Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 64 (6), 815-817, 2008

Medycyna Wet. 2008, 64 (6) 815

Praca oryginalna Original paper

Do rodzaju Elaphostrongylus nale¿¹ szeroko rozprze-strzenione w Eurazji paso¿yty tkanki ³¹cznej miêdzymiêœ-niowej i oœrodkowego uk³adu nerwowego jeleniowatych (Cervidae). Na terenie Polski rodzaj ten reprezentuje u jeleni i danieli jeden gatunek Elaphostrongylus cervi. Zara¿enie jeleni tym nicieniem by³o stwierdzane w wielu krajowych ³owiskach, o ekstensywnoœci inwazji od 63,6% do 100% (2, 4, 8, 14). W otwartych ³owiskach bardzo rzadko obserwowane s¹ u jeleni objawy nerwowe tej pa-razytozy, poniewa¿ w œrodowisku naturalnym utrzymuje siê pewna równowaga miêdzy ¿ywicielem i paso¿ytem spowodowana wspóln¹ d³ugotrwa³¹ ewolucj¹. Natomiast w warunkach hodowli fermowej jeleni, w wyniku du¿ej koncentracji zwierz¹t i form inwazyjnych paso¿yta na nie-wielkim areale mo¿e wyst¹piæ postaæ nerwowa elafostron-gylozy o ciê¿kim przebiegu klinicznym (1, 13).

Dojrza³e samice nicieni w miejscu lokalizacji w orga-nizmie jeleni sk³adaj¹ jaja, które przez uk³ad krwionoœny przedostaj¹ siê do p³uc, gdzie wylêgaj¹ siê z nich larwy I stadium. Larwy te aktywnie przenikaj¹ do œwiat³a uk³a-du oddechowego, a po prze³kniêciu ze œluzem oskrzelo-wym wydalane s¹ wraz z ka³em do œrodowiska. ¯ywicie-lami poœrednimi tych nicieni s¹ liczne gatunki œlimaków l¹dowych. Larwy I stadium wnikaj¹ przez pow³oki do cia³a œlimaków, gdzie w ci¹gu 30-40 dni osi¹gaj¹ III stadium

(inwazyjne). Jelenie zara¿aj¹ siê przez spo¿ycie wraz z traw¹ i pêdami roœlin pe³zaj¹cych po nich œlimaków, zawieraj¹cych larwy paso¿yta (11, 13, 15). Domowe prze-¿uwacze wypasane na przyleœnych pastwiskach równie¿ nara¿one s¹ na zara¿enie tymi nicieniami. Spontaniczn¹ elafostrongylozê u kóz odnotowano w Szwajcarii (16-18) oraz w Polsce w okolicy Komañczy w Bieszczadach (3). Zara¿enie doœwiadczalne larwami inwazyjnymi E. cervi kóz i owiec wykaza³o, ¿e paso¿yt powoduje u tych zwie-rz¹t œmierteln¹ parazytozê przebiegaj¹c¹ z objawami ner-wowymi w postaci niedow³adów i pora¿eñ. Doœwiadczal-ne zara¿enie byd³a nie spowodowa³o objawów Doœwiadczal- nerwo-wych, lecz wywo³a³o niespecyficzne objawy ze strony uk³adu oddechowego i pokarmowego. W warunkach na-turalnych w œrodowisku leœnym równie¿ dziki mog¹ zja-daæ liczne œlimaki zawieraj¹ce larwy inwazyjne E. cervi. Celem badañ by³o okreœlenie chorobotwórczoœci E. cervi dla Suidae, a tak¿e ustalenie, czy œwinia mo¿e byæ ¿ywicielem paratenicznym, w organizmie którego prze¿ywaj¹ larwy inwazyjne nicienia, co mo¿e byæ nie-bezpieczne dla ludzi spo¿ywaj¹cych miêso tych zwierz¹t.

