Novae

Andrzej Biernacki,Stefan

Parnicki-Pudełko,Leszek

Mrozewicz,Tomasz Wujewski,Jerzy

Olczak,Witold Tarka,Piotr Namiota

Novae

Informator Archeologiczny : badania 22, 154-155

154

T rzecim e le m e n te m J e s t so lid n ie w y k o n a n y n a ro ż n ik m u r u o d k ry ty w p ó łn o cn o -w sch ó d n iej części w y k o p u , b ę d ą c y n ajp ew n ie j n a ro ż n ik ie m b u d y n k u . J e s t o n zd ecy d o w an ie o d m ie n n y od w ięk szo ści m u ró w w o b ręb ie W ielkiego M eczetu, a Jego w y jątek n aw ią z u je do m in a re tu . Do n a ro ż n ik a p rzylega m u r w p rzy b liżen iu rów noległy do m u r u obw odow ego m ecz etu 1 o d d a lo n y od niego o około 3 m.

K olejnym e le m e n te m a r c h ite k tu ry J e s t m u r u c h w y co n y w p ó łn o cn ej ś c la n la w ykopu, p o s ia d a ją c y s t a r a n n ie w y p raco w an e lico. W w ykopie 1 /8 8 o d k ry to ta k ż e k o n s tru k c ję k a ­ m ie n n ą , zag łę b io n ą w calec, b ę d ą c ą n ajp ew n ie j g ro b e m sp rz e d b u d o w y m ia sta .

U zy sk a n o b o g a ty I In te re su ją c y z e sp ó ł zab y tk ó w ru c h o m y c h . P rzew ażającą cz ę ść m a te ria łu s ta n o w ią fra g m e n ty n aczy ń g lin ia n y c h . Z naleziono także d u żo k o śc i zw ierzęcych, g ru d e k ż e la z a 1 frag m en tó w p rzed m io tó w sz k la n y c h . Na szczeg ó ln ą uw ag ę z a słu g u je k a m ie n n a rzeźb a Iwa z n a le z io n a w w ykopie o ra z la m p k a oliw na.

S y tu a c ję stra ty g ra fic z n ą w w ykopie 1 /8 8 c e c h u je p rzejrzy sto ść, Jeśli ch o d z i o c h ro n o lo g ię re la ty w n ą . B u d y n ek , k tó reg o n a ro ż n ik o d k ry to w p ó łn o cn o -w sch o d n iej części w y kopu J e s t n a jp e w n ie j w sp ó łc z e sn y z m ecz etem w Jego pierw szej fazie. P o sia d a ł o n tę s a m ą o rie n ta c ję co g łó w n a o ś m e c z e tu , o d m ie n n ą od z a b u d o w y o dkrytej n a półn o c od m in a r e tu (w w ykopie pod drogę). O ba ele m e n ty a rc h ite k tu ry łączy p o sad zk a z wy lewki w apiennej, k o re sp o n d u ją c a z p ro ­ giem zam u ro w an eg o obecnie w ejścia n a dziedziniec m eczetu. Na wylewce, opró cz typow ych w a rstw a k u m u la c y jn y c h zalega sporo sp alen izn y . Interpretow anej Jak o w a rstw a pożarow a.

Z m ia n a s y tu a c ji stra ty g ra fic z n e j n a s tą p iła po z a m u ro w a n iu o tw o ru w ejściow ego, zlikw ido­ w a n iu w n ęk i w m u rz e obw odow ym o ra z d o sta w ie n iu m u r u do n a ro ż n ik a b u d y n k u od s tro n y z a c h o d n ie j. Pow stałe w te n s p o s ó b pom ieszczenie, o d se p a ro w a n e od m e c z e tu , fu n k cjo n o w ało d o ść d łu g o , s ą d z ą c po g ru b o ś c i w a rstw a k u m u la c y jn y c h w Jego w n ę trz u , w śró d k tó ry c h o d czy ta n o dw a w y raźn e poziom y użytkow e, p rze sy c o n e s p a le n iz n ą z k o le jn y c h pożarów .

