K r z y s z t o f B o n d y r a , M a r c i n S a d ł o Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
D o m i n i k P o s t a r e m c z a k
Pracownia Badań Społecznych i Gospodarczych w Kamionkach
EFEKT MASKOTKI.
RELACJE MIĘDZYSEKTOROWE W ZARZĄDZANIU
WOLONTARIATEM PODCZAS WIELKICH IMPREZ
…jednym z najważniejszych problemów jest to, żeby zainteresować ludzi uczest-nictwem w życiu publicznym. Nie ulega wątpliwości, że wolontariat jest taką formą – pokazującą wszystkie olimpiady, wszystkie duże imprezy np. sportowe, których nie uda się przeprowadzić bez udziału szerszej grupy, w tym przypadku wolonta-riuszy. Więc chociażby ze względów organizacyjnych widać, że potrzeba występo-wania wolontariuszy istnieje1.
…tak naprawdę trzeba myśleć o tym, że jeżeli miasto robi duże imprezy, to nie dla samego faktu ich organizacji, tylko czemuś mają one służyć. Mają służyć okre-ślonemu wizerunkowi. […] najważniejsze w promocji to jest to, że służy rozwojowi miasta i pozyskiwaniu nowych zasobów2.
1 Indywidualny wywiad pogłębiony z przedstawicielem władz miasta Poznania (W1), przepro-wadzony w ramach projektu Organizacja wielkich imprez: słabe i mocne strony angażowania wo-lontariatu, zrealizowanego przez pracowników Instytutu Socjologii UAM oraz Katedry Edukacji i Rozwoju Kadr Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, sponsorowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Realizacja: IV 2010 do IV 2011 roku.
1. Wprowadzenie
Celem artykułu jest przybliżenie problematyki zarządzania pracą wolontariuszy z perspektywy relacji pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i pozarządowym. Wyjściowym założeniem jest przyjęcie jako kategorii analitycznej koncepcji „kon-wergencji międzysektorowej”3, rozumianej jako wzajemne przejmowanie wzorców działań oraz narzędzi ich realizacji przez wskazane powyżej trzy sektory, czy też inaczej sfery aktywności społeczno-gospodarczej, cechujące nowoczesne społeczeń-stwa. Podstawą empiryczną artykułu są wyniki badań zrealizowanych w ramach projektu „Organizacja wielkich imprez: słabe i mocne strony angażowania wolonta-riatu”, przeprowadzonego przez pracowników Instytutu Socjologii UAM oraz Kate-dry Edukacji i Rozwoju Kadr Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (grant Mi-nistra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, realizacja: IV 2010 do IV 2011 roku).
Opracowanie obejmuje trzy główne obszary tematyczne. Po pierwsze, jest to charakterystyka relacji międzysektorowych (z uwzględnieniem konsekwencji dy-namiki procesów globalnej modernizacji) w odniesieniu do roli wolontariatu w trakcie tzw. wielkich imprez. Po drugie, analizie empirycznej poddana została kwestia zarządzania wolontariatem w trakcie wielkich (masowych) imprez. Na podstawie danych empirycznych zaprezentowane zostaną doświadczenia w zakre-sie wykorzystania wolontariatu w ramach znaczących pod względem skali przed-sięwzięć realizowanych w Poznaniu. Po trzecie, analizy empiryczne stały się pod-stawą do sformułowania propozycji modeli zarządzania wolontariatem w ramach relacji międzysektorowych. Powyższe tematy będą podejmowane kolejno w ra-mach zarysowanej w dalszej części wprowadzenia propozycji analitycznej.
Kluczowym zagadnieniem w ramach prezentowanej koncepcji są oczekiwania organizatorów wobec „wielkich imprez”, gdyż dopiero w takim ujęciu możliwe jest umiejscowienie w ich ramach roli wolontariatu. Szczególny nacisk w wymiarze analitycznym kładziony jest jednak na zróżnicowanie funkcji pełnionych przez wolontariuszy w ramach takiej formy angażowania zasobów ludzkich. Wskazać zatem należy na następujące aspekty wolontariatu:
1) ekonomiczne – w znaczeniu oszczędności na kosztach zatrudnienia perso-nelu;
2) profesjonalne (organizacyjne) – sprawne wykonywanie określonego zakre-su czynności przez wolontariuszy;
3 K. Bondyra, Władze regionalne wobec modernizacji, czyli gra między sektorami [w:] WieloPolska
regionalna? Regionalizm w Polsce a polityka strukturalna Unii Europejskiej, K. Bondyra, M.S. Szcze pański,
3) marketingowe – wiążące się z celami wizerunkowymi („ocieplaniem wize-runku” gospodarzy danej wielkiej imprezy, czyli np. władz samorządowych) z uwzględnieniem:
a) marketingu wewnętrznego – skierowanego do mieszkańców danego miasta-organizatora i kładącego nacisk na wzmocnienie poczucia iden-tyfi kacji oraz aktywizację społeczną,
b) marketingu zewnętrznego – zorientowanego na podmioty spoza miej-sca, w którym odbywa się dane wydarzenie. W tym przypadku grupę docelową stanowią zarówno jednostkowi aktorzy społeczni – np. turyści czy kibice – jak i zbiorowi, czyli przedstawiciele instytucji publicznych oraz organizacji społecznych i gospodarczych.
Relacjonowane w artykule wyniki badań pozwalają na potwierdzenie tezy, że współcześnie uległa odwróceniu historyczna sekwencja kształtowania się wolon-tariatu. O ile bowiem można modelowo i upraszczająco przyjąć, iż rolą wolonta-riuszy było/jest w pierwszej kolejności wykonywanie dość prostych czynności, to następnym poziomem tej formy aktywności społecznej był/jest wzrost wymogów profesjonalnych. Dodać należy tu również komponent wizerunkowy zaangażowa-nia wolontariuszy.
Prezentowaną tezą, mającą umocowanie empiryczne, jest stwierdzenie, że moż-na współcześnie przyjąć w ramach amoż-nalizy przesłanek stojących za angażowaniem wolontariuszy (i w konsekwencji modelu zarządzania nimi) następującą sekwen-cję. Odnotować zatem należy pierwszoplanowe znaczenie funkcji marketingowych (wizerunkowych) wolontariatu, w dalszej kolejności funkcji organizacyjnych oraz wymiaru ekonomicznego. Uzasadnieniem takiego stanowiska w ramach odtwa-rzania procesów decyzyjnych dotyczących wolontariatu jest przypisywanie tej for-mie pracy w głównej for-mierze wartości dodanej, wykraczającej poza kompetencje profesjonalne. Do owych dodatkowych wartości wolontariatu można zakwalifi ko-wać korzyści w postaci kreowania wrażenia spontanicznego, autotelicznego cha-rakteru zaangażowania organizatorów wielkiej imprezy. Zaletą korzystania z nie-odpłatnej pracy starannie rekrutowanych wolontariuszy jest ponadto możliwość uzyskania dwojakiego rodzaju efektu wizerunkowego – łączenia sprawnej obsługi z wytwarzaniem przeświadczenia, że uczestnicy danego wydarzenia mają kontakt z „autentycznymi”, „przeciętnymi” mieszkańcami miasta-organizatora lub też da-nego kraju. Tymczasem wolontariusze podlegają w ramach rekrutacji doborowi pod kątem ściśle określonych kompetencji, np. językowych.
