlaryscyj:skimi mtruzjatmi

gramtolidów;

5) w zwią21ku z młodqwacyscyjsk:i:mi:

wu1ka-nitami o:rarz,

6) w .oibrębie maJSywów :zasadowych skał

magJmOIWyiCh lub wrulkatniczn.ycih, które w

okreŚlonych wo8li'l.llilik.ah klimatycznych 'głów­

nie w trzeciorzęd.zie) u 1 egły wietrzeniu typu

laterytowtego.

GŁÓWNE KIERUNKI POSZUKIWAŃ ZLó.Z RUD

ZELAZA

Nd.eza:lerź,n;Le jedinalk. od rpoda~nych sugestii

p.roblem.altykę poszru!ki.wa.wczą dotyczącą·' złóż

rud że1alza !nalleży rozwinąć zarówno

w

~e

dalszego prowadzlenia lub podjęcia: nOJWych

praiC !l'IOZpOI'llrl.zych częściowo 2llU11Ilych ju.ż

2Jłóż, jaik terż wzmożenia poszukiiwań nai

oibsza-raJCh roikującYICh nad:zlieje na zna~lezi.en:ie

no-wych :zlłóż.

PU!l'lik!tern wyjścia do beZJpośrediniroh !Prac I'IOZ- •

pozna!Wczych będą .głów:n.ie

te

złOIŻal lulb totwa..::

rzySZJące :im strefy :rudlonośri.e, których

diOtych-czasowy stopień porzm.allloi.a nie rez.wala IIlra właś­

to pr.mde. wszystik;i!m po.zn.ane zailed:wie w pm:. tiach prz.ypowierzcbtniowych złoża w Lipi~ Stand:sŁaiwlowń.e, Męcince a ,także w Sk:howi.e, Mi€dziance araz w okol'k:y Śnieżnika Kłodz­

kiego.

Szcrególnd.e obiecujące są :zk~a w Ljpie •qpra-cowane ip!I"ZZeZ .Z. GaJWrońską,

w

Staln:isił.arwowre

(6, 7, 9), Miedzialilee (11) araz wg :inf10rmacji M. ChoQII'OW'Sldej dlroliice na S i SE .od Kletna i okoliCle źródeł Biaiłej Lądeckiej n.a prnedłuże­

niu łirui tektoni~C:ZJnej ,Jam.cwa

Góra-Kletino-Stare Mesto apraiooWane 'Pl'7Je2 M. Cho:rOIW'Siką. Bl.!i.Zste dkreś1enlie zalkresu tych prac

rOZJPOZ-nawczych wyma·ga jedlnalk odrębnej i

drobiaz.-go~j aJnail:izy. DodaiĆ

w

jednak n.alleży, ż.e

ba-datnd.a ·te jpOW!tnny być prowadrone

systema-tyqm;ie i• mori;liwlie w S7Jel"dkim i ikam;plekso-wym ujęciu przy zastosowalfllin rtYżn~h metod.

J~li naWmiast id2lie o bliższe sprecyrowani.e

pe~:i: znalezieni~& nowych złóż

rud żel;aza1

w

regionie dolnośląskilm, naJeżałoby p:rzeidsięWZiąć następujące hadańia lub pr:ace.

l. Opr.aJOOW.aliliiie ,przeglądowej małpy

metalo-genJiJozniej żelalm Sudetów.

2. Reinterpret.aJCję i zesta'WWn:ie

dotycllcrza-SOW)'ICh W'ylni!ków geo:f±z-j'cznych, głównie mag-netycznych, · ,graJW!imetrycznych i ~SciQW'.o ele'kitryiCmych, a naJStępnie wykonanie

pomia-rów l.lZll.piełirria'jących. Wylron.f.n:ie srezegółowe­ go zdjęcia elektr<lOpOI'QW'ego wv:bram.ych

Olbsza-:rów w OIOO!czeniu w.aryscyjskioh przejawów maJgntaltycznych w oolu uchwyoon.i'a' :przebiegu

·głóVV!D.ych ·1iln.ii i stref uskokowych oraz.

prze-biegu żył.