Materia³ i metody

Larwy I stadium E. cervi wyizolowano z ka³u naturalnie za-ra¿onych jeleni z Puszczy Bia³owieskiej przy u¿yciu metody Baermanna. Larwy inwazyjne (III stadium) uzyskano przez

zara-Doœwiadczalne zara¿enie œwinek wietnamskich

larwami inwazyjnymi Elaphostrongylus cervi*

)

ALEKSANDER W. DEMIASZKIEWICZ, IZABELA KULIGOWSKA, JACEK LACHOWICZ, BARBARA OSIÑSKA*

Instytut Parazytologii im. W. Stefañskiego PAN, ul Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

*Katedra Patologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

Demiaszkiewicz A. W., Kuligowska I., Lachowicz J., Osiñska B.

Experimental infection of Vietnam pigs with invasive Elaphostrongylus cervi larvae

Summary

To examine the susceptibility of pigs for elaphostrongylosis, six 3.5-month-old Vietnam pigs were infected with doses of from 500 to 10000 invasive larvae of E. cervi. In all infected pigs any clinical symptoms of infection were observed. After one month post infection a necropsy of the pig infected with 5000 larvae was conducted. On the surface of the liver itself were found 6 white nodules from 2 to 6 mm in diameter. Third stage larvae of E. cervi were found in enlarged mesenteric lymph nodes. Most of them were dead, but after isolation some were still alive. The rest of the pigs infected with doses of 3000, 2000, 1000, 500 and 10000 larvae, were necropsied successively after 2, 3, 4, 5 and 6 months post infection. Any pathological changes were observed in their organs. In the pig necropsied 2 months post infection, dead E. cervi larvae or their fragments were found in mesenteric lymph nodes, and in the rest of the pigs, in this same localization, only fragments of dead larvae or detritus after their resorption were found. Histopathological examinations confirmed the presence of parasitic nodules in lymph nodes and in livers in which cross-sections of larvae of this parasite have been seen. Results of the presented investigations indicate that pigs are not susceptible to infection of E. cervi larvae. One can suppose that a similar low susceptibility to the discussed parasitosis occur in other omnivorous animals and also in men.

Keywords: Elaphostrongylus cervi, Vietnam pigs, experimental infection

Medycyna Wet. 2008, 64 (6) 816

¿enie drog¹ iniekcji do miêœnia stopy œlimaków l¹dowych He-lix pomatia dawkami oko³o 1000 larw I stadium. Po up³ywie 40 dni œlimaki po zabiciu i rozdrobnieniu poddawano trawieniu w zlewce wype³nionej 1% p³ynem trawi¹cym na mieszadle magnetycznym w temperaturze 37°C w ci¹gu czterech godzin. W osadzie na dnie zlewki gromadzi³y siê liczne larwy inwazyj-ne E. cervi, które wybierano pipet¹ pasteurowsk¹ pod kontrol¹ mikroskopu stereoskopowego obliczaj¹c dawki do zara¿enia œwinek.

Do doœwiadczenia u¿yto 7 œwinek wietnamskich w wieku 3,5 miesi¹ca zakupionych z hodowli prywatnej (ryc. 1). Zwie-rzêta przed doœwiadczeniem by³y odrobaczone. Poszczególne œwinki otrzyma³y dawki 500, 1000, 2000, 3000, 5000 i 10000 larw inwazyjnych E. cervi, a jedn¹ pozostawiono jako kontro-lê. Zawiesinê larw E. cervi podano doustnie przy u¿yciu strzy-kawki z na³o¿onym plastikowym wê¿ykiem.

Œwinki obserwowano codziennie w celu stwierdzenia klinicz-nych objawów inwazji, a w odstêpach tygodniowych wa¿ono. W odstêpach miesiêcznych pobierano krew do badañ hemato-logicznych. Pierwsz¹ œwinkê zara¿on¹ dawk¹ 5000 larw uœpio-no przy u¿yciu preparatu Morbital i sekcjouœpio-nowauœpio-no po up³ywie miesi¹ca od zara¿enia, nastêpnie w odstêpach comiesiêcznych sekcjonowano kolejno œwinki zara¿one dawkami 3000, 2000, 1000, 500 i 10000 larw. Najpierw sekcjonowano œwinki zara-¿one wy¿szymi dawkami w celu ³atwiejszego wykrycia larw paso¿yta. Przeprowadzano szczegó³owe badania anatomo-i hanatomo-istopatologanatomo-iczne. Krezkê, sanatomo-ieæ anatomo-i przeponê rozdrabnanatomo-iano na kawa³ki o gruboœci ok. 3 mm i ogl¹dano w kompresorze pod mikroskopem stereoskopowym. Jamê czaszki i kana³ krêgowy przep³ukiwano roztworem fizjologicznym, który nastêpnie ba-dano w kierunku obecnoœci larw paso¿yta. Oœrodkowy uk³ad nerwowy i wycinki zmienionych narz¹dów utrwalano w 10% zobojêtnionym formaldehydzie. Wycinki zatapiano w parafi-nie, skrawki mikrotomowe o gruboœci 4 µm barwiono hema-toksylin¹ i eozyn¹. Preparaty oceniano w mikroskopie œwietl-nym BX 50 Olympus.