Uzasadnieniem dla pierwszoplanowego znaczenia funkcji marketingowej z per-spektywy organizatorów danego „mega wydarzenia” są decyzje o wykorzystaniu wolontariatu podporządkowane względom wizerunkowym. Wskazuje na to
przy-kład poznańskiego „Koncertu dla Ziemi” z udziałem wokalisty Stinga. Tym samym argumenty fi nansowe oraz organizacyjne nie mają decydującego znaczenia, gdyż te same zadania w ramach budżetu określonej imprezy mogą zrealizować podmio-ty prywatne. Warto przy podmio-tym podkreślić, że hipotepodmio-tyczne oszczędności na wyna-grodzeniach wolontariuszy przy skali przedsięwzięć takich jak mistrzostwa Euro-py w piłce nożnej, obejmujących m.in. budowę obiektów sportowych, byłyby symboliczne.
Co więcej, na podstawie zebranego materiału badawczego można stwierdzić, iż decyzje dotyczące wykorzystania wolontariatu zapadają w oparciu o przesłanki intuicyjne, niemające usystematyzowanej podbudowy analitycznej. Jednakże w ar-gumentacji osób podejmujących decyzje operacyjne w tej materii, czyli kierowni-ków wydziałów urzędów miast, dominują racje wizerunkowo-profesjonalne. Ar-gumentacja natury ekonomicznej jest marginalizowana w wypowiedziach decydentów, co może wynikać z braku analiz efektów fi nansowych korzystania z wolontariatu. Jednakże bardziej prawdopodobne jest założenie, że w ramach nieco intuicyjnego podejścia, w świadomości osób posiadających uprawnienia decyzyjne „samonarzucającą” się rolą wolontariatu jest jego znaczenie marketin-gowe. Jest to zarazem zgodne ze współczesnymi trendami w zakresie organizacji imprez masowych.
W efekcie uzasadnione jest sformułowanie w ramach niniejszego opracowa-nia hipotezy dotyczącej roli wolontariuszy w trakcie wielkich imprez jako „efek-tu maskotki”. Zgodnie z takim założeniem podstawowym zadaniem wolontaria-tu jest kreowanie pozytywnego wizerunku gospodarzy danego wydarzenia. Jednakże należy przyjąć, iż aktywność wolontariuszy nie może być redukowana do rudymentarnych zadań, bazujących na ochotniczej formule zaangażowania, gdyż wymagania organizatorów wiążą się z określonymi kompetencjami. Tym samym podstawową hipotezę można rozbudować do postaci „efektu kompetent-nej maskotki”, nawiązując do Goff manowskiej koncepcji teatralizacji działań jednostki4.
Aby uzyskać powyższy efekt, łączący sprawność w wymiarze profesjonalnym z korzyściami wizerunkowymi, kluczowe w ramach organizacji wielkich imprez jest korzystanie z wolontariatu. Decyzja o zaangażowaniu wolontariuszy wiąże się zatem nie tyle z kwestiami ekonomicznymi, ale raczej sytuuje się w sferze „zarzą-dzania relacjami z klientem”, w tym przypadku uczestnikami danego wydarzenia sportowego, kulturalnego itp.
Można zatem sformułować tezę o swoistym sterowaniu wrażeniem czy też „pa-radoksie konstruowanej spontaniczności” odnoszącą się do wolontariatu w trakcie wielkich imprez. Ma to na celu budowanie poczucia bezpośrednich relacji w ra-mach kontaktów uczestników danej imprezy z osobami ją obsługującymi, trakto-wanymi jako „miejscowi”.
Zarówno inspiracją, jak i uzasadnieniem powyższych konstatacji są m.in. wy-niki badań z uczestnikami „Szczytu Klimatycznego”, odbywającego się w Poznaniu w grudniu 2008 roku: „Badani zagraniczni uczestnicy konferencji klimatycznej w Poznaniu najczęściej oceniali Poznań jako dość atrakcyjne miasto (62% respon-dentów) lub jako jedno z atrakcyjniejszych miast (17%), a swoją ocenę uzasadnia-li najczęściej tym, że ludzie w Poznaniu są miuzasadnia-li, przyjacielscy i radośni (29%) oraz ładną architekturą miasta (19%)”5. Ten wynik wskazuje, że to właśnie wolontariu-sze są głównymi „nościelami marki miasta”, gdyż należy przyjąć, iż to oni byli głównie oceniani przez uczestników konferencji w kategorii „mieszkańcy”.
2. Relacje międzysektorowe
Pojęcie konwergencji międzysektorowej6 w przyjętym rozumieniu oznacza prze-nikanie się wzorców działań oraz celów w obrębie trzech rozróżnianych w nowo-czesnych społeczeństwach sferach aktywności społeczno-gospodarczej. Generalnie rozróżnienie „trzech sektorów” zaczerpnięte zostało z języka angielskiego i według tej typologii można wskazać na7:
1) Pierwszy sektor – państwo (sektor państwowy, administracja publiczna), którego celem jest organizowanie, przeprowadzanie i fi nansowanie redy-strybucji dóbr na podstawie ustalonych, względnie trwałych i kolektywnych kryteriów. Do zasad działania tego sektora zalicza się egalitaryzm i bezpie-czeństwo. Jest to zatem: „[…] obszar […], w którym się rządzi, podejmuje decyzje i administruje, zarówno na poziomie państwa czy gminy, jak i zwy-kłego urzędu. Jest to tzw. obszar działalności publicznej”8;
5 Raport z badań opinii uczestników konferencji klimatycznej w Poznaniu na temat miasta
Pozna-nia, Raport z badań ilościowych dla Urzędu Miasta PoznaPozna-nia, Pentor Research International, Poznań,
grudzień 2008.
6 K. Bondyra, op.cit.
7 Materiały szkoleniowe. Reforma administracji publicznej – Organizacje pozarządowe partnerem
samorządu terytorialnego – Zeszyt 11 (II wydanie), Warszawa, styczeń – luty 1999 r., s. 8.
8 Z. Lasocik, Kilka uwag o roli organizacji pozarządowych w państwie demokratycznym, Warsza-wa 1994, http://osektorze.ngo.pl/x/33506 [dostęp: 20.12.2008].
2) Drugi sektor – rynek (sektor prywatny), obejmuje sferę gospodarki – insty-tucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk. Koncentru-je się głównie na zaspokajaniu potrzeb materialnych wyrażonych w pienią-dzu. Zasada działania: zysk.
3) Trzeci sektor to ogół prywatnych organizacji, działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe (organizacje non-profi t). Wy-znacznikiem tego sektora są realizowane wartości, spaja on społeczeństwo i sprzyja tworzeniu wspólnoty. Celem tego sektora jest zabezpieczanie oso-bistych, bezpośrednio artykułowanych potrzeb społecznych. Zasady dzia-łania: dobro wspólne, solidaryzm społeczny.
Istotą przywoływanego powyżej „efektu konwergencji międzysektorowej” jest wzajemne przejmowanie wzorców działań, czy nawet deklarowanych celów. W ten sposób sektor publiczny przejmuje takie „narzędzia”, jak innowacje organizacyjne wypracowane przez fi rmy prywatne, które ze względu na presję konkurencyjną są w tym zakresie najbardziej zaawansowane.
Z kolei podmioty gospodarcze, co wyraża się np. w ich budżetach reklamowych i strategiach public i human relations, kreują swój wizerunek jako fi rmy społecznie lub ekologicznie „wrażliwe” (tzw. CSR, corporate social responsibility). Odpowie-dzialność za „sprawy wspólne” staje się często warunkiem prowadzenia działalno-ści gospodarczej ze względu na to, iż oskarżenia, np. ze strony organizacji ekolo-gicznych, mogą skończyć się bojkotem konsumenckim. Sektor pozarządowy wchodzi natomiast w fazę profesjonalizacji, czego wyrazem jest konieczność po-zyskiwania znaczących środków fi nansowych, o które muszą konkurować poprzez m.in. kampanie wizerunkowe zapośredniczone przez kulturę masową.
Analizując skalę zjawiska konwergencji międzysektorowej, warto zwrócić uwa-gę na fakt, że procesy globalizacji i jej skutki wymuszają tworzenie organizacji, które łączą partnerskie stosunki zarówno z bezpośrednim otoczeniem, czyli do-stawcami, klientami, jak i powiązanymi podmiotami, takimi jak: usługodawcy, konkurenci, instytucje fi nansowe, edukacyjne, administracyjne itp. Relacje tego typu stanowią źródło trwałej przewagi konkurencyjnej danej organizacji, a czasem wręcz są jedyną możliwością jej funkcjonowania. Szczególnie małe i średnie fi rmy, a także organizacje pozarządowe powinny we współczesnych realiach gospodar-czych skupiać się na współdziałaniu, koopetycji9.
9 Współpraca organizacji w pewnych obszarach przy jednoczesnym konkurowaniu na innych. Np. w przypadku przedsiębiorstw współpraca na rzecz wspólnego fi nansowania badań, a konkuren-cja przy wykorzystaniu ich wyników.
Koopetycja (wówczas jeszcze nienazwana) funkcjonowała jako praktyka biz-nesowa w fi rmie komputerowej Novell prowadzonej przez R. Noorda, który zarzą-dzał nią w latach 1982–199410. Do rozpowszechnienia tego pojęcia przyczyniła się książka A. Brandenburger’a i B. Nalebuff ’a Co-opetition11 wydana w 1996 roku. Przez pryzmat teorii gier koopetycja może zostać zdefi niowana jako współzależ-ność fi rmy; sytuacja, w której konkurenci równocześnie konkurują i kooperują ze sobą12. Jest to typ rozgrywki zmierzający do sytuacji wygrany–wygrany. K. Walley wskazuje jednak, że w przypadku koopetycji wygranym również jest konsument, czyli mamy wówczas do czynienia z sytuacją nową z punktu widzenia teorii gier: wygrany–wygrany–wygrany (win–win–win).
Termin koopetycja jest często zamiennie stosowany z pojęciem kooperencji. Pomijając jednak rozważania związane z nazewnictwem, warto wskazać na głów-ne korzyści płynące z koopetycji/kooperencji, szczególnie w kontekście współpra-cy i konwergencji międzysektorowej. Joanna Markiewicz w swoim artykule o wpły-wie instytucji wsparcia na rozwój kooperencji i innowacyjności przedsiębiorstw w sektorze MŚP13 wskazuje następujące korzyści z wdrożenia tej praktyki bizne-sowej w zarządzaniu strategicznym, a co za tym idzie – wzmocnienia pozycji kon-kurencyjnej:
• przewaga kosztowa – jako efekt uzyskania oszczędności dzięki koordynacji
czynności z dostawcami lub kanałami dystrybucji;
• wzrost poziomu innowacyjności – wprowadzanie i rozpowszechnianie
roz-wiązań innowacyjnych i technologicznych – „Dzięki współpracy z innymi fi rmami mogą uczyć się oraz wykorzystywać ich rozwiązania oraz wprowa-dzane innowacje”;
• rozwój kapitału społecznego – „zwarta sieć, z podmiotami ściśle
powiąza-nymi pomiędzy sobą, sprzyja powstawaniu zaufania, umożliwia tworzenie się norm społecznych”;
• korzyści sieci – „efekty wynikające z zastosowania określonego rodzaju
technologii lub kontaktu, rosną wraz ze wzrastającą liczbą podmiotów wprowadzających taką technologie”.
10 Cyt. za: B. Boćko, Przegląd defi nicji i analiza krytyczna pojęć: koopetycja oraz kooperencja, www.zarzadzanie.net.pl [dostęp: 28.07.2011].
11 „Autorzy na stronie internetowej Uniwersytetu Yale (www.yale.edu) informują, iż w zakresie swoich analiz dotyczących koopetycji, zwrócili uwagę na teorię gier J. von Neumann’a i O. Morgen-stern’a , która ich zainspirowała do badań nad konkurencją i kooperacją”. Za: B. Boćko, op.cit.
12 Za: B. Boćko, op.cit.
13 J. Markiewicz, Wpływ instytucji wsparcia na rozwój kooperencji i innowacyjności
przedsię-biorstw w województwie zachodniopomorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego,
Każdą z wymienionych wyżej korzyści można odnieść do współpracy między-sektorowej i zjawiska konwergencji międzymiędzy-sektorowej. Jak zatem konwergencja międzysektorowa przejawia się w organizacji wielkich imprez? Współudział i współorganizacja wielkich imprez sportowych, kulturalnych, religijnych i innych przez podmioty gospodarcze wiąże się z orientacją na osiąganie zysków, wypro-mowanie marki i poprawę lub utrzymanie pozytywnego wizerunku fi rmy. Dobrym przykładem są festiwale, w zasadzie organizowane przez największe sieci telefonii komórkowej w Polsce: „Orange Warsaw Festival” (muzyczny, Warszawa), „Off Plus Camera” (fi lmowy, Wrocław), „Era Nowe Horyzonty” (fi lmowy, obecnie T-mobile, „Nowe Horyzonty”, Wrocław). Każda z tych fi rm w ostatnich latach sponsorowała również reprezentacje Polski w: piłce nożnej (Orange), siatkówce (Plus GSM), piłce ręcznej (Era GSM). Swoistym przejawem promocji pod hasłami CSR jest sponsorowanie sportu przez marki związane z tzw. fast foodami czy produkujące bezalkoholowe napoje gazowane.
3. Wielkie imprezy i zarządzanie wolontariatem
„Wielkie imprezy” w świetle badań
Wielka impreza określana w literaturze jako mega event to wydarzenie o wielkiej skali i znaczeniu dla miasta/regionu/kraju i jego mieszkańców. Ma charakter ma-sowy, międzynarodowy, budzi zainteresowanie mediów14. Podstawowym elemen-tem kategoryzującym wielkie imprezy jest tryb ich realizacji – jednorazowy lub cykliczny. Jednorazowość oznacza, że miasto tylko raz pełni rolę gospodarza im-prezy. Do pierwszego rodzaju zaliczyć można, w przypadku Poznania – „Spotkanie Młodych Taizé” 2009; Gdańska – Mistrzostwa Europy w koszykówce „Eurobasket” 2009, Wrocławia – Mistrzostwa Europy kobiet w siatkówce 2009. Charakter cy-kliczny oznacza natomiast budowanie wizerunku miasta w oparciu o wydarzenia identyfi kowane z konkretnym miejscem i marką imprezy. W Poznaniu jest to na przykład Festiwal Teatralny „Malta”, w Gdańsku – Międzynarodowy Zlot Żaglow-ców „Baltic Sail”, a we Wrocławiu – „Era Nowe Horyzonty”.
Najbardziej charakterystycznym przykładem wydarzenia określanego mianem wielkiej imprezy są te o charakterze sportowym. Wynika to z takich czynników,
14 M. Roche, Mega-events: Olympics and Expos in the Growth of Global Culture, London 2000, s. 10.
jak: widowiskowość, międzynarodowy charakter, szerokie zainteresowanie mediów, udział instytucjonalny organizacji międzynarodowych czy duże nakłady fi -nansowe związane z ich organizacją. Pomimo tego – jak widać w przytoczonych przykładach – mega event nie oznacza tylko i wyłącznie wydarzenia o charakterze sportowym. Elementem spajającym pojęcie „wielkiej imprezy” jest, po pierwsze, jej postrzeganie w trzech płaszczyznach, etapach organizacyjnych, z uwzględnie-niem faz: a) przed imprezą, b) w trakcie i c) po jej zakończeniu oraz, po drugie, uwzględnienie korzyści społeczno-ekonomicznych.
Cechą charakterystyczną wielkich imprez jest krótki czas trwania wydarzenia, które jednak (jak się zakłada) w wyniku dużych nakładów fi nansowych, angażo-wania mieszkańców i wieloetapowych przygotowań przynosi długofalowe korzy-ści. Organizacja mega eventu stwarza pole międzysektorowej współpracy, z udzia-łem organizacji pozarządowych, administracji publicznej i podmiotów prywatnych. Wielka impreza ze względu na swoją „niecodzienność” generuje zwiększone zain-teresowanie ze strony turystów, mediów i akcyjnych wolontariuszy. Pozwala współ-uczestniczyć w wydarzeniu o określonych ramach lokalizacyjnych i czasowych, buduje szerokie, często międzynarodowe, relacje społeczne.
Kolejnym istotnym zagadnieniem, które należałoby zdefi niować, jest samo po-jęcie wolontariatu. Według defi nicji ustawowej15 wolontariuszem może być każda osoba fi zyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Wolontariusz powinien być osobą pełnoletnią. W przypadku osób niepełnoletnich wymagana jest zgoda (pisemna) rodziców lub prawnych opiekunów. Wolontariat nie podlega regulacjom Kodeksu pracy, stosu-je się natomiast przepisy Kodeksu cywilnego (art. 44 ust. 5). Wolontariusze mogą być angażowani przez: organizacje pozarządowe, inne podmioty, które zgodnie z ustawą prowadzą działalność pożytku publicznego, organy administracji publicz-nej oraz jednostki podległe lub nadzorowane przez te organy, np. szkoły, szpitale, biblioteki, muzea itp., z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospo-darczej. Warto w tym miejscu przytoczyć inną defi nicję wolontariatu: „Wolonta-riatem jest nieodpłatna, dobrowolna praca świadczona na rzecz osób nieznajo-mych (spoza rodziny lub najbliższego grona przyjaciół, sąsiadów), środowiska naturalnego, społeczeństwa lub społeczności lokalnej, podejmowana indywidual-nie, w ramach organizacji lub instytucji publicznej”16.
15 Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 Nr 96 poz. 873). 16 CBOS, BS/63/2011, Młody, bogaty, wykształcony, religijny – mit polskiego wolontariusza, http:// erw2011.gov.pl/static/upload/komunikat-2.pdf [dostęp: 27.08.2011].
Zaproponowano tam podział na wolontariat bezpośredni i pośredni.
Tabela 1. Dwa modele defi nicyjne wolontariatu
Podział ze względu na podmiot inicjujący Podział ze względu na czas wykonywania
wolontariat bezpośredni – świadczony indywidualnie na rzecz innych
wolontariat długoterminowy – działalność regularna
wolontariat pośredni – świadczony poprzez instytucje, organizacje stworzone na rzecz celów społecznych
wolontariat akcyjny – udział krótkoterminowy w akcji organizowanej jednorazowo
Źródło: Opracowanie własne na podstawie CBOS: BS/63/2011.
Problem zarządzania wielkimi imprezami i udziału w nich wolontariuszy wiąże się z generalnym pytaniem, które pozwalamy sobie sformułować w dość swobod-nej formie: „Po co miastu wielkie imprezy i wałęsający się na nich wolontariusze?” Pierwsza część tego pytania dotyczy motywacji do organizowania przedsięwzięć o znaczącej skali. Badane w trakcie realizacji projektu osoby odpowiedzialne w po-szczególnych miastach za promocję wskazywały na korzyści marketingowe, czyli korzyści ekonomiczne (niekoniecznie rozumiane jako bezpośrednie wpływy do kasy miasta) oraz promocyjne. Rozwiązania w zakresie promocji, kreowania wi-zerunku i działań marketingowych praktykowane w sektorze prywatnym przej-mowane są przez podmioty publiczne. Na podstawie wywiadów pogłębionych z przedstawicielami władz miejskich i urzędników wyższego szczebla w Gdańsku, Poznaniu i we Wrocławiu poddano analizie nastawienie i sposób postrzegania przez organizatorów samych imprez oraz w ich ramach roli wolontariuszy. W ba-daniach poruszane były następujące kwestie: „Można na to popatrzeć ze strony czysto ekonomicznej. Taka duża impreza, mimo tego że miasto musi zaangażować swoje […] środki, to jeżeli jest zorganizowana przez podmiot zewnętrzny, to nie ma wątpliwości, że przynosi korzyści. Na przykład »Konferencja Klimatyczna«, która przyniosła korzyści Targom (Międzynarodowym Targom Poznańskim – aut.). A jeżeli Targom, to oczywiście także miastu, a w części oczywiście mieszkań-com. Tak więc z ekonomicznego punktu widzenia, można powiedzieć: fajnie, że takie imprezy są”17.
Kolejnym istotnym zagadnieniem podkreślanym przez badanych były korzyści w szerokim ujęciu wizerunkowe: „Dalej, czynnik promocyjny. Jeżeli coś się
je w takim dużym mieście jak Poznań, to jaka jest szansa żeby wypromować siebie? Jaka jest szansa żeby mówić o sobie, za pomocą tych którzy tutaj przyjeżdżają z zewnątrz, z dobrej woli, jeżeli są to takie duże przedsięwzięcia organizacyjne? […] Turyści wracają do swoich krajów i mówią: »byłem na takiej konferencji, w takim mieście, w którym byłem pierwszy raz. Nazywa się Poznań i mieszkają tam sympatyczni ludzie. Są tam ciekawe zabytki, warto pojechać«. Czyli […], jest to popyt odłożony”18. Stąd też, jak podkreślają przedstawiciele administracji sa-morządowej, istotnym etapem przy angażowaniu wolontariatu podczas wielkich imprez staje się rekrutacja jako sposób selekcji. Wiąże się ona ze zbadaniem ocze-kiwań, motywacji i posiadanych umiejętności w celu przydzielenia adekwatnych zadań organizacyjnych. Wpływa to bezpośrednio na wizerunek imprezy i miasta. „Jacy są wolontariusze, taki będzie odbiór miasta, więc jeżeli wolontariusz będzie niesprawny językowo, jeżeli będzie niemiły i niesympatyczny, to przeniesie się to natychmiast na oceny ogólniejsze. Wtedy odwiedzający powiedzą: tacy są wszyscy poznaniacy”19.
Wypowiedzi te wyraźnie wskazują na marketingowy sposób myślenia przed-stawicieli władz samorządowych. Organizacja wielkiej imprezy ma być nie tylko sposobem na „przypodobanie się” obywatelom (jako element tzw. marketingu wewnętrznego), ale także ma przynieść korzyści samemu miastu w postaci docho-dów z podatków.
Zbliżone opinie mają mieszkańcy miast-gospodarzy EURO 2012. Z badań CA-TI Regionalne badanie nastrojów społecznych wokół UEFA EURO 2012™ przepro-wadzonych z mieszkańcami Gdańska, Poznania, Warszawy i Wrocławia (4 x 500 osób w wieku 15 lat i więcej) przez PBS DGA w grudniu 2009 roku wynika, że 4/5 badanych twierdziło, iż miasto, w którym mieszkają, więcej zyska, niż straci na organizacji EURO 2012. Najbardziej pozytywnie nastawieni byli mieszkańcy Po-znania. Wypowiedzi badanych wskazują również, że organizacja EURO 2012 zde-cydowanie przyczyni się do: rozwoju turystycznego miasta (91%), poprawy wize-runku miasta za granicą (90%), wzrostu rozwoju gospodarczego miasta (82%), a także rozwoju kulturalnego miasta (78%).
Warto wspomnieć również o deklaracjach badanych dotyczących osobistego zaangażowania w EURO 2012. O ile w całej Polsce podczas badania omnibusowe-go w 2009 roku 22% odpowiedziało: raczej tak i zdecydowanie tak, o tyle w bada-niach w miastach-gospodarzach chętnych było 35%. Natomiast w futbolowej
eu-18 Ibidem. 19 Ibidem.
forii w 2008 roku według badań Millward Brown20 chętnych było 45% badanych. Chęć osobistego zaangażowania w badaniach PBS DGA w najwyższym odsetku deklarowali badani mieszkańcy Poznania (40%), w najniższym – mieszkańcy War-szawy (32%). W Poznaniu również najwyższy był odsetek zainteresowanych wo-lontariatem podczas turnieju (64%), a najniższy we Wrocławiu (57%). W Warsza-wie podczas tych badań odnotowano najwyższy odsetek osób, które zdecydowanie były zainteresowane wolontariatem w 2012 roku podczas mistrzostw Europy w pił-ce nożnej EURO 2012.
Interesujące w tym kontekście są deklaracje dotyczące preferowanych sposo-bów zaangażowania jako wolontariusz. W przypadku tego wydarzenia nie dziwi fakt, że 51% badanych preferowało działanie na stadionie. Pozostałe najczęściej wskazywane miejsca to:
• biuro wolontariatu – 29%;
• miejskie punkty informacji – 28%; • strefa kibica – 26%;
• lotniska, dworce – 23%; • parkingi – 10%.
Studium przypadku: koncert Stinga w Poznaniu
Konwergencję międzysektorową zaobserwować można również na przykładzie organizacji w Poznaniu koncertu brytyjskiego muzyka, kompozytora i wokalisty występującego pod pseudonimem Sting z okazji otwarcia Stadionu Miejskiego. Zobrazowaniem relacji wskazujących na konwergencję międzysektorową jest opi-sany przez jednego z badanych przedstawicieli władz miasta Poznania mechanizm organizacji tego koncertu. „Wydział Oświaty posiada komórkę zajmującą się także wolontariatem. Mają przede wszystkim know how, który my (Wydział Promocji – przyp. aut.) mamy z pewnością w mniejszym stopniu, ponieważ w mieście za wolontariat jest odpowiedzialny Wydział Oświaty i on współpracował przy kon-cercie […] Urząd ma tę bazę i podjął się koordynacji wolontariatu przy tym wy-darzeniu, tzn. Wydział Oświaty. Zajęły się tym te same osoby, które są odpowie-dzialne za Euro 2012 w zakresie wolontariatu i one koordynowały w zakresie przygotowań, aczkolwiek miały partnera w postaci tej fi rmy. […] Może to trochę pokrętnie wygląda, ale fi rma niejako była też partnerem dla wolontariuszy, bo oni byli dostawcą informacji, usług. Koordynator w postaci Wydziału Oświaty
zajmo-20 Zrealizowano łącznie 3009 wywiadów w 6 lokalizacjach: Gdańsk, Kraków, Poznań, Region Śląski, Warszawa, Wrocław.
wał się przede wszystkim pozyskaniem wolontariuszy, przeszkoleniem ich na miej-scu. Przy czym owe przeszkolenie w głównej mierze było z udziałem fi rmy, która wyjaśniła, co jest, gdzie jest i jak wszystko wygląda. Tak więc była to współpraca fi rmy z Wydziałem Oświaty, a w dodatku inna komórka Urzędu zlecała zadanie (Wydział Promocji – aut.)”21.
Koncert Stinga dla władz miasta miał być „pierwszą próbą organizacji ruchu w mieście w kontekście przygotowań do Euro 2012” – jak mówił wiceprezydent Poznania Tomasz Kayser22. Do przeprowadzenia tej próby zaangażowano wolon-tariuszy. Informacje dotyczące zapotrzebowania na wolontariuszy pojawiły się między innymi w informacyjnych serwisach internetowych23 i społecznościowych (np. Facebook: „POZnań dla Ziemi, koncert STINGA – Symphonicity”24). Koncert odbył się 20 września 2010 roku, a do 4 września na potrzebnych 200 wolontariu-szy zgłosiło się 170. Wolontariusze działający na terenie stadionu mieli kierować ruchem, informować gości o lokalizacji punktów gastronomicznych czy toalet. Przeprowadzono wśród nich szkolenie z topografi i stadionu. Część wolontariuszy kierowała ruchem na parkingu przed stadionem. Z informacji, jakie przekazała Barbara Strzyżewska z zespołu organizującego koncert, można wnioskować, że wolontariusze nie mieli możliwości spotkania artysty. Warto jednak zaznaczyć, że organizatorzy też mieli na to niewielkie szanse. Barbara Strzyżewska przyznała, że: „Wszyscy, którzy pracują ze Stingiem to jego management; produkcja, która przy-jeżdża ze sceną i nagłośnieniem. Podejrzewam, że nawet mnie nie będzie dane spotkać się ze Stingiem”25.
Organizacja koncertu była też wykorzystana jako sposób na kształtowanie po-zytywnego wizerunku miasta (i samego Stinga) jako proekologicznego. 5 złotych ze sprzedaży każdego biletu miało być przekazane na działania proekologiczne. Warto wspomnieć również, że w ramach działań proekologicznych zamiast ulotek o segregacji i wrzucaniu śmieci do specjalnych pojemników gościom przypominać miało o tym 200 wolontariuszy26.
21 Indywidualny wywiad pogłębiony z przedstawicielem władz miasta Poznania (W2). 22 www.2012.org.pl/pl/aktualnosci/stadiony/poznan-6/29411-koncert [dostęp: 27.08.2011]. 23 www.wiadomosci24.pl, www.rmf24.pl, poznan.gazeta.pl [dostęp: 27.08.2011].
24 http://www.facebook.com/pages/POZna%C5%84-dla-Ziemi-koncert-STINGA-symphonicity/ 132493546786698 [dostęp: 27.08.2011]. 25 http://www.rmf24.pl/kultura/news-wolontariusze-na-koncert-stinga-poszukiwani,nId,295863 [dostęp: 27.08.2011]. 26 http://beta.radiomerkury.pl/informacje/muzyczne/koncert-stinga-bedzie-ekologiczny.html [dostęp: 27.08.2011].
Udział wolontariuszy w organizacji i przeprowadzeniu dużego przedsięwzięcia ma na celu poprawę wizerunku organizatora. Wskazują na to uwagi badanych przedstawicieli władz samorządowych, podkreślające znaczenie profesjonalizmu wolontariatu, a zarazem znaczenie dla „ocieplenia wizerunku miasta” zachowa-niem, podejściem do tego, kogo ma się obsłużyć i wreszcie wyglądem. Podobnie badani uzasadniali decyzję o skorzystaniu z zaangażowania wolontariuszy w ra-mach organizacji koncertu Stinga. Racje wizerunkowe zdominowały argumenty fi nansowe i organizacyjne.
4. Wolontariusz jako maskotka?
Działania organizatorów wielkich imprez mające na celu wykreowanie ich odpo-wiedniego wizerunku w oczach odbiorców wydarzenia można odnieść do Goff ma-nowskiej koncepcji teatralizacji działań jednostki odnośnie do tego, by „[…] inni mieli o niej (nich) wysokie mniemanie, albo żeby myśleli, że ona ma (one mają) o nich wysokie mniemanie […] Bez względu na konkretny cel, jaki chce osiągnąć jednostka i bez względu na przyczynę, dla której wybrała taki właśnie cel, w jej in-teresie będzie leżeć kontrola nad postępowaniem innych, a szczególnie nad reak-cjami na jej działania. […] Kiedy jednostka lub wykonawca odgrywa przy różnych okazjach tę samą rolę, przed tą samą publicznością (np. mieszkańcami, turystami i inwestorami – aut.), prawdopodobnie zawiąże się stosunek społeczny”27.
Realizacja przez władze samorządowe wielkiej imprezy w partnerstwie z pod-miotami z sektora prywatnego i pozarządowego można uznać według Goff ma-nowskiego ujęcia za występ, czyli każde działanie podmiotu, które „przebiega przy stałej obecności pewnej grupy obserwatorów i wywiera na nich jakiś wpływ”28. Natomiast oprawa całego wydarzenia to dekoracja. Nie znaczy to jednak, że wy-stępy te są od początku do końca fałszywe, w rozumieniu amerykańskiego socjo-loga, czyli „starannie skomponowane z nieprawdziwych elementów”29. Właśnie fakt wykorzystania wolontariuszy stwarza sytuacją bliższą prawdziwemu przedsta-wieniu, czyli takiemu, które „w ogóle nie jest przygotowane, stanowi niezamierzo-ny wytwór bezrefl eksyjnej reakcji jednostki na sytuację”30. Wolontariusz jako oso-ba, z którą goście mają najczęstszy kontakt, nie może pełnić funkcji jedynie
27 E. Goff man, op.cit., s. 48. 28 Ibidem, s. 49.
29 Ibidem, s. 53. 30 Ibidem, s. 53.
tablicy informacyjnej i drogowskazu. Musi empatycznie reagować na potrzeby odbiorcy imprezy/gościa. W tym miejscu zarysowuje się również różnica w pozio-mie zaangażowania między wolontariuszem a promotorem i hostessą. Zaangażo-wanie ze względu na ideę i chęć uczestnictwa w czymś wyjątkowym ze strony wolontariuszy jest inaczej odbierane i ma inną siłę oddziaływania niż zaangażo-wanie osób, którym się za to płaci, i mają procent od sprzedaży.
Podczas organizacji wielkiej imprezy inni ludzie, przedstawiciele organizatorów działający na pierwszej linii i w terenie (najczęściej wolontariusze), stanowią źró-dło informacji dla osób przyjezdnych. W tym kontekście pojawia się już nie tylko funkcjonalna, ale także wizerunkowa z punktu widzenia organizatorów strona działalności wolontariuszy. Uzasadnione wydaje się twierdzenie, że wolontariusze stanowią swego rodzaju maskotki, których zadaniem jest nie tylko informowanie i kierowanie gości w interesujące ich miejsca, ale także stworzenie, utrzymanie i pozostawienie pozytywnego wrażenia z miejsca organizacji imprezy. Wskazują na to również wypowiedzi przedstawicieli władz miejskich w Poznaniu: „Wolon-tariat to nie jest kwestia tego, że kto się zgłosi już jest nasz. Fajnie byłoby, gdyby tak się działo, ale niestety tak nie jest. […] dobór osób do typu imprezy, który mają obsługiwać jest ważny”31.
Wypowiedź innego przedstawiciela władz miasta Poznania potwierdza tezę o wolontariuszach jako maskotkach: „Jeżeliby potraktować wolontariusza, jako osobę pierwszego kontaktu zazwyczaj, a nawet drugiego, czy trzeciego, ale takiego kontaktu, w którym możemy uzyskać pełnię informacji, która może pomoc w za-łatwieniu spraw, których klient załatwić sam nie da rady. W związku z tym, jeżeli mamy taką świadomość, uznamy, że ważne jest to, w jaki sposób się prezentuje, że ważne jest to jak jest ubrany, że ważna jest cała prezencja tej osoby. Możemy uznać, że jest taką maskotką”. Podobną opinię wyraził kolejny uczestniczący w badaniu przedstawiciel władz miasta „[…] właśnie ta ciężka praca i zaangażowanie w nią jest nasza wizytówką i tym, jak się nas spostrzega. Wolontariusz, więc nie ma być celebrytą, który pozuje do roli owej maskotki. Tylko w pierwszej kolejności ma wykonywać swoje zadanie z najwyższym poświęceniem, aby przy okazji być »mar-ką« miasta, w którym dane wydarzenie się odbywa”32.
O promocyjnym, „maskotkowym” charakterze działalności wolontariuszy świadczy również fakt – jak powiedział jednej z badanych – „obrendowania
wo-lontariuszy, żeby było wiadomo, że to oni […] reprezentują miasto”33. 31 Indywidualny wywiad pogłębiony z przedstawicielem władz miasta Poznania (W1). 32 Ibidem.
Odpowiednia akcja promująca uczestnictwo w wielkiej imprezie w charakterze wolontariusza umożliwia przyciągniecie większej liczby osób, a co za tym idzie – możliwość przeprowadzenia rekrutacji i selekcji osób, które odpowiadają organi-zatorom pod względem pożądanych cech i umiejętności.
5. Podsumowanie
Potwierdzeniem adekwatności proponowanych ram interpretacyjnych dotycza-cych wolontariatu w trakcie wielkich imprez jest m.in. analiza formuły organiza-cyjnej przywołanego już występu wokalisty Stinga w ramach poznańskiego »Kon-certu dla Ziemi«. Jak wynika z badań będących podstawą empiryczną artykułu, wydział Urzędu Miasta Poznania odpowiedzialny za organizację tego koncertu kierował się wyłącznie przesłankami wizerunkowymi, decydując się na wykorzy-stanie wolontariatu. Dodatkowym celem było próbne przeprowadzenie procedury organizacyjnej z wolontariatem przed Euro 2012. Jednakże charakterystyczne dla omawianego przedsięwzięcia, ale zarazem symptomatyczne były relacje między sektorem publicznym, prywatnym i pozarządowym. Stroną zlecającą całościową organizację koncertu był Urząd Miasta. Wykonawcą tego zadania, obejmującego w ramach umowy na organizację koncertu wykorzystanie wolontaritu, był pod-miot prywatny. Ten ostatni w celu wywiązania się z umowy w zakresie pozyskania wolontariuszy zwrócił się do organizacji pozarządowych. Jednak wyłoniony wy-konawca umowy na organizację koncertu korzystał także przy pozyskiwaniu i za-rzadzaniu wolontariuszami ze wsparcia wydziału Urzędu Miasta mającego w swo-jej gestii tę problematykę.
W podsumowaniu wstępnej koncpepcji interpretacji roli wolontariatu i zarzą-dzania nim w trakcie wielkich imprez należy zwrócić uwagę na:
1) znaczenie relacji międzysektowych, gdyż przywołany przypadek koncertu Stin-ga stanowi ilustrację nie tylko prostego współdziałania pomiędzy podmiotami z różnych sektorów, ale także wzajemnego przejmowania wzorów działania, o czym świadczy np. orientacja marketingowa władz miasta o charakterze za-równo wewnętrznym (autopromocja skierowana do mieszkańców), jak i ze-wnętrznym (np. akcja billboardowa w innych miastach Polski);
2) rozróżnienie dwóch poziomów decyzyjnych w zakresie orgnizacji wolon-tariatu na potrzeby wilekich imprez:
a) poziom strategiczny – co wiązało się z podkreślanym przez osoby zaj-mujące stanowiska kierownicze w poszczególnych wydziałach Urzędu Miasta brakiem znajomości szczegółów technicznych związanych z
wo-lontariatem, ale zarazem dowartościowaniem jego znaczenia wizerun-kowego;
b) poziom operacyjny, wykonawczy – osoby zajmujące się techniczną stro-ną orgnizacji wolontariatu z kolei nie nawiązywały w swoich wypowie-dziach do jego roli marketingowej, ale dzieliły się informacjami na te-mat doskonalenia tej formy pozyskiwania zasobów ludzkich.
3) charakterystyczne jest dla przedstawicieli wszystkich trzech analizowanych sektorów uczenie się wolontariatu. Odzwierciedlają to empirycznie zarów-no wypowiedzi decydentów z urzędu miasta, jak i formuła organizacji np. koncertu Stinga. Tym samym wolontariat jest już w coraz większym stopniu rozpoznawany praktycznie, ale defi cytowy charakter mają nadal opracowa-nia analityczne na temat roli i organizacji wolontariatu w trakcie wielkich imprez.
W przypadku imprez masowych na dużą skalę i wykorzystujących wolontariat konieczne jest dążenie do podnoszenia efektywności takich działań. Wykorzysta-nie możliwości tkwiących w konkurencji, ale i współpracy pomiędzy zróżnicowa-nymi sektorowo podmiotami jest warunkiem osiągnięcia wysokiego poziomu
organizacyjnego. Wyrazem owych tendencji i wyzwań są takie pojęcia, jak: kon-kurencja, efektywność i ewaluacja.
Konkurencja przejawiać się może zarówno w podnoszeniu standardów
obsłu-gi i organizacji zapewnianych przez organizatora i wypełnianych przez wolonta-riuszy. Może polegać na przykład na tworzeniu czarnych i białych list wolontariu-szy, a także organizatorów, którzy nie współpracują z wolontariuszami.
Natomiast formą ewaluacji wykorzystania wolontariatu może być między in-nymi tzw. crowdsourcing. Pojęcie to oznacza czerpanie wiedzy, pomysłów i inspi-racji „z tłumu”, a więc zwykłych ludzi, którzy często mają lepiej zdefi niowane wła-sne oczekiwania i najlepiej wiedzą, czego tak naprawdę potrzebują34. W tym przypadku chodzi zarówno o oczekiwania i potrzeby gości, jak i wolontariuszy, którzy jako znaczna grupa osób w różnych miejscach widzą więcej niż organiza-torzy. Za posłużeniem się tą metodą przemawia właśnie fakt wykorzystania aktyw-ności społeczaktyw-ności użytkowników (w tym przypadku mieszkańców) do celów promocyjnych produktu lub wizerunkowych marki (miasta). Crowdsourcing wy-korzystuje psychologiczny mechanizm zaangażowania i konsekwencji, o co w przy-padku wolontariatu raczej nietrudno. Kluczem do efektywnego wykorzystania tej
34 Por. Crowdsourcing – skuteczny sposób na promocję produktu i budowę wizerunku marki, http:// marketingowiec.pl/artykul/crowdsourcing-skuteczny-sposob-na-promocje-produktu-i-budowe- wizerunku-marki?utm_source=FreshMail&utm_medium=email&utm_campaign=fm_Newslet-ter%2028%2F2011 [dostęp: 28.07.2011].
metody jest umiejętne i skuteczne wywołanie zaangażowania na rynku użytkow-ników i konsumentów, a także wolontariuszy w ramach idei „sportowego święta” czy promocji miasta i lokalnego patriotyzmu.
L I T E R A T U R A :
Boćko B., Przegląd definicji i analiza krytyczna pojęć: koopetycja oraz kooperencja, www. zarzadzanie.net.pl [dostęp: 28.07.2011].
Bondyra K., Władze regionalne wobec modernizacji, czyli gra między sektorami [w:] Wie-loPolska regionalna? Regionalizm w Polsce a polityka strukturalna Unii Europejskiej, Poznań 2008.
Crowdsourcing – skuteczny sposób na promocję produktu i budowę wizerunku marki, http:// marketingowiec.pl/artykul/crowdsourcing-skuteczny-sposob-na-promocje-produktu- i-budowe-wizerunkumarki?utm_source=FreshMail&utm_medium=email&utm_cam-paign=fm_Newsletter%2028%2F2011 [dostęp: 28.07.2011].
Filipiak B., Drugi i trzeci sektor w realizacji zadań publicznych. Wybrane problemy teorii i praktyki, Szczecin 2004.
Goff man E., Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa 2000.
Guć M., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Poradnik dla samo-rządów, Warszawa 2004.
Koncert Stinga będzie ekologiczny, http://beta.radiomerkury.pl/informacje/muzyczne/kon-cert-stinga-bedzie-ekologiczny.html [dostęp: 20.07.2011].
Koncert Stinga pierwszą próbą dla służb, http://www.2012.org.pl/en/news/stadia/poznan-6/29411-koncert-stinga-pierwsz-prob-dla-sub.html [dostęp: 20.07.2011].
Lasocik Z., Kilka uwag o roli organizacji pozarządowych w państwie demokratycznym, War-szawa 1994, http://osektorze.ngo.pl/x/33506 [dostęp: 20.12.2008].
Markiewicz J., Wpływ instytucji wsparcia na rozwój kooperencji i innowacyjności przedsię-biorstw w województwie zachodniopomorskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szcze-cińskiego, Ekonomiczne Problemy Usług” 2007, nr 8.
Materiały szkoleniowe. Reforma administracji publicznej – Organizacje pozarządowe part-nerem samorządu terytorialnego, Zeszyt 11 (II wydanie), Kancelaria Prezesa Rady Mi-nistrów, Warszawa, styczeń – luty 1999.
Młody, bogaty, wykształcony, regligijny – mit polskiego wolontariusza, CBOS, BS/63/2011, http://erw2011.gov.pl/static/upload/komunikat-2.pdf [dostęp: 27.08.2011].
Ochman M., Jordan P., Jak zdobyć i zatrzymać wolontariusza. Szkolenie z zakresu organi-zacji i zarządzania pracą wolontariuszy, Warszawa 2003.
POZnań dla Ziemi, koncert STINGA – Symphonicity, www.facebook.com/pages/POZna-%C5%84-dla-Ziemi-koncert-STINGA-symphonicity/132493546786698 [dostęp: 28.07.2011].
Raport z badań opinii uczestników konferencji klimatycznej w Poznaniu na temat miasta Poznania, Raport z badań ilościowych dla Urzędu Miasta Poznania, Pentor Research International, Poznań 2008.
Roche M., Mega-events: Olympics and Expos in the Growth of Global Culture, London 2000. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz. U. Nr 96, poz. 873 z
póź-niejszymi zmianami.
Wolontariusze na koncert Stinga poszukiwani, http://www.rmf24.pl/kultura/news-wolontariusze-na-koncert-stinga-poszukiwani,nId,295863 [dostęp: 20.07.2011].
SUMMARY:
Th e article discusses issues concerning volunteer management in the context of intersec-toral convergence meant as taking action patterns and tools for their implementation by the units of public, private, and non-governmental sectors. Th e empirical fi ndings are based on research entitled, “Involving volunteers into organization of big events – weak-nesses and strengths”, conducted by the employees of the Institute of Sociology, Adam Mickiewicz University and the Department of Education and Human Resources Develop-ment, University of Economics in Poznan, Poland. Th e analysis covers three areas: the characteristics of intersectoral relations referring to the role of volunteer work during big events; the case study of events organized in Poznan; the proposal for voluntary manage-ment models based on intersectoral relations. Th e diversity of functions fulfi lled by volun-teers and the connection with their economic, professional, and promotional aspects have been observed. Th e marketing benefi ts of involving volunteers into the organization of big events are superior to other ones. Th e main goal is to create a positive image of the event’s hosts. Two decision-making levels were distinguished, strategic and operational. Intersec-toral collaboration boosts the effi ciency of operations and provides high organizational performance. Th e growing importance of involving volunteers into organization of mass events was noticed.
