XVI Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski pt. Strefa marginalna l¹dolodu
zlodowacenia warty i pojezierza plejstoceñskie na po³udniowym Podlasiu
Zimna Woda k. £ukowa, 31.08–4.09.2009
XVI KonferencjaStraty-grafia Plejstocenu Polski odby³a siê w dniach 31.08– 4.09.2009 r. na po³udniowym Podlasiu w oœrodku wypo-czynkowym Zimna Woda k. £ukowa. Osobliwoœci¹ £ukowa i jego okolic s¹ licz-ne kry jurajskie wystêpuj¹ce w obrêbie glin zwa³owych zlodowacenia odry. I³y zawieraj¹ liczn¹ faunê amo-nitów, belemamo-nitów, ma³¿y, œlimaków, otwornic i innych bez-krêgowców. Najs³ynniejsze s¹ ³ukowskie amonity. Z tego powodu w logo konferencji zamieszczony zosta³ amonit. Przez obszar po³udniowego Podlasia przebiega strefa maksy-malnego zasiêgu l¹dolodu zlodowacenia warty z morenami czo³owymi i sto¿kami sandrowymi. Wystêpuj¹ tu tak¿e bli-sko powierzchni terenu bardzo liczne stanowiska z jeziorny-mi utworajeziorny-mi interglacja³ów mazowieckiego i eemskiego, a tak¿e nieco g³êbiej zalegaj¹cymi osadami interglacja³u ferdy-nandowskiego.
Konferencja zosta³a zorganizowana przez Pañstwowy Instytut Geologiczny — Pañstwowy Instytut Badawczy, Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej w Lublinie, Przed-siêbiorstwo Geologiczne POLGEOL SA w Lublinie oraz Komitet Badañ Czwartorzêdu PAN. W Komitecie Honoro-wym znaleŸli siê doc. dr hab. Jerzy Nawrocki, dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego — Pañstwowego Instytutu Badawczego, prof. dr hab. Andrzej D¹browski, rektor Uniwersytetu Marii Curie-Sk³odowskiej, prof. dr hab. Anna Tukiendorf, dziekan Wydzia³u Biologii i Nauk o Ziemi UMCS oraz mgr in¿. Jan Wilgat, dyrektor Przedsiê-biorstwa Geologicznego POLGEOL SA Zak³ad w Lubli-nie. W Komitecie Naukowym znaleŸli siê prof. dr hab. Maria £anczont, prof. dr hab. Leszek Marks i doc. dr hab. Krzysztof Micha³ Krupiñski. Przewodnicz¹cym Komitetu Organizacyjnego by³ dr Marcin ¯arski, a wiceprzewod-nicz¹cymi dr hab. S³awomir Terpi³owski i mgr Marzena Ma³ek.
Przed rozpoczêciem obrad odby³a siê wycieczka przed-konferencyjna, w czasie której uczestnikom zaprezentowa-no we wkopie i³y jurajskie z kry znajduj¹cej siê w dawnej odkrywce w cegielni w £apiguzie k. £ukowa. W i³ach wystêpowa³y liczne pokruszone skamienia³oœci fauny morskiej, a tak¿e konkrecje pirytowe, które by³y zbierane przez wielu uczestników wycieczki (ryc. 1). Nastêpnie uczestnicy udali siê do Muzeum Regionalnego w £ukowie, gdzie mo¿na obejrzeæ dobrze zachowane okazy amonitów, ma³¿y i innych skamienia³oœci, które zgromadzono w trak-cie eksploatacji kry w pobliskiej cegielni. Wytrak-cieczkê przedkonferencyjn¹ prowadzili W. Mizerski, M. Ma³ek i D. Ga³¹zka oraz dyrektor muzeum L. Kowalczyk.
Oficjaln¹ czêœæ konferencji otworzy³ dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego — Pañstwowego Instytutu Badawczego J. Nawrocki, a w imieniu gospoda-rzy tego regionu uczestników pgospoda-rzywita³ wicestarosta powiatu ³ukowskiego H. Lipiec.
Pierwszy dzieñ spotkania poœwiêcono problematyce geologii po³udniowego Podlasia. Pierwszy referat wpro-wadzaj¹cy uczestników w te zagadnienia wyg³osi³ prof. J.E. Mojski. W dalszej czêœci referatów wprowadzaj¹cych przedstawiono budowê geologiczn¹ osadów tworz¹cych pod³o¿e czwartorzêdu oraz budowê geologiczn¹ osadów czwartorzêdowych (referaty M. ¯arskiego, M. Ma³ek, A. Albrychta). Problematykê maksymalnego zasiêgu zlo-dowacenia warty na Podlasiu przedstawili w swym refera-cie L. Marks i S. Terpi³owski, a zagadnienia zwi¹zane z charakterystyk¹ sukcesji py³kowych, zapisan¹ w ró¿no-wiekowych biogenicznych osadach interglacjalnych — K.M. Krupiñski. Budowê geologiczn¹ i genezê kier omó-wili D. Ga³¹zka, M. Ma³ek, M. Maleszyk, a skamienia³oœci w nich wystêpuj¹ce — T. Woroncowa-Marcinowska. W re-feracie wprowadzaj¹cym M. Œwider przedstawi³ rys histo-ryczny ziem po³udniowego Podlasia i £ukowa oraz scharakteryzowa³ œrodowisko przyrodnicze regionu.
