Wybrane problemy tektoniki i mineralizacji ska³ dewonu w zachodniej czêœci
antykliny chêciñskiej: Góra Miedzianka, Góry Œwiêtokrzyskie
Urszula Dêbowska*
Some aspects of tectonics and mineralization in the Devonian rocks in the western part of the Chêciny Anticline: Miedzianka
Mt., NW part of the Holy Cross Mts., central Poland. Prz. Geol., 52: 920–926.
S u m m a r y . The problems of relationships between the tectonics and the copper and calcite mineralization in the western part of the Chêciny Antycline (Miedzianka Mt.) are discussed. Variscan fold deformation and Alpine fault tectonic cycles characterize Miedzianka Mt. side. The Chêciny Anticline became an inclined fold due to Variscan deformations. Very complicated joints relation-ship is a result of many stages of their tectonic evolution. Slickesides and joints analysis revealed three groups of faults ( Variscan, early Alpine and late Alpine). Calcite, azurite and malachite mineralizations formed due to the early stage of post-Variscan mineral-ization (so-called “Ró¿anka” type). Faults formed during the Alpine cycles mainly along calcite zones.
Key words: tectonics, mineralization, structural evolution, Chêciny Anticline, Holy Cross Mts.
Obszar badañ po³o¿ony jest w po³udniowo-zachodniej czêœci Gór Œwiêtokrzyskich, ok. 20 km na SW od Kielc, w rejonie Góry Miedzianki. Pod wzglêdem geologicznym obejmuje on najbardziej na zachód wysuniête wychodnie ska³ trzonu paleozoicznego Gór Œwiêtokrzyskich, nale¿¹ce do zachodniej czêœci antykliny chêciñskiej (ryc. 1).
Przedmiotem badañ s¹ utwory górnego dewonu ods³aniaj¹ce siê w skrzyd³ach zachodniej czêœci antykliny chêciñskiej. Kozi Grzbiet i Góra O³owianka stanowi¹ pó³nocne skrzyd³o, a skrzyd³o po³udniowe — Góra Mie-dzianka i Sowie Górki. Oba skrzyd³a ró¿ni¹ siê miêdzy sob¹ stopniem komplikacji tektonicznej.
Celem pracy jest zestawienie wyników dotychczasowych opracowañ oraz aktualnie zebranych danych dotycz¹cych tektoniki i mineralizacji w rejonie Góry Miedzianki, a tak¿e zaproponowanie schematu ewolucji antykliny chêciñskiej. Zebrane dane s¹ przedstawione w postaci diagramów wyko-nanych w programach StereoNet i TectonicsFP.
Budowa geologiczna
J¹dro antykliny chêciñskiej zbudowane jest ze ska³ dolne-go kambru. S¹ to i³owce i mu³owce z wk³adkami piaskow-ców, silnie zaburzone w wyniku procesów tektonicznych (m.in. Czarnocki, 1929, 1947; Kowalczewski, 1975; Stupnic-ka, 1986; Lamarche i in., 2003). Mi¹¿szoœæ ich szacowana jest na 800 m (Filonowicz & Lindner, 1987).
Skrzyd³a antykliny zbudowane s¹ z dolomitów i wapie-ni œrodkowego i górnego dewonu. Przewa¿aj¹ wapiewapie-nie grubo³awicowe, skaliste i rafowe przechodz¹ce obocznie w wapienie p³ytowe. Dolomity stanowi¹ oko³o 100 m pro-filu dewonu. Najm³odsze utwory dewonu to margle i ³upki margliste. £¹czna mi¹¿szoœæ utworów dewonu wynosi oko³o 600 m (Filonowicz & Lindner, 1987). Od zachodu antyklina chêciñska otoczona jest le¿¹cymi niezgodnie na utworach dewonu ska³ami permu i triasu nale¿¹cymi do permo-mezozoicznego obrze¿enia Gór Œwiêtokrzyskich.
Historia badañ
Pierwsze opracowania na temat tektoniki antykliny chêciñskiej w rejonie Miedzianki ukaza³y siê dziêki bada-niom Czarnockiego. Stwierdzi³ on undulacjê osi antykliny
chêciñskiej, a tak¿e niezgodnoœæ tektoniczn¹ pomiêdzy utworami kambru i dewonu (Czarnocki, 1919). Na odcinku od Radkowic do wsi Miedzianka wyró¿ni³ w omawianej antyklinie elewacjê chêciñsk¹, depresjê polichniañsk¹ i elewacjê miedziankowsk¹ (Czarnocki, 1928). Zauwa¿y³ równie¿, ¿e zachodnia czêœæ antykliny chêciñskiej charak-teryzuje siê silniejszymi zaburzeniami tektonicznymi, które s¹ efektem odm³odzenia w czasie fazy laramijskiej struktur powsta³ych w wyniku fa³dowañ hercyñskich: anty-klina zosta³a silnie rozcz³onkowana uskokami poprzeczny-mi i wyniesiona na skutek nacisku mas mezozoicznych od po³udnia. Nacisk ten by³ konsekwencj¹ podsuniêcia masy paleozoicznej fa³du radomickiego (Czarnocki, 1929, 1947). Obecnoœæ depresji i elewacji w obrêbie antykliny chêciñ-skiej t³umaczona jest równie¿ istnieniem transwersalnych za³o¿eñ w budowie coko³u paleozoicznego antyklinorium œwiêtokrzyskiego (Kowalczewski, 1963).
Ruchy hercyñskie i alpejskie prawdopodobnie by³y poprze-dzone ruchami m³odokaledoñskimi (Znosko, 1999), które zosta³y udokumentowane m.in. „odk³uciami i wyt³oczeniami lub wt³oczeniami utworów syluru i ordowiku w zaciœniête anty-kliny kambryjskie” w jednostce dymiñsko-klimontowskiej (Znosko, 1999). Jednak¿e intensywna erozja doprowadzi³a do usuniêcia wiêkszoœci utworów ordowiku i syluru w obrê-bie antyklin (Znosko, 2000). Ró¿ni autorzy ró¿nie oceniaj¹ wielkoœæ deformacji zwi¹zanych z ruchami kaledoñskimi. Niektórzy uwa¿ali, ¿e by³y one znaczne (m.in. Znosko, 1999, 2000), inni, ¿e nie odegra³y istotnej roli (m.in. G³azek i in., 1981; Or³owski & Mizerski, 1998).
Z uwagi na cechy litologiczne wapieni dewonu du¿o problemów nastrêcza³o ustalenie po³o¿enia warstw w po³udniowym skrzydle antykliny chêciñskiej. Czarnocki (1928, 1929, 1947) opisywa³ znaczne komplikacje tekto-niczne w skrzydle po³udniowym, na Górze Miedziance, które doprowadzi³y do odwrócenia warstw. Pomierzone w tym rejonie przez Rubinowskiego (1962) wartoœci upadów odwróconych waha³y siê w zakresie 24–40°N. Zdaniem tego autora zosta³o to spowodowane „wstecznym” obale-niem po³udniowego skrzyd³a i nasuniêciem go na utwory kambru dolnego, tworz¹cego j¹dro antykliny. PóŸniejsze badania prowadzone przez Kowalskiego (1975) wykaza³y bardziej strome, dochodz¹ce do pionowych, upady, zarów-no w zarów-normalnych, jak i w odwróconych warstwach.
