Archeologia Polski Środkowowschodniej,!. IV, 1999
K
r o n ik a1 0 LAT DZIAŁALNOŚCI
L u b e l s k i e g o O d d z i a ł u St o w a r z y s z e n i a Na u k o w e g o Ar c h e o l o g ó w Po l s k i c h An n a Za k o ś c ie l n a, Je r z y Lib e r a
S p o łeczn a d ziałaln o ść arch eo lo g ó w zrzeszo n y ch w Lubelskim O ddziale SNAP m a ju ż praw ie pięćdzie sięcioletnią tradycję (J. G urba 1992). 12 grudnia 1950 r. z inicjatyw y prof. Stefana N oska, ów czesnego kierow nika K atedry Prehistorii UM CS w L ublinie, utw orzony został O ddział Polskiego Tow arzystw a Prehistoryczne go, skupiający w szystkich (bardzo nielicznych) arche ologów i studentów archeologii oraz pow ażnych kolek cjonerów -num izm atyków (L. G ajew ski 1951). W rozra stającym się liczebnie O ddziale, ju ż w 1957 r. w iększość członków stanowili m iłośnicy archeologii, przede w szyst kim nauczyciele i studenci historii. W arto podkreślić, że wszyscy m ieszkający poza Lublinem członkowie Oddzia łu pełnili w ów czas funkcje społecznych opiekunów za bytków archeologicznych w swojej m iejscow ości.
Kolejne zm iany nazw y Tow arzystw a (Polskie Towa rzystw o A rcheologiczne od 1954 r., Polskie Tow arzy stwo A rcheologiczne i N um izm atyczne od 1971 r.) nie m iały w pływ u na m erytoryczną działalność O ddziału, choć stały się pow odem pow ołania w 1962 r. K oła N u m izm atycznego, a w 1965 r. Sekcji A rcheologicznej. W latach 1965-1977 (tj. do chwili reaktyw ow ania Lubel skiego Tow arzystw a M iłośników K siążki) działało przy O ddziale nadzw yczaj prężnie K oło M iłośników K siążki i Ekslibrisu, kontynuujące tradycje LTMK z lat 1926- 1952 (por. E. G aw arecka 1984, s. 15-29). Stały napływ członków szukających form organizacyjnych dla swych kolekcjonerskich zainteresow ań num izm atyką i m eda lierstw em doprow adził do pow stania w 1973 r. K oła N u m izm atycznego w Zam ościu (istniejącego do 1979 r.), w 1981 r. Koła N um izm atycznego w Puławach i w 1986 r. przy Zarządzie O ddziału K oła M edalierskiego. W latach
1985-1991 O ddział liczył ponad 250 członków.
D ziałalność sekcji archeologicznej przy PTAiN osła bła z chw ilą pow ołania 1989 r. L ubelskiego O ddziału SNAP i przejścia tam części zrzeszonych w PTAiN ar cheologów, a całkow icie w ygasła po przekształceniu się Tow arzystw a na W alnym Zjeździe delegatów w L eżaj sku w 1991 r. w specjalistyczne - o jednym profilu dzia łalności - Polskie Tow arzystw o N um izm atyczne.
O bserw ow any od początku lat 80. na kolejnych Wal nych Zjazdach delegatów PTAiN narastający kryzys pio nu archeologicznego, zdom inow anego przez num izm a- tykó w -k o lek cjo n eró w , rep re zen to w an y c h przez 88%
członków Tow arzystw a, doprow adził do sytuacji, w któ rej zarów no archeolodzy, ja k i num izm atycy-naukow cy zostali praktycznie w yelim inow ani z kierow ania losami organizacji (por. M. K onopka 1988a; 1988b). K ryzys ten om inął szczęśliw ie środow isko lubelskie dzięki je d n a kow em u traktow aniu obu specjalistycznych sekcji przez k o le jn y c h p re z e s ó w O d d z ia łu - d oc. Ja n a G u rb ę, a zw łaszcza cieszącego się ogrom nym autorytetem prof. E dw arda Soczew ińskiego, w yróżnionego w 1972 r. m e dalem zasłużony dla num izm atyki p o lsk ie j (por. J. Gurba 1992, s. 12; 1999; E. Soczew iński 1995, s. 12). W łaśnie w tych latach, bo od 1984 r. Sekcja A rcheologiczna O d działu była inicjatorem i organizatorem , następnie w spół organizatorem corocznych sesji spraw ozdaw czych z ba dań teren o w y ch p ro w ad zo n y ch w P o lsce śro d k o w o w schodniej i urządzanych z tej okazji w ystaw objazdo w ych N ajw ażniejsze odkrycia archeologiczne w Polsce
środkow ow schodniej (por. L. G ajew ski 1988a; 1988b;
1990; G. Jaw or 1992).
Po u tw orzeniu w 1989 r. Stow arzyszenia N auko w ego A rch eo lo g ó w P o lsk ich , sk u p iająceg o specjali- stów -profesjonalistów , grupa 21 archeologów , zarów no dotychczasow ych członków L ubelskiego O ddziału PTA iN , ja k i n iezrzeszonych z reg io n u Polski środko w ow schodniej, ju ż w dn iu 27 kw ietn ia tegoż roku p o w ołała O ddział SN A P w L ublinie z sied zib ą przy K a tedrze A rcheologii U M CS, zatw ierdzony przez Zarząd G łów ny 22 m aja 1989 r. P ierw szy Z arząd O ddziału sta now ili: m gr Jerzy Libera - przew odniczący, m gr Andrzej U rbański - v-ce przew odniczący, m gr M arta Polańska - sekretarz, m gr Łukasz R ejniew icz - skarbnik, dr Andrzej K okow ski i m gr H alina W róbel - członkow ie. K om isją R ew izyjną kierow ała m gr A nna Zakościelna. W czasie następnych kadencji po w yborach w r. 1992 i 1995 funk cję Prezesa Z arządu O ddziału pełniła dr A. Zakościelna, v-ce przew odniczącego kolejno m gr E w a Banasiew icz i dr H. W róbel, sekretarza m gr B arbara Bargiel i dr J. Li bera, skarbnika m g rŁ . R ejniew icz i d rB . Bargiel. O bec ny, od 1998 r. Z arząd stanow ią: dr A. Z akościelna - prze w odnicząca, m gr W ojciech M azurek - v-ce przew odni czący, dr J. L ibera - sekretarz, dr B. B argieł - skarbnik, m gr m gr E. B anasiew icz, Paw eł Lis i Zbigniew Wichrow- ski - członkow ie. P rzew odniczącym K om isji R ew izyj nej je s t dr A ndrzej R ozw ałka. Stan członków w aha się
2 6 6 Kr o n ik a
od 24 do 34 osób, z końcem 1998 r. liczył 30 osób. D rugie go lutego 1999 r. podjęto uchw ałę pow ołującą sekcję chełm ską O ddziału, czekającą zatw ierdzenia przez Z a rząd G łów ny Stow arzyszenia.
O ddział kontynuuje, rozpoczętą w 1982 r. — jeszcze w ram ach PTAiN - organizację corocznych konferencji spraw ozdaw czych z badań terenow ych w Polsce środ kow ow schodniej, w spółuczestnicząc w urządzaniu ko lejnych zjazdów: za 1988 r. w C hełm ie, 1989 r. w L ubli nie, 1990 r. w Zam ościu, 1991 r. w Chełm ie, 1992 r. w Sandom ierzu, 1993 r. w Białej Podlaskiej, 1994 r. w K azim ierzu D olnym , 1995 r. w H rubieszow ie, 1996 r. w Chełmie, 1997 r. w B aranow ie Sandom ierskim , 1998 r. w O kunince koło W łodawy. Z okazji każdej konferencji organizow ano wystawy, nierzadko objazdow e N ajw aż
niejsze odkrycia archeologiczne w P olsce środkow ow schodniej w ... roku.
15 czerw ca 1995 r. Z arząd O ddziału podjął uchw ałę o w ydaw aniu rocznika „A rcheologia Polski Środkowow sch o d n iej” w m iejsce dotychczas p u b likow anych od 1979 r. „Spraw ozdań z badań terenow ych K atedry A r cheologii UM CS w L ublinie” 1 oraz od r. 1986 „Inform a tora o badan iach arch eo lo g iczn y ch w w ojew ództw ie chełm skim ” i „Spraw ozdań z badań terenow ych w w oje w ództw ie zam ojskim ”2. Funkcję redaktora pow ierzono doc. dr J. Gurbie, sekretarza Redakcji dr A. Zakościelnej. R ocznik stw orzył szerokiem u gronu archeologów, pra cujących w regionie Polski środkow ow schodniej, m oż liwości publikacji w yników badań terenow ych oraz m a teriałów i studiów. Pierw sze tom y spotkały się z życzli w ym przyjęciem i szybko doczekały się recenzji zagra nicznych3. N iestety w pierw szych czterech tom ach nie ma spraw ozdań z badań w b. woj. bialskopodlaskim .
Z innych form działalności w ym ienić w arto udział członków O ddziału w organizacji w 1995 r. obchodów 50-lecia K atedry A rcheologii UM CS4 i zjazdu absolw en tów K atedry5.
1 Por. „Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS 1979-1994 (spis treści i skorowidz nazw geograficznych)” , ALi- sty, R. 17: 1998, nr 1.
2 Por. „Sprawozdania z badań terenowych w województwie za mojskim 1986-1994 (spis treści i skorowidz stanowisk)”, AListy, R. 18:
1999, nr 1.
3 Por. „Acicnt” , nr 52,vol. 5, London 1996, s. 29; A. Żaki: „Uni versitas”, nr 68/69, Londyn-Zurych, styczeń-czerwiec 1997, s. 44-45.
4 Pracownicy Katedry zawsze stanowili trzon Lubelskiego Oddzia łu PTP, przekształconego następnie w PTA i PTAiN oraz SNAP. Funk cję prezesów kolejno pełnili: J. Gurba, A. Gardawski, J. Libera i A. Za- kościelna.
5 Por. J. Gurba: Archeologia na Wydziale M atematyczno-Przyrod niczym UMCS, WUniw., R. 4: 1994, nr 4, s. 11; J. Gurba, J. Kmieciń- ski: Pół wieku badań w ziemi, tamże, R. 5: 1996, nr 4/5, s. 10-12; J. Gurba: 50 lat działalności Katedry Archeologii UMCS w Lublinie, APŚ, t. 1, 1996, s. 221; D. Tymczak: Jubileusz 50-lecia Katedry Archeologii UMCS w Lublinie, APŚ, t. 1: 1996, s. 273-275; tejże: Pracc magister skie, doktorskie i habilitacyjne wykonane w Katedrze Archeologii UMCS w Lublinie w latach 1949-1996, AListy, [R. 15:] 1996, nr 1,
W 1996 r. O ddział był w spółorganizatorem konfe rencji transgranicznej W spólne korzenie - w spólna p rzy
szłość, urządzonej w ram ach Europejskich D ni D ziedzic
twa, pośw ięconej problem atyce ochrony zabytków i per spektyw ie w spólnych polsko-ukraińskich badań tereno wych. Projekt tej imprezy, opracow any w 1995 r. przez R egionalny O środek S tudiów i O chrony Ś rodow iska K ulturow ego w L ublinie w raz z K atedrą A rcheologii UM CS, został nagrodzony przez Fundację króla Baudo- ina i K om itet W sp ó ln o t E u ro p ejsk ich R ady Europy. W trzech sesjach naukow ych (Chełm, Hrubieszów, Łuck) oraz objeździe stanow isk archeologicznych i zw iedza niu m uzeów n a terenie w oj. chełm skiego, zam ojskiego i w ołyńskiego uczestniczyli pracow nicy służb konser w atorskich, m uzeów , historycy, archeolodzy i regiona liści z obszaru Polski środkow ow schodniej i w oj. w o ły ń sk ieg o 6.
W iosną 1998 r. podjęto inicjatyw ę zorganizow ania festynu archeologicznego na terenie grodziska w Cho- dliku wespół z władzam i pow iatu Opole Lubelskie i gm i ny K arczm iska. Z ram ienia O ddziału kierow nikiem or ganizacyjnym został m gr E dm und M itrus. Festyn, w któ- pym iuczestniczyło blisko 7 tys. osób, odbył się w dniach 21- 2 3 m aja 1999 r. Im preza organizow ana będzie co rocznie.
W ażną form ą pracy była akcja odczytow a, obejm u jąca sw ą tem atyką w yniki badań prow adzonych zarów no przez członków O ddziału (m. in. m gr Andrzej Bronic- ki, dr h. A ndrzej K okow ski, m gr M ariusz M atyaszew - ski, m gr Łukasz R ejniew icz), ja k i zapraszanych prele gentów (m. in. prof. dr h. Jan C hochorow ski, m gr Ja dw iga C zerepińska, m gr K rzysztof Garbacz, doc. dr h. Sław om ir K adrów, doc. dr h. Zdzisław K apica, prof. dr h. Janusz K otlarczyk, prof. d r H enryk M aruszczak). Część zebrań pośw ięcono aktualnym zagadnieniom kon serw atorstw a (m. in. ustaw ie o ochronie dóbr kultury) i problem om środow iska archeologicznego (przedstawia nym m. in. przez m gr m gr Ew ę Banasiewicz, M arka Flor ka, D anutę Jaskanis, Edm unda M itrusa, W ojciecha Ra- tajczyka, M artę Stasiak).
Nie sposób tu pom inąć, prow adzonej przez poszcze gólnych członków O ddziału, akcji popularyzacji w yni ków badań archeologicznych i konieczności ochrony źródeł. N a tym m iejscu należy przede w szystkim w y m ienić poczynania dr A. K okow skiego, uhonorow ane go w 1992 r. przez Z arząd G łów ny SNAP - na w niosek Zarządu O ddziału - nagrodą im. K rzysztofa Dąbrowskie go oraz dr dr A. Z akościelnej i J. Libery nagrodzonych w roku 1996 przez M inistra K ultury i Sztuki odznaką Z asłużonego D ziałacza Kultury.
6 A. Zakościelna: Europejskie Dni Dziedzictwa 1996, WUniw., R. 6; 1996, nr 7, s. 21; taż: Polsko-ukraińska archeologiczna konferencja trans- graniczna „wspólne korzen ie-w sp ó ln a przyszłość”, APŚ, t. 2: 1997, s. 390-391.
Kr o n ik a 2 6 7
Zarząd Oddziału, traktow any przez w ładze jak o re prezentacja środowiska archeologicznego, opiniow ał kan dydatów na stanowisko W ojewódzkich K onserw atorów Zabytków w kilku wojew ództw ach, kandydatów na sta nowiska rzeczoznaw ców M inistra K ultury i Sztuki w za kresie archeologii, w ypow iadał się w ielokrotnie w spra wach konserwatorskich, ja k np. konieczności obsadzenia pełnego etatu dla archeologa w lubelskim Oddziale Pań stwowej Służby Ochrony Zabytków, czy naw ierzchni ulic w strefie Starego M iasta, i uczestniczył przez swego re prezentanta - najczęściej dr A. R ozw ałkę - w posiedze
niach, na których om aw iano m. in. zagadnienia badań i nadzorów archeologicznych m iasta Lublina.
D ziałalność statutow a Lubelskiego O ddziału SNAP koncentruje się na zagadnieniach popularyzacji arche ologii i idei ochrony zabytków oraz na poczynaniach zm ierzających do w prow adzania do szybkiego obiegu naukow ego w yników prac terenow ych i gabinetow ych archeologów pracujących w regionie Polski środkow ow schodniej. M a to odzw ierciedlenie zarów no w organiza cji corocznych konferencji spraw ozdaw czych i wystaw, ja k i w działalności w ydaw niczej.
Li t e r a t u r a
G a j e w s k i L.
1951 Protokół z zebrania organizacyjnego Oddziału
Lubelskiego Polskiego Towarzystwa Prehisto rycznego, ZOW, R. 20, s. 35.
1988a [rec.:] Najważniejsze odkrycia archeologiczne w Polsce środkowo-wschodniej w 1986 roku, KHKM, R. 36, s. 139-140.
1988b [rec.:] Najważniejsze odkrycia archeologiczne w Polsce środkowo-wschodniej w 1987 roku, KHKM, R. 36, s. 745-746.
1990 [rec.:] Najważniejsze odkrycia archeologiczne w Polsce środkowo-wschodniej w 1988 roku, KHKM, R. 38, s. 343.
G a w a r e c k a E.
1984 Lubelskie Towarzystwo Miłośników Książki
w Polsce Ludowej, Lublin, s. 15-29. G u r b a J.
1992 40 lat działalności Lubelskiego Oddziału Pol skiego Towarzystwa Archeologicznego i Numi
zmatycznego, Lub. Wiad. Num., Lublin, nr 1, s. 7-13.
1999 Druga specjalność profesora Edwarda
Socze-wińskiego, „Alma Mater”, R. 9: Lublin, nr 3, s. 24-27
J a w o r G.
1992 Publikacje Oddziału Lubelskiego Towarzystwa
Archeologicznego i Numizmatycznego, Lub. Wiad. Num., nr 1, s. 13-14.
K o n o p k a M., [krypt.:] mhk
1988a W inną stronę... Polskie Towarzystwo Archeolo
giczne i Numizmatyczne, ZOW, R. 53, s. 67-71.
1988b XXXIV walny zjazd delegatów PTAiN 23-24
maja 1987 r. w Kaliszu, ZOW, R. 53, s. 72-75. S o c z e w i ń s k i E.
1995 Wspomnienie kolekcjonera, Lub. Wiad. Num.,
nr 4, s. 5-13.
