Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 702. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Mariusz Andrzejewski Katedra RachunkowoÊci Finansowej. Konrad Grabiƒski Katedra RachunkowoÊci Finansowej. Marcin K´dzior Katedra RachunkowoÊci Finansowej. Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych 1. Wprowadzenie Globalizacja procesów gospodarczych, rosnąca presja konkurencyjna, jak również szybkość zmian zachodzących w otoczeniu makroekonomicznym przedsiębiorstwa powodują, że wzrasta zapotrzebowanie na informacje o wysokiej jakości, odpowiednim stopniu przetworzenia i szybkości dostarczenia. Szybki dostęp do danych, w miarę możliwości przed konkurencją, to często być albo nie być dla przedsiębiorstwa lub składnik przewagi konkurencyjnej nad nią. Rachunkowość jako elastyczny i uniwersalny system informacji w jednostce gospodarczej wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom. Zmieniają się jedynie metody zbierania, przetwarzania i analizy danych. Obecnie większość procesów związanych z zagadnieniami księgowymi dokonywana jest za pośrednictwem komputera oraz coraz doskonalszych i niezawodnych aplikacji księgowych. Najnowsze rozwiązania informatyczne pozwalają nie tylko na zbieranie i agregowanie wielkości finansowych. Umożliwiają również ich wszechstronną analizę, która ma istotne znaczenie zarówno dla wytyczania strategii przedsiębiorstwa, jak i codziennej pracy służb finansowo-księgowych..

(2) Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. 40. 2. Istota i celowoÊç analizy finansowej w przedsi´biorstwie Działalność każdego przedsiębiorstwa wymaga określonej analizy i kontroli. Przeprowadzenie każdej analizy powinno mieć na względzie badanie dotychczasowej działalności (analiza ex post) oraz określenie dalszych pożądanych kierunków rozwoju (analiza ex ante)1. Analiza działalności gospodarczej w przedsiębiorstwie, zwana analizą ekonomiczną, dzieli się na2: – analizę finansową, – analizę techniczno-ekonomiczną, – analizę strategiczną. Analiza finansowa bada stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólną sytuację przedsiębiorstwa w wyrażeniu pieniężnym, natomiast analiza techniczno-ekonomiczna opiera się na wielkościach ekonomicznych wyrażonych rzeczowo lub osobowo3. Przez analizę strategiczną można rozumieć zbiór pewnych działań badających kondycję organizacji i jej otoczenia, które umożliwiają tworzenie planu strategicznego i jego późniejszą realizację4. Analiza finansowa przedstawia przeszły, obecny i przyszły obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, czyli sprowadza się do oceny przeszłych i obecnych wyników działalności przedsiębiorstwa i na tej podstawie prognozuje prawdopodobne rezultaty finansowe w przyszłości5. Materiałem źródłowym analizy finansowej jest szeroko rozumiana sprawozdawczość finansowa. Od jakości danych wyjściowych pochodzących z ewidencji księgowej zależy nie tylko dalsza analiza, polityka inwestycyjna, struktura kapitału, ale też egzystencja przedsiębiorstwa w ogóle. Aspekt ten nabiera coraz większego znaczenia zwłaszcza w dobie upadku takich firm jak Enron czy Worldcom6. Stąd też istnieje potrzeba pogłębienia integracji rachunkowości i analizy finansowej jako jednego, nierozerwalnego procesu. Warunkiem powyższego jest przestrzeganie podstawowych konwencji i zasad rachunkowości, do których jako 1. Więcej o analizach ex ante, ex post w: B. Wersty, Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa w warunkach jego zmienności, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, nr 851, Wrocław 2000. 2 T. Waśniewski, W. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002, s. 5. 3 Por. L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1997, s. 7. 4 G. Gierszewka, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1998, s. 17. 5 Współczesna analiza finansowa, red. B. Micherda, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2004, s. 23. 6 Więcej na ten temat w: A. Pukiel, Waszyngton pod prądem, „Wprost” 2002, nr 7; N. Byrnes, D. Henry, Wszystkiemu winni księgowi, „Business Week” 2002, nr 1 (118)..

(3) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 41. najważniejsze można zaliczyć: podwójny zapis, podmiotowość, koszt historyczny i pomiar pieniężny7. Należy zwrócić również uwagę na potrzebę integracji w szerszym rozumieniu – rachunkowości (w ramach której wyróżnia się analizę finansową), controllingu oraz planowania8. Realizacja podstawowych celów przedsiębiorstwa, jakimi są: wypracowywanie zysków, utrzymywanie płynności oraz maksymalizacja wartości kapitału akcjonariuszy, wymaga ciągłego zbierania i ewidencji danych, ich kontroli i usuwania ewentualnych odchyleń od założeń. Na tej podstawie planowane są później wartości zmiennych w przyszłości. Cały proces można ułożyć w jeden ciąg przyczynowo-skutkowy (rys. 1).. Controlling. Planowanie. Rachunkowość (analiza finansowa). Rys. 1. Zależność między rachunkowością, controllingiem i planowaniem Źródło: opracowanie własne.. Szybko zmieniające się warunki prowadzenia działalności – postępujący proces globalizacji spowodował wzrost zainteresowania tzw. podejściem globalnym do analizy finansowej. Zwraca ono uwagę na kluczowe czynniki sukcesu, które decydowały o pozycji strategicznej przedsiębiorstw. Do najważniejszych z nich można zaliczyć: nakłady na badania i rozwój, jakość produktów, elastyczność, czas, środowisko naturalne. Stąd wniosek, że coraz większego znaczenia nabierają czynniki niematerialne, trudne do pomiaru i ewidencji, a przez to do analizy. Stosunkowo nowe podejście odnośnie do badania potencjału intelektualnego firmy uzyskuje się przez zastosowanie zbilansowanej karty dokonań (rys. 2)9.. 7. M. Walczak, Analiza finansowa a rachunkowość w aspekcie ram konceptualnych, Zeszyty Teoretyczne Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, nr 44, Warszawa 1998, s. 113. 8 Ibidem. 9 M. Walczak, Kierunki niezbędnych badań w zakresie analizy finansowej u progu XXI wieku, Zeszyty Teoretyczne SKwP, nr 52, Warszawa 1998, s. 186..

(4) Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. 42. Wartość dla akcjonariuszy Zadowolenie klienta Jak ocenia nas klient?. Procesy zachodzące w firmie Wizja i strategia. Które działania kreują wartość?. Zdolność uczenia się Innowacje, zmiany, doskonalenie. Rys. 2. Ramy zbilansowanej karty dokonań Źródło: M. Walczak, Kierunki niezbędnych badań w zakresie analizy finansowej u progu XXI wieku, Zeszyty Teoretyczne SKwP, nr 52, Warszawa 1998, s. 186.. Zgodnie z koncepcją przedstawioną na rys. 2 współczesna analiza finansowa wykracza poza ramy ściśle finansowe i zaciera się granica między nią a analizą ekonomiczną. Pośrednio można zwrócić uwagę na jej ścisły związek ze strategią przedsiębiorstwa i zarządzaniem strategicznym. 3. Wst´pna analiza sprawozdaƒ finansowych W każdej jednostce gospodarczej, bez względu na wielkość, na roczne sprawozdanie finansowe składa się: – bilans, – rachunek zysków i strat, – informacja dodatkowa. Jednostki mają obowiązek przedstawić również sprawozdanie z przepływów pieniężnych, jak też zestawienie zmian w kapitale własnym, jeśli przekroczyły dwa z trzech niżej przedstawionych warunków: – średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wynosi co najmniej 50 osób, – suma aktywów bilansu wynosi co najmniej 2 500 000 euro, – przychody netto ze sprzedaży produktów oraz operacji finansowych wynoszą co najmniej 5 000 000 euro10. 10 Podstawy rachunkowości, red. B. Micherda, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2002, s. 183..

(5) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 43. Analiza poszczególnych sprawozdań finansowych składa się z dwóch części: analizy wstępnej oraz analizy wskaźnikowej. W ramach wstępnej analizy bilansu należy wyróżnić badanie: – struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów, – struktury kapitałowej przez ustalenie wskaźników struktury pasywów, – struktury kapitałowo-majątkowej. Należy odpowiedzieć tutaj przede wszystkim na pytanie, czy udział aktywów trwałych nie jest nadmierny w stosunku do aktywów ogółem. Jeśli tak jest, to rośnie ryzyko operacyjne przedsiębiorstwa i należy sprawdzić, czy nie spada rentowność majątku ogółem. W badaniu relacji w pasywach istotny jest udział kapitału własnego w całości pasywów. Niski jego udział zwiększa ryzyko finansowe i ryzyko bankructwa, zbyt wysoki – zwiększa co prawda płynność firmy, natomiast powoduje zmniejszenie zyskowności kapitałów własnych. Podstawowa zasada finansowania majątku zakłada, że aktywa trwałe powinny być w 100% finansowane kapitałem własnym, zgodnie z relacją: aktywa trwałe = kapitał własny11. Kolejna znana zasada finansowania majątku przedsiębiorstwa zakłada, że kapitał własny i długoterminowy kapitał obcy powinien finansować aktywa trwałe i stałą część aktywów obrotowych. Przy wstępnej analizie rachunku zysków i strat należy zwrócić uwagę na ustalenie i ocenę zmian w wielkościach reprezentujących przychody ze sprzedaży, koszty, wynik finansowy i inne wielkości ekonomiczne w kolejnych latach badanego okresu. Istotą analizy jest badanie wielowymiarowego wyniku finansowego na poziomie działalności operacyjnej, finansowej oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Gdyby doszło do ewentualnego pogorszenia wyników finansowych na danym poziomie, warto zwrócić uwagę, która grupa przychodów, kosztów uległa zasadniczej zmianie, co powinno stanowić wskazówkę zmierzającą do racjonalizacji negatywnych odchyleń. Należy podkreślić istotność wyniku z działalności operacyjnej, który stanowi o sile finansowej przedsiębiorstwa w długim okresie. W wielu korporacjach międzynarodowych, ale również w dużej liczbie firm działających na poziomie jednego kraju, trudno jest jednoznacznie określić, co stanowi zasadniczy przedmiot działalności operacyjnej. Stąd też pożądany jest w wielu przypadkach podział działalności operacyjnej na segmenty. Kryterium podziału powinien być tutaj produkt oraz region geograficzny, co daje wyraz teorii segmentacji rachunku zysków i strat12. 11 Por. J. Szygielski, Ocena kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstw, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej SKwP, nr 56, Warszawa 2000, s. 122. 12 Więcej na ten temat w: A.C. Shapiro, S.D. Balbirer, Modern Corporate Finance, a Multidisciplinary Approach to Value Creation, Prentice Hall, New Jersey 2000, s. 51..