Kolejny problem stanowi³a geneza strefy dyslokacyj-nej po³udniowego skrzyd³a antykliny chêciñskiej. Zak³adano, ¿e powsta³a ona na skutek nasuniêcia ska³ mezozoicznych z po³udnia (Czarnocki & KuŸniar, 1922; *Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. ¯wirki i
Czarnocki, 1927, 1947). Sugerowano równie¿ istnienie nasuniêcia z pó³nocnego wschodu (Jaroszewski, 1965) lub uskoku odwróconego zapadaj¹cego pod k¹tem 60–70ona pó³noc (Stupnicka, 1971, 1972).
W literaturze ugruntowa³y siê cztery koncepcje budo-wy i genezy antykliny chêciñskiej:
1) Wed³ug Czarnockiego (1947) antyklina chêciñska powsta³a w czasie ruchów hercyñskich. By³a ona wówczas fa³dem stoj¹cym, a brak okruchów ska³ kambryjskich w utworach czerwonego sp¹gowca (perm dolny) œwiadczy o tym, ¿e jej j¹dro by³o zamkniête. Zdaniem Czarnockiego w czasie ruchów, jakie nast¹pi³y na prze³omie kredy i trzecio-rzêdu (paleogen), nast¹pi³o odm³odzenie struktur, odk³ucie na granicy dewonu i kambru oraz obalenie po³udniowo-za-chodniej czêœci fa³du. Wtedy te¿ powsta³y uskoki poprzeczne.
2) Wed³ug Kowalskiego (1975) w antyklinie chêciñ-skiej dominuje tektonika blokowa. Za zmiennoœæ upadów warstw w poszczególnych blokach, uczyni³ odpowie-dzialn¹ „tektonikê klawiszow¹”. Porówna³ budowê geolo-giczn¹ antykliny chêciñskiej z wynikami eksperymentów Sanforda (1959) i wysnu³ wniosek, ¿e z uskoków piono-wych o odpowiednio du¿ym przemieszczeniu mog¹ powstaæ zarówno uskoki odwrócone, jak i nasuniêcia.
3) Koncepcja G³azka i Kutka (1976) zak³ada, ¿e anty-klina chêciñska to fa³d o genezie diapirowej, w którym ³upki kambryjskie przebijaj¹c pokrywê ska³ paleozoicz-nych i mezozoiczn¹ doprowadzi³y do powstania w skrzyd³ach licznych uskoków odwróconych oraz drobnych bloków i klinów tektonicznych.
4) G³azek i inni (1981) stwierdzili, ¿e odk³ucie na gra-nicy dewonu i kambru jest wieku laramijskiego. W czasie ruchów laramijskich powsta³ dysharminijny fa³d. Protruzja i³owców i mu³owców kambryjskich by³a spowodowana aktywnoœci¹ g³êbokich roz³amów poni¿ej grubej pokrywy ska³ mezozoicznych.
Mineralizacja kalcytowa
Na badanym obszarze wystêpuje g³ównie mineraliza-cja kalcytowa. Towarzysz¹ jej z³o¿a kruszców, którym uwagê poœwiêci³ Rubinowski (1971). Przy okazji badañ mineralizacji kruszcowej w Górach Œwiêtokrzyskich Rubi-nowski wyró¿ni³ na Górze Miedziance trzy g³ówne stadia mineralizacji, z siedmioma epizodami mineralizacji kalcy-towej. PóŸniejsze badania litologiczno-petrograficze i izoto-powe w Górach Œwiêtokrzyskich wykaza³y istnienie
szeœciu g³ównych faz mineralizacji kalcytowej (Migaszewski i in., 1996).
Mineralizacja miedziowa
Rejon Miedzianki jest znany przede wszystkim dziêki z³o¿om kruszców, g³ównie miedzi i o³owiu. Minera³ami wystêpuj¹cymi w masy-wie Góry Miedzianki zajmowali siê Morozewicz (1923), Wojciechowski (1958), Gajda (1968), Wójcik (1979), Wieser & ¯abiñski (1986). Problemom mineralizacji najwiêcej uwagi poœwiêci³ Rubinowski (1954, 1955, 1958, 1962, 1971). Jego bada-nia doprowadzi³y do wysnucia wniosku o trzyetapowej genezie mineralizacji. Wyró¿ni³ on nastê-puj¹ce etapy: a) hydrotermalny, odpowiedzialny za powstanie z³o¿a pierwotnych siarczków miedzi, b) wietrzeniowy, w którym ze z³ó¿ pierwotnych powsta³y wtórne siarczki miedzi i c) adsorpcyjny, w którym nast¹pi³o przechwycenie jonów mie-dzi przez powapienne i³y residualne, prowadz¹ce do powstania wêglanów miedzi. Obserwacje przeprowadzone w czynnej wówczas kopalni, na poziomie 45 m (Rubinow-ski, 1962) wykaza³y, ¿e mineralizacja pierwotna nie wystê-puje poza masywem ska³ dewoñskich i jest œciœle zwi¹zana z pod³u¿nym wzglêdem osi antykliny chêciñskiej kierunkiem spêkañ. Kolejne dwa etapy mineralizacji zwi¹zane s¹ z póŸ-niejszymi procesami krasowymi i migracj¹ jonów miedzi.
Badania prowadzone przez Rubinowskiego (1954, 1955, 1971) wskaza³y na obecnoœæ powi¹zañ miêdzy waryscyjskim etapem mineralizacji hydrotermalnej i regionaln¹ intruzywn¹ formacj¹ dajek diabazowo-lampro-firowych. Zwi¹zki te mog¹ œwiadczyæ, ¿e zarówno dajki, jak i roztwory mineralizuj¹ce pochodz¹ ze wspólnego — zasadowego — ogniska magmowego.
Tektonika
Na podstawie obserwacji terenowych oraz danych archiwalnych (Czarnocki, 1938; Kowalski, 1975; Filono-wicz & Lindner, 1986, 1987; Dzier¿ek i in., 1999) zlokali-zowano g³ówne strefy uskokowe — równoleg³e i poprzeczne wzglêdem osi antykliny chêciñskiej (ryc. 2). Omawiany fragment antykliny chêciñskiej jest podzielony uskokiem poprzecznym na dwa bloki: wschodni (Góra O³owianka i Sowie Górki) i zachodni (Kozi Grzbiet i Góra Miedzianka; por. Kowalski, 1975). Poniewa¿ uskoki pod³u¿ne równie¿ mog³y mieæ wp³yw na po³o¿enie warstw, wyró¿niono siedem domen (ryc. 2): dwie na Kozim Grzbiecie (1, 2), jedn¹ na Górze O³owiance (3), trzy na Górze Miedziance (4–6) i jedn¹ na Sowich Górkach (7). Pomiary by³y analizowane dla ka¿dej domeny oddzielnie. Dalsze opracowanie zebranych danych nie wykaza³o wstêpnie zak³adanego zró¿nicowania po³o¿enia warstw i dlatego pomiary przedstawiono na zbiorczym diagramie punktowym (ryc. 2).