3. SizJczegółowe pl'Z€1badan.ia stref €1gZOkon-takbu waryscyjskich !iint:ruzji gralilitoidów a w

szczególności •grainli.tu Karkonoszy or.az lgtranitu

stl'Ziegamsldlego. ·

4. FCiZiloalllie wgłębnej budowy .geolo~nej między WojcieS'WWiem a Chehncem. Jest t.o oibszar,

w

którym prawdopodobnie różnawie­ kOWie intruzje .waxyscyjskie Zbliżaj.ą się do

sie-bie na odl€łgŁooć sOOisuinkowo niewielką. Bada-nia

te

dosta!rczą malberia.łu do T.o!ZW'iązan.ia

za-wilej budowy geolqgicznoeoj, .a zwłaszcza

tekbo-:n:iiki i wtgKębn~h :zjawisk geochemicznych

w

dbsz~ występowania żył rudo()filJ()Śnyah

wschodniej części Gór Kacza'WS'kich. Problem

ten

;był ju'Ż kiJ:kalk.rotni•e wysuwam.y przez

H. Ted:sseyre'a.

5. Szczegółowe prz~ę,bada~nie metamorficz-nych serii skał wapiennych oraz amf1boliltowlo-zieleńoowycih.

w

S'Udeta~ch i na. dch p:rzedp<Ylu.

6. Skairtowam.ie za ,pomocą wieoceń i geotfi-zydd obszaru występowatria deW0111u w rej OIIli.e GłuchOiła!Z.

7. Opraoowa~niie maq>y paleomotrfólogicznej, paloogeogr.aJf.iczmej; mią~ościowo-litologicz:nej

wyb:ranych obsza~rów w celu ,określenia. warun-ków tworzenia się d. sposobu zalegania

utwo--rów tytpu lart:erytowego.

W pow'y'Ższym ujęciu problematyka: posz.u-kiwa!WCZa sprowadza się zasadniczco do

ro.z;po-znania częściowo znalnych już złóż oraz do

szczegółowszego poznania prooesów geologica.. nych sprzyjających p01wstaJniu jeszcze nie 00.

krytych złóż. Dailszy prawidłowy rozwój prac·

poszu:kiw~ch zadeży .od wynńlków tych

ba-dań.

l

Niektóre wy:rni.enrkme :za!gadmenia były lub

są real.:i:zo"'w-ane przez różne instytucje, .a z:wła­ s2lcza !przez Instytut Geologiocz:ny. WskaJZa:ne

byłoby jce::ln.a!k :znaczne rozszerzenie · tyoh

bar-dań Wl w.iększytm m'Ż dotychczas stopniu uwzględniającyoch .aspekt złożowy. W dużej mierze do wykonania tego zadania mogłaby przyoczyll'ri:ć .się Dolnośląska Stacja TeTenowa · IG, która przy współudziale 7 .akładu Złóż Rud żelałZa IG jest najba!'ldziej pre<lysponawana do zajpeWlnieni.a stałego i konsekwentnego rmwoju badań .geolog.iczno-złożo-.vych na Dolnym Slą­

skru, a w SZIC"OOgólności \V Sudetach. LITERATURA

l. B i a ł a c z e w s ki A. - Złoża rud żelaza rejonu

częstoChowskiego. "Przegląd Geologiczny" 1960,

nr 8. . ·

2. D a n i e c L. - Problemy poszukiwawcze rud

po-1imetalicżnych w Sudte<taah. "Przegląd Geologicw.y"

1958, nr 8/9.

3. E i s e n t II' a u t O. - Die Entwicklung des· Erzber-baus in Schlesien. "Metali und Erz" 1936,. nr 33. 4. Gawr oń ski .o. - Uwagi o występowaniu

zwietrzałych bazaltów w okolicy Legnicy. "

Prze-gląd Geologiczny" 1956, nr 10.

5. Gr aJ n i c z n y A. - Złoże rud niklu na Dolnym

śląsku. "Geol. Biul. Inform." 1952, nr 2.

6. Jerzmański J. - O kruszcowanie północno­

wschodniej cześci Gór Kaczawskich d, ich wS.ehod-niego przedłufenia na tle budowy geologicznej.

,,Przegląd Geologiczny" 1958, nr 8/9.

7. Jerzmański J. - Wstępne wiadomości o zło­

żu baJI'ytu w StanisłaW'Owie na Dolnym Śląsku.

,,Przegląd Geologiczny" 1957, nr 3. .

8. Je c z myk B. - Wstepne sprawozdanie z prac geoLogic.zm.ych :prowaodrz.cm.ych w 1954 r. na ob~ Głuchołazów w celu zbaodania przyczyn anomalii magnetycznych. Z badań złóż kruszców IG .Biul.