(6) 44. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. Warto zwrócić uwagę na czynnik, który może w istotny sposób zniekształcać poszczególne pozycje rachunku zysków i strat, tj. inflację. Bez wyeliminowania wpływu tego czynnika trudno jest bowiem ocenić, czy np. wzrost sprzedaży wynika z rzeczywistego, zwiększonego popytu na dobra wytwarzane przez konkretne przedsiębiorstwo, czy jest on pozorny, spowodowany jedynie wyższym poziomem cen. We wstępnej analizie rachunku przepływów pieniężnych należy obliczyć wyniki na działalności operacyjnej, finansowej i inwestycyjnej oraz zbadać, czy w ciągu roku doszło do powstania nadwyżki względnie deficytu środków pieniężnych. Punktem wyjścia powinna być próba odpowiedzi na pytanie, czy przedsiębiorstwo jest konsumentem, czy kreatorem środków pieniężnych, i czy jest w stanie terminowo regulować zobowiązania. Zarówno ujemna, jak i dodatnia nadwyżka powinny być interpretowane bardzo ostrożnie i koniecznie muszą zostać przeanalizowane poszczególne pozycje sprawozdania mające wpływ na ich ostateczny wynik13. Nie jest zjawiskiem w pełni negatywnym fakt uzyskania przez firmę ujemnej wartość cash flow w wyniku świadomej polityki zwiększenia sprzedaży przez udzielanie wydłużonego okresu spłaty należności. Trudno również mówić o wyraźnej poprawie zarządzania przedsiębiorstwem, jeśli zużyto zapasy materiałów nagromadzone w poprzednim okresie, a nie odtworzono ich stanu w okresie bieżącym, przez co uzyskano dodatnie przepływy pieniężne. Analizując wyniki rachunku przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów działalności warto zwrócić uwagę na cykl życia przedsiębiorstwa. Niejednakowa powinna być interpretacja wyników cząstkowych w firmach nowych, o dużym potencjale wzrostowym (np. hightech), w firmach rozwijających się, w przedsiębiorstwach ustabilizowanych, a jeszcze inna w branżach schyłkowych. 4. Analiza wskaênikowa Na tym poziomie analizy można korzystać z bardzo wielu wskaźników, które w literaturze przedmiotu mierzone są w setkach. Ze względu na ograniczone ramy opracowania przedstawiono jedynie niektóre z nich. W ramach analizy wskaźnikowej wyróżnia się następujące grupy wskaźnków14: – zyskowności, – wykorzystania majątku, – wykorzystania kapitałów, – płynności, – rynku kapitałowego. 13 L. Bednarski, T. Waśniewski, Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996, s. 244. 14 B. Micherda, Analityczna funkcja rachunkowości, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001, s. 138..

(7) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 45. Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego kapitału są wskaźniki zyskowności, określane również mianem wskaźników rentowności, względnie stóp zyskowności. Służą one do oceny przedsiębiorstwa, ale i do oceny kierownictwa przedsiębiorstwa w aspekcie generowania zysków z zaangażowanych środków. Wskaźniki te są syntetycznym odzwierciedleniem całokształtu procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. Można nawet powiedzieć, że wartości te kształtowane są przez wymienione w dalszej części relacje. Na uwagę zasługują tutaj następujące wskaźniki: rentowności sprzedaży, rentowności aktywów oraz kapitałów własnych. Kolejną grupę stanowią wskaźniki wykorzystania aktywów. Gospodarka majątkiem ma ogromne znaczenie dla zachowania płynności finansowej w przedsiębiorstwie. Jego struktura ma wpływ na płynność i rentowność kapitału. Zbyt niski poziom może prowadzić do pojawienia się trudności płatniczych, natomiast zbyt wysoki poziom rodzi wysokie koszty zamrożonego kapitału. W tej grupie wyróżnia się następujące wskaźniki: wskaźnik rotacji zapasów, wskaźnik obrotowości należności, wskaźnik rotacji aktywów stałych oraz wskaźnik rotacji aktywów ogółem. Analiza wskaźników wykorzystania kapitałów pozwala określić optymalny poziom zadłużenia przedsiębiorstwa oraz odpowiedzieć na pytanie, czy przedsiębiorstwo jest w stanie obsługiwać obecny i przyszły poziom długu. Do podstawowych celów w tej dziedzinie zaliczyć można ustalenie15: – struktury kapitału ogółem i poziom zadłużenia, – struktury kapitału własnego, – struktury kapitału obcego, – docelowej struktury kapitału ogółem, – wiarygodności kredytowej. Do najważniejszych wskaźników wykorzystania kapitałów można zaliczyć: wskaźniki struktury kapitałów oraz pokrycia odsetek zyskiem. Zgodnie z zasadą kontynuacji działania, przedsiębiorstwo powinno, obok zasady racjonalnego gospodarowania, tak prowadzić działalność gospodarczą, aby utrzymać płynność na bezpiecznym poziomie. Płynność finansowa informuje o zdolności firmy do wywiązywania się z zobowiązań, szczególnie z zobowiązań krótkoterminowych, czyli płatnych w ciągu jednego roku. Zatem można tu zadać odwieczne pytanie – „płynność czy rentowność?”, gdyż realizacja dwóch powyższych postulatów równocześnie jest trudna do wykonania. Do podstawowych wskaźników w tej mierze można zaliczyć: wskaźnik płynności szybkiej, wskaźnik płynności bieżącej oraz wskaźnik natychmiastowej spłaty zobowiązań.. 15. L. Bednarski, T. Waśniewski, op. cit., s. 362..