S tr a ty g ra f ia m ia s ta w R ejonie M eczetu

K o n ty n u o w an o In w en tary zację w a rstw k u ltu ro w y c h 1 elem en tó w a rc h ite k tu ry , czy te ln y ch n a po łu d n io w ej ś c ia n ie (B) w yk o p u pod d rogę, n a p ółnoc od m ecz etu . O d k ry to tu ta j d a ls z e re lik ty k o m p le k su łażn l, w p o sta c i rozległego d zied z iń ca ark ad o w eg o , otacz ająceg o b a s e n o ra z z a b u d o w a ń o n ie u s ta lo n e j Jeszcze fu n k cji. G a le ria m iała p o sa d z k ę ce g la n ą u ło żo n ą w c h a r a ­ k te ry s ty c z n ą “Jodełkę". B ogactw o w y stro ju w n ętrz s u g e ru je , że z a b u d o w a n ia lażn l m ogą s t a n o ­ w ić fra g m e n t w iększego ze sp o łu o re p re z e n ta c y jn y m z n a c z e n iu .

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

BUŁGARIA

Ц

Д

B a d a n ia prow adził d r A ndrzej B iern ac k i (a u to r k o m u n ik a tu ), w z a s ­ tę p s tw ie k iero w n ik a ek sp ed y cji prof. d r. S te f a n a P a rn ie kiego-P udełko. P o n ad to w ek sp ed y cji uczestniczyli: d r L eszek M rozew lcz (UAMJ - e p i­ grafik, d r T o m asz W ujew skl (UAM) - h is to ry k s z tu k i, doc. d r J e r z y O lczak (UMK) - archeolog, m gr Inż. W itold T a rk a (P o litech n ik a P o z n a ń sk a ) - a rc h ite k t, m gr P io tr N am lo ta (UAM) - fotograf. F in a n s o w a ło M in iste rstw o E d u k a c ji N arodow ej o ra z UAM. D w u d ziesty d ziew ią ty se z o n b a d a ń p o ls k o -b u łg a rsk ic h . R zym ska tw ierdza legionow a 1 w c z e sn o b lz a n ty jsk lc m ia sto n a d a o ln y m D u n a je m (I - VII w .n.e.).

U n iw e rsy te t Im, A d am a M ickiew icza w P o z n a n iu

S e z o n w y kopaliskow y trw ał od 19 llpca do 16 w rz e śn ia . P ra c e w y kopaliskow e k o n ty n u o w a ­ no po z a c h o d n ie j s tro n ie p rin c ip ia , k o n c e n tru ją c s ię w rejo n ie w c z e sn o c h rz e śc ija ń s k ie j b a z y li­ k i o ra z z n a jd u ją c e j się b e z p o śre d n io p o je j p ó łnocnej s tro n ie rezydencji b isk u p ie j (o d cin ek X).