Wyniki i omówienie

U ¿adnej z zara¿onych œwinek nie zaobserwowano klinicznych objawów inwazji. Wszystkie zwierzêta wy-kazywa³y znaczne przyrosty masy cia³a i by³y w dobrej kondycji.

U œwinki zara¿onej dawk¹ 5000 larw i sekcjonowanej po up³ywie 30 dni po zara¿eniu jedynie na powierzchni w¹troby stwierdzono 6 guzków barwy bia³awej, o œredni-cy od 2 do 6 mm (ryc. 2). Stwierdzono tak¿e powiêksze-nie wêz³ów ch³onnych krezkowych. W preparatach gpowiêksze-nie- gnie-cionych z rozdrobnionych wêz³ów ch³onnych badanych w kompresorze pod mikroskopem stereoskopowym ob-serwowano liczne larwy III stadium E. cervi (ryc. 3). Wiêkszoœæ tych larw by³a martwa, jednak niektóre z nich po wyizolowaniu wykazywa³y

¿ywot-noœæ. Nie wykazywa³y jednak cech dalszego rozwoju. U œwinek sekcjo-nowanych po up³ywie dwóch miesiê-cy i w okresie póŸniejszym nie zaob-serwowano ¿adnych zmian w narz¹-dach. U œwinki sekcjonowanej po dwóch miesi¹cach w wêz³ach ch³on-nych krezkowych stwierdzono martwe larwy E. cervi lub ich fragmenty, a u œwinki badanej po trzech miesi¹cach w wêz³ach ch³onnych krezkowych ob-serwowano jedynie fragmenty

mar-twych larw (ryc. 4) lub detritus pozosta³y po ich czêœcio-wym zresorbowaniu. U œwinek poddanych sekcji po 4, 5 i 6 miesi¹cach w wêz³ach ch³onnych krezkowych znajdo-wano jedynie nieliczne fragmenty larw E. cervi. W na-rz¹dach badanych œwinek brak by³o makroskopowych zmian anatomopatologicznych. W p³ynie pozosta³ym po przep³ukaniu oœrodkowego uk³adu nerwowego nie stwier-dzono larw E. cervi.

Badanie hematologiczne wykaza³o leukocytozê i ery-trocytozê, które utrzymywa³y siê w ci¹gu kolejnych 4 miesiêcy po zara¿eniu, oraz mikrocytozê obserwowan¹ do koñca doœwiadczenia.

Badanie histopatologiczne wykaza³o w krezkowych wêz³ach ch³onnych liczne guzki paso¿ytnicze (ziarninia-ki zapalne), w których stwierdzono przekroje poprzeczne Ryc. 1. Œwinki wietnamskie zara¿one larwami E. cervi