Po³o¿enie warstw
Skrzyd³o pó³nocne. Warstwy znajduj¹ siê tu w po³o¿e-niu normalnym. Pomiary zebrane na Kozim Grzbiecie (domena 1, 2) wskazuj¹ na po³o¿enie warstw ok. 90–140/40–75N. 50 45’N° 21 00’E° 21 00’E° 0 10 20km N R E GI O N £ Y SO G Ó R SK I £ YS O G Ó RY RE G I ON Kielce Sandomierz 50° WARSZAWA 20° KIELCE dyslokacja œwiêtokrzyska
Holy Cross Dislocation
g³ówne uskoki main faults paleozoik dolny Lower Palaeozoic paleozoik górny Upper Palaeozoic obszar badañ investigated area Zaj¹czków 50 45’N° R E GI O N K I E LE C K I K I EL C E R E G I ON
Ryc. 1. Lokalizacja obszaru badañ na mapie geologicznej Gór Œwiêtokrzyskich (wg G³azek
& Kutek, 1972)
Fig. 1. Location of the investigated area on the background of the Holy Cross Mts (by
Na Górze O³owiance (domena 3) pomierzono po³o¿e-nie warstw w zachodpo³o¿e-niej czêœci po³o¿e-nieczynnego kamie-nio³omu. Ten rejon pomiarowy odpowiada po³udniowej domenie na Kozim Grzbiecie. Pomiary biegu mieszcz¹ siê w granicach 120–160°, a upady 35–50° N.
Ró¿nice po³o¿enia warstw na Kozim Grzbiecie i Górze O³owiance mog¹ byæ skutkiem ci¹gnienia przyuskokowe-go, gdy¿ miêdzy tymi obszarami pomiarowymi wystêpuje uskok poprzeczny zrzutowo-prawoprzesuwczy lub no¿yco-wy. Czêœæ Góry O³owianki, w której zebrano pomiary, znaj-duje siê w bezpoœrednim s¹siedztwie tej strefy uskokowej.
Skrzyd³o po³udniowe: Du¿a komplikacja tektoniczna i obecnie nie najlepszy stan ods³oniêæ w skrzydle po³udnio-wym utrudniaj¹ okreœlenie po³o¿enia warstw w s³abo u³awiconych ska³ach buduj¹cych masyw Góry Miedzianki i Sowich Górek.
Po³o¿enia warstw zosta³y przedstawione za pomoc¹ znaków biegu i upadu oddzielnie dla ka¿dej domeny. Biegi warstw w omawianym fragmencie po³udniowego skrzyd³a antykliny chêciñskiej wahaj¹ siê od 80° do 160°, a upady
od 20° do 60°N. Warstwy we wschodniej czêœci Sowich Górek (domena 7) maj¹ po³o¿enie normalne, ich biegi wynosz¹ ok. 135°, a upady wahaj¹ siê w granicach 50–75°S (Kowalski, 1975).
Dominuj¹ce po³o¿enia warstw w obrêbie ka¿dej domeny przedstawiono graficznie na ryc. 2. Po³o¿enie osi b wyzna-czone dla zachodniej czêœci antykliny chêciñskiej wyznaczo-ne w programie StereoNet wynosi 130/15 N (ryc. 2). Spêkania
Jednym z przejawów tektoniki nieci¹g³ej s¹ liczne spê-kania obserwowane w obu skrzyd³ach zachodniej czêœci antykliny chêciñskiej. Na diagramach konturowych uwi-docznione jest du¿e zró¿nicowanie kierunków. Oko³o 40% pomierzonych powierzchni spêkañ ma strome (tj. >45o) upady.
Skrzyd³o pó³nocne: W skrzydle pó³nocnym w obrêbie Koziego Grzbietu wyraŸnie zaznaczaj¹ siê dwa domi-nuj¹ce kierunki spêkañ: pod³u¿ny, o biegach ok. 120oi 160o oraz poprzeczny o biegu ok. 45o. Obserwuje siê te¿ kierun-ki subpo³udnikowe. Na Górze O³owiance g³ówny kierun-kierunek spêkañ zbli¿ony jest do po³udnikowego, a tym samym skoœny w stosunku do osi antykliny chêciñskiej (ryc. 2). Wystêpuj¹ równie¿ spêkania pod³u¿ne o biegu ok. 120o. Zarówno na Kozim Grzbiecie, jak i na Górze O³owiance maj¹ one stro-me upady.
Skrzyd³o po³udniowe: W skrzydle po³udniowym zarówno w obrêbie Góry Miedzianki, jak i Sowich Górek kierunki spêkañ mieszcz¹ siê w przedziale od 120odo 150o i s¹ zgodne z kierunkiem uskoków pod³u¿nych. Du¿a czêœæ powierzchni spêkañ ma strome upady (ryc. 2). Wzd³u¿ wspomnianych powierzchni spêkañ i szczelin w kilku przypadkach stwierdzono mineralizacjê azurytowo-mala-chitow¹ i kalcytow¹.
Uskoki
Zachodnia czêœæ antykliny chêciñskiej charakteryzuje siê siln¹ tektonik¹ dysjunktywn¹. G³ówne uskoki w rejonie Miedzianki maj¹ kierunki w przybli¿eniu zgodne z bie-giem osi antykliny chêciñskiej lub s¹ poprzeczne do niej. Uskoki pod³u¿ne nie wchodz¹ w obrze¿enie mezozoiczne, wiêc mo¿na uznaæ, ¿e s¹ wieku waryscyjskiego. Przecinaj¹ je m³odsze uskoki poprzeczne przesuwcze lub zrzuto-wo-przesuwcze. Tn¹ one zarówno utwory trzonu paleozo-icznego, jak i obrze¿enia mezozoicznego Gór Œwiêtokrzyskich.
Kierunki ruchu wzd³u¿ powierzchni uskokowych okre-œlono obserwuj¹c rysy i zadziory tektoniczne oraz slikolity i spêkania opierzaj¹ce. Na podstawie tych obserwacji wyró¿niono uskoki zrzutowe i — znacznie czêœciej — przesuwcze (diagramy Hoeppenera — ryc. 3). Procentowy udzia³ uskoków przesuwczych na Kozim Grzbiecie wynosi 89%, a na Górze Miedziance — 74% (ryc. 3).