126. Warszawa 1958. · .

9. Kraj e w ski R. - Złoża rud na Dolinym ślasku.

.. Ob1',cze Ziem Odzyskanych, Dolny śląsk" T. I.

Wrocław-Warszawa 1948.

10. N e u h a u s A: - Uber Vorkommen von Ku:p-ferell'z-flihrenden und Spateisensteingang-en im ostlichen Bober-Katzbach-Gebirge. "Chemie der Erde" 10. Jena 1936.

11. O sika R. - Występowanie i p~rspektywy p6szu-kiwawcze złórL rud żelaza w Polsce. Z badań złóż kruszców. IG Biul. 126. Warszawa 1958.

12. iP e n d i a s H. - U'V'l'1gi o wi.etrzeniu hazaltów

w rejonde Legniey i Lubacnia śląskiego. "KwaJ."tal-n.'k Geologiczny" (w dir11ku).

13. Petrascheck W. E . - Die ErzJ.a.gel'S'tatten des schlesischen Gebill'ges. AJrah. Lagerstatten-forsch. 59. Berlin 1933.

14. iPet:rasc·heck W. E. - D'Q l!)eologische Stel-lung der Sehlesischen Arsen-Kupfer- Ullld Eisen-spatlager.sta tten und deren Bedeutung fiir die neuen Aufschlussarbeoiten. "Metal u. Erz" 1937,

Dir 34.

15. Ska c e l J . - Metalogeneza środkowych i wschod-nich Sudetów. ,,Przegląd Geologiczny" 1959, nr 6.

16. T e i s s e y re H. - Problemy poszukiwawcze Su-detów i ich Plrzedoola. Dyskusja nad naukowymi

założeniami perspektywicznego planu geologii

pol-skiej. Warszawa 1955.

17. Zimnoch E . - Złoże rud żelaza kopalni

"Wol-ność" w Kowarach. "Przegląd Geologiczny" 1958,

nr 12.

18. Z n o s k o J. -'- Kilka uwag o budowie· geologicz-nej i złożach rud żelaza kurskiej anomalii magne-tycznej i Krzywego Rogu oraz wnioski d{) poszu.

-kiwań w NE Polsce. "Przegląd Geologiczny" 1959,

nr 3.

SUMMARY

On the ba&iS of the k1101W1n evildoEmJCies of mlilll"era-llilzatioo, aJUtbor de'S!Cilii.bes lj)}re oocmrrence CIOinldiitions oOf tiron-'Ore dlepOIS;ilts iln SuOOten. In g~enera.I, .in thds reglioo :fili'ere are fulaiOIWing JllasS'ilbiJlioties of i!ro.n-10re

CIOincentraltions.

1·. •In the pre-Cambruan or dld-tt'alaearoiJC sanies, c:Ju.rmg eVidlluJtilioin

m

wthd:cth tbhe Vldlicamdc attlfpea'I1a'Il1Ces

Qf goosymlclLirulll .type have 1laiken pll.ace,

2. Im >the pre-.Oamlbr.iam or olid-1Pa!JJaeoi7JOOc sęries, llli01s1lly af Umels.tooos amd a~h1bol.i~, they have bean O!niCle w!iJthtn the C'Olltadt mełaJ:1lJ001)hJise rone,

3. In ICIOml.Edllilan :wJifJh DeVIOiniiJaJn baSie effu:sive .r1ooks Olf tlhe :spillilte-ikeraltQphyol"lic forttnatiloo,

4. I!n oonn eldbioo w.iltih V aT.iBclaln dlnrtrnsilolns of gra-nliltoikJic;

5. Ln' oonnecdlioo W'iith yłclluJng Va·riiscialn vdlctmliic I"'OCCkts, anld ..

6. Withdll the massiiifis of baLslilc magma:tiilc o.r VIOilca-nic rtldkis, they have undergtone a wealtlh€'Iiinlg of

later.iłtlic type, Jm the de:ffilnliJte ctli.maltli.c C'al1łd:iltliios, gen'E!'l'a.hly din Tertia.ry.

In tlhe p;reosen.t stage of mvEISitigail'ioo, the (!>~­ tion problems of the d!ron-ore d~ dn Suicleten oome in the madin to .th~ ,pa'l'lbiall. t'leCidnlnadssialn.ce of akealdy kln'Oiwh detPIOSJiits and to rbhe dellailoeld

ellabora-ti'Oin of thase goologliw[ queiSIUOIIlS, 11eiSIOIJ.ving of watich

may <:'OirutrilbUJte to thte disooverti'Ilg of new depOIS~:Us.