(8) Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. 46. Wskaźniki rynku kapitałowego wraz z rozwojem rynków papierów wartościowych nabierają coraz większego znaczenia. Należy podkreślić, że są one wykorzystywane głównie w spółkach publicznych. Służyć mogą do zobiektywizowania szacunków wyceny zasobów. Do najważniejszych z nich można zaliczyć wskaźniki: zysku na jedną akcję, ceny do zysku na jedną akcję, stopy dywidendy oraz stopy wypłat dywidendy. Wskaźniki zyskowności (WZ) Wskaźniki wykorzystania majątku (WWM). Wskaźniki wykorzystania kapitału (WWK) Wskaźniki płynności (WP). Wskaźniki cash flow (WCF). Wskaźniki rynku kapitałowego (WRK). Rys. 3. Model analizy wskaźnikowej przydatny w metodyce badania sprawozdania finansowego Źródło: B. Micherda, Analityczna funkcja rachunkowości, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001, s. 138.. Wymienione grupy wskaźników stanowią model, który jest częścią integralną struktury rachunkowości (zob. rys. 3). 5. Analiza finansowa w systemach zarzàdzania dla małych i Êrednich przedsi´biorstw – SYMFONIA oraz CDN Optima System SYMFONIA jest znanym na rynku produktem, z którego obecnie korzysta ponad 60 tys. użytkowników w kraju. Jego najnowsza wersja PREMIUM to informatyczny system zarządzania przeznaczony dla małych i średnich przedsiębiorstw. W jego skład wchodzą następujące programy, często nazywane modułami: „Finanse i księgowość”, „Analizy finansowe”, „Środki trwałe”, „Kadry i płace”, „Płace”, „Handel”, „Faktura”, „Mała księgowość”. Istotne jest to, że.

(9) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 47. Rys. 4. Definiowanie wskaźników w systemie informatycznym SYMFONIA Źródło: wersja edukacyjna systemu zarządzania SYMFONIA – moduł „Finanse i księgowość”.. wymienione programy współpracują ze sobą i istnieje możliwość przesyłu danych pomiędzy nimi. Ze względu na cel niniejszego artykułu, w dalszej części przedstawione zostaną możliwości zastosowania modułu „Analizy finansowe”, którego działanie wymaga współpracy z modułem „Finanse i księgowość”. Możliwości te będą opisywane w kontekście potrzeb potencjalnego użytkownika takiego oprogramowania, który chciałby dokonać oceny sytuacji majątkowo-finansowej w swojej firmie. Metody i procedury analizy finansowej zostały opisane w poprzednim podpunkcie tego artykułu, dlatego w łatwy sposób dokonana zostanie analiza zakresu możliwości realizacji tych metod w programie „Analizy finansowe” w systemie zarządzania SYMFONIA. W analizie finansowej podstawowym problemem jest dostęp do odpowiednich danych. Źródłem tym najczęściej są sprawozdania finansowe oraz zasoby systemu ewidencyjnego, czyli księgowości w danej firmie. Moduł „Finanse i księgowość” pozwala na prowadzenie „pełnej księgowości”, czyli na stworzenie systemu.