Skrzyd³o pó³nocne: Uskoki zrzutowe na Kozim Grzbiecie maj¹ biegi lekko skoœne w stosunku do osi anty-kliny chêciñskiej. Upady nie wykazuj¹ zró¿nicowania i mieszcz¹ siê w przedziale 40–60o(ryc. 3).
Bardziej zró¿nicowane s¹ pod tym wzglêdem uskoki przesuwcze (ryc. 3). Przewa¿aj¹ uskoki o biegach ok. 120o i 60o. Dominuj¹cy upad ok. 50o przemawia za wtórn¹ genez¹ znacznej czêœci uskoków, które pierwotnie by³y uskokami normalnymi. Wœród uskoków przesuwczych dominuj¹ uskoki prawoprzesuwcze. Biegi ich powierzchni wynosz¹ œrednio ok. 120 czyli s¹ zgodne z biegiem osi antykliny. 0 0,5km wieœ Miedzianka Zaj¹czków Kozi Grzbiet Sowie Górki Góra Miedzianka Góra O³owianka 6 4 2 1 3 7 5 48 ° 39° 42° 50° 50° N=57 N=73 N=229 N=27 N=78 b130/15N 53° 45 ° kambr Cambrian dewon Devonian obrze¿enie permo-mezozoiczne Permian-Mesozoic margin g³ówne Uskoki main faults
4 numer domenydomain number
diagramy konturowe spêkañ; izolinie:
contour diagrams of joints; isolines
Kozi Grzbiet (1+2): 1,5 - 2,7 - 4,1 - 5,5 % Góra O³owianka (3): 1,8 - 3,5 - 5,3 - 7,0% Góra Miedzianka (4+5+6): 0,9 - 1,7 - 2,6 - 3,5% Sowie Górki (7): 3,7 - 7,4 - 11,1 - >14,8% > > > stosunek dominuj¹cych po³o¿eñ spêkañ
do po³o¿enia warstw (ciemno szary) (jasno szary)
relationship of main joints (light gray) to strata (dark gray)
diagram punktowy po³o¿enia warstw, ³ukP, oœ b
P
point diagram of strata, arc, b axis)
53°
45°
normalne i odwrócone po³o¿enie warstw – wartoœci dominuj¹ce
normal and reversed strata position – main value
N –liczba pomiarównumber of measurements
Ryc. 2. Po³o¿enie warstw i spêkania na tle budowy geologicznej
(wg Dzier¿ek i in., 1999) zachodniego zakoñczenia antykliny chêciñskiej (diagramy — projekcja normalnych na doln¹ pó³kulê siatki Schmidta); N — liczba pomiarów
Fig. 2. Attitude of the strata and joints on the geological sketch
(Dzier¿ek et al., 1999) of the western part of the Chêciny Anticli-ne (diagrams — projection on the lower hemisphere of the Schmidt grid); N — number of measurements
Skrzyd³o po³udniowe: Bieg uskoków zrzutowych na Górze Miedziance wynosi 100–120°, czyli jest on w przy-bli¿eniu zgodny z orientacj¹ osi antykliny chêciñskiej. Upady powierzchni s¹ zwykle strome, niekiedy niemal pionowe. Przewa¿aj¹ tu uskoki normalne. Odwrócony cha-rakter niektórych uskoków stromych jest prawdopodobnie wynikiem wielokrotnej aktywacji tektonicznej po³udnio-wego skrzyd³a antykliny chêciñskiej.
Bieg uskoków przesuwczych, wœród których przewa-¿aj¹ uskoki prawoprzesuwcze, mieœci siê w szerokim zakresie 60–130° (ryc. 3). Uskoki o biegu ok. 60o
tworz¹ grupê dyslokacji skoœnych w stosunku do rozci¹g³oœci antykliny chêciñskiej. Upady powierzchni uskoków prze-suwczych zbli¿one s¹ do pionowych (ryc. 3).
Mineralizacja Mineralizacja kalcytowa
W wapiennych masywach Góry Miedzianki i Koziego Grzbietu wystêpuj¹ liczne ¿y³y kalcytu. Kalcyt najczêœciej wystêpuje jako wype³nienie szczelin i stref dyslokacyj-nych. Obserwuj¹c w obrêbie stref dyslokacyjnych wzajem-ne relacje miêdzy ¿y³ami kalcytu stwierdzono istnienie co najmniej piêciu etapów mineralizacji (oznaczone 1–5 na ryc. 6, patrz str. 927). Najczêœciej spotykana odmiana o barwie ró¿owej i kremoworó¿owej (5) wystêpuje w postaci drobnych ¿y³ek, których mi¹¿szoœæ waha siê od u³amków
milimetra do kilku i kilkunastu centymetrów. Czêsto kalcyt ten jest spoiwem brekcji tektonicznych i w nim rozwiniête s¹ liczne lustra tektoniczne. Gêste, drobne spêkania wype³nione kalcytem (2–5) sprawiaj¹ wra¿enie brekcji, a nie masywnych wapieni dewonu. W obrêbie du¿ych stref dyslokacyjnych stwierdzono ponadto œrednio- i drobno-krystaliczny kalcyt ró¿owoszary (4), ró¿owobia³y, miej-scami ¿ó³ty (3), szarobr¹zowy, br¹zoworó¿owy (2) i bezstrukturalny czerwony (1), wystêpuj¹cy w postaci okruchów.
Rubinowski (1971), prowadz¹c badania mineralizacji kruszcowej w obrêbie Góry Miedzianki wyró¿ni³ kilka odmian kalcytu. Najstarszy kalcyt typu „ró¿anki”, silnie zabarwiony hematytem, czerwony i ró¿owy, o grubokrystalicznej struktu-rze, zachowa³ siê fragmentarycznie w obrêbie niektórych ¿y³ kruszcowych. M³odsza odmiana ma barwê mleczno-bia³¹ lub kremoworó¿ow¹. Najm³odsza generacja kalcytu, zwi¹zana ze stadium bezkruszcowym, wystêpuje w postaci cienkich, miodowych lub kremowo-bia³ych ¿y³ek tn¹cych agregaty kruszców. Prawdopodobnie mineralizacja kalcy-towa na Górze Miedziance i Kozim Grzbiecie odpowiada m³odszej fazie powaryscyjskiej (typ „ró¿anki” wed³ug nowej klasyfikacji) wyró¿nionej przez Migaszewskiego i in. (1996). Wystêpuj¹ce na Górze Miedziance i Kozim Grzbiecie odmiany kalcytu mo¿na przyporz¹dkowaæ star-szym generacjom kalcytu zaliczanym do grupy tzw. m³odszej „ró¿anki” (Migaszewski i in., 1996).