PE310ME

ABTop ormcbrBaeT ycJIOBHfl 3aJieraHHfl MecTopom~e­ Huit meJie3a B Cy~eTaX Ha OCHOBaHHH H3BeCTHbiX yme

mene3opy~HbiX npof!BJieHHił. B o6~eił cnomHoCTH,

B 3TOM perHoHe cy~eCTByiOT CJie~yiO~He B03M01KHOCTH KOH~eHTpa~HH meJie3Hoit py~br.

l. B ~oKeM6puiłcKHX HJIH ~peBHenaneo3oiłcKHX ce-PHflx, B pa3BHTHH KOTopbiX npOfiBHJICfl BYJIKaHH3M reo-CHHKJIHHaJibHoro THITa;

2. B ~oKeM6pHACKHX HJIH ~peBHenaneo3oAcKHX ce-PHfiX, B OCHOBHOM CBfl3aHHble C H3BeCTHf!KaMH H a M!PH-60JIHTaMH, paCITOJiaraBUIHMHCfl B 30He KOHTaKTHOrO MeTaMop!PH3Ma; ..

3. B CBH3H C ~eBOHCKHMH OCHOBHbiMH 31illilY3HBaMH CITHJIJIHTOBO-KepaTO!PHpOBOit !llopMa~HH;

4. B CBR3H C BapHC~HitCKHMH rpaHHTOH~HbiMH

HHT-py3HRMH;

5. B CBR3H c paHHeBapHC~HitCKHMH BYJIKaHHTaMH, a TaKme

6. B npe~eJiaX MaCCHBOB OCHOBHbiX MarMaTH'łeCKHX HJIH BYJIKaHH'łeCKHX ITOpO~, ITO~BeprUIHXCfl B onpe~e­

JieHHbiX KJIHMaTH'łeCKHX YCJIOBHf!X (B OCHOBHOM B Tpe-TH'łHOe BpeMfl) JiaTepHTHOMY BbiBeTpHBaHHIO. ·

lloHCKH meJie3opy~HbiX MeCTopom~eHHA B Cy~eTax

CBO~RTCR B HaCTOH~ee BpeMR, B OCHOBHOM, K pa3Be~bi­

BaHHIO H3BeCTHbiX yme 'łaCTH'łHO MeCTOpOm~eHHit H K ~eTaJibHOit pa3pa6oTKe TeX reOJIOrH'łeCKHX BOITpO-COB, peUieHHe KOTOpbiX M01KeT 3Ha'łHTeJibHO YCKOpHTb BbiRBJieHHe HOBbiX MeCTOpom~eHHit.

WITOIID OLENDSKI

CentmaoLny Urząd GeologU

WPLYW BODZCóW EKONOMICZNYCH

NA ROZW()J PAŃSTWOWEJ SLUZBY GEOLOGICZNEJ

ODBUiDOWA A NASTĘPNIE SiZybki rozwój g<lSpo-dark!i niarooowej po drugiej woj.nie świaJW'Wej

dama-gały się ·Ciel geolOigii złóż surowców, wody podziemnej

oraz rozpozmam·ia warunków geolQgiczno-inżynierskiC'h

dła bud!Ownic.twa. Zapotrzelbowamie gOSipodaxiki naro-dowej stało się ~ do =ilnte:n!SyWIIlego rozwoju geologi'i w na:szym lkr<aju. S-& tego bddźca była

zwiękswna falktem :mikoonegc il"'d7Jpo2manda

geologiC'z-n€ig() kmju w piaprzedniCib. oklresaclh.

Szeroko zakrojona i iJilltensy:w;na dziaŁalność geolo-giCIZina ~a wykcmam•ia dużej illości wierceń. W skute!k dużego zapatrzebowan!ia na roboty 'Wiiertnicze

7lac:zA'lłY S:Zylbko 1powstawać pt'I7Jedsiębiors1Mra, które w pooząilirowym o'kires!ie były wyłącznie wier·tniczymi. Obecnie na terenie kraju działa 23 przedsiębiOirStWa, z któryCh .część jest pmedsięlbiorst:w.aJm:i w;ieloz.akłado­ wymi z iłoOŚcią !Zakładów dochodlz.ących do kilkunastu. Oorócz przedsiębiol'IStw ~PB.ństwowych istn•ieje ·

kilka-dziesiąt pmedSiię;bliorstw ł!ereniOWych li spół&i.elcz.ych

ooaz kill:kJaset ipry'Wia:tmych. Wzrostowi ilości pl.1z.edsię­

biorstw ;bowall'!Zyszył i7JilaC!Zily W'2'lrOSt ogólmego ich

po-tencjału :przerobowego.