W drugim dniu konferencji zaprezentowano tematykê geologii czwartorzêdu z ró¿nych rejonów Polski oraz z zagranicy.
Poruszono zagadnienia ze stratygrafii czwartorzêdu oparte na badaniach petrograficznych glin zwa³owych, na badaniach palinologicznych oraz oparte na datowaniach bezwglêdnych. Ponadto przedstawiono m.in. wyniki analiz zdjêæ satelitarnych, prac glacitektonicznych, zwi¹zki wykszta³cenia osadów czwartorzêdowych ze starszym pod³o¿em, a tak¿e zagadnienia sedymetologiczne i paleo-geograficzne oraz wiele innych badañ. W sumie zaprezen-towano 24 referaty i 23 postery.
Trasa pierwszego dnia wycieczkowego prowadzi³a przez stanowiska: £uków, Sobicze, Kolonia Korczówka i Nowa Kornica. Sesjê terenow¹ tego dnia prowadzi³ M. B³aszkiewicz.
W pierwszym stanowisku £uków pokazano profil osa-dów jeziornych interglacja³u ferdynandowskiego. Jest to jeden z nielicznych profili, który zawiera dobrze udokumen-towany badaniami py³kowymi, a tak¿e geologicznymi, interglacja³ ferdynandowski z dwoma optimami
intergla-102
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
Ryc. 1. Poszukiwania skamienia³oœci i konkrecji w i³ach
cjalnymi. Wyniki badañ tego stanowiska omówi³y M. Ma³ek, I. A. Pidek, M. Maleszyk i R. Stachowicz-Rybka.
W ods³oniêciu Sobicze zaprezentowano morenê mar-twego lodu utworzon¹ przez lob Liwca l¹dolodu zlodowa-cenia warty. Ods³oniêcie zosta³o omówione przez A. Godlewsk¹ i S. Terpi³owskiego.
W nastêpnym ods³oniêciu, w Koloni Korczówka, ci sami autorzy przedstawili osady recesyjnej moreny czo-³owej lobu Tocznej z okresu zlodowacenia warty. Oba wy¿ej wymienione stanowiska œwiadcz¹ o du¿o wiêkszej dynamice lodu, ni¿ dotychczas s¹dzono.
Ostatnim punktem pierwszego dnia wycieczki by³o ods³o- niê-cie w Nowej Kornicy (ryc. 2). W rozleg³ych œcianach odkrywki uczestnicy wycieczki zobaczyli z³uskowane osady kredy i paleoge-nu, zdeformowane podczas zlodowaceñ po³udnio-wopolskich.
Zagadnienia te zaprezentowali A. Albrycht i R. Dobrowol-ski. Nastêpnie uczestnicy wycieczki udali siê do odkrywki piasków i ¿wirów formy szczelinowej powsta³ej w czasie zlodowacenia warty. Genezê i budowê geologiczn¹ tej formy zaprezentowali S. Terpi³owski i A. Godlewska.
Na zakoñczenie dnia wykonano tradycyjne grupowe zdjêcie wszystkich uczestników konferencji (ryc. 3).
W drugim dniu wycieczki trasa bieg³a przez Do-maszki, Hermanów, Hutê Radorysk¹ i Kêpê. Sesjê tere-now¹ prowadzi³ S. Lisicki.
W stanowisku Domaszki M. Ma³ek i I.A. Pidek omó-wili wyniki badañ geologicznych i paleobotanicznych jeziornych osadów interglacja³u mazowieckiego. W pro-filu tym zapisana jest pe³na sukcesja interglacja³u mazo-wieckiego. Przedstawiono równie¿ genezê doliny Samicy, w której zlokalizowane jest opisywane stanowi-sko. W nieodleg³ej odkrywce S. Terpi³owski pokaza³ uczestnikom ods³aniaj¹ce siê typowe osady rzeczne z podœcielaj¹cymi je utworami organicznymi, których wiek nie zosta³ jeszcze okreœlony.