(10) 48. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. rachunkowości zgodnie z wymaganiami ustawy o rachunkowości. Chcąc pokrótce scharakteryzować jego możliwości, należy podkreślić, że: – stwarza on możliwość generowania wzorcowego planu kont na podstawie ustawień podstawowych danych o firmie (np. z uwzględnieniem rodzaju działalności – handlowej, usługowej, produkcyjnej, czy też ze względu na wariant rachunku zysków i strat – porównawczy czy kalkulacyjny), – istnieje swoboda w wyborze optymalnej metody rozliczania VAT dla małych podatników (metoda kasowa, rozliczenie kwartalne, zasady ogólne), – zapewniony jest wpływ na definiowanie układów bilansu, rachunku zysków i strat, rejestrów VAT, – moduł „Finanse i księgowość” w systemie SYMFONIA daje możliwość prowadzenia rachunku kosztów w różnych układach i zapewnia kontrolę kręgu kosztów, – zapewniony jest szybki dostęp do potrzebnych informacji głównie poprzez stosowanie różnych kryteriów wyszukiwania tych informacji. Ponadto przedstawiciele firmy „Matrix.pl” zwracają uwagę na możliwości zastosowania pewnych elementów analizy finansowej w module „Finanse i księgowość” oraz korzyści w zakresie sporządzania różnorodnych zestawień i raportów, wśród których na uwagę zasługują: – automatyczne sporządzanie bilansu i rachunku zysków i strat w każdym momencie z możliwością uwzględnienia dekretów w buforze, – przeprowadzanie pewnych analiz finansowych na podstawie typowych wskaźników zdefiniowanych w programie, co przedstawia rys. 4, – możliwość definiowania własnych zestawień przez użytkownika, – przesyłanie zgromadzonych danych do programu „Analizy finansowe”. Należy w tym miejscu podkreślić fakt, że w module „Finanse i księgowość” można automatycznie sporządzić jedynie bilans i rachunek zysków i strat oraz zestawienia dotyczące rejestrów VAT. Wydaje się to nie spełniać oczekiwań potencjalnych użytkowników, którzy obecnie coraz częściej potrzebują korzystać z informacji zawartych w pozostałych częściach sprawozdania finansowego. Dotyczy to przede wszystkim praktyków korzystających z informatycznych systemów rachunkowości, którzy chcą mieć automatycznie sporządzane sprawozdanie, jakim jest rachunek przepływów pieniężnych. Ponadto przedstawiciele małych i średnich przedsiębiorstw w dużej mierze cenią sobie możliwość automatycznego sporządzania deklaracji podatkowych (CIT, PIT). W tym zakresie również moduł „Finanse i księgowość” nie może wspomóc użytkownika. Z punktu widzenia celu tego artykułu wspomniane braki w module „Finanse i księgowość” mają znaczenie, gdyż dane z wymienionych elementów sprawozdania finansowego oraz deklaracji podatkowych mogą być przydatne jako źródło do analizy finansowej. W tym miejscu należy podkreślić, że system zarządzania.

(11) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 49. SYMFONIA w swoim zakresie oczywiście daje możliwość sporządzania innych aniżeli bilans i rachunek zysków i strat elementów sprawozdania finansowego. Jest to jednak dostępne właśnie w module „Analizy finansowe”. Również deklaracje podatkowe można sporządzać w tym module, co jest bardzo potrzebne w praktyce życia gospodarczego ze względu na miesięczne okresy sprawozdawcze. Moduł „Analizy finansowe” jest możliwy do wykorzystania tylko w środowisku MS Office, w arkuszu kalkulacyjnym Excel, jako dodatkowa zakładka, co pokazuje rys. 5.. Rys. 5. Wczytywanie danych do arkusza kalkulacyjnego Źródło: wersja edukacyjna systemu zarządzania SYMFONIA – moduł „Analizy finansowe”.. Moduł ten pozwala przede wszystkim na łatwy dostęp do różnego rodzaju danych. Daje możliwość: – zestawiania kosztów w różnych układach, np. według miejsc ich powstawania, – zestawiania przychodów według grup, miejsc ich powstawania itp., – przygotowania raportów zawierających ocenę zdolności kredytowej firmy, dla banków, inwestorów i innych instytucji, – definiowania wzorców dla celów rozliczania produkcji, – rozliczania kosztów ogólnych według różnych kryteriów. Należy podkreślić dużą elastyczność modułu „Analizy finansowe” w zakresie zestawień danych, które użytkownik może uzyskać z systemu. Elastyczność ta.

(12) 50. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. polega na tym, że to użytkownik decyduje, za jaki okres i w jakim zestawieniu dane są ujęte w arkuszu. Możliwości te wydają się szczególnie przydatne przy sporządzaniu szczegółowych analiz w firmie w poszczególnych jej wydziałach czy też centrach odpowiedzialności. Ponadto wydaje się nie bez znaczenia fakt, że moduł „Analizy finansowe” mógłby być z powodzeniem wykorzystywany przez biegłych rewidentów, którzy oprócz opinii są zobowiązani opracowywać raport z badania. Zasadniczą częścią takiego raportu jest analiza sytuacji majątkowej i finansowej badanego przedsiębiorstwa, której sporządzenie mogłoby być łatwiejsze przy wykorzystaniu tego modułu. Parametryzacja doboru danych jest sporządzana na poziomie danego konta, z którego można pozyskać do wyznaczonej komórki w arkuszu kalkulacyjnym Excel informacje za dowolny okres sprawozdawczy. Przedstawia to rys. 6.. Rys. 6. Parametryzacja przeliczania arkusza Źródło: wersja edukacyjna systemu zarządzania SYMFONIA – moduł „Analizy finansowe”.. Inną istotną zaletą modułu „Analizy finansowe” systemu zarządzania SYMFONIA jest możliwość sporządzania różnego rodzaju zestawień i raportów, a przede wszystkim: – sprawozdań F01 w układzie zgodnym z wymaganiami GUS, – deklaracji podatkowych VAT-7, VAT-7K, CIT-2, PIT-5 w układach zgodnych z wymaganiami urzędów skarbowych,.