W talbeli I IPI'Zecłstaw~ony jest 'WZI'OSt potencjału

przerobowego (w ostatnim pięc'ioleciu) obrotowego

spr:zętu wier1miioego stanowi'ącego tr2xm parku wiert-niCzego. lliości te dotyczą przedsiębiorstw tylko pań­ stwowY'Cih. Za :podsta•wę 'do dl)l.icz,enia w.z:i~ są śred­

niie 'ilości nadaJących się do pracy wi"ertniic oraz śred­ llllie :w)'1dajniOŚCi.

Należy wyjaśnić, że w ciągu tego dkJresu

IZJllllliejszy-ła się ilość wiertnic o z.aiSięgu do '500 'lll, Ilość wiertiliic o IZasiięgu

oo

1000 1m rue uległa więik:sz.ym ;zmianom, wzrosŁa naW!ntiast ilość cię7Jktiego sprzętu do 1500 m. TaJbela II polmzuje wzrost 1p:rzerobu w postaci ilości przewierconych metrów wilertnicalm.i abrorowymL Z przytoczonych w tabelacll danych wynika, że

poten-cjał przerobowy WIZrastal znaC'7lilli.e lintensywllliej niż

prz.er&b rzeczowy (metry wierceń), tj. ·intensywniej

niż zapotrzebowanie na niego. Stopiełl nagromadzenia

130

się n'iewyJrorzy•stanego IPOte,ncjału można pr,zJedsta~·ić

'l"ÓWIIlież na przykładmie w'iertndc obrotowyCh. Dane te 'ZeSitaJWiiOne są w tabeli III. UzyskaliliO je na podstawie porównamta ilości wiertniic !będących w :ruchu zwięlk­

szoną o 2rfl/o rezerwą z ilością wiertnk n!ldających się do jpl'acy.

Głównym bodźcem do tak ·intensywnego rozwoju

moiJliWIOŚCi .produkcyjnych było lll"iewątpliwie duże za-piatrzebowanie na :roboty wiertnicze. 'BOidiziec ten z kolei wpłynął na odpowdedlnie ukszta~towanie się

s1lr'lJk1tury elronam:iicznej przedsiębiorstw. Foliegało .to na tym, że produkcyjną •dlzirualruość 'J.)I'!Zedsiębiorstw (z ozym 7!Wiąza.ne są płace :praCQW!llikó.w) ZaJC!"l.ęto

mie-rzyć Hośeią przerobu finansowego, czyli ilością

prze-wieroonego metrażu, niJezależn:ie od rzeczywistej

po-trzeby lroiZttllliaru :robót dla wykionan~a dan:ego zadania Tabela I 1954 rok

l

1957 rok

l

(I 1960 rok p6łrocŻe) •:... _{,Q ,.l( b '>- b} •:...

_j

os '-' os '-'

11

os '-'

11

"dos _{os ...} • o .Q

_e

"dos Cli ... .Q o "dos Cli ...

~.!Ol

=

~

a ...

_15.!01

=

~

...

... =~

...

it,... "'.!Ol _it,...

·a

.g it'""' ... o

·a

_.g .. o

·a

_.g ... o

---

~-!:!_ ..,-;;- ... ... ..,-;;-~-!:!_ 'f.> ..l ~---t:.,. ..", ...

";1

..

.,.

""'"'

_3.1

t;.!l'

""'"'

_3.1

o "' '"'·~ o "' o "' .,.~ .s:~ -~.: .s:~ -~~

=

·~ -~~ _os ... '-' '-' '-' ~p os ~p ·;o

5

~

..,..,

_{"d ....}

..,..,

_{"d ....}

..,..,

"d .... ,.,

>-t~ ~~

""~

t~ ~~

..",:...

t~ ~~

o '-' ~-~ o '-' ... .,. ...

.,.

...

...

- -

- -- - -

- -

- -- - -

- -

- - -

-520 867 450840 656 1083 710448 612 1420 869040 Wzrost 100% 158% _1193% w stosunku do 1954 roku

_{- - -}