USKOKI ZRZUTOWE DIP-SLIP FAULTS USKOKI PRZESUWCZE STRIKE-SLIP FAULTS USKOKI ZRZUTOWE DIP-SLIP FAULTS USKOKI PRZESUWCZE STRIKE-SLIP FAULTS WSZYSTKIE USKOKI ALL FAULTS WSZYSTKIE USKOKI ALL FAULTS N=49 N=99 USKOKI FAULTS MINERALIZACJA KALCYTOWA CALCITE MINERALIZATION uskoki zrzutowe dip-slip faults uskoki przesuwcze strike-slip faults N – liczba pomiarów number of measurements
kierunek ruchu górnego skrzyd³a – diagram Hoeppenera, projekcja na doln¹ pó³kulê
sense of movement of the hangingwall block – Hoeppener plot, lower hemisphere projection
26% 74% 11% 89% SKRZYD£ O PO£UDNIOWE SOUTHERN LIMB GÓRA M IEDZIANKA SKRZYD£O PÓ£NOCNE NOR THERN LIMB KOZI GRZBIET ZACHODNIA C ZÊŒÆ ANTYKLINY CHÊCIÑSKIEJ WESTERN P AR T O F CHÊCINY ANTICLINE N=6 N=34 N=55 N=133 0 180 0 90 0 180 0 90 0 90 180 270 90 0 0 90 180 270 90 0 N=28 N=15
Ryc. 3. Uskoki, rysy œlizgowe i mineralizacja kalcytowa na Kozim Grzbiecie i Górze Miedziance Fig. 3. Faults, slickensides and calcite mineralization on Kozi Grzbiet and Miedzianka Mt.
Dostêpne do pomiarów powierzchnie zmineralizowane kalcytem to w wiêkszoœci lustra tektoniczne. Pomiary zosta³y przedstawione na diagramach (ryc. 3). Kalcyt ten ma barwê g³ównie ró¿owo-kremow¹. Zmineralizowane powierzchnie s¹ strome, prawie pionowe, o biegach 90– 130°. Kierunki te s¹ dominuj¹ce zarówno w skrzydle po³udniowym, jak i pó³nocnym. Na Górze Miedziance mineralizacja kalcytowa wystêpuje te¿ zgodnie z kierun-kiem 70–80°. Mo¿e to byæ zwi¹zane z wystêpowaniem spêkañ kulisowych wzglêdem przesuwczych dyslokacji pod³u¿nych. Otwarcie wspomnianych spêkañ da³o mo¿li-woœæ migracji roztworów.
Dyslokacje zgodne z powierzchniami skalcytyzowany-mi o biegu WNW–ESE by³y wielokrotnie aktywowane, o czym œwiadcz¹ obserwowane, gdzieniegdzie nak³adaj¹ce siê, ró¿ne kierunki rys œlizgowych. Oznacza to, ¿e po etapie mineralizacji kalcytowej, skrzyd³a antykliny chêciñskiej ulega³y jeszcze kilkakrotnie deformacjom tektonicznym. Mineralizacja miedziowa
G³ównym przejawem mineralizacji miedziowej na badanym terenie jest mineralizacja azurytowo – malachito-wa. Obserwowana jest ona w niewielu miejscach, przede wszystkim w skrzydle po³udniowym antykliny chêciñ-skiej, na Górze Miedziance. Minera³y te s¹ zwykle bardzo zwietrza³e, choæ spotyka siê je tak¿e w postaci koloidal-nych nacieków i drobnokrystaliczkoloidal-nych szczotek.
Wêglany miedzi powsta³y w wyniku przenoszenia jonów miedzi, pochodz¹cych ze z³ó¿ pierwotnych, przez wody meteoryczne i ich adsorbcji przez powapienne i³y residualne. Rudy te zosta³y nazwane przez Rubinowskiego (1971) rudami typu „kontaktowego”. Prawdopodobnie mineralizacja ta powsta³a po triasie, a nie wykluczone, ¿e dopiero po jurze (Rubinowski, 1971).
Mineralizacjê azurytowo-malachitow¹ stwierdzono g³ównie wzd³u¿ kierunku 170°, podrzêdnie zaœ wzd³u¿ 90° i 120° (ryc. 4). G³ówny kierunek tej mineralizacji uk³ada siê wiêc tu subpo³udnikowo. Kierunek ten jest ró¿ny o
oko³o 30–50° (ryc. 4) w stosunku do stwierdzonego przez Rubinowskiego (1971) kierunku pierwotnych z³ó¿ miedzi.
Mineralizacja pierwotna wystêpuje wzd³u¿ stref usko-ków pod³u¿nych o kierunkach hercyñskich lub do nich zbli¿one (bieg 110–120° — por. Rubinowski, 1958; 120–140° — por. Rubinowski, 1962, 1971), a brak jej w strefach uskokowych m³odszych, poprzecznych. Wystêpu-je ona w formie nieregularnych skupieñ i wpryœniêæ w ¿y³ach kalcytowych. Kalcyt powsta³y w tym etapie minera-lizacji jest mlecznobia³y lub kremoworó¿owy. Ustalono prawdopodobny wiek mineralizacji pierwotnej na podewo-ñski, ale przedpermski, zwi¹zany z hercyñsk¹ faz¹ minera-lizacyjn¹ (Rubinowski, 1958, 1971).
Dyskusja
Przeprowadzone przez autorkê obserwacje terenowe potwierdzaj¹ teoriê o odwróconym po³o¿eniu warstw na Górze Miedziance (Czarnocki, 1928; Rubinowski, 1971). Czarnocki (1928) stwierdzi³, ¿e w skrzydle po³udniowym antykliny chêciñskiej w rejonie Miedzianki warstwy zapa-daj¹ na pó³noc, a fakt ten t³umaczy³ ruchami pohercyñski-mi, które doprowadzi³y do obalenia fa³du na tym odcinku. Ich obecny upad wynosi 40o
N (Rubinowski, 1962). Zda-niem Kowalskiego (1975) warstwy na Górze Miedziance s¹ bardziej strome, zarówno normalne, jak i odwrócone. Ruchy tektoniczne spowodowa³y silne deformacje po³udniowego skrzyd³a antykliny chêciñskiej i powstanie uskoków, g³ównie o charakterze uskoków odwróconych (ryc. 5; por. Czarnocki, 1928, 1947; Stupnicka 1972; Lamarche i in., 2003).
Dotychczasowe opracowania (m. in. Czarnocki, 1947; Kowalczewski, 1963; Kowalski, 1975; Stupnicka, 1986) wskazuj¹, ¿e w Górach Œwiêtokrzyskich mo¿na wydzieliæ trzy g³ówne kierunki kompresji :
staropaleozoiczny: N–S, waryscyjski: NNE–SSW, laramijski: NE–SW.
W skrzydle po³udniowym obserwuje siê dominuj¹cy bieg spêkañ 120o
, co potwierdza spostrze¿enia Rubinow-skiego (1971). Podrzêdnie wystêpuj¹ spêkania o biegu 25–55o
, jednak¿e ujawniaj¹ siê tylko w pó³nocnej domenie (4) na Górze Miedziance, a tak¿e na Kozim Grzbiecie.