(13) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 51. – arkuszy bilansu, rachunku zysków i strat w układzie porównawczym i kalkulacyjnym, – arkuszy do przygotowania sprawozdania przepływów środków pieniężnych metodą pośrednią, – arkusza do przygotowania sprawozdania ze zmian w kapitale własnym, Należy jednak stwierdzić, że praktycy zauważają również wady tego modułu. Jedną z głównych wad jest brak standardowego zestawu wskaźników płynności, obrotowości czy też rentowności, który po wprowadzeniu danych z modułu „Finanse i księgowość” byłby obliczany w sposób automatyczny. Twórcy tego modułu stoją na stanowisku, że pozyskanie danych źródłowych jest najtrudniejszym zadaniem, natomiast obliczanie wymienionych wskaźników jest zadaniem łatwym i pozostawiają go użytkownikom. Jest to mało wygodne, a jeżeli chce się skorzystać z rozwiązań modelowych, chociażby takich jak analiza Du Ponta czy model Altmana, to nie można liczyć w tych kwestiach na wsparcie ze strony omawianych w tym artykule programów. Krytykowany jest również podział zadań pomiędzy te dwa moduły. Mianowicie pewna grupa podstawowych wskaźników jest dostępna w module „Finanse i księgowość”, a należy oczekiwać, żeby to właśnie moduł „Analizy finansowe” był w tego typu narzędzia zaopatrzony. Natomiast to, czego oczekuje się jako finalny produkt pracy modułu „Finanse i księgowość”, to poszczególne elementy sprawozdania finansowego, spośród których są dostępne tylko bilans i rachunek zysków i strat. Fakt, że deklaracje podatkowe są dostępne tylko w module „Analizy finansowe”, jest przyczyną, dla której firmy często zakupują ten moduł, co stanowi dla nich niejednokrotnie znaczący koszt. Praktycy często stwierdzają, że tylko i wyłącznie z przyczyn ekonomicznych producent umieścił pozostałe elementy sprawozdania finansowego oraz przydatne deklaracje podatkowe w innej części aniżeli moduł „Finanse i księgowość”. Z merytorycznego punktu widzenia to również należy ocenić krytycznie. Drugim systemem informatycznym przeznaczonym dla małych i średnich przedsiębiorstw, bardzo popularnym na polskim rynku, jest system CDN Optima. Jest to nowoczesny i zintegrowany system zarządzania, który składa się z takich modułów, jak: kasa/bank, faktury, magazyn, kadry i płace, księga handlowa, księga podatkowa, środki trwałe. Wyposażony jest on w nowoczesne narzędzia pracy, takie jak CRM, „Okno informacji bieżących” (ToDay) oraz „Analizy”. Porównując go z systemem SYMFONIA można stwierdzić, że program ten jest również zbudowany w sposób modularny, jednak jego moduły są ze sobą bardziej zintegrowane. Najważniejszym modułem w systemie CDN Optima jest moduł kasa/bank, który stanowi „kręgosłup” systemu. Niezależnie w jakiej konfiguracji modułowej produkt ten zostanie zakupiony, to musi on posiadać moduł kasa/bank. Warto zauważyć, że.

(14) 52. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. aplikacja ta może być użytkowana za pomocą Internetu z użyciem zwykłej przeglądarki internetowej za pomocą platformy ASP-CASPER. Na rynku polskim system ten jest szczególnie popularny w południowych regionach, gdzie swoje korzenie ma też firma-producent systemu. Jedną z najważniejszych zalet systemu jest prostota obsługi oraz przyjazny interfejs użytkownika. CDN Optima jest w pełni kompatybilny z Microsoft Office. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest możliwość eksportowania danych do arkusza kalkulacyjnego MS Excel. Jest to bardzo istotna funkcjonalność z punktu widzenia analizy, a zwłaszcza prezentacji efektów analizy finansowej. W programie istnieją również narzędzia do prezentacji wyniku analiz w postaci tabel, wykresów słupkowych, kołowych czy liniowych, jednak w porównaniu z możliwościami arkusza kalkulacyjnego, jego możliwości są ograniczone. Warto tutaj zauważyć, że program oferuje możliwość eksportu danych z prawie każdej tabeli do arkusza kalkulacyjnego. Podobnie jak w systemie SYMFONIA, w systemie CDN Optima użytkownik na początku pracy z systemem nie ma możliwości wykorzystania predefiniowanych wskaźników czy też innych narzędzi analizy finansowej. Wynika to z faktu, że w tej aplikacji wskaźniki buduje się na zasadzie zestawień księgowych opartych na zakładowym planie kont. Jak wiadomo, prawie każdy zakładowy plan kont posiada własną specyfikę w zależności od charakteru prowadzonej działalności, wielkości podmiotu oraz potrzeb informacyjnych. Mimo że plan kont w takim systemie może być wygenerowany automatycznie, wzorowany na wzorcowym planie kont publikowanym w dodatku do ustawy o rachunkowości, to każdy użytkownik może dopasować ten plan kont do własnych potrzeb. Głównie dlatego system nie oferuje możliwości wykorzystania gotowych wskaźników, co można uznać za jego wadę. Z drugiej jednak strony, jeśli dany plan kont jest bliźniaczo podobny do innego, już gdzieś stosowanego, to użytkownik może w sposób stosunkowo łatwy zaimportować konkretne zestawienie księgowe. Jednak najważniejszą zaletą oferowanego systemu jest łatwość i przejrzystość, z jaką użytkownik może konstruować proste i bardziej skomplikowane zestawienia księgowe. Mogą one być oparte na informacjach zawartych na kontach (funkcje kont, zob. rys. 7) lub też na innych już wcześniej zdefiniowanych zestawieniach lub elementach (pozycjach zestawienia). W efekcie jedynie wiedza merytoryczna, wyobraźnia oraz bogactwo dostarczonej informacji stanowią ograniczenie analizy finansowej w podmiocie stosującym tego typu system. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że informatyczne systemy finansowo-księgowe są jedynie narzędziami wykorzystywanymi przez ludzi i nie gwarantują wysokiego poziomu i poprawności analizy finansowej. Jednak właściwe ich wykorzystanie umożliwia znaczne zaoszczędzenie czasu oraz pogłębienie analizy..

(15) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 53. Rys. 7. Pozycje zestawienia w systemie informatycznym CDN Optima Źródło: opracowanie własne na podstawie CDN Optima.. Zestawienia księgowe posiadają dużą elastyczność, jeśli chodzi o czas prowadzonej analizy. Dla każdego zestawienia można zdefiniować dowolną liczbę momentów lub zakresów czasowych, dla których analiza może być prowadzona (zob. rys. 7). Dane uzyskane w ten sposób mogą być znacznie łatwiej analizowane. 6. Analiza finansowa w systemach informatycznych klasy ERP na przykładzie IFS Applications System informatyczny IFS Applications jest systemem klasy ERP (Enterprise Resource Planning). Systemy tej klasy są najbardziej zaawansowanymi systemami informatycznymi dostępnymi na rynku. Liderami na rynku w Polsce, jak również na świecie, są takie systemy jak: platforma mySAP.com, Oracle E-Busines Suite, JDEdwards, SunSystems i właśnie IFS Applications. W Polsce IFS Applications znajduje się na czwartym miejscu, jeśli chodzi o udział w rynku. Jest to system stworzony przez firmę międzynarodową o korzeniach szwedzkich Industrial & Financial Systems. Możliwości i narzędzia, jakie oferuje ten system, powinny przyczynić się do sprawniejszego zarządzania zasobami przedsiębiorstwa. System.

(16) 54. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. IFS Applications jest nowoczesnym systemem klasy ERP, a rozwiązania w nim zwarte są reprezentatywne dla całej grupy systemów tej klasy. Warto w tym miejscu zauważyć, że systemy klasy ERP są przeznaczone dla przedsiębiorstw dużych i największych. Zakup i wdrożenie tego typu systemu wiąże się często z dużymi kosztami rozumianymi nie tylko jako cena samego produktu, za który trzeba zapłacić, ale również jako zmiany organizacyjne w firmie oraz ryzyko wdrożenia. Często zdarza się, że wdrożenie trwa od jednego do dwóch lat, a wyniki wdrożenia odbiegają od wyznaczonych celów. Niestety, największą barierą hamującą wdrożenie jest czynnik ludzki, gdyż wdrożenie wiąże się nieodłącznie ze sposobem i kulturą pracy. W zakresie modułów finansowo-księgowych oraz analizy finansowej systemy tej klasy różnią się zasadniczo od tego, co można było spotkać w takich systemach jak SYMFONIA czy CDN Optima. Podstawowa różnica dotyczy bogactwa informacji ekonomicznej, jaką można zapisać (zarejestrować) za pomocą systemu tej klasy. Bogactwo informacji wynika z budowy i struktury zakładowego planu kont. Otóż zakładowy plan kont składa się w systemie tej klasy maksymalnie z dziesięciu wymiarów analitycznych oznaczonych literami od A do J. Na pierwszym wymiarze analitycznym zapisana jest informacja – numer konta. Kolejne wymiary analityczne mogą posiadać różne rodzaje informacji, istotne z punktu widzenia potrzeb informacyjnych. Przykładowo na drugim elemencie kodu może być zdefiniowana informacja na temat miejsca powstawania kosztów, na trzecim – rodzaj kosztów – stałe lub zmienne itd. (zob. rys. 8). „Zwykły” plan kont stosowany w systemach typu SYMFONIA lub też CDN Optima jest tylko jednym wymiarem planu kont, który jest używany w systemie takim jak IFS Applications. Warto zwrócić uwagę, że w trosce o jakość informacji dla każdego konta można zdefiniować, czy informacja zapisana na pozostałych wymiarach ma być wymagana, czy zablokowana. Przykładowo dla kont kosztowych układu rodzajowego można zdefiniować elementy kodu B i C (drugi i trzeci wymiar analityczny), odpowiedzialne za informacje na temat miejsca powstawania kosztów oraz rodzaju kosztów (stałe lub zmienne), jako wymagane. W efekcie każda dekretacja z użyciem konta z zespołu czwartego będzie musiała posiadać informację, gdzie powstał dany koszt, a ponadto jaki jest jego rodzaj (stały czy zmienny). Warto w tym miejscu zauważyć, że analiza informacji zawartej na zbudowanym w ten sposób zakładowym planie kont jest niezwykle prosta, a ponadto posiada bardzo bogate walory informacyjne. Przykładowo niezwykle łatwo jest przeprowadzić analizę kosztów pod kątem miejsca powstawania, okresu powstawania, analizę progu rentowności na podstawie informacji o kosztach stałych lub zmiennych itp. Możliwości te wynikają z bogactwa informacji zawartych w zakładowym planie kont. Warto też zauważyć, że tak skonstruowany plan kont może być również efek-.