W nastêpnym stanowisku Hermanów mo¿na by³o zobaczyæ zachowany niemal na powierzchni terenu kopal-ny zbiornik z okresu interglacja³u mazowieckiego. Jego kszta³t pokrywa siê z holoceñskim zatorfionym zbiorni-kiem. Problematykê kopalnego pojezierza z okresu inter-glacja³u mazowieckiego omówi³ M. ¯arski. Przedstawiona zosta³a sytuacja geologiczna osadów interglacja³u mazo-wieckiego z Hermanowa, a tak¿e z odleg³ego o kilka kilo-metrów Przytulina. Wyniki badañ paleobotanicznych z Hermanowa przedstawi³ K.M. Krupiñski, a z Przytulina — H. Winter. Wyniki badañ litologiczno-petrograficznych przedstawili B. Marcinkowski i M. Wyszomierski.
Kolejnym punktem wycieczki by³a odkrywka w Hucie Radoryskiej (ryc. 4). Omówiono w niej osady moreny czo³owej spiêtrzonej oraz ich deformacje glacitektoniczne
103
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
Ryc. 3. Zdjêcie uczestników konferencji w odkrywce Nowa Kornica. Fot. M. ¯arski Ryc. 2. Stanowisko Nowa Kornica (od lewej M. Ma³ek, A.
powsta³e w czasie fazy recesyjnej l¹dolodu zlodowacenia warty. Ogóln¹ sytuacjê geologiczn¹ badanej formy oraz scenariusz powstawania zaburzeñ glacitektonicznych przedstawi³ M. ¯arski. Wykorzystano tu wyniki wykona-nych wczeœniej przez Z. Krysiak badañ struktur glacitekto-nicznych. R. SwadŸba zaprezentowa³a w œcianach odkrywki wyniki nowych pomiarów mezostruktur. W od-krywce uczestnicy obejrzeli liczne deformacje glacitek-toniczne: g³ównie fa³dy i uskoki. Wyniki badañ litolo-gicznych i petrograficznych przedstawi³ M. Wyszo-mierski.
Ostatnim punktem wycieczki tego dnia by³o stanowi-sko Kêpa, w którym omówiono osady jeziorne intergla-cja³u eemskiego, wype³niaj¹ce wczeœniej wyerodowan¹ dolinê, rozcinaj¹c¹ biogeniczne osady interglacja³u mazo-wieckiego (stanowisko Kêpa-Prymiarki i Leonardów). Sytuacjê geologiczn¹ omawianego stanowiska omówi³ M. ¯arski, a wyniki badañ paleobotanicznych przedstawi³ K.M. Krupiñski. Litologiê osadów przykrywaj¹cych utwo-ry interglacjalne omówi³a K. Kenig.
Trasa ostatniego dnia wycieczkowego prowadzi³a przez rezerwat Jata i stanowisko Podlodów. Sesjê terenow¹ prowadzi³ A. Ber.
Rezerwat jod³y Jata jest najdalej wysuniêtym na pó³noc stanowiskiem jod³y na Podlasiu; istnieje od 1933 r. Charak-terystykê przyrodnicz¹ rezerwatu omówi³ M. Œwider i G. Uss, leœniczy rezerwatu Jata. Badania wspó³czesnego opadu py³ku
jod³y omówi³a I.A. Pidek, a znaczenie jod³y w okresach inter-glacjalnych K.M. Krupiñski. Po rezerwacie uczestników wycieczki oprowadza³ G. Uss. Przedstawi³ on dramatyczn¹ historiê stacjonowania w obecnym rezerwacie Jata, w czasie II wojny œwiatowej, obozu ¿o³nierzy AK oraz innych grup oporu.
W stanowisku Podlodów zaprezentowano osady jezior-ne interglacja³u ferdynandowskiego, które ods³aniaj¹ siê w skarpie doliny Œwinki. Sytuacjê geologiczn¹ ods³aniaj¹cych siê osadów interglacjalnych, a tak¿e przewierconych sond¹ mechaniczn¹ w pobli¿u ods³oniêcia, omówi³ M. ¯arski. Wyniki badañ paleobotanicznych osadów jeziornych z ods³oniêcia i wiercenia przedstawi³ K.M. Krupiñski, nato-miast M. Wyszomierski i B. Marcinkowski scharakteryzo-wali wyniki badañ litologicznych osadów przykrywaj¹-cych kredê jeziorn¹.
Po omówieniu stanowiska w Podlodowie zakoñczono konferencjê. Dok³adne streszczenia referatów i punktów wycieczek zosta³y zamieszczone w Przewodniku Konfe-rencyjnym, który znajduje siê w zasobach biblioteki Pañstwowego Instytutu Geologicznego-Pañstwowego Instytutu Badawczego.
XVII Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski odbê-dzie siê na Pojezierzu Mazurskim, na któr¹ w imieniu jej orga-nizatorów serdecznie Pañstwa zapraszamy.
Renata SwadŸba 104
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 2, 2010
