Przegl¹d informacji medialnych dotycz¹cych geologii
Miros³aw Rutkowski
1Z przyjemnoœci¹ nale¿y odnotowaæ, ¿e prasa z prze³omu listopada i grudnia 2016 r. znów spe³ni³a swoje zadanie – przeciêtny czytelnik otrzyma³ wystarcza-j¹c¹ porcjê informacji, ¿eby przekonaæ siê o nadzwyczajnej roli geologii w ¿yciu gospodarczym i spo³ecznym kraju. Co prawda tylko w niewielu artyku³ach wy-mieniono explicite nazwê naszej dziedzi-ny wiedzy, ale obfitoœæ tekstów o surowcach mineraldziedzi-nych pozwala ¿ywiæ nadziejê, ¿e przynajmniej niektórzy z od-biorców informacji uzmys³owili sobie komu zawdziêczaj¹ dostêp do tych dóbr. A przynajmniej powinni…
Surowców, a konkretnie wêgla kamiennego, dotyczy³ te¿ news z Brukseli, który zosta³ przedrukowany przez pra-wie wszystkie gazety 18 listopada. Komisja Europejska uzna³a, ¿e program pomocy finansowej udzielanej kopal-niom przez polski rz¹d jest zgodny z zasadami unijnymi. Œrodki bud¿etowe w wysokoœci prawie 8 mld PLN mog¹ byæ przeznaczane na pokrycie bie¿¹cych strat produkcyj-nych oraz kosztów likwidacji nierentowprodukcyj-nych zak³adów w latach 2015–2018. – Bruksela wspiera polski rz¹d! – z emfaz¹ og³osi³a Gazeta Polska Codziennie. Nieco bardziej stonowane komentarze mo¿na by³o przeczytaæ w innych gazetach.
Po kilku dniach okaza³o siê jednak, ¿e decyzja KE mia³a nieco szerszy kontekst. Bruksela zgodzi³a siê nie tyl-ko na wsparcie górnictwa, ale równie¿ zatwierdzi³a rz¹-dowy plan likwidacji konkretnych kopalñ w dok³adnie okreœlonych terminach. Ujawnienie tej informacji przez Rzeczpospolit¹ 25 listopada ub.r. zaalarmowa³o centrale zwi¹zkowe i znacznie utrudni³o dialog z górnikami.
Tegoroczne obchody Barbórki, które i tak nie zapowia-da³y siê weso³o, przebiega³y w cieniu katastrofy w kopalni miedzi Rudna. 29 listopada w wyrobisku na g³êbokoœci 1100 m nast¹pi³ zawa³ stropu na odcinku 300 m chodnika i w komorze maszynowej. Bardzo silny wstrz¹s o magnitu-dzie 4,5 odnotowa³a sieæ europejskich stacji sejsmicznych. W strefie zagro¿enia znalaz³o siê 30 górników. Mimo intensywnej akcji ratunkowej dziewiêciu z nich nie uda³o siê uratowaæ. Obszerne teksty poœwiêcone wypadkowi znalaz³y siê w wiêkszoœci gazet, bezpoœrednie relacje prze-kazywa³y stacje telewizyjne i radiowe. Na uwagê za-s³uguje wypowiedŸ rzeczniczki Wy¿szego Urzêdu Gór-niczego Jolanty Talarczyk dla Trybuny Górniczej, której udzieli³a na dwa dni przed wypadkiem. Wynika z niej, ¿e zagro¿enia w górnictwie miedziowym znacznie przekro-czy³y dotychczasowe normy, zrównuj¹c siê z wypadkowoœ-ci¹ w górnictwie wêglowym.
Obok tematów surowcowo-górniczych w mediach zna-laz³o siê te¿ nieco miejsca dla czystej geologii. Interesuj¹cy artyku³ pt. „Jeden odwiert i mamy pr¹d dla 100 tys. ludzi” ukaza³ siê w grudniowym numerze Wiedzy i ¯ycia. Zosta³ w nim opisany projekt dowiercenia siê wprost do komory magmowej zasilaj¹cej grupê wulkanów na Pó³wyspie Rey-kjanes w po³udniowo-zachodniej czêœci Islandii. Wierce-nie na g³êbokoœæ 5 km rozpoczê³o siê w sierpniu, a osi¹gniê-cie celu by³o spodziewane na koniec grudnia ub.r. Wed³ug interpretacji geofizycznych w górnej czêœci komory po-winna siê znajdowaæ para wodna w stanie nadkrytycznym, o temperaturze bliskiej 1000°C. Ujêcie tego medium bêdzie du¿ym wyzwaniem technicznym, ale jeœli siê powiedzie to jeden odwiert umo¿liwi generowanie energii elektrycznej o mocy nawet 50 MW.
BITWA O CZYSTE POWIETRZE
Wraz z nastaniem ch³odów w mediach coraz czêœciej goœci nieprzyjemny temat – smog dusz¹cy mieszkañców prawie wszystkich miast w Polsce. 14 listopada by³ obcho-dzony Dzieñ Czystego Powietrza. Na ulice miast wyszli dzia³acze 10 organizacji zrzeszonych w inicjatywie Polski Alarm Smogowy. O akcji napisa³ portal Biznes Alert. Z tekstu redakcyjnego dowiedzieliœmy siê o niepokoj¹cych faktach. Jak wskazuj¹ dane z ostatniego raportu GIOŒ nor-my dla stê¿enia py³u zawieszonego PM10 s¹ przekroczone na 90% powierzchni Polski. W przypadku rakotwórczego benzo[a]pirenu sytuacja jest jeszcze gorsza – norma dla stê¿enia tej substancji zosta³a przekroczona we wszystkich strefach monitoringu powietrza w kraju. Nierzadko wielo-krotnie. Polacy oddychaj¹ najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w ca³ej Unii Europejskiej! – konkluduje Biz-nes Alert.
Choæ sytuacja w ca³ym kraju jest z³a, to istniej¹ lokalne aspekty problemu. O specyfice ma³opolskiego smogu mo¿-na by³o przeczytaæ w grudniowym numerze miesiêcznika spo³eczno-kulturalnego Kraków. Jakub £oginow w artyku-le „Do Krakowa jak do uzdrowiska” wyjaœnia, ¿e w artyku-le¿¹cej w zag³êbieniu terenowym stolicy Ma³opolski oddycha siê trudno, ale jeszcze gorsza sytuacja panuje w gminach le-¿¹cych na jej obrze¿ach. Ró¿nica jest taka, ¿e w Krakowie w³adze i aktywiœci spo³eczni przynajmniej coœ robi¹ dla poprawy stanu atmosfery (zakaz stosowania wêgla, do-p³aty do wymiany pieców, ograniczenia w ruchu samocho-dowym), natomiast w³odarze okolicznych gmin do nie-dawna w ogóle nie dostrzegali zagro¿enia. Przyk³adem mo¿e byæ uzdrowiskowa Rabka i niestety Zakopane. W tym ostatnim mieœcie dopiero w 2015 r. burmistrz
prze-7
Przegl¹d Geologiczny, vol. 65, nr 1, 2017
CO W PRASIE PISZCZY
1
forsowa³ dop³aty do wymiany palenisk i plan ograniczenia ruchu wszêdobylskich busików na rzecz niskoemisyjnych autobusów linii regularnych. Autor tekstu opisuje te¿ dziwne, jak twierdzi, losy Geotermii Podhalañskiej. Jego zdaniem w latach 90. XX w. mieszkañcy chêtnie przy³¹czali swe domy do sieci geotermicznej, bo ten sposób ogrzewania by³ tañszy od tradycyjnego. Ostatnio proporcje siê odwró-ci³y, nikt nie potrafi wyt³umaczyæ dlaczego. Co prawda ze sprawozdañ spó³ki publikowanych w internecie wynika, ¿e sprzeda¿ ciep³a roœnie z roku na rok, ale z ca³¹ pewnoœci¹ rozwój powinien byæ bardziej dynamiczny. Przekonaæ siê o tym mo¿e ka¿dy, kto wjedzie na szczyt Guba³ówki. Rzut oka na Zakopane, od dekad ton¹ce w ¿ó³tawym smogu, ka¿e siê zastanowiæ nad sensownoœci¹ pobierania taksy klima-tycznej za pobyt w tym „kurorcie”.
Potwierdzenie tez artyku³u mo¿na by³o znaleŸæ na por-talu onet.pl z 6 grudnia Dawid Serafin, w artykule „Ma³o-polanie siê dusz¹” donosi³ o rekordowym wyniku pomiaru py³u zawieszonego w podkrakowskiej Skale – norma zo-sta³a przekroczona o 2000%! To wiêcej ni¿ w Pekinie, który do tej pory zajmowa³ niechlubne pierwsze miejsce pod wzglêdem z³ej jakoœci powietrza na œwiecie – napisa³ Serafin.
Co prawda istniej¹ regionalne plany poprawy jakoœci powietrza, ale z cytowanego artyku³u wynika, ¿e spoœród 90 ma³opolskich gmin tylko dwie zrealizowa³y w pe³ni jego za³o¿enia. W ponad piêædziesiêciu nie osi¹gniêto nawet jednego procentu ograniczenia niskiej emisji – g³ównego czynnika powstawania smogu. Wed³ug planu stopieñ za-awansowania dla ca³ej Ma³opolski powinien siêgaæ 30% – w rzeczywistoœci wynosi 7,8%.
I co tu mówiæ o ograniczeniu emisji dwutlenku wêgla, teoretycznie odpowiedzialnej za zmiany klimatyczne, sko-ro nawet elementarne normy jakoœci powietrza s¹ noto-rycznie przekraczane…
NIE NA MOIM PODWÓRKU
Taki tytu³, na dodatek opatrzony wykrzyknikiem, mia³ artyku³ pióra Andrzeja Bêbna opublikowany 20 paŸdzier-nika w katowickim Dzienniku Zachodnim. Tekst by³ poœ-wiêcony pladze protestów, z którymi musz¹ sobie radziæ prawie wszyscy inwestorzy zamierzaj¹cy w naszym kraju wydobyæ coœ spod ziemi. Autor wyjaœnia³, ¿e jest to przek³ad znanego w œwiecie akronimu NIMBY, czyli Not
In My Back Yard. Bêben omawia³ problem na przyk³adzie
trzech projektów blokowanych przez aktywistów ekolo-gicznych i spo³ecznych – kopalni cynku i o³owiu w okoli-cach Ogrodzieñca, odkrywki wêgla brunatnego Gubin– –Brody i kopalni wêgla w powiecie pszczyñskim. Ka¿dy z tych protestów ma w³asn¹ specyfikê, ale ³¹czy je niechêæ do jakichkolwiek prac eksploatacyjnych, ba – nawet rozpo-znawczych i geofizycznych oraz totalna niewra¿liwoœæ na argumenty specjalistów. Jest to postawa typu „nie, bo nie” dobrze nam znana z absurdalnych protestów przeciw szczelinowaniu hydraulicznemu, jakie jeszcze niedawno przetacza³y siê przez Polskê.
Problem narasta, w³aœciwie ka¿dego dnia prasa przyno-si informacje o kolejnych akcjach protestacyjnych lub za-ostrzaniu ju¿ podjêtych. Dziennik Zachodni relacjonuje od d³u¿szego czasu sprzeciw w Rybniku. D³u¿sze teksty ukaza³y siê 14, 21 i 28 listopada 2016 r. Grupa miesz-kañców sprzeciwia siê planom budowy kopalni sprzê¿onej z elektrociep³owni¹ na z³o¿u Paruszowiec. Ambitny pro-jekt spó³ki Bapro ma wartoœæ 8 mld PLN, umo¿liwi zat-rudnienie trzech tys. osób. Firma zapewnia, ¿e kompleks energetyczny bêdzie z nadwy¿k¹ spe³nia³ wyœrubowane unijne normy emisji, a z czasem zast¹pi elektrociep³owniê rybnick¹, w pobli¿u której zreszt¹ ma byæ zlokalizowany. Mieszkañcy nie daj¹ wiary tym deklaracjom. Obawiaj¹ siê pogorszenia jakoœci powietrza i potencjalnych szkód górniczych.
Z kolei w Orzeszu (pow. miko³owski) od wielu miesiê-cy toczy siê spór o budowê kopalni wêgla planowan¹ przez spó³kê Silesian Coal, cz³onka grupy HMS Bergbau. Miesz-kañcy boj¹ siê, ¿e eksploatacja spowoduje deformacjê tere-nu i zniszczenie ich domów. Zapewnienia spó³ki, ¿e wy-dobycie nie bêdzie odbywa³o siê pod terenami zurbani-zowanymi, s¹ ignorowane. W Gazecie Wyborczej Katowi-ce 7 grudnia zosta³ opublikowany tekst Jacka Madeja, z którego mo¿na siê by³o dowiedzieæ, ¿e prawie 100 osób protestowa³o pod siedzib¹ RDOŒ w Katowicach, a petycjê podpisa³o 800 osób.
O wiele powa¿niejsze akcje obywaj¹ siê w Wielkopols-ce. Uruchomienie odkrywki w Oœcis³owie jest niezbêdne dla przed³u¿enia egzystencji zespo³u elektrowni PAK, dru-giego w kraju producenta energii elektrycznej z wêgla bru-natnego. Czêœæ mieszkañców regionu nie zgadza siê na przekszta³cenie terenów rolnych na cele przemys³owe. Ministerstwo Rolnictwa d³ugo zwleka³o z decyzj¹, co pod-trzymywa³o protesty. Jak dowiadujemy siê z artyku³u Marty Danielewicz opublikowanego 6 grudnia 2016 r. w G³osie Wielkopolski zosta³a wreszcie wydana pozytywna decyzja o wy³¹czeniu z produkcji rolnej 225 ha gruntów, co umo¿liwi powstanie kopalni. Z³o¿e bêdzie eksploatowane do 2034 r.
Najciê¿szy kaliber maj¹ wieloletnie spory o urucho-mienie najcenniejszych polskich z³ó¿ wêgla brunatnego w rejonie Legnicy. S¹ w nie zaanga¿owane liczne autorytety naukowe i medialne, komitet Stop Odkrywce oraz organi-zacje ekologiczne z Greenpeace na czele. Sprawê utrudnia pokrycie z³o¿a infrastruktur¹, w tym drogow¹ o znaczeniu ponadregionalnym – k³ania siê brak polityki rozwoju gór-nictwa i ochrony kluczowych z³ó¿ surowców mineralnych.
Nie bardzo wiadomo, co zrobiæ z tymi przejawami aktywnoœci obywatelskiej. O si³owym rozwi¹zaniu sporów w dzisiejszych czasach nie ma mowy. Z kolei racjonalne argumenty naukowe s¹ negowane, przewa¿aj¹ emocje, ideo-logiczna niechêæ do naruszania spokoju Matki Ziemi, a przede wszystkim… NIMBY.
– Oczywiœcie, nale¿y siê nam pr¹d w gniazdku i ciep³a woda w kranie – uwa¿aj¹ zapewne protestuj¹cy. Potrzebne s¹ te¿ metale, ¿wir i piasek budowlany, a tak¿e wiele innych dóbr mineralnych. Tylko dlaczego maj¹ byæ wydo-bywane w pobli¿u naszych domów? Lepiej u s¹siadów, a najlepiej za granic¹ – w Chinach albo w Afryce. NIMBY!
8