Na Kozim Grzbiecie ujawniaj¹ siê dwa g³ówne kierun-ki spêkañ, pod³u¿ne i poprzeczne w stosunku do osi anty-kliny. Na Górze O³owiance dominuj¹ spêkania o biegu ok. 170o, czyli skoœne wzglêdem osi antykliny.
Badania terenowe wykaza³y, ¿e lustra tektoniczne pod³u¿ne wzglêdem osi antykliny, s¹ rozwiniête na powierzchniach wczeœniej zmineralizowanych kalcytem. Mo¿e to œwiadczyæ miêdzy innymi o tym, ¿e dyslokacje te tworzy³y siê wzd³u¿ uprzednio za³o¿onych, a nastêpnie otwartych i zmineralizowanych spêkañ. Wiek tej minerali-zacji kalcytowej okreœlono na potriasowy, a nawet pojuraj-ski (Rubinowpojuraj-ski, 1971), zatem uskoki te musia³y powstaæ póŸniej ni¿ wspomniana mineralizacja czyli nie wczeœniej ni¿ w jurze.
Badania Rubinowskiego (1971) wykaza³y, ¿e pierwot-na mineralizacja miedziowa jest zgodpierwot-na z kierunkiem dys-lokacji pod³u¿nych (NW–SE) (ryc. 5) i ogranicza siê tylko do ska³ dewonu. Zmineralizowane powierzchnie s¹ prawie pionowe (Rubinowski, 1971).
Uskoki pod³u¿ne wystêpuj¹ce na badanym terenie w obrêbie ska³ paleozoicznych s¹ wieku waryscyjskiego. Z nimi jest zwi¹zana hydrotermalna mineralizacja
miedzio-A B N S W E 14 5° N=21 0 90 180 270 90 0 135° 105° 32 5° 305°
Ryc. 4. Diagramy rozetowe kierunków mineralizacji
miedzio-wej; N — liczba pomiarów; A —mineralizacja pierwotna miedzi wg Rubinowskiego (1962), B — mineralizacja azurytowo-mala-chitowa wg Dêbowskiej
Fig. 4. Rose diagrams of copper mineralization azimuths; N —
number of measurements; A — primary copper mineralization by Rubinowsaki (1962), B — azurite and malachite mineralization by Dêbowska
wa. Przebieg równoleg³y do osi antykliny chêciñskiej maj¹ te¿ g³ówne uskoki wystêpuj¹ce w obrêbie utworów po³udniowego obrze¿enia mezozoicznego Gór Œwiêtokrzy-skich. Po³udniowe skrzyd³a tych dyslokacji s¹ skrzyd³ami zrzuconymi (Stupnicka, 1972).
Wzd³u¿ po³udniowego skrzyd³a antykliny chêciñskiej w obrêbie utworów obrze¿enia mezozoicznego (od GnieŸdzisk po Brzeziny) ci¹gnie siê prawoprzesuwcza strefa uskoko-wa o zgeneralizouskoko-wanym kierunku 115o(Mastella & Konon, 2002). Towarzysz¹ jej powsta³e w re¿imie transpresyjnym uskoki skoœne: o dominuj¹cym biegu 160–175o (por. Mastella & Konon, 2002) i rzadziej wystêpuj¹cym — 30o. Porównuj¹c je z zestawionymi kierunkami uskoków, wyró¿nionych w obrêbie po³udniowego skrzyd³a antykliny chêciñskiej na podstawie obserwacji luster tektonicznych (ryc. 5), zauwa¿amy, ¿e kierunek uskoków stwierdzonych w obrêbie obrze¿enia mezozoicznego nie ma wyraŸnego odzwierciedlenia w ska³ach paleozoicznych.
Spêkania pod³u¿ne na Górze Miedziance i Sowich Gór-kach, w których nie stwierdzono mineralizacji miedziowej ani kalcytowej, powsta³y w ostatnich etapach deformacji, podczas ruchów alpejskich. Dominuj¹ce zespo³y spêkañ s¹ prostopad³e do NE–SW kierunku kompresji alpejskiej, zatem ich powstanie nale¿a³oby wi¹zaæ z faz¹ odprê¿enia. Ustalenie kierunków naprê¿eñ, które doprowadzi³y do powstania (za³o¿enia) spêkañ jest trudne z uwagi na znaczn¹
anizotropiê ska³ spowodowan¹ wczeœniejszymi deformacja-mi, zwi¹zanymi z wychyleniem, a nawet odwróceniem warstw w skrzyd³ach antykliny chêciñskiej. Obecnoœæ wapieni masywnych spowodowa³a powstanie spêkañ nie-systematycznych, o ma³o uporz¹dkowanych kierunkach.
Silna tektonika dysjunktywna oraz obecnoœæ prawo-przesuwczej strefy dyslokacyjnej obserwowana w obrêbie utworów obrze¿enia mezozoicznego (Mastella & Konon, 2002), powsta³a w re¿imie transpresyjnym w czasie ruchów alpejskich, mo¿e sk³aniaæ do uznania zachodniego zakoñczenia antykliny chêciñskiej jako struktury o cechach pozytywnej struktury kwiatowej (Hardig, 1985). Przemawia³by za tym kierunek uskoków przesuwczych i zrzutowoprzesuwczych (ryc. 3).
W oparciu o obserwacje terenowe i dane archiwalne podjêto próbê rekonstrukcji etapów ewolucji strukturalnej antykliny chêciñskiej (ryc. 5). Ruchy waryscyjskie dopro-wadzi³y do powstania antykliny, a nastêpnie jej obalenia i powstania odk³ucia w po³udniowym skrzydle (m.in. Lamarche i in., 2003). Pod nadk³adem ponad 1000 metro-wej mi¹¿szoœci utworów mezozoicznych (G³azek & Kutek, 1972) w czasie ruchów laramijskich mog³y tworzyæ siê
uskoki normalne nachylone pod k¹tem mniejszym ni¿ 60o
(Konon, 2004). Wynoszenie utworów antyklinorium i ich jednoczesna erozja sprzyja³y powstawaniu uskoków nor-malnych o bardziej stromych upadach, nie wykluczaj¹c nawet pionowych (Konon, 2004).
1. 2. 3. A B dn STRATY-GRAFIA STRATI-GRAPHY TEKTONIKA TECTONICS MINERALIZACJA MINERALIZATION MEZOZOIK MESOZOIC KARBON CARBONIFEROUS PERM PERMIAN TRIAS TRIASSIC JURA JURASSIC KREDA CRET ACEOUS KENOZOIK CENOZOIC P ALEOGEN P ALEOGENE
ETAPY EWOLUCJI TEKTONICZNEJ I MINERALIZACJI
STAGES OF TECTONIC EVOLUTION AND MINERALIZATION
Odprê¿enie: :
1. otwieranie spêkañ poprzecznych o bieg: 20-60 2. otwieranie spêkañ pod³u¿nych o biegu
Relaxation
1. transversal joints opening - strike: longitudinal joints opening - strike:120-140
° 20-60 2. ° ° ° 120-140
Powstanie uskoków przesuwczych 80-100
Powstanie uskoków wtórnych wzd³u¿ zmineralizowanych powierzchni 100-120 ; strome upady uskoków zrzutowych; charakter zrzutowo-przesuwczy uskoków Powstanie spêkañ zwi¹zanych z kompresj¹ NE-SW
Formation of joints due to compression NE-SW
Formation of secondary faults along mineralised surfaces steeping of dip-slip faults; oblique slip faults
° °
° °
Strike-slip faults formation 80-100
100-120 ; dip
Obalenie antykliny i erozja Otwieranie siê spêkañ pod³u¿nych
Migracja roztworów hydrotermalnych: kierunek mineralizacji miedziowej 120-140
Overturning of the anticline and erosion Opening of longitudinal joints
Hydrotermal fluids migration: azimuth of copper mineralization - 120-140 )° °
B permsko - wczesnotriasowy (Permian to Early Triassic) C triasowo - wczesnojurajski (Triassic to Early Jurassic) D póŸnomezozoiczny (Late Mesozoic) A póŸnopaleozoiczny (Late Palaeozoic) E kenozoiczny (Cenozoic) EWOLUCJA STRUKTURALNA ZACHODNIEJ CZÊŒCI ANTYKLINY CHÊCIÑSKIEJ STRUCTURAL EVOLUTION OF WESTERN PART OF CHÊCINY ANTICLINE
Powstanie nasuniêæ w obrêbie S skrzyd³a antykliny
100 120
Southward trust-fault of anticline core
- 170
Calcite mineralization - strike: 100 (G. Miedzianka),120 (Kozi Grzbiet)
° °
° °
° °
Otwieranie siê spêkañ w skutek relaksacji Mineralizacja azurytowo-malachitowa - bieg 170
Mineralizacja kalcytowa - bieg: (G. Miedzianka), (Kozi Grzbiet)
Joints opening due to relaxation Azurite-malachite mineralization - strike
Powstanie antykliny chêciñskiej
Formation of Chêciny Anticline
direction
dip 80-90N; N-limb - 30N
G³ówne naprê¿enie zgodne z kierunkiem NNE-SSW; zak³adanie spêkañ pod³u¿nych, powstanie fa³du przechylonego, upady w skrzyd³ach antykliny chêciñskiej: S - 80-90N; N - 30N
Main stress NNE-SSW ,formation of inclined fold, strata of S- limb of Chêciny Anticline:
SW NE D Cm P ALEOZOIK P ALAEOZOIC
poziom erozji przedpermskiej
Pre-Permian erosion level
kierunek uskoków, spêkañ i mineralizacji
direction of faults, joints and mineralization
kierunek otwieranych spêkañ
direction of joints opening
Kierunek g³ównego naprê¿enia:
Main stress direction:
kompresja
compression
tensja
tension
Ryc. 5. G³ówne etapy ewolucji tektonicznej i mineralizacji zachodniego zakoñczenia antykliny chêciñskiej Fig. 5. Main stages of tectonic evolution and mineralization stages at the western end of the Chêciny Anticline
Podsumowanie
1.Antyklina chêciñska powsta³a w rezultacie ruchów
waryscyjskich jako fa³d obalony o wergencji po³udniowej.
2.Spêkania w zachodnim zakoñczeniu antykliny
chê-ciñskiej uk³adaj¹ siê nieregularnie, co jest wynikiem wielu etapów deformacji oraz bardzo zmiennej podatnoœci defor-mowanych ska³. Ró¿nice w kierunkach spêkañ maj¹ zwi¹zek z obecnoœci¹ uskoków poprzecznie tn¹cych anty-klinê chêciñsk¹. Na Kozim Grzbiecie i Górze Miedziance
dominuj¹ spêkania o biegu 120orównoleg³e do osi
antykli-ny chêciñskiej z subdominant¹ mieszcz¹c¹ siê w przedziale
25–55o, zaœ na Górze O³owiance dominuj¹ spêkania skoœne
do osi — 160–180o
.
3. Na podstawie analizy luster tektonicznych
stwier-dzono istnienie trzech grup uskoków:
a)uskoki waryscyjskie — pod³u¿ne, powsta³e w czasie
ruchów waryscyjskich. Zgodnie z nimi nast¹pi³a przedtria-sowa mineralizacja siarczkami miedzi.
b)uskoki alpejskie starsze — wykorzystuj¹ce starsze
spêkania i uskoki. Powsta³y w czasie ruchów permsko-me-zozoicznych. Uskoki te charakteryzuj¹ siê wystêpowaniem
mineralizacji kalcytowej, rzadziej malachitowej na
powierzchni luster.
c) uskoki alpejskie m³odsze. W tym etapie nie
wyst¹pi³a mineralizacja powierzchni uskokowych.
4.Mineralizacja kalcytowa wystêpuje g³ównie zgodnie
z kierunkiem pod³u¿nym wzglêdem osi antykliny chêciñ-skiej. Powsta³a ona w m³odszej fazie mineralizacji waryscyj-skiej (tzw. typ „ró¿anki”). Wzd³u¿ kierunków g³ównych ¿y³ kalcytowych w póŸniejszych etapach deformacji tektonicz-nych odbywa³o siê przemieszczanie mas skaltektonicz-nych.
Serdecznie dziêkujê dr Edycie Jurewicz i dr hab. Paw³owi H. Karnkowskiemu za dyskusje i cenne wskazówki przy przygoto-wywaniu tego artyku³u oraz mgr. Marcinowi Stêpniowi i dr. Woj-ciechowi Ozimkowskiemu za pomoc przy korekcie tekstu.
Literatura
CZARNOCKI J. 1919 — Stratygrafia i tektonika Gór Œwiêtokrzyskich. Pr. Tow. Nauk. Warsz., 28. Warszawa.
CZARNOCKI J. 1927 — Ogólny rys tektoniki Gór Œwiêtokrzyskich. Posiedz. Nauk. Pañst. Inst. Geol., 17: 14–18.
CZARNOCKI J. 1928 — O budowie zachodniej czêœci fa³du chêciñ-skiego. Posiedz. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 21: 52–55.
CZARNOCKI J. 1929 — O tektonice okolic Miedzianki w zwi¹zku ze z³o¿ami miedzi tego¿ obszaru. Posiedz. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 24. CZARNOCKI J. 1938 — Ogólna mapa geologiczna Polski, ark. Kiel-ce, 1 : 100 000. Pañstw. Inst. Geol.
CZARNOCKI J. 1947 — Przewodnik XX Zjazdu Polskiego Towarzy-stwa Geologicznego w Górach Œwiêtokrzyskich w r. 1947. Rocz. Pol. Tow. Geol., 17: 237–299.
CZARNOCKI J. & KUNIAR W. 1922 —Budowa p³aszczowinowa Gór Œwiêtokrzyskich. Spraw. Pañstw. Inst. Geol., 1, 4–6: 321–327. DZIER¯EK J., KONON A., MASTELLA L., OZIMKOWSKI W., RUBINKIEWICZ J., SZCZÊSNY R. & SZUMAÑSKI A. 1999 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Regionu Œwiêtokrzy-skiego w skali 1 : 25 000, ark. Piekoszów C.
FILONOWICZ P. & LINDNER L. 1986 — Szczegó³owa mapa geolo-giczna Polski w skali 1 : 50 000, ark. Piekoszów. Wyd. Geol. FILONOWICZ P. & LINDNER L. 1987 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, ark. Piekoszów. Wyd. Geol. GAJDA E. 1968 — Miedziankit z Miedzianki ko³o Chêcin. Kwart. Geol., 12: 271–279.
G£AZEK J. & KUTEK J. 1976 — Powaryscyjski rozwój geotektonicz-ny obszaru œwiêtokrzyskiego. Przew. 48 Zj. Pol. Tow. Geol., Staracho-wice, 24–26 wrzeœnia 1976: 14–51.
G£AZEK J., KARWOWSKI £., RACKI G. & WRZO£EK T. 1981 — The early Devonian continental/marine succesion at Chêciny in the Holy Cross Mts, and its paleogeografic and tectonic significance. Acta Geol. Pol., 31: 233–250.
HARDING T. P. 1985 — Seismic Characteristics and Identification of Negative Flower Structures, Positiwe Flower Structures, and Positive Structural Inversion. Bull. AAPG, 69: 582–600.
JAROSZEWSKI W. 1965 — The contact of Paleozoik and Mesosoik masses in the region of Chêciny. Bull. Ac. Sc.,13: 175–180.
KONON A. 2004 —Successive episodes of normal faulting and
fracturing resulting from progressive extension during the uplift of the Holy Cross Mountains, Poland. Jour. Struct. Geol., 26: 419–433.
KOWALCZEWSKI Z. 1963 — Transwersalne za³o¿enia w budowie coko³u paleozoicznego antyklinorium œwiêtokrzyskiego. Kwart. Geol., 4: 571–585.
KOWALSKI W. R. 1975 — Tektonika zachodniego zakoñczenia anty-kliny chêciñskiej i otaczaj¹cych j¹ struktur obrze¿enia mezozoicznego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 45: 45–61.
KUTEK J. & G£AZEK J. 1972 — The Holy Cross area, Central Poland, in the Alpine cycle. Acta Geol. Pol., 22: 603–653. LAMARCHE J., LEWANDOWSKI M., MANSY J.-L. & SZULCZEWSKI M. 2003 — Partitionning pre-, syn- and post-Variscan deformation in the Holy Cross Mountains, eastern post-Variscan foreland. Geological Society, London, Spec. Publ., 208: 159–184. MASTELLA L. & KONON A. 2002 — Non-planar strike-slip Gnie-Ÿdziska–Brzeziny fault (SW Mesozoic margin of the Holy Cross Moutains, central Poland). Acta Geol. Pol., 52: 471–480.
MIGASZEWSKI M. Z., HA£AS S. & DURAKIEWICZ T. 1996 — Wiek i geneza mineralizacji kalcytowej w Górach Œwiêtokrzyskich w œwietle badañ litologiczno-petrograficznych i izotopowych. Prz. Geol., 44: 275–281. MOROZEWICZ J. 1923 — O miedziankicie. Spraw. Pañstw. Inst. Geol., 2: 1–3.
OR£OWSKI S. & MIZERSKI W. 1998 — Nowe dane o kambrze anty-kliny chêciñskiej (Góry Œwiêtokrzyskie). Prz. Geol., 46: 278–282. RUBINOWSKI Z. 1954 — Przejawy mineralizacji miedziowej w rejo-nie Miedzianki. Arch. Wydz. Geol. Akad. Górn.-Hutn. Kraków. RUBINOWSKI Z. 1955 — Nowe obserwacje okruszcowania na Mie-dziance Œwiêtokrzyskiej. Prz. Geol., 6: 299– 301.
RUBINOWSKI Z. 1958 — Wyniki Badañ geologicznych w okolicy Miedzianki Œwiêtokrzyskiej. Biul. Inst. Geol., 126: 143–149. RUBINOWSKI Z. 1962 — Zarys metalogenezy paleozoiku œwietokrzy-skiego. Przew. 35 Zj. Pol. Tow. Geol. Kielce, 16–19 wrzeœnia, 1962. RUBINOWSKI Z. 1971 — Rudy metali nie¿elaznych w Górach Œwiê-tokrzyskich i ich pozycja metalogeniczna. Biul. Inst. Geol., 247: Z badañ kruszców w Polsce, 8. 166 s.
SANFORD A. R. 1959 — Analytical and experimental study of simple geologic structures. Bull. Geol. Soc. Amer., 70/1: 19–52.
STUPNICKA E. 1971 — Tektonika utworów mezozoicznych po³udniowego obrze¿enia Gór Œwiêtokrzyskich. Rocz. Pol. Tow. Geol., 40: 393–410.
STUPNICKA E. 1972 —Tektonika po³udniowo-zachodniego obrze¿e-nia Gór Œwiêtokrzyskich. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 14: 21–108. STUPNICKA E. 1986 — Charakterystyka strukturalna kambru zachod-niej czêœci antykliny chêciñskiej (Góry Œwiêtokrzyskie). Biul. Geol. Wydz. Geol. UW, 30: 61 –80.
WIESER T. & ¯ABIÑSKI W. 1986 —[W:] Copper arsenate and sul-phate minerals from Miedzianka near Kielce (Poland) — Arseniany i siarczany miedzi z Miedzianki ko³o Kielc (Polska). Miner. Pol., 1986 (druk 1987), 17, 1: 17– 42.
WOJCIECHOWSKI J. 1958 — Minera³y Miedzianki pod Chêcinami. Pr. Muz. Ziemi, 1: 133–152.
WÓJCIK Z. 1979 — Trzy minera³y odkryte przez Józefa Morozewicza w z³o¿u Miedzianki. Stud. Kiel., 1979; 1 (21): 111–113.
ZNOSKO J. 1999 — Etapy ewolucji tektonicznej Gór Œwiêtokrzy-skich. Posiedz. Nauk. PIG, 55: 5–8.
ZNOSKO J. 2000 — Nowe, nieznane dane o kaledoñskich – alpinotyp-nych fa³dowaniach w Górach Œwiêtokrzyskich. Prz. Geol., 48: 401–408
®
Ryc. 6. Mineralizacja kalcytowa w strefie dyslokacyjnej (120/90) na Górze Miedziance; A — czêœæ brze¿na strefy dyslokacyjnej, B —
czêœæ centralna strefy dyslokacyjnej (objaœnienia w tekœcie)
Fig. 6. Calcite mineralization in the dislocation zone (120/90) in Miedzianka Mt.; A — marginal part of dislocation zone, B — central