Ryc. 2. W¹troba œwinki zara¿onej dawk¹ 5000 larw z widocz-nymi bia³awymi guzkami

Ryc. 3. Larwa E. cervi w wêŸle ch³onnym

Medycyna Wet. 2008, 64 (6) 817

larw E. cervi (ryc. 5), w niektórych z nich widoczny by³ tylko detritus. Paso¿ytom towarzyszy³y znaczne nacieki granulocytów kwasoch³onnych, rozrosty tkanki ³¹cznej i zgrubienie œcian naczyñ z ogniskowymi naciekami ko-mórek monoj¹drzastych. Stwierdzono równie¿ wylewy krwi w sieci. W w¹trobie stwierdzono obecnoœæ nielicz-nych ziarniniaków zapalnielicz-nych zawieraj¹cych paso¿yty (ryc. 6). Wokó³ nich obserwowano: ogniskowy rozrost tkanki ³¹cznej z naciekiem granulocytów kwasoch³onnych, nacieki komórek zapalnych, g³ównie wokó³ naczyñ krwio-noœnych i przewodów ¿ó³ciowych, ogniskowy rozplem komórek gwiaŸdzistych, zmiany wsteczne hepatocytów, cechy regeneracji, ogniskowy rozplem komórek nab³on-ka przewodów ¿ó³ciowych i zakrzepy w œwietle naczyñ krwionoœnych. W p³ucach wystêpowa³ ogniskowy roz-plem komórek limfo-histiocytarnych z tworzeniem gru-dek ch³onnych, obrzêk i rozedma oraz pojedyncze zakrze-py w œwietle naczyñ krwionoœnych. Miêsieñ sercowy by³ przekrwiony z ogniskowym zwyrodnieniem szklistym w³ókien miêœniowych i naciekami komórek zapalnych. W oœrodkowym uk³adzie nerwowym nie stwierdzono zmian histopatologicznych.

Wykonane wczeœniej badania w³asne dotycz¹ce zara-¿enia doœwiadczalnego larwami E. cervi kóz i owiec wy-kaza³y, ¿e omawiany paso¿yt wywo³uje u tych zwierz¹t œmierteln¹ parazytozê, przebiegaj¹c¹ z objawami ze stro-ny uk³adu nerwowego w postaci niedow³adów i pora¿eñ (3, 6, 7, 9). Natomiast po zara¿eniu ciel¹t nie stwierdzono objawów nerwowych u tych zwierz¹t. Wyst¹pi³y jedynie niespecyficzne objawy ze strony uk³adu oddechowego i pokarmowego tylko u zwierz¹t zara¿onych najwy¿szy-mi dawkanajwy¿szy-mi, które spowodowane by³y masow¹ najwy¿szy-migracj¹ larw przez tkanki (10). Œwiadczy to o mniejszej podat-noœci byd³a na elafostrongylozê w porównaniu z ma³ymi prze¿uwaczami.

Wyniki obecnych badañ wykaza³y, ¿e œwinie nie wy-kazuj¹ podatnoœci na zara¿enie larwami inwazyjnymi E. cervi i nie wystêpuj¹ u tych zwierz¹t kliniczne objawy inwazji. W organizmie œwiñ larwy E. cervi po przenik-niêciu przez œcianê jelita inaktywowane s¹ g³ównie przez barierê wêz³ów ch³onnych krezkowych, gdzie obumiera-j¹ i ulegaobumiera-j¹ zresorbowaniu. Nieliczne larwy, które prze-dostan¹ siê do krwiobiegu, zostaj¹ zatrzymane w w¹tro-bie. ¯adne larwy nie osi¹gaj¹ oœrodkowego uk³adu

ner-wowego. Nie stwierdzono równie¿ zjawiska paratenii, któr¹ obserwowano podczas zara¿enia doœwiadczalnego larwami E. cervi œwinek morskich (5). W œwietle przed-stawionych wyników miêso œwiñ nie mo¿e powodowaæ zagro¿enia ludzi elafostrongyloz¹. Nale¿y przypuszczaæ, ¿e podobn¹ ma³¹ podatnoœæ na tê parazytozê wykazuj¹ równie¿ inne gatunki zwierz¹t wszystko¿ernych, tak¿e i cz³owiek.

Piœmiennictwo

1.Borg K.: Symptome der Kreutzlähme (Schleuderkrankheit) bei Elaphostrongylus-befall des Kleinhirns bei einem Rotwildkalb. Jagdwissenschaft 1979, 25, 237-238. 2.Demiaszkiewicz A. W.: Sk³ad gatunkowy oraz ekstensywnoœæ inwazji jeleniowa-tych w wybranych ³owiskach przez nicienie z rodziny Protostrongylidae. Wiad. Parazytol. 1987, 33, 57-62.

3.Demiaszkiewicz A. W.: Elafostrongyloza – nowa œmiertelna parazytoza owiec. Ma-gazyn Wet. 2000, 9, 43-45.

4.Demiaszkiewicz A. W.: Elaphostrongylus cervi Cameron, 1931 in European red deer (Cervus elaphus) in Poland. Acta Parasitol. Pol. 1987, 32, 171-178. 5.Demiaszkiewicz A. W.: Migration of invasive larvae of Elaphostrongylus cervi

Cameron, 1931, and their development to maturity in the guinea pig. Acta Parasi-tol. Pol. 1989, 34, 39-43.

6.Demiaszkiewicz A. W.: Przebieg i próba leczenia elafostrongylozy domowych prze-¿uwaczy. Magazyn Wet. 2001, 10, 62-64.

7.Demiaszkiewicz A. W., Dró¿d¿ J., Lachowicz J.: Experimental elaphostrongylosis of sheep. Acta Parasit. 2000, 45, 161.

8.Demiaszkiewicz A. W., Dró¿d¿ J., Lachowicz J.: Wystêpowanie nicieni p³ucnych u jeleni w Puszczy Bia³owieskiej. Medycyna Wet. 1999, 55, 519-520. 9.Demiaszkiewicz A. W., Dró¿d¿ J., Lachowicz J., Bielecki W.: Doœwiadczalne

zara-¿enie kóz larwami inwazyjnymi Elaphostrongylus cervi. Medycyna Wet. 1999, 55, 465-467.

10.Demiaszkiewicz A. W., Dró¿d¿ J., Lachowicz J., Bielecki W.: Doœwiadczalne zara-¿enie byd³a larwami inwazyjnymi Elaphostrongylus cervi. Medycyna Wet. 2003, 59, 639-642.

11.Hale I.: Zur Entwicklung von Elaphostrongylus cervi in Zwischenwirt. Prakt. Tier-arzt 1980, 61, 340.

12.Handeland K., Gibbons L. M., Skorping A.: Experimental Elaphostrongylus cervi infection in sheep and goats. J. Comp. Path. 2000, 123, 248-257.

13.Ljubimov M. P.: Novoe v epizootiologii, profilaktike i terapii elafostrongileza pantovych olenej. Sb. Stat. Pant. Olenovod. Gorno-Altajsk. Knižn. Izd. 1959, s. 164-212.

14.Misiewicz J., Demiaszkiewicz A. W.: Wystêpowanie i ekstensywnoœæ inwazji ni-cieni p³ucnych u jeleni, danieli i sarn w lasach olsztyñskich i œl¹skich. Medycyna Wet. 1993, 49, 137-138.

15.Panin V. Ja.: Rol’ nazemnych molljuskov v raspostranenii elafostrongileza panto-vych olenej. Parazity Sel-choz. Živ. Kazach., Gelminty 1964, 3, 79-83. 16.Pusterla N., Caplazi P., Braun U.: Zerebrospinal Nematodiasis bei sieben Ziegen.

Schweiz. Arch. Tierheilk. 1997, 139, 282-287.

17.Pusterla N., Caplazi P., Lutz H., Braun U.: Untersuchungen zur Behandlung der zerebrospinal Nematodiasis bei Ziegen. Dt. tierärztl. Wschr. 1999, 106, 22-24. 18.Pusterla N., Hertzberg H., Viglezio M., Vanzetti T., Braun U.: Untersuchungen

über das Vorkommen der lumbalen Parese bei Ziegen und über das Auftreten von Elaphostrongylus cervi beim Rothirsch im Kanton Tessin. Schweiz. Arch. Tier-heilk. 140, 1998, 76-82.

Adres autora: prof. dr hab. Aleksander W. Demiaszkiewicz, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa; e-mail: aldem@twarda.pan.pl

Ryc. 6. Guzek paso¿ytniczy w w¹trobie – widoczny przekrój larwy E. cervi (pow. 200 ×)

Ryc. 5. Guzek paso¿ytniczy w wêŸle ch³onnym – widoczny przekrój larwy E. cervi i z³ogi detritusu (pow. 200 ×)