A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S F O L IA OECONOMICA 25, 1982
W e lt e r H„ G o ld b e rg *
O ŁĄCZEN IU PRZED SIĘBIO RSTW
PROBLEMY PRZYGOTOWANIA PROCESÓW ŁĄC ZEN IA PRZED SIĘBIO RSTW
W prow adzenie
Celem e r t y k u łu J e s t p r z e k a z a n ie d ośw iad czeń z ł ą c z e n ia p rze d s ię b io r s t w w S z w e c ji na t y l e , na i l e mogę być one i s t o t n e w od n i e s i e n i u do s y t u a c j i w p o ls k im p rz e m y ś le .. A r t y k u ł J e s t o p a r t y na 24 p rzyp a d ka ch łę c z e n ia , k t ó r e badane b y ły p rz e z grupę dyplom antów pod k ie ru n k ie m a u to r a w la t a c h 1972-1975.
O koło 50% przypadków b y ło u d an ych, to z n a cz y p o s ta w io n e c e le z o s t a ł y s p e łn io n e w dużym s to p n iu j 25% przypadków b y ło w z g lę d n ie udanych (ch o ć n ie z u p e łn ie w a rty c h dodatkowego w y s iłk u w ło żonego w d op row ad zen ie z a m ie rz e n ia do k o ń c a )j 25% przypadków z a k o ń c z y ło s ię Jawnym .niepow odzeniem . Is to tn y m J e s t , aby za p ew nić o d p o w ie d n ie w a ru n k i g w a ra n tu ją c e pow odzenie ł ą c z e n i a , po n iew aż i
a ) z łą c z e n ie m w ię ż ę s i ę znaczne k o s z ty n ie t y l k o fin a n so w e, a i e ta k ż e s p o łe c z n e i p s y c h o lo g ic z n e ,
b ) f ir m y łę c z ę c e s ię sę p rz e z doéé zn aczn y o k re s czasu s ła b s z e w o k r e s ie w prow adzania łę c z e n ia w ż y c i e , p o n iew aż od w r a c a ją uwagę od spraw ryn ko w ych , na rz e c z w ew nętrzn ych p ro b lemów u k ła d u s i ł i zmian w s to su n k a c h a d m in is t r a c y jn y c h o ra z p r o c e d u r a ln y c h . Ważna J e s t , by z m in im a liz o w a ć g łę b o k o ś ć i za s ię g “ l u k i o r g a n i z a c y jn e j" p o w s t a łe j w c z a s ie ł ę c z e n i a ,
с ) n iep o w o d z en ie s p r a w ia , że osoby p ro p o n u ją c e i d e c y d u ją c e o łą c z e n iu t r a c ę p r e s t i ż ; w yw o łu je ono ta k ż e s p rz e c iw wobec p r z y s z ły c h re fo rm , a o p o z y c ja p r z e c iw ryz yk u z y s k u je na s i l e .
Można w y ró ż n ić t r z y fa z y ł ę c z e n i a :
a ) fa z ę s t r a t e g i c z n y , podczas k t ó r e j p rz y g o to w u je s ię i po d e jm u je d e c y z j ę : łę c z y c - n ie ł ę c z y c ,
b ) fa z ę t a k t y c z n ą , p od czas k t ó r e j p la n u je s ię i p rzyg o to w u j e w prow adzenie łę c z e n ia w ż y c ie ( n i n i e j s z e ro z w ię z a n la koncen
t r u j ę s i ę na f a z i e t a k t y c z n e j ł ę c z e n i a ) ,
c ) fa z ę o p e r a c y jn ą , p o le g a ję c ę na w prow adzaniu łą c z e n ia w ż y c ie ( r e a l i z a c j i ł ę c z e n i a ) .
Pie rw sz ym zasad niczym problemem w y s tę p u ją c y c h w f a z i e ta k t y c z n e j J e s t z a g a d n ie n ie c z a s u .
Pon iew aż łą c z e n ie p o c ią g a za ,sobę g ru n to w n ę, t o t a l n ą r e o r g a n i z a c j ę , kp.nieczny J e s t bardzo duży w y s iłe k ze s t r o n y c a łe g o p e rs o n e lu k ie r o w n ic z e g o , aby n ie t y l k o p rz e o rg a n iz o w a ć - po łą c z y ć dw ie odrębne o r g a n iz a c je w je d n ą , a l e n a s t ę p n ie u t r z y mać J ą w s t a n i e e fe k ty w n e j k o n k u r e n c y jn o ś c i na ryn ku . W " n o r m a ln ych " w arunkach ta k a r e o r g a n iz a c ja może z a ją ć 1 ,5 do 2 l a t . Czas j a k i może u p ły n ą ć pom iędzy d e c y z ję o łą c z e n iu a j e j wprowadzeniem w in ie n być dość ( a l e n ie n ie d o r z e c z n ie ) k r ó t k i , z powodu s ł a b o ś c i p r z e d s ię b io r s t w a (c o z w y k łe j e s t o cz e k iw a n e p rz e z ko n k u ren tó w , p on iew aż to może być d la n ic h szan są poko n a n ia nowego p r z e d s i ę b io r s t w a ) . Są te ż p r z y c z y n y w e w n ę trz n e : o p o n e n c i ( c i " s t r a t n i " , " p r z e g r a n i " ) Ja k ró w n ież "g ru p y n i e f o r m alne" n ie p o w in n i mieć s z a n s y z a k łó c a n ia e fe k ty w n e g o przeprc>- w ad zen ia ł ą c z e n i a . Bez w zględu na to ja k w i e l e czasu p rz e z n a c z y s ię na fa z ę t a k t y c z n ą , zawsze b ę d z ie ona uważana zo z b y t k r ó t k ą .
Problemem numer dwa j e s t p r z y d z i e l a n i e o d p o w ie d z ia ln o ś c i. F u n k c jo n a ln i m enadżerow ie nowej o r g a n i z a c j i muszą być m ia now ani i p o w o ła n i ta k szybko ja k to m ożliw e ( l - 2 ty g o d n ie po d e c y z j i łą c z e n i a ) ', Oest to k o n ie c z n e d la p rz y g o to w a n ia p r z e p ro w ad zen ia łą c z e n ia i d la u n i k n i ę c i a kosztów d łu g o t r w a łe j w a lk i o w ła d z ę .
K o le jn y m - trz e c im - ważnym zag ad n ie n ie m , j e s t t u t a j. , o r g a n i z a c ja p r o j e k t u .
T a b e l a l
P r z e g lą d fa z łę c z e n ia
Faza Gospodarka
s o c j a l i s t y c z n a Gospodarka n ie aż tak s o c j a l i s t y c z n a S t r a t e g ic z n a P rz y g o to w a n ie d e c y z j i łę c z y c c z y n ie , u s t a l e n i e głów nych k r y t e r ió w d la ce ló w j a k i e maję być o- s ię g n ię t e w raz z łą c z e n ie m P r o c e s o t w a r t y , od b y w a ją c y s ię na s z c z e b la c h p a r t i i , m in is t e r s tw a i z je d n o c z e n ia 1-3 l a t Wysoce t a j n y p ro c e s , b a r dzo n ie w ie le , osób u cze s t n ic z ą c y c h z z e w n ą trz i w ew nątrz o r g a n i z a c j i 3-6 m ie s ię c y C e le łą c z e ń Główne d p c y z je pod j ę t e C e le p o l i t y c z n e , ekonom iczne i spo łe c z n e
O r g a n iz a c ja » kon s t y t u c j a
a ) zdobyw anie mocy na rynku b ) p ro d u k t i rozwój systemów c ) s k a lo p r o d u k c ji d ) z a p e w n ie n ie kom p e t e n c j i k ie r o w n ic z y c h Cena o b r o tu , k ie r o w n i ctwo T a k ty cz n a P rz y g o to w a n ie do łę c z e n ia i p r o je k to w a n ie nowej s t r a t e g i i p r z e d s ię b io r s t w a , o r g a n iz a c y j n e j , ryn ko w ej i p r o d u k c y jn e j. D ecy z je p e rs o n a ln e d ie w yższych 2-3 s z c z e b l i z a rz ą d z a n ia Czae J a k i z a z w ycz a j j e s t p o z o s ta w io n y do d y s p o z y c ji ' ' Główne z a d a n ia do z o r g a n iz o w a n ia O r g a n iz a c je p r o je k t u . O r g a n iz a c ja o p a rta na s t r u k t u r z e m a c ie rz o w e j. P o d p r o je k t y muszę być prowadzone p rz e z o p e ra
tyw nych menadżerów no
wego p r z e d s ię b io r s t w a . S tw o rz e n ie z e s p o łu p l a nów głów nych d la ( i n t e g r a c j i ) rynków , prod uk c j i , l o g i s t y k i , kan ałów d y e t r y b u c j i , kupna p e rs o n e lu , budżetu i rachu n k o w o ś c i, i n t e g r a c j i s y stemów, 3-6 m ie s ię c y
62 W alter H. Goldberg * T a b e la 1 ( c d . ) 1 2 3 O p e ra c y jn a A H o ryzo n t czasu P rz e p ro w a d z e n ie ł ę c z e n ia . Doprowadze n ie nowego p r z e d s ię b io r s tw a do p e łn e j o p e r a ty w n o ś c i w moż l i w i e n a jk ró ts z y m c z a s ie a ) 6 m ie s ię c y do “ z d o ln e j do ż y c i a " o rg a n i z a c j i , b ; 2 l a t a do s t a b i l i z a c j i na poprzednim p o z io m ie , c ) 3-5 l a t do perma nentnego szybszego wzro s tu .
Prob lem J e s t z o rg a n iz o w a n y w m yśl z a ło ż e ń s t r u k t u r y m acie rz o w e j. gdyż trz e b a s tw o rz y ć w ię z i pom iędzy p o d p ro je k ta m i. W s k ła d z e s p o łu o p ra co w u jąc eg o p r o j e k t w chodzęt
a ) e t a l i c z ło n k o w ie :
- 2-3 osoby z obu p r z e d s ię b io r s t w i ze zwięzków zawodowych - 1-2 cz ło n kó w ,
b ) e k s p e r c i p o w o ływ a n i w m iarę p o tr z e b y do k o n s u lto w a n ia p r o je k tó w ; dokonuję o n i e k s p e r t y z y p ra g m a tyc z n e j z d z ie d z in , f u n k c j i i d z i a ł a ń j a k i e sę k o n ie c z n e d la p r o je k t u i je g o pod p r o je k tó w , c ) o r g a n iz a c je p r o je k t u w edług z a ło ż e ń s t r u k t u r y m a c ie rz o w ej J e s t p o trz e b n e aby» - s p r o s ta ć potrzebom i n f o r m a c j i i i n d o k t r y n a c j i ,
- by u m o ż liw ić sprawne p rz e p ro w a d z e n ie łę c z e n ia i ro zw ięz y- w aftia problemów od r ę k i . zg o d n ie z o g ó ln ym i zasadam i łę c z e n ia , - jednym z ce ló w J e j z a s to s o w a n ia J e s t ta k ż e w y s z k o le n ie fachowców p o trz e b n y c h do o p e ro w a n ia nowę o r g a n i z a c ję .
W a rto zdać s o b ie spraw ę z te g o , ż e t
Zmiana - o d u c z e n ie s ię + u c z e n ie s ię + m ie rz e n ie p o stęp u Owa k o l e j c e i s t o t n e p ro b le m y, k t ó r e w ty ® m ie js c u jed n ak t y l k o z a s y g n a liz u je m y , to r o z w ija n ie k r .y te rló w , k t ó r e m usi s p e ł n ia ć nowa o r g a n iz a c ja w raz z odpowiednim systemem k o n t r o l i i sp ra w o z d a w c z o śc i, o ra z daw anie yvew nętrznych; ja k rów nież zewnę trz n y c h in f o r m a c j i za in te re so w a n y m stronom .
J a k i e trz e b a p o d ję ć w z a k r e s ie om awianej te m a ty k i n a le ż y p r z y p om n ieć, że każde łą c z e n ie J e s t p rzyp ad kiem jedynym w swoim
r o d z a ju , d la t e g o te ż w s z e lk ie p o ja w ia ję c e s ię w a r t y k u l e p ró b y g e n e r a liz o w a n ia pow inny być przyjm ow ane z dużę o s t r o ż n o ś c ią . O p is a n ie bowiem d ośw iad czeń k i l k u s e t osób i k i l k u l a t w a fe r z e łę c z e n ia musi z k o n ie c z n o ś c i w yg lęd ać bardzo o g ó ln i e , a nawet p o w ie rz c h o w n ie .
O gólne k i e r u n k i i d o ś w ia d c z e n ia w z a k r e ś l a łę c z e n ia p r z e d s ię b io r s t w
W roku 1972 Oohn K it c h in g z M iędzynarodowego I n s t y t u t u Za- rz ę d z a n ia , Centrum Naukowe - B e r l i n , b a d a ł p r z y c z y n y i r e z u l t a t y m ięd zysp ó łko w ych p o łę c z e ń w E u r o p ie 1. B a d a ł on 10% p o łęcz e ń , k t ó r e m ia ły m ie js c e w 1972 r . (400 przypadków spośród o k o ło 4000 z a r e je s tr o w a n y c h z g ło s z o n y c h p o łę c z e ń ).
N ie możemy r o ś c ić p r e t e n s j i do te g o . aby ta 10% "p ró b a " zo s t a ł a uznana w j a k i e j k o l w i e k m ierze za re p re z e n ta ty w n ę .
O koło 50% badanych p o łę c z e ń z o s t a ło uznanych za udane, 25% b y ło dość u d an ych , choć o k a z a ły s ię n ie w a rte dodatkow ych wy s iłk ó w , j a k i e łę c z e n ie wym agało. O koło 25 % b y ło p o łę c z e n la in n ie u d a n y m i. G e n e r a ln ie t y l k o co d r u g ie p o łę c z e n le w a rte j e e t czasu i w y s i łk u . J a k i ono k o s z t u je . Ł ę c z e n ia w in n y być p rzed m io tem badań naukowych, p on iew aż s ta n o w ię w ie lk ę in w e s t y c ję f in a n - sowę ze w zględu na cz as in w esto w an y w p rz y g o to w a n ia 1 wprowadza n ie zm ian y, ja k ró w n ież n ig d y n ie w y lic z a n y s p o łe c z n y 1 p s y c h o lo g ic z n y k o sz t łę c z e n ia . W a rte z b a d a n ia w p ro c e s a c h łę c z e n ia p r z e d s ię b io r s t w J e s t p rz y g o to w a n ie 1 p ro w a d z e n ie łę c z e ń ( J e ś l i w o g ó le muszę one być p r z e d s i ę w z ię t e ) . N ie wolno zapomi nać o w ystęp ow an iu tak zwanego o b n iż e n ia w y e tę p u ję c e g o po po m ęczeniu. 3 e s t ono r e z u lta te m ko n ie cz n e g o spadku s k ie ro w a n e ] na ryn ek uw agi łę c z ę c y c h e ię p r z e d s ię b io r s t w i p r z e n i e s i e n i e j e j na ro z w lę z a n ie problem ów w ew nętrznych w y n ik a ję c y c h z p o łę c z e n ia .
1
J u ?• i 1« t c h 1 n a ' P r z y c z y n y suk cesu i n iep o w o d z en ia w z d o b y c ia c h . Genewa 1973.
T a b e l a 2 P r z e g lę d fa z i p o d fa z łę c z e n ia D e c y z je o ro z p a t r z e n iu ew en tu aln eg o łę c z e n ie D e c y z ja łę c z e n ia P rz e p ro w a d z e n ie d e c y z j i łę c z e n ia fa z a s t r a t e g i czna fa z a ta k ty c z n a fa z a o p e r a c y jn a
3-6 m ie s ię c y 3-6 m ie s ię c y a ) 6 m ie s ię c y b ) 18 m ie s ię c y c ) 2-3 l a t a p o d f a z yj a ) zd o ln a do sam o d zieln eg o ' ż y c ia o r g a n iz a c ja " w y j ś c i e z de p r e s j i łę c z e n io w e j" b ) s t a b iln o ś ć na p oz io m ie p o p r z e d n ie j d z i a ł a l n o ś c i c ) s t a r t do równom iernego w z ro s tu pow yżej poziomu p o p rze d n i e j d z i a ł a l n o ś c i Możne w y ró ż n ić s t r a t e g i c z n e , ta k ty c z n e i o p e r a c y jn e f a z y ł ę c z e n i a . Fa za e t r a t e g ic z n a ko ń cz y e ię d e c y z ję p o łę c z e n ia . Do t y c z y ona c e ló w , o c e n y k o n s e k w e n c ji p o t e n c ja ln e g o łę c z e n ia , o ce ny “ r z e c z y w is t e j w a r t o ś c i “ łę c z ę c y c h s i ę f ir m , ic h mocnych i s ła b y c h s t r o n . T a k ty c z n e fa z a podejm ow ania d e c y z j i z a w ie r a o k re s od d e c y z j i o łą c z e n iu do j e j p rz e p ro w a d z e n ia . 3 e j celem J e s t z a p la n o w an ie i p r z y g o to w a n ie 'o p ty m a ln e g o p o łę c z e n ia p r z e d s ię b io r s t w . A r t y k u ł ten p o ś w ię c o n y j e s t w y łę c z n ie t a k t y c z n e j f a z i e łę c z e ń . Faza o p e r a c y jn a z a w ie r a w ła ś c iw e p rz e p ro w a d z e n ie łę c z e n i a , to z n a c z y zam ianę dwóch ( l u b k i l k u ) o r g a n i z a c j i w je d n ę . Z a sa d niczym warunkiem- s u k ce su łę c z e n ia J e s t d o k ła d n o ść fi Je g o -p r z y g o to w a n iu . Dobrze o k r e ś lo n e c e l e i k r y t e r i a łę c z e n ia maję w ię k s z y wpływ na s t o p ie ń pow odzenia łę c z e n ia n iż J a k i k o l w i e k in n y c z y n n ik . C e le Ł ę c z e n ia sę z ło ż o n e 1 s k ła d a ję c e s ię z k i l k u p odukładów .
W k r a j a c h z a c h o d n ic h p r z y s z ła d z i a ł a l n o ś ć rynkow a j e s t g łó w nym, g e n e r a ln y * c e l a * łę c z e ń . K luczow ym i c z y n n ik a m i s ę i s to p a
w z ro stu ry n k u , p o d z ia ł rynku pom iędzy k o n k u ren tó w , fin a n so w a i te c h n ic z n a z d o ln o ś ć konkurentów i w końcu s to p ie ń o d p o w ie d n ie j lu b p o t e n c j a l n e j a d a p t a c j i fin a n s o w y ć h , p rod ukto w ych i- ryn k o wych w ła ś c iw o ś c i dwu łę c z ę c y c h s ię p r z e d s ię b io r s t w .
Drugę s f e r ę o z n a c z e n iu s tr a te g ic z n y m J e s t s t a t u s i m o ż li w o ś c i fin a n so w e łę c z ę c y c h s ię p r z e d s ię b io r s t w . P o n iew aż l i t e r a t u r a na tem at rynkowego i fin an so w eg o p la n o w a n ia łę c z e ń n ie j e s t te k skępa Ja k l i t e r a t u r a *na temat p la n o w a n ia a d m in is t r a c y jn e g o łę c z e ń , w a r t y k u l e tym n a c is k p o ło ż o n y J e s t na a d m in i s t r a c y j n a (t z n . o r g a n iz a c y jn e i p e r s o n e ln e ) a s p e k ty d e c y z j i łę - c z e n ia .
P o w r a c a ję c do badań K i t c h i n g a : w je g o p ró b ce o k o ło 2/3 po łę c z e ń b y ło h o ry z o n ta ln y c h i t y l k o o k o ło 10% w e r t y k a ln y c h . 10% d z i a ł a ł o na tym samym rynku ( c i sam i k l i e n c i , te same k a n a ły d y s t r y b u c j i , a l e in n e p r o d u k ty , in n e te c h n o lo g ia p r o d u k c j i ) , 5% do 6% ce ch o w a ło p o d o b ie ń stw o p r o d u k c ji ( t e same lu b podobne p ro d u k ty i t e c h n o lo g ie a l e r ó ż n i k l i e n c i i różno k a n a ły d y s t r y b u c j i , ku Ja k im k i e r u j e s ię łę c z ę c e s ię p r z e d s i ę b io r s t w a ) . N ieco p ow yżej 10% łę c z e ń b y ło łę c z e n ia m i typ u ko nglom eratow ego. Bada
n ie K it c h in g a w s k a z u je , że w ię k s z o ś ć łę c z e ń p o le g a łe na k u p n ie m ałych p r z e d s ię b io r s t w p rz e z duże. P r a w ie p ołow a p r z e d s ię b io r s t w k u p io n y c h m ia ła ro c z n y o b ró t m n ie js z y n iż 10% k u p u ją c e j s p ó ł k i , 25% w ah ało s ię pom iędzy 1%' a 5% rocznego o b ro tu .
S t o p ie ń s u k cesu łę c z e ń h o ry z o n ta ln y c h j e s t n a jw y ż s z y ; łę ~ cz eń s k u p io n yc h na p ro d u k c ie - n a j n iż s z y . Im m n ie js z e j e s t zaku p io n e p r z e d s ię b io r s t w o w p o ró w n an iu z p rz e d s ię b io rs tw e m kupu ją c y m , tym m n ie jsz e , j e s t p raw d o p o d o b ień stw o , że łą c z e n ie bę d z ie sukcesem . Oak wskazano p o w y ż e j, ro z ró ż n ia m y 3 f e z y j - p rz y g o to w a n ie łę c z e n ia do p o d ję c ia d e c y z j i za lu b p r z e c iw , - fa z a p o e t d e c y z y jn a , t r w a ją c a do momentu gdy łą c z e n ie s i ę odbywa, - w prow adzenie łą c z e n i e ,
W a r t y k u l e . mało uw agi p ośw ięcon o f e z i e p rz y g o to w a n ie ł ą c z e n ia , choć j e s t to fe z « s t r a t e g i c z n i e n a j w e ż n ie je ż e : j e k i e sę powody ł ę c z e n i a , j a k i e n a le ż y u s ta n o w ić k r y t e r i a w sto su nku do rynków , p rod uk tó w ,, s y t u a c j i f in a n s o w e j, z a r z ą d z e n ia , s k a l i p r o d u k c j i , mocy ry n k o w e j, ro zw o ju ryn ku i w końcu d e c y z j i co
do cen y p r z e j ę c i e p r z e d s ię b io r s t w a . C h o cia ż w s z y s t k ie te d e c y z je są ważne, ta fa z a j e s t tu omawiana z dwóch powodówt
1 ) r e f e r a t Oohna R. C a b led p o d ejm uje te p ro b le m y ,
2
) powody ryn ko w e, ja k ró w n ie ż fin a n so w e s k ł a n i a j ą c e do ł ą c z e n ia są uważane ze m n ie j ważne w k r a j u s o c ja lis t y c z n y m w po rów nan iu z gospodarko z a c h o d n ią .R y e . 1. O r g a n iz a c je p r o j e k t u łą c z e n ia
A r t y k u ł o p a r t y j e e t na b a d a n ia c h o s t a t n i c h l e t (2 4 p rzyp ad ~ ków szw e d zk ich łą ć z e ń )'. N ę c is k z o s t a ł w nim p o ło ż o n y na p rzad - s t a w ie n ie d o św ia d cz eń su m a rycz n ych , aą one bowiem w a ż n ie ja z e n iż p e łn y o p is e w e n tu a ln o ś c i i m o ż liw o ś c i, są ta k ż e o p ie e n e głów ne sposoby p rz e p ro w a d z a n ia ł ą c z e n i a , mimo i ż każde łą c z e n ie j e e t p rzyp a d k ie m u n ik a l n y * . A r t y k u ł podsumowuje r e z u l t a t y d e e k ry p ty w n e łą c z e ń .
F in a n s o w a n ie ł ą c z e n ia
Różne są motywy ł ą c z e n ia p r z e d s ię b io r s t w w k r a ja c h a o c j a li> e ty c z n y c h i z a c h o d n ic h . W g o ep o d erce s o c j a l i s t y c z n a j p r z y c z y n y ł ą c z e n ia i k r y t e r i a łą c z e n ia n a j c z ę ś c i e j p o j a w i a j ą ą ię ja k o pochodne państw ow ego, g o sp o d arczeg o i przem ysłow ego p la n u , a n ie rozw ażań na tem at mocy ryn k o w ej i d z i a ł a n i a na ry n k u . Pon iew aż
jedynym porównywalnym "in s tru m e n te m p la n o w a n ia “ j e e t budżet w f i r m i e z a c h o d n ie j, k o n ie c z n e d o ś w ia d c z e n ia sę tu p rz e d s ta w io n e na p o d s ta w ie fin a n s o w y c h problem ów łę c z e ń . Winno s ię p a m ię ta ć , że b u d ż e ty to n ie p la n y w g osp o d arce s o c j a l i s t y c z n e j , zarówno w o d n ie s i e n iu do ic h c e ló w . Ja k te ż fo rm a ln ś j , i m a t e r i a l n e j z a w a r t o ś c i . Sę one r a c z e j ocenam i o p a rty m i na p rz e w id y w a n iu p r z y s z ły c h warunków d z i a ł a n ia s c e l e łę c z e n ia muszę być u sta n o w io ne d la d z ie d z in f u n k c jo n a ln y c h , Ja k ró w n ie ż d la je d n o s te k podejm ow ania d e c y z j i łę c z ę c y c h e ię p r z e d s ię b io r s t w . K luczęw e l i c z b y z in n y c h p r z e d s ię b io r s t w sę rzadko d o s tę p n e .
Celem p la n u budżetowego j e s t z a s a d n ic z o u s ta n o w ie n ie p rog n o s ty c z n e g o wykazu rów now agi“ i " p ro g n o s ty c z n e g o wykazu zysku i s t r a t y “ d la n a s tę p n y c h 3-5 l a t . Oceny w in n y być o p a r te na a n a l i z i e o f i c j a l n i e lu b n i e o f i c j a l n i e d o stęp n y ch spraw ozdań, ja k ró w n ie ż na p rz e w id y w a n iu d z i a ł a l n o ś c i d z ia d z in f u n k c jo n a l n ych . W y s tę p u je tu problem c z a s u , poniew aż te n o s t a t n i ro d z a j p r te w id y w a n ia e t a n ie s ię d o s tę p n y d o p ie ro w końcu d r u g ie j fazy. P r o c e s tw o rz e n ia b u d ż e tu , z powodu swego in t e g r a c y jn e g o c h a ra k t e r u , b ę d z ie m u s ie ł być z ap lan o w an y w o s t a t n i c h ty g o d n ia c h dru g i e j f a z y .
K o n s o lid a c ja p ro c e s u tw o rz e n ia budżetu pom iędzy p r z e d s ię b io rs tw a m i łę c z ę c y m i s ię zw ięz an a J e s t z pewnymi tru d n o ś c ia m i. T r u d n o ś c i te mogę być m n ie js z e w k r a j u s o c ja lis t y c z n y m sz c z e g ó l n ie J e ś l i d z i a ł a j ę s ta n d a ryz o w a n e s t r u k t u r y ra c h u n k o w o ś c i, p o p a r te zerówno p rz e z państw ow e, ja k ró w n ie ż przem ysłow e sta n - d a rd y ra c h u n k o w o ś c i. N ie m n ie j Je d n a k p o ja w ia Ję s i ę , a nawet mu- tz ę s ię p o ja w ia ć r ó ż n ic e (n e w e t w s p r z y j e j ę c y c h w aru n k ach ), k tó r e mogę w yw ołać m ylne w n io s k i i n ie a d e k w e tn e c e l e . Główne t r u d n o ś c i, j a k i e można o c z e k iw a ć w p r z e d s ię b io r s t w a c h s o c j a l i s t y cznych w y r a s t a ję z p oczynań podejm owanych celem z a b e z p ie c z e n ia pewnych s t o p n i swobody i d z i a ł a n i a d la p o je d y n c z e g o p r z e d s ię - b lö r s t w a , gdy d o c h o d z i do u ż y c ia funduszów i o k r e ś l e n i a u zysk a n ych r e z u lt a t ó w .
D o ś w ia d c z e n ia k r a jó w z a c h o d n ic h w s k a z u ję , że p r o c e s łę c z e n ia , gdy c h o d z i o p r o c e d u r y i d e f i n i c j e fin a n so w e i rachunkow ość, wymaga d o k ła d n e j r e o r g a n i z a c j i . D e ś l i t a k ie r ó ż n ic e i s t n i e j ę , budżet p r o g n o s ty c z n y b ę d z ie m u s ia ł s k u p ić s ię na k i l k u ważnych k lu c z o w y c h p u n k ta c h , k t ó r e mogę być ponow nie w y lic z o n e w z u n i f i kowany sposób.
P la n o w a n ie o z a s ię g u śred n im d lö p r z e d s ię b io r s t w łę c z ę c y c h s i ę j e s t bardzo w ażne, p o n ie w a ż ? a ) p la n o w a n ie p rz e d d e c y z ję łę c z e n ia ( t z n . w c z a s ie tr w a n ia f a z y s t r a t e g i c z n e j ) j e s t z w y k le p o w ierzch o w n e, b ) s z c z e g ó ln ie z powodu ś re d n ie g o z a s ię g u p la n u j e s t on c z ę s to u ż y ty ja k o p la n w prow adzenie łę c z e n ia w ż y c i e .
O est spraw ę p ie rw s z o rz ę d n e j w a g i, by z m in im a liz o w e ć o b n iż e n ie p o ja w ia ję c e s i ę po łę c z e n iu , tz n . s t r a t ę w s p ó łd z ia ła n ia obu o r g a n i z a c j i w pewnym o k r e s ie p rz e g ru p o w a n ia i r e s t r u k t u r a l i z a c j i . Można tu z a sto so w a ć p ro c e d u rę og ó ln eg o p la n o w a n ia , o ś re d n i » z a s ię g u . Głównym problemem j e s t , by p o łę c z y ć in f o r m a c je w zgodny sposób w dwu w c ię ż je s z c z e o d d z ie ln y c h o r g a n iz a c ja c h w s k o n s o lid o w a n y p la n p o łę c z o n e j f ir m y .
B a d a n ie s i ł y f ir m y p o łę c z o n e j, ja k ró w n ie ż w y e lim in o w a n ie j e j s ł a b o ś c i j e s t ró w n ie ż ważnym cęlem p ro c e s u p la n o w a n ia . Ho ry z o n t p la n o w a n ia d la p lan ó w ś re d n ie g o z a s ię g u b y ł o k r e ś lo n y na 3-5 l a t . P ię ć l a t może być z b y t d łu g im horyzontem p la n o w a n ia d la o r g a n i z a c j i , k t ó r a r o z w ija s ię z dwu s t a r y c h . Pow inno s i ę p a m ię ta ć , że w ybór z a s ię g u c z a s u d la p la n ú n ie j e s t w o ln y od z e w n ę trz n y c h z a le ż n o ś c i, np. od typ u państwowego p la n u p r z e m ysłow ego.
Dak we w s z y s tk ic h in n y c h p rz y p a d k a ch d r u g i e j f a z y ł ę c z e n i a . b ardzo ważne j e s t o d p o w ie d n ie p r z y d z i e l e n i e o d p o w ie d z ia ln o ś c i Je d n o stk o m . N a jw a ż n ie js z e r ó ż n ic a w s to su n k u do n o rm a ln e j p ro c e d u ry p la n o w a n ia w ię ż ę s ię z dostępem do d a n y c h . Ja k ró w n ież w ia r y g o d n o ś c ię z e b ra n y c h d a n y ch . Zarówno d o stęp n o ść Ja k i w ia ryg o d no ść d anych z w y k le r ó ż n i s ię w z a le ż n o ś c i od p r z e d s i ę b io r s t w a . P la n może być s k o n s o lid o w a n y na p r z y k ła d w n aatęp u - J ę c y sp o só b :
- o b r ó t w k o le jn y c h p ie r w s z y c h t r z e c h l a t a c h , w o d n ie s i e n iu do grup p ro d u k tó w , rynków g e o g ra fic s s n y c h , k a n a łó w z b y tu Ja k ró w n ie ż k a t e g o r i i k l ie n t ó w ,
- isuszę być w y r a ź n i» b ran e pod rozwagę sp osob y z m n ie js z a n ia g łę b o k o ś c i i z a s ię g u czasuwago będź c rg e n i z a e y Jn e g o w y s tę p u ją c e g o po p o łą c z e n ia p r z e d s i ę b io r s t w ,
- -ocena k o s z tu p r o d u k c ji dużych grup p ro d u k tó w .
D o św ia d c z e n ie w s k a z u ję , że z y s k i z k o o r d y n a c ji
produkcji
«ę f r e a liz o w a n e p o w o li ( w o l n i e j n iż by s i ę można s p o d z ie w a ć ) id la t e g o Ic h o s i ą g n i ę c i e wymaga w i e l k i c h w y s iłk ó w ze s tr o n y k ie r o w n ic tw a j
- k o s z t p e r s o n e lu , o p a r t y n® o c e n ie z a o p a tr z e n ia fra p e rs o n e l i na r e a l i s t y c z n y c h ocen ach o s z c z ę d n o ś c i z tego t y t u ł u ( j e ś l i J e s t to m ożliw e do o s i ą g n i ę c i a ) ,
- w kład p o s z c z e g ó ln y c h grup w a ż n ie js z y c h p rod uk tów w z y s k , - z y s k i p rz e z d e p r e c ja c ję w a r t o ś c i m ajątku t r w a łe g o ,
- w ie lk o ś ć i n w e s t y c j i rozbudowy mocy p r o d u k c y jn y c h , - szacowana d e p r e c j a c ja ,
- k o s z ty fin a n so w e i zysk ( n a le ż y w z ię ć pod uwagę nową f i - nansowę s t r u k t u r ę p o łę c z o n e g o s p r z e d a ię b io r s tw a ). Z y s k i d z i a ł a l n o ś c i p o z a p ro d u k c y jn e j, k t ó r a n a le ż y do n or malnego p r o f i l u p ro d u k c y jn e g o p r z e d s i ę b io r s t w a j - n ad z w yczajn e z y s k i i s t r a t y ze s p rz e d a ż y środków , k t ó r e s t a j ę s ię d o stęp n e w zw iązku z łą c z e n ie m , - z y s k i i s t r a t y podatkowe z powodu ł ę c z e n i a , - łę c z n y zysk lu b s t r a t a . >
Można dodać k i l k a uwag o śro d k a ch p ł a t n i c z y c h i - p la n o w a n ie p rz e p ły w u g o tó w k i j e s t k o n ie c z n o ś c ią ,
- n a le ż y z b a d a ć , cz y sę s p e łn io n e wymagania p ły n n o ś c i; do s tę p n o ść środków u m o ż liw ia zyskowne ic h ro z m ie s z c z e n ie - ś ro d k i, k t ó r e s t a ł y e ię d o stęp n e d z i ę k i p o łą c z e n iu p r z e d s ię b io r s t w można zaangażować w nowe p r z e d s ię w z ię c ia lu b r o z s z e r z e n ie d z i a ł a l n o ś c i ,
- zbadać c z y j e s t stosow ana c e n t r a l i z a c j e p la n o w a n ia p r z e p ływ u g o tó w k i i j a k i e z y s k i mogłoby p r z y n ie ś ć j e j z a sto so w a n i e ,
- p o trz e b n a j e s t a n a li z ę sprawozdań w c e lu w y e lim in o w a n ie n ie p e w n o ś c i w p la n o w a n iu p ły n n o ś c i.
W s z e lk ie d o ś w ia d c z e n ie z łę c z e ń w s k a z u ją , że bardzo ważna J e s t a n a li z a e ta n u p o s ia d a n ia p r z e d s ię b io r s t w a . P o łą c z o n e f i r my eę c z ę s to o b arczo n e z b y t rozbudowanym etanem p o s ia d a n ia , K t ó r y w ja k n e js z y b tt
2
ym c z a s ie w in ie n być u ja w n io n y r»ie t y lk o po to ny u m o ż liw ić p o p ra w k i w umowie, le c z ró w n ież by u n ik n ą ć n ie p o tr z e b n y c h z a k łó c e ń w o k r e s ie gdy p o łą c z o n e p r z e d s i ę b io r stwa sę n a js ła b s z e . S tą d . ważne j e s t , . a b y w ye lim in o w ać w yrob y u szkod zone, niemodne i innne p o z y c je n ie n a d a ją c e s ię do s p rz e d a ż y . A n a liz a s ta n u p o s ia d a n ia powinna u m o ż liw ić d e c y z jeo z w ię k s z e n iu tempa o b ro tu posiadanym m a ją tk ie m , w y e lim in o w a n iu n ie re n to w n y c h produktów lu b grup p rod u k tó w . A n a liz a ta k a mo że spowodować poprawę k o n t r o l i s ta n u p o s ia d a n ia . W w ie lu p r z y padkach łą c z e n ie p ozw ala na zre d u k o w an ie s ta n u p o s ia d a n ia w yro bów w toku i m a te r ia łó w .
K o n ie cz n e J e s t d rob iazg o w e z b a d a n ie i s t o t y i w a r t o ś c i ś ro d ków t r w a ły c h . O la k o n s o l i d a c j i i p la n o w a n ia i n w e s t y c j i Ja k ta ż in w e s to w a n ia w ś r o d k i t r w a łe .
W ięk sz o ść łą c z e ń ma c a l a fin a n s o w e . Każda łą c z e n ie z m ie n ia S t r u k t u r ę fin a n so w ą p r z e d s ię b io r s t w łą c z ą c y c h s i ę . D la te g o w ' Ja k n ajszyb szym c z a s ie muszą być zbadana m o ż liw o ś c i o s ią g n ię c i a r e n to w n o ś c i. Je d n a k ż e o d p o w ie d n ia w ie lk o ś ć zysk ó w * f in a n s o wych p och od zących z łą c z e n ia z o s t a n ie o s ią g n ię t a w c z a s ie dłuższym n iż s i ę tego z w y k le o c z e k u je , p r z e c i ę t n i e w o k r e s ie 2-5 l a t . Z d r u g ie j s t r o n y z d a rz a s i ę , że m ożliw ość ren to w nych układów fin a n s o w y c h spowodowana łą c z e n ie m może być z r e a liz o w a n a w k ró tk im t e r m in ie . Za p r z y k ła d może p o s łu ż y ć sto su n e k pom ię dzy p o z o s ta łym k a p it a łe m i d łu g iem obcym, a l e te ż i w a ru n k i, na J a k i c h zarówno k ró tk o te rm in o w y J a k i d łu g o te rm in o w y d łu g J e s t z a c i ą g n i ę t y .
O e ś l i p o t e n c ja ln e z y s k i z ł ą c z e n ia mają z o s ta ć z r e a liz o w a n e , ważna J e s t . d la łą c z ą c y c h e ię f ir m d ob rze zap lan ow an e i s i l n a p ro c e d u ra budżetow a. Z b y t c z ę s to je d n a k k ie r o w n ic tw o za k u p io n e j f ir m y w yk a z u je te n d e n c je s t a n i a s i ę z b y t hojnym z po wodu nowych środków fin a n s o w y c h . J a k i e s t a ł y s ię d la n ie g o do s tę p n e na sk u te k ł ą c z e n i a . * -
4
* P la n o w a n ia p rz e p ro w a d z a n ia ł ą c z e n ia D e c y z ja o łą c z e n iu wymaga o r g a n i z a c j i p r o j e k t u d ie wprowa d z e n ia ł ą c z e n ia w ż y c i e . Celem p r o j e k t u J e e t z m in im a liz o w a n ie wahań p r z y p rz e p ro w a d z e n iu ł ą c z e n i a . Z w yk le o r g a n i z a c ja p r o je k tu j e s t z ło ż o n a , s k ła d a j ą c s ię z sz e re g u p o d p ro je k tó w pod nadrzędnym k ie ro w n ic tw e m .
W w ię k s z o ś c i wypadków, o J a k i c h in fo rm u je Dohn K i t c h i n g , to z n a c z y w p rz y p a d k a ch gdy w i e l k i e s p ó łk i w ykupują bardzo m ałe, p r o j e k t b y ł wprowadzony w ż y c ie p rz e z k ie r o w n ic tw o p r o je k t u
(w y b ie r a s ię ró w n ież rz e c z n ik ó w p r o je k tó w w te d y , gdy u p ra w n ie n ia z a rz ę d u w f i r n i e b y ł y bardzo m a łe ). O e ś l i dw ie łę c z ę c e s ię f ir m y sę z b liż o n e pod względem w i e l k o ś c i , i s t n i e j e te n d e n c ja do w y z n a c z a n ia k o m ite tu łę c z e n ia lu b szefó w p r o je k tó w . W tedy p ro j e k t j e s t p o p ra w io n y p rz e z k o m ite t łę c z e n ia .
Główne z a d a n ia k o n ie c z n e do w yko nania w t e j f a z i e p r a c to w prow adzenie w czyn d e c y z j i ł ę c z e n i a , ro z w lę z a n ia n ie p r z e w i d z ia n y c h problem ów , z m o b iliz o w a n ie środków i o p ra c o w a n ie motywa c j i d la l u d z i d o t k n ię ty c h p rz e z ł ę c z e n i e , w s z c z e g ó ln o ś c i ty c h " p r z e g r a n y c h " . T rzeb a ta k ż e u s t a l i ć c e l e , j a k i e n a le ż y o a ię g n ę ć w ró żn ych fu n k c ja c h o r g a n iz a c y jn y c h i w różn ych d z ie d z in a c h .
W w ię k s z o ś c i przypadków tw o rz y s ię p la n o g ó ln y . P r z y o p ra cowywaniu teg o p la n u s z e f p la n u b ę d z ie m ia ł dużę przewagę j e ś l i u c z e s t n i c z y ł w n e g o c ja c ja c h p o p rz e d z a ję c y c h d e c y z ję o łę c z e n iu . O e ś l i ta k n ie b y ło , musi on szukać I n f o r m a c j i o ce la c h łę c z e n ia ja k te ż o toku m y ś le n ia , k t ó r a u c z e s t n i c z y ły w d e c y z j i o łę c z e n iu . S tw o rz e n ie o g ó ln eg o p la n u wymaga z w y k le "p la n o w a n ia w p rzód i w t y ł " . Główne ro z w lę z a n ia p o św ięco n e będę u s t a l e n i u d ę ty fo rm aln eg o ł ę c z e n i a , to zn a czy» k ie d y f ir m y p o d le g a ję c e łę c z e n iu maję z o s ta ć z łę c z o n e . Ta d a ta je d n a k n ie j e s t n ie z a le ż n a od r e z u lt a t ó w badań w d z ie d z in a c h fu n k c jo n a ln y c h , t a k ic h ja k p la n o w a n ie : rynków , p ro d u k tó w , p e r s o n e lu , p o s ia d a n e g o m a ję tk u tr w a łe g o , fin a n s ó w . N ie m n ie j Je d n a k ważne j e s t by ta k J ę u s t a l i ć , ab y n ie b y ła z b y t o d le g ła w c z a s i e , by ś r o d k i n ie p r z e p a d ły . S e d n o c z e ś n ie d a ta n ie pow inna być n i e r e a l i s t y c z n a , s z c z e g ó ln ie że d o ś w ia d c z e n ia w s k a z u ję , i ż c z a s j e e t zawsze o g r a n ic z o n y i e ta n o w i głów na w ę e k le g a r d ło p r z y p rz e p ro w a d z a n iu łę c z e n i a . O r g a n iz a c ja p r o j e k t u w inne u w z g lę d n ia ć c h a r a k t e r f ir m y ( ł ę c z e n ie typ u s p ó ł k i u b e z p ie c z e n io w e j b ę d z ie wymagało in n e j o rg a n i z a c j i p r o je k t u n iż łę c z e n ie p o n ię d z y Je d n o s tk a m i p r o d u k c y jn y m i). T rz eb a w yb rać o so b y o d p o w ie d z ia ln e za p o d p r o je k t y . Z w y k le u c z e s t n ic y p r o j e k t u będę e ię a k ła d a ć z p a ru oaób z obydwu łę - c z ę c y c h s ię o r g a n i z a c j i . Przyw ód cam i w in n i być c i , k t ó r z y będę fu n k c jo n a ln y m i m enadżeram i w nowej o r g a n i z a c j i .
P la n p r o j e k t u p o tr z e b n y do z a p e w n ie n ia o d p o w ie d n ie j ayn- c h r o n i z a c j l cz asu i d y s c y p l in y p r o je k t u n a j k o r z y s t n i e j o s lę g - nęć nożna drogę p la n o w a n ia s ie c io w e g o . Ś c ie ż k ę k r y ty c z n ę b ę d z ie
w ted y ł p two w yznaczyć i k o n tro lo w a ć : P la n o w a n ie s ie c io w e u ł a t w i z n a le z ie n i a l o g i k i p la n u i w y k r y c ie w odpowiednim momencie k i e dy p la n s t a j e s ię n ie k o n se k w e n tn y.
Winno s ię p a m ię ta ć , że n ie w ie lu członków łę c z ę c y c h e ię f ir m ma d o ś w ia d c z e n ie w z a rz ę d z a n iu p ro je k te m . D la te g o te ż trz e b a zap ew n ić o d p o w ie d n ie p o p a r c ie w ty c h sp ra w a ch . Bard zo ważne J e e t , aby podać in fo r m a c je o łę c z e n iu . Je g o c e la c h , s p o d z ie wanych z y s k a c h , o k o n se kw e n cja ch i zm ian ach , J a k i e dotknę człon ków o r g a n i z a c j i ł ę c z ę c e j s i ę . ’ Muszę o n e :
- być d o s ta rc z a n e p e r io d y c z n ie ,
- odpow iadać na p y t a n i a , k t ó r e - Ja k n a le ż y e ię spo d ziew a ć - zaangażowane w łę c z e n iu p a r t i e i in d y w id u a ln i c z ło n ko w ie ze ch cę zadaw ać,
- zw ra ca ć e ię do w ew nętrznych i z e w n ę trz n y c h p a rtn e r ó w za angażow anych, b e z p o śre d n io lu b p o ś r e d n io w p r o c e s łę c z e n i a ,
- z m n ié jš z a c n ie p o k o je i s t r a c h , re d u k u ję c fa łs z y w e p o g ło s k i ,
- z a c h ę c a ć w s z y s tk ic h zaangażow anych do z m o b iliz o w a n ia ś ro d ków by u c z y n ić nowę o r g a n iz a c ję s i l n ę i e fe k ty w n ę .
Z k o l e i o r g e n iz a c ja o p a r ta o e t r u k t u r ę m a c ie r z y s tę J e e t -cwykle n a j b a r d z ie j efaktyw nym śro d k iem p rz e k a z y w a n ia i n f o r m a c j i w "o b u " k ie r u n k a c h .
Z powodu o g r a n ic z e n ia czasowego n ie b ę d z ie m o ż liw o ś c i wyda n ia d ro b ia zg o w ych i n s t r u k c j i a n i d la p r z e jś c io w e g o , a n i d ie p r z y s z łe g o z a r z ę d z a n ia w aw nętrz o r g a n i z a c j i . R o la o d p o w ie d z ia l nych menadżerów J e s t w ię c bardzo d uża, p on iew aż będę o n i mu s i e l i rp z w ię z a ć w i e l e problem ów , k t ó r e p o ja w ia ć e ię będę na b io ż ę c o . D e d n o cze śn le k ie ro w a ć s ię w swym p o s tę p o w a n iu będę o n i je d y n ie zasad am i o g ó ln y m i, p r z y ję t y m i p r z y p rz e p ro w a d z e n iu ł ę c z e n i a . Winno s ię p a m ię ta ć , że rzeczg p ie rw s z o rz ę d n e j w ag i j e s t , by na z e w n ę tr z , to z n a c z y na k l i e n t a c h , d o sta w cac h i je d n o s tk a c h fin a n s o w y c h s p ra w ić w ra ż e n ie n o w e j, e fe k t y w n ie . d z i a ł a j ą c e j o r g a n i z a c j i , k t ó r o ma z a u f a n ie do p r z y s z ł o ś c i i w ia r ę w
to , że s o b ie z n ię da ra d ę . S y ło b y b ardzo n ie b e z p ie c z n ie gdyby d z i a ł a c z e o r g a n i z a c j i p o z w o l i l i , by o t o c z e n ie ze w n ę trz n e odno s i ł o w r a ż e n ie , że w f i r m i e p a n u je c h a o s . i , że w ew nętrzna s t r u k t u r a n ie o d z w ie r c ie d la s i ł y f ir m y .
Oednocze-ś n ie i s t n i e j e p o trz e b a k o n s u lto w a n ia e ię i in fo rm o w a n ie . Org®- n iz a c j® w inna być o t w a r t e na p r o p o z y c je u d o s k o n a le n ia p rz y c h o dzące z z e w n ą trz . Oednym z n a j t r u d n ie j s z y c h zadań J e s t o ^ ię - g n ię c i e podobnych lu b u je d n o lic o n y c h sta n d a rd ó w w różn ych czę ś c ia c h o r g a n i z a c j i pod p r e s ję czasową i bez k o n ie c z n o ś c i w t ła c z a n ia o r g a n i z a c j i d la odm iany w k a f t a n b e z p ie c z e ń s tw a su ro w ej b i u r o k r a c j i . M usi być z o rg a n iz o w a n y z e s p ó ł c e n t r a l n e j p o l i t y k i g o s p o d a rc z e j ja k o grupa d e c y z y jn a , do k t ó r e j można by 1 pow in no zw racać s ię po radę i o trzym ać w skazów ki i o d p o w ie d z i w spraw ach n ie ja s n y c h .
K o o rd y n a c ja i p o w ią z a n ie m iędzy p o s z c z e g ó ln y m i grupam i d z i a ł a n i a pow inny być ś c i s ł e . O c z y w iś c ie , k o o rd y n a c ja w inna te ż być b e z p o śre d n ią p o tr z e b ą . N ie m n ie j je d n a k grupa c e n t r a l n e j po l i t y k i m usi zachować k o n t r o lę nad fa z ą t a k t y c z n ą , ab y zap ew n ić g ła d k ie w prow adzenie łą c z e n ia w ż y c i e .
P o le c e n ia na p a p ie r z e z w y k le mają o g ra n ic z o n ą e fe k ty w n o ś ć , p oniew aż c e l i duch w Ja k im są one wydawane rzadko z n a jd u ją p e łn e z r o z u m ie n ie .^
K o n tr o la nad procesem p la n o w a n ia w inna zap ew n ić term inow e i e fe k ty w n e r o z w ią z a n ie problem ów , ja k ró w n ie ż d o p ro w ad z ić do o s i ą g n i ę c i e c e lu ta k ty c z n e g o p la n o w a n ie w odpow iednim c z a s ie 1 p o rz ą d k u . Ważne J e s t t e ż , by b y łe ro z to c z o n a k o n t r o la nad po-, złom ami i a fe r a m i k o n f lik t o w y m i. T rz eb a ró w n ie ż być p rz yg o to w a nym na e w e n tu a ln o ś ć z a s to s o w a n ia s t r a t e g i i a lt e r n a t y w n y c h . I tu znów w inno s ię p a m ię ta ć , że p e r s o n e l i o r g a n i z a c ja prawdopodob n ie n ie mają d o ś w ia d c z a n ia w p r a c y p r o je k to w e j i ro z e z n a n ia w w a ru n k ach , w J a k i c h fu n k c jo n u je o r g a n i z a c j a .
S t r a t e g i e a w a ry jn e p ow inn y być p rzyg o to w a n e na w y p id a k , gdyby pewne z a ło ż e n ia le ż ą c e u p od stew d e c y z j i ł ą c z e n ia n ia m ogły być z r e a liz o w a n e (n a p r z y k ła d i w z ro s t ry n k u , rozw ó j c y k lu p ro d u k c y jn e g o , k o r z y ś c i s k a l i p r o d u k c ji i t d ) .
T rz eb a te ż p a m ię ta ć o tym , że ś w ia t poza p r z e d s ię b io r s t w a « t o c z y e ię d a l e j . N ie z o s t a j e on z a trz y m a n y p rz e z ł ą c z e n i e .
Pod czae t r w a n ia f a z y t a k t y c z n e j w zw iąz ku z o r g a n iz a c ją i n f o r m a c j i i k o n s u l t a c j i n a le ż y p a m ię ta ć o n a s tę p u ją c y c h po s t u l a t a c h ! p r o j e k t r e a l i z u j e s i ę pod dużym n a c ie k ie m i wysokim o b c ią ż e n ie m p r a c ą , a w ię c bardzo mało cz asu J e s t do d y s p o z y c j lj d z i a ł a c z e o r g a n i z a c j i są powodowani różnym i c e la m i 1 motywami.
D la te g o te ż s i ł y odśrodkowe byw ają o' w ie le s i l n i e j s z e n iż do środkow e. C z ło n k o w ie o r g a n i z a c j i , s z c z e g ó ln ie c i k t ó r z y c z u ję s ię “ p r z e g r a n i " , sę p o d a t n i na n ie p e w n o ś ć : co zm iana p r z y n i e s i e , co p r z y n i e s i e z w iąz a n a z n ią p r z y s z ło ś ć ?
Z p o łą c z e n ia s y n e r g ia n ie w y p ły n ie sama. M usi ona być o s t r o ż n ie s tw o rz o n a , by w o g ó le p o w s ta ła .
N a p ię c ie pochodzące z o t o c z e n ia zew n ętrzneg o J e s t z w y k le tak s i l n e Ja k n a p i e c ie w ew nętrzn e.
O to c z e n ie j e s t c z ę s to w ro g ie w sto su n k u do f ir m y ł ą c z ą c e j s i ę . W ynika to z k o n k u r e n c ji, O krea łą c z e n ie J e e t okresem w ie lk ie g o o s ł a b i e n i a i d la w ie lu konk uren tów j e s t to o s t a t á n ie sposobność p o k o n a n ia o r g a n i z a c j i .
O kres ł ą c z e n ia J e s t ta k ż e okresem n a rz u c e n ia tempa d ie no w ej o r g a n i z a c j i . Spraw ność z ja k ą o r g a n iz a c ja dba o łą c z e n ie b ę d z ie o d z w ie r c ie d le n ie m j e j z d o ln o ś c i do d aw ania s o b ie ra d y z p r z y s z ł o ś ę i ą . N ie powinno s ię zap o m in ać, że p rz e p ro w a d z e n ie łą c z e n ia o b u d z i do ż y c i a i w y n ie s ie na p o w ie r z c h n ię w i e l e u ta jo n y c h problem ów i k o n f lik t ó w . O r g a n iz a c ja Z a d a n ie ł ą c z e n i a •*dwu o r g a n i z a c j i w je d n ą z w y k le wymaga dwóch kroków p o d cz as f a z y ta k ty c z n e g o ł ą c z e n i a : a ) r o z w i n ię c ia s z e r o k ic h z a sa d d o ty c z ą c y c h s t r u k t u r y o rg a n i z a c y j n e j p o łą c z o n e g o p r z e d s ię b io r s t w o , k t ó r a b y ła b y u ż y ta Ja k o l i n i a p rz e w o d n ia d ie p la n o w a n ia o r g a n iz a c y jn e g o w fu n k c jo n a ln y c h , r e g io n a ln y c h 1 In n y c h p o d u k łe d a ch o r g e n i z a c j i , b ) o k r e ś le n ia f u n k c j i , zadań i ob sad y k a d ro w e j n o w e j- o r g a n i z a c j i , o p a r ty c h na in fo r m a c ja c h poch od zących od grup zadań
f u n k c jo n a ln y c h ( p r o d u k c j i , m a rk e tin g u , d o s ta w , f in a n s ó w , r a
ch u n k o w o ści i k o n t r o l i , l t d ) . "
Ta druga fa z a o b e jm u je ró w n ież r o z w i n ię c ie p la n u t r a n s f e rowego a ta k ż e r o z w i n ię c ie p la n ó w ob sad y k e d ro w e j, w yp o saże n ie i w k o ń cu , co n ie J e s t b y n a jm n ie j m n ie j ważne, “ p la n o w a n ia s p o łe c z n e g o ", o k r e ś la ją c e g o Ja k p ow inn y * być ro z w ią z a n e tru d n e p r z y p a d k i p e r s o n a ln e .
Model o r g a n i z a c j i d la p o łąc zo n e g o p r z e d s ię b io r s t w a musi być u d o s tę p n io n y tak szyb ko , Ja k t y l k o to m o ż liw e , tym b a r d z i e j , że p ro b lem y o r g a n iz a c y jn e rzadko sę rozpatryw ane- n ie po w ie rz c h o w n ie , w f a z i e s t r a t e g i c z n e j p ro w a d z ą c e j do d e c y z j i ł ą c z e n ia , R e o r g a n iz a c ja przeprow adzona w norm aln ych w arunkach wy m agałaby k i l k u l a t badań, rozważań i d y s k u s j i . W p rzyp a d ka ch łą c z e n ia zw yk le p o trz e b n e j e s t s k r ó c e n ie ty c h c z y n n o ś c i, by u c z y n ić nowe p r z e d s ię w z ię c ie zdolnym do t y c i a .
Głównym z a d a n ie p ie r w s z e j f a z y p o d p r o je k tu d o ty c z ą c e g o o r g a n i z a c j i J e s t p r z e d s t a w ie n ie p r o p o z y c ji d e c y z j i o g łów nych ce la c h i s t r a t e g i i nowego p r z e d s ię b io r s t w a .
P ie r w s z y z a r y s nowej o r g a n i z a c j i w w ię k s z o ś c i przypadków p o z w o li o k r e ś l i ć z a le d w ie dwa lu b t r z y górne s z c z e b le z a r z ą d z e n ia . Druga faz a zadań to p ra c a p od g rup y ned o r g a n iz a c ją w
roku następnym , to j e s t o k r e ś le n ie i om ów ienie ważnych a l t e r n atyw o r g a n iz a c y jn y c h . Będę one w dużym s to p n iu z a l e ż a ł y ' od rów noczesnych d y s k u s j i i p o d ję ty c h d e c y z j i o ry n k a c h , p r o d u k ta c h , p r o d u k c j i, f in a n s a c h i t d . Będę one pon ad to z a le ż e ć od d o s tę p n o ś c i kom petentnego p e rs o n e lu k ie r o w n ic z e g o .
S i ł a i s ł a b o ś c i nowej o r g a n i z a c j i muszę z o s ta ć oszacow ane. S i ł y trz e b a d a l e j ro z w in ę ć i p r z e d s t a w ić p r o p o z y c je ja k z r e dukować s ła b o ś ć .
O gólne d o ś w ia d c z e n ia z fu n k c jo n o w a n ie p r z e d s ię b io r s t w ł ą c z ą c y c h s ię w s k a z u ją , ż e tru d n o z m ie n ić tk w ią c e w n ic h s t y l e d z i a ł a n i a w k ró tk im t e r m in ie . D la te g o też winno s i ę być p r z y gotowanym do p o d ję c ie in neg o g a d a n ie , a l e ró w n ież św iadom ie badać d r o g i i ś r o d k i o s i ą g n i ę c i a d o k ła d n e j i s z y b k ie j s t a b i l i z a c j i w nowym s t y l u o r g a n iz a c y jn y m , w całym łą c z ą c ym s ię p rz e d s i ę b i o r s t w i e .
O est to bardzo ważne by zbudować s z k i e l e t podejm ow ania de c y z j i p od czas f a z y t a k t y c z n e j t a k , by ważne d e c y z je m ogły być podejmowana i w c h łe n le n e s ta n o w ią c w a ru n k i d z i a ł a n i a d la in nych p od g rup . T rz eb a s tw o rz y ć w e w n ą trz o r g a n iz a c y jn e w ię z i d la p o tr z e b p rocesó w d e c y z y jn y c h i k o n s u l t a c j i Ja k ró w n ież pewne z a s a d y p raw n e , by pokazać p e r s o n e lo w i na w s z y s tk ic h s z c z e b la c h o r g a n i z a c j i , że nowe p r z e d s ię b io r s t w o e n e r g ic z n ie szuka m ożliw o ś c i w z ro s tu na p r z y s z ło ś ć .
Nows o r g a n iz a c ja w końcow ej f a z ie ' t a k t y c z n e j b ę d z ie m u e ia ła z o s ta ć o k r e ś lo n a na k i l k a sposobów« - głów ne z a s a d y o r g a n i z a c j i , - s t r u k t u r a o r g a n iz a c y jn a , - o p ie y s ta n o w is k , n a k r e ś le n ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i d la s ta n o w is k k lu c z o w y c h , - g r a f ic z n e p r z e d s t a w ie n ie tego ja k ma d z i a ł a ć nowa o rg a n i z a c j a .
O e ś l i n ie stw orzon o o d d z ie ln e j p od g rup y in f o r m a c y jn e j, gru- pa o r g a n iz a c y jn a b ę d z ie m u e ia ła p o d ję ć ró w n ież te z a d a n ia , a. w każdym r a z i e b ę d z ie m u s ia ła p r z e d s t a w ić p la n y d o ty c z ą c e t a k t y k i p rz y s to s o w a n ia p raco w n ikó w do nowej o r g a n i z a c j i , w y ło ż y ć p ro gramy s z k o le n ia , d r o g i i sposoby p r z e k s z t a łc e n ia og ó lneg o my ś l e n i a w nowej o r g a n i z a c j i na Ję z y k z r o z u m ia ły d ie w s z y s tk ic h cz ło n kó w o r g a n i z a c j i . Grupa o r g a n iz a c y jn a b ę d z ie m u s ia ła s tw o rz y ć o r g a n iz a c ję t r a n s f e r o w ą , to z n a c z y s t r u k t u r ę o r g a n iz a c y jn e 1 p r o c e s y p o łą c z e n ie dwu s t a r y c h o r g a n i z a c j i w nowy. O r g a n iz a c ja tr a n s fe r o w a b ę d z ie z k o n ie c z n o ś c i'r a c z ę j c e n t r a l i s t y c z n y . T rz e b » w y j a ś n i ć , że ta o r g a n iz a c ja tr a n s fe r o w a J e s t form y p r z e jś c io w y . Pow inna ona być z a s t ą p io n a o w ie le b a r d z ie j z d e c e n t r a liz o w a n y ; gdy t y l k o nowa o r g a n iz a c ja z a d e m o n s tru j* swy z d o ln o ś ć d z i a ł a n i a 1 o e iy g a n ie p ow odzenia na nowym ryn k u .
P la n o w a n ie p e rs o n a ln e
P la n o w a n ie p e r s o n a ln e j e s t problemem n a jw ię k s z e j w ag i d la pow odzenia ł y c z e n i a :
1. O a ś l l o s z c z ę d n o ś c i e ta to w e majy z o s ta ć z r e a liz o w a n e w nowej o r g a n i z a c j i , d o k ła d n e p la n o w a n ie J e a t p iln y m i ważnym za d aniem . W c z a s ie ł y c z e n ia i s t n i e j e te n d e n c ja do z a s p o k o je n ia d łu g o o d cz u w aln ych p o t r z e b z w ię k s z e n ia p e r s o n e lu , w obu o r g a n i z a c ja c h .
2. W sz yscy w nowej o r g a n i z a c j i majy n ie t y l k o n a d z ie je , a l e ró w n ie ż prawo d o w ie d z e n ia s ię ta k szybko 'Ja k t y l k o * J e s t to m ożliw a o sw ej p r z y s z ł o ś c i i z a d a n ia c h nowej o r g a n i z a c j i . W oko
ło 70% przypadków łę c z e n ia oczek iw an e o s z c z ę d n o ś c i p e rs o n a ln e w y n ik a ją c e z łę c z e n ia b y ły p rz e c e n io n e , a w o k o ło je d n e j t r z e c i e j przypadków mocno nawet p r z e c e n io n e .
W c ią g u dwóch m ie s ię c y po d e c y z j i łę c z e n ia muszę z o s ta ć pod j ę t e n a s tę p u ją c a d e c y z je :
a ) i l e e ta tó w z n ik n ie ?
b ) i l e e ta tó w z o s t a n ie p rz e m ie s z c z o n y c h ?
c ) i l e e ta tó w z m ie n i swę i s t o t ę w z n aczn y» s t o p n iu ? d ) ja k p o d o ła ć zm ienionym wymogom względem e t a t ó w ?
I tu r ó w n ie ż - s t a je s ię ja s n e , że mamy do c z y n ie n ia z p ro blemem " j a j k o m ęd rzejsze od k u r y ” . P la n o w a n ie p e rs o n a ln e może być o c z y w iś c ie o p a r te na w ia ryg o d n y ch danych t y l k o w ted y, gdy u d o s tę p n io n e z o s t a ję o k re ś lo n e i udokumentowane wymagania z fun k c jo n a ln y c h s f e r o r g a n i z a c j i . To z n a c z y , że różne w y d z ia ły mu szę znać 1 p rzekazyw ać d an e, k t ó r a p o s łu ż ę do o d p o w ie d z i na powyższe p y t a n ia . Dane d o ty c z ę c e p e rs o n e lu w w lę k e z o ś c i^ y p a d - ków n ie z o s ta n ę u d o stę p n io n e p ra w ie do samego końca d r u g ie j f a z y ł ę c z e n ia , poniew aż i s t n i e j e s i l n e w s p ó łz a le ż n o ś ć pom iędzy różnym i fu n k c ja m i ( i l o ś ć p e rs o n e lu w p r o d u k c ji b ę d z ie z a le ż a ło od o ce n y m o ż liw o ś c i s p rz e d a ż y nowego p r z e d s ię b io r s t w a ) .
P rz e w id y w a n ia s p rz e d a ż y pow inny być o p a r te na p ro d u k ta c h i ryn k a ch d o stęp n ych d la p o łączo n e g o p r z e d s ię b io r s t w a . P r z e w id y w ania d o ty c z ę c e p e rs o n e lu p ow inn y w ię c wywodzić s ię z d łu g ie g o ła ń c u c h a w s p ó łz a le ż n y c h fak tó w .
Z a i s t n i e j e w l^ c te n d e n c ja do s tw a r z a n ia pewnych re z e rw w c e lu s p r o s t a n ia rz e c z y w is ty m lu b p o te n c ja ln y m s ytu a c jo m o b c ią ż e n ia rob oczeg o. P la n o w a n ie p e rs o n a ln e n ie może być d la t e g o o p a r te w y łą c z n ie na d o s ta rc z o n y c h z a p o trz e b o w a n ia ch z różn ych w y d z ia łó w f u n k c jo n a ln y c h o r g a n i z a c j i . Dane będę m u s ia ły z o s ta ć poddano s z c z e g ó ło w e j a n a l i z i e 1 omówione.
O ptym alne i l o ś ć e ta tó w n ie b ę d z ie n ig d y o s ią g a ln a w rz e c z y w is t o ś c i z p r z y n a jm n ie j dwóch p r z y c z y n :
a ) we w s z y s tk ic h o r g a n iz a c ja c h są ta k zwane "p r z y p a d k i spo łe c z n e " , to z n a cz y r z e c z y w is ta l i c z b a p e rs o n e lu z a tru d n io n e g o p r z e k r o c z y lic z b ę p e r s o n e lu p o trz e b n e g o , p on iew aż z a t r u d n ia s ię обоЬу mimo f a k t u , że Ic h “ m a rg in a ln a u ż y te c z n o ś ć " d la o r g a n iz a c j i n ie pokryw a k o s z tu ic h z a t r u d n ie n ia ( s t a r s z e o s o b y, p e rs o n e l u p o ś le d z o n y , i t d ) ;
b ) innym powodem nadm iernego z a t r u d n ie n ia może być f a k t , że osoby „w r z e c z y w is t o ś c i n ie p o tr z e b n e w pewnych d z i a ł a c h pozo s ta n ę na swych s t a r y c h s ta n o w is k a c h - t e o r e t y c z n i e t y l k o mo g ły b y byc p r z e n ie s io n e lu b e w e n tu a ln ie ze b ra n e w s p e c ja ln y ko mórkę; o so b y w ten sposób o d s u n ię te w k ró tk im c z a s ie w y p e łn i ły b y swe d n i robocze z a d a n ia m i, k t ó r e w k ró tc e mogę być uważane za n iez b ęd n e d la danego d z i a ł u , c h o c ia ż w r z e c z y w is t o ś c i z a d a n ie mogło n ie wydawać s ię p o trz e b n e i n ie b y ło s p e łn io n e p rz e d - ' tem.
P la n y p e rs o n a ln e będę m u s ia ły z o s ta ć p r z e k s z t a łc o n e w " p l a n y s p o łe c z n e " , aby z m in im a liz o w a ć p s y c h o lo g ic z n e i fin a n so w e ob c ią ż e n ia p e rs o n e lu d o tk n ię te g o "o d s u n ię c ie m ” w y n ik a ję c y m z ł ę c z e n ia . Pon ad to będę m u s ia ły p ow stać p la n y s z k o le n ia i k s z t a ł« c e n ią w c e lu U p e w n ie n ia k o n ie c z n y c h k o m p e te n c ji p ra c o w n i ków p rz e z n a cz o n ych do p e ł n i e n i a nowych lu b zm iennych fun k c j i , j a k i e będę m u s ia ły z o s ta ć w y p e łn io n e w połęczonym o r g a n iz m ie .
Aby p o ło ż y ć k r e s , a nawet z a p o b ie c i s t n i e n i u dwóch różn ych " k u l t u r " w nowej o r g a n i z a c j i trz e b a b ę d z ie op racow ać p la n s c a l a n i a w c e lu p o łę c z e n ia ty c h dwu o r g a n i z a c j i w je d n ę w t a k i sp osób , że p o ro z u m iew an ie e ię i k o o p e ra c ja pom iędzy je d n o s tk a m i na w s z y s tk ic h s z c z e b la c h i we w s z y s tk ic h fu n k c ja c h zap ew n i bez p ie c z n ą podstaw ę d ie pow odzenia l p r z e tr w a n ia nowej o r g a n i
z a c j i , ■ / P la n o w a n ie s f e r f u n k c jo n a ln y c h L P rodul< c J« . m a rk e tin g , d y s t r y b u c j a , f in a n s e , i t d ) W c e lu z a p e w n ie n ia udanych łę c z e ń będę m u s ia ły z o e ta ć o p ra cowane d o k ła d n e p la n y fu n k c jo n o w a n ia w s z y s tk ic h f u n k c jo n a ln y c h s f e r o r g a n i z a c j i . N a s t ę p i to w ramach d r u g ie j f a z y łę c z e n ia . Procesem tym n ie będziem y s ię t u t a j zajm ow ać.
W a lt e r H. G old b erg
FUSIO N OF COMPANIES. PROBLEMS CONNECTED WITH PREPARATION OF COMPANIES FUSION
The a r t i c l e aim s e t p r e s e n t a t io n o f the e x p e rie n c e a re a o f Sw ed ish com panies in th e f i e l d o f fu e io n o f com panies w hich,
in the a u t h o r 's o p in io n , may be o f i n t e r e s t f o r P o l i s h eco n o m is ts .
I t c o n t a in s g e n e r a l c o n c lu s io n s drawn on the b e s ie o f s tu d ie s encom passing 24 c a s e s o f f u s io n o f Sw edish com panies.
D iv i d in g the p r o c e s s o f f u s io n in t o t h r e e s ta g e s « s t r a t e g i c , t a c t i c a l , and o p e r a t io n a l th e a u th o r d is c u s s e s prob lem s accom panying im p le m e n ta tio n o f the t a c t i c a l s ta g e p ro c e e d in g fr o ® a ssu m p tio n th a t a p r e r e q u i s i t e o f s u c c e s s o f the under t a k in g i s i t s m e tic u lo u s p r e p a r a t io n , w hich l a c a r r i e d ou t J u s t i n t h i s s ta g e .
F u r t h e r d e t a i l e d a n a l y s i s in c lu d e s p rob lem s o f fu e io n f i n a n c in g , p la n n e d p ro c e d u re o f f u s io n , o r g a n iz a t io n o f fused com p an ies, and manpower p la n rtln g .