(17) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 55. Rys. 8. Wymiary analityczne w systemie informatycznym IFS Applications Źródło: opracowanie własne na podstawie IFS Applications.. tywnie wykorzystywany w budżetowaniu. Przykładowo, budując budżet można przyznawać dla danej komórki w przedsiębiorstwie limit w postaci wielkości kosztów oraz w sposób bardzo prosty kontrolować plan wykonania lub ewentualne przekroczenie budżetu. Systemy informatyczne klasy ERP „produkują” znaczne ilości informacji. Dane te są szczegółowo analizowane, natomiast wyniki tych analiz mogą być prezentowane na tzw. portalach menedżerskich, na których zamieszczane są najistotniejsze wskaźniki oraz ich bieżące wartości. Nawet tak doskonałe narzędzia, jakimi są systemy klasy ERP, oferują możliwości eksportu danych do arkusza kalkulacyjnego. 7. Podsumowanie Poprawna analiza finansowa jest nierozerwalnie związana z jakością informacji generowanej przez system rachunkowości. Jakość tej informacji zależy od wielu czynników. W ostatnich latach czynnikiem mającym coraz to większy wpływ na jakość prowadzonej rachunkowości jest informatyzacja procesu rachunkowości, czyli stosowane systemy informatyczne. Poprawne wdrożenie i użytkowanie systemów informatycznych może nie tylko znacznie podwyższyć jakość systemu.

(18) 56. Mariusz Andrzejewski, Konrad Grabiński, Marcin Kędzior. rachunkowości, ale też przyspieszyć i wzbogacić analizę finansową. Większość systemów informatycznych w zakresie modułów finansowo-księgowych posiada rozwiązania umożliwiające analizę finansową w mniejszym lub większym zakresie. Prawie wszystkie mają możliwość eksportu danych do arkusza kalkulacyjnego. Warto w tym miejscu zauważyć, że systemy informatyczne są jedynie narzędziami, natomiast od wiedzy użytkowników na temat analizy oraz od umiejętności wykorzystania tej wiedzy w systemie informatycznym lub arkuszu kalkulacyjnym zależy poprawna interpretacja informacji ekonomicznych. Literatura Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1997. Bednarski L., Waśniewski T., Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996. Byrnes N., Henry D., Wszystkiemu winni księgowi, „Business Week” 2002, nr 1 (118). Czekaj J., Dresler Z., Podstawy zarządzania finansami firm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. Gierszewka G., Romanowska M., Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1998. Micherda B., Analityczna funkcja rachunkowości, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. Podstawy rachunkowości, red. B. Micherda, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2002. Pukiel A., Waszyngton pod prądem, „Wprost” 2002, nr 7. Shapiro A.C., Balbirer S.D., Modern Corporate Finance, a Multidisciplinary Approach to Value Creation, Prentice Hall, New Jersey 2000. Szygielski J., Ocena kondycji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstw, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej, SKwP, nr 56, Warszawa 2000. Walczak M., Analiza finansowa a rachunkowość w aspekcie ram konceptualnych, Zeszyty Teoretyczne, SKwP, nr 44, Warszawa 1998. Walczak M., Kierunki niezbędnych badań w zakresie analizy finansowej u progu XXI wieku, Zeszyty Teoretyczne, SKwP, nr 52, Warszawa 1998. Waśniewski T., Skoczylas W., Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 2002. Wersty B., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa w warunkach jego zmienności, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, nr 851, Wrocław 2000. Współczesna analiza finansowa, red. B. Micherda, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2004..

(19) Analiza finansowa z zastosowaniem systemów informatycznych. 57. Financial Analysis using Information Technology Systems In this article, the authors present the possibilities offered by information technology systems with respect to financial analysis. The authors define the concept of financial analysis as well as its nature and objectives. Next, they present the theoretical foundations for analysis of financial statements and ratio analysis. In the final two parts of the article, the authors show how theory translates into practice in the SYMFONIA, CDN Optima and IFS Applications software packages. The authors conclude that these systems contain – to a greater or lesser degree – a functionality that enables financial analysis to be conducted. Applying this functionality, however, requires that the user, in the majority of cases, understands the essence of the discussed analysis with respect to the construction of accounting tables and ratios and that he is able to interpret the generated results. It was also noted that even in the absence of the existing functionality, almost every information technology system can export data to a spreadsheet for further financial analysis. The authors draw attention to the fact that the quality of the accounting system depends to some degree on the information technology system used. The latter to a large degree determines the quality and richness of the economic information provided. This information serves as the basis for further analysis and may have a critical impact on its results..

(20)