Itjfortna lor A rcheologiczny 1 9 8 8

155

W p o p rz e d n ic h s e z o n a c h o d k ry to w całości m u ry bazyliki bisk u p ie) w raz z n a r te k s e m o ra z zesp ó l p o m ieszczeń po p ó łn o cn ej s tro n ie ołtarzow ej części bazyliki. O b ecn ie o d k ry to ko lejn e c z ę śc i sk ła d o w e ła ź n i b is k u p ic h , w ch o d zący ch w sk ła d rezydencji. Po z a c h o d n ie j s tro n ie d w ó ch b a se n ó w kąpielow ych 1 p ra e fu rn lu m , o d sło n ięto kolejny, trzeci pó ło k rąg ły b a s e n o ra z p ro s to k ą tn e p o m ieszczen ie, ró w n ież z re s z tk a m i niew ielkiego b a s e n u w ew n ątrz. O gółem z esp ó l p o m lcszczeń kąpielow ych zajm ow ał n a osi W -E te re n o d łu g o ści 15,78 m . W szystkie p o m ie sz ­ cz e n ia ła ż n l b is k u p ic h w y p o sa ż o n e były w h ip o k a u s tu m . O dkryto fra g m e n ty p ły t m a r m u r o ­ w ych p o ch o d zący ch z w y stro ju w ew n ętrzn eg o łaźn i. Po p ó łnocnej s tro n ie n a r t e k s u bazyliki, w 1984 ro k u o d sło n ię to p o m ieszczen ia pom ocnicze, b y ć m oże zw iązan e z n a u k ą k a te c h u m e ­ nów . W 1988 r. b e z p o śre d n io po w sc h o d n ie j s tro n ie ty ch p o m ieszczeń o d sło n ię to część w ielkiego w n ę trz a -p o m ie sz c z e n ia , k tó re n a o si N-S m iało około 9 ,5 4 m d łu g o ści. O d k ry to w n im In s i tu trzy b a z y k o lu m n . J e d e n ca ły 1 d w a frag m en ty trzonów k o lu m n o ra z fra g m e n ty k a p ite li Jo ń s k o -rz y m sk ic h . In te rk o lu m n lu m n a o si W*E w ynosiło 2 ,4 2 m, n a to m ia s t n a o si N-S ■ 4,5 1 m . P o sa d z k a w p o m ieszczen iu w y k o n a n a Je s t z płyt c e ra m ic z n y c h tw o rzący ch b o g aty u k ła d d ek o ra c y jn y . W ielkość o d k ry teg o p o m ieszczen ia. Jego w ystrój a rc h ite k to n ic z n y o ra z lo k a liz a c ja w r a m a c h u k ła d u p rz e s trz e n n e g o rezydencji pozw ala p o sta w ić h ip o tezę, lż n a jp r a ­ w d o podobniej pełniło o no fu n k cję s a li a u d le n c jo n a ln e j.

O d k ry to ró w n ież kolejne, d ru g ie , tym ra z e m s ta rs z e b a p ty s tc rlu m . Z n a jd u je się o no bez­ p o śre d n io po p o łu d n io w o -w sch o d n iej s tro n ic bazyliki. B a b ty stc rlu m m a form ę p ro s to k ą ta z a b s y d ą od s tro n y w sch o d n iej. N ależy o no n ajp raw d o p o d o b n iej do I fazy b u d o w y bazyliki d a to w a n e j n a d r u g ą połow ę V w .n.e. O d k ry te w 1978 ro k u , we w sc h o d n ie j części p ołudniow ej n aw y bocznej bazyliki, b a p ty s tc rlu m w ra z z c h rz c ie ln ic ą d a to w a n e J e s t n a II połow ę VI w. Z ałożono rów nież k ilk a so n d a ż y n a te re n ie sam ej bazyliki w c z e sn o c h rz e śc ija ń sk ie j, e k s p lo ­ ru ją c w a rstw y k u ltu ro w e z a le g ające poniżej p o sa d z k i ko ścio ła. U zy sk an a d a lsz e d a n e źródłow e n a te m a t ła ż n l legionow ych d a to w a n y c h n a ko n iec II w iek u I zale g ający ch pod b azy lik ą o raz n ajp ra w d o p o d o b n ie j rezy d en cją b is k u p ią . Z ach o d n i m u r frig id a riu m p rz e śle d z o n o łącz n ic n a d h ig o śc lo k 2 0 ,0 0 m.

W nikliw ie p rz e b a d a n o zesp ó l trz e c h pleców do w y to p u sz k ła . W św ietle u z y s k a n y c h d a n y c h (zach o w an e w a n n y sz k la rs k ie , su ro w ce, p ó łsu ro w ce. m a s a s z k la n a , o d p a d y p ro d u k c y jn e , gotow e w yroby, Itp.) m ożliw e Je s t od tw o rzen ie p ełn eg o p ro c e s u p ro d u k c ji w yrobów ze szk ła.

B a d a n ia biędą k o n ty n u o w a n e .

S k ła d m isji: doc. d r h a b . Z so lt K iss - k iero w n ik m isji, d r h a b . B a rb a ra L lchocka, m gr m gr H en ry k M eyza (w szyscy Z ak ład A rcheologii Ś ró d ­ ziem n o m o rsk iej PAN], K a ta rz y n a Z ag ó rsk a, G rzegorz M ajch erek - a r ­ cheolodzy, m gr H en ry k R ys lew s kl - an tro p o lo g , m gr ln ż a rc h . K rzysztof K am iń sk i - a rc h ite k t, p. G rzegorz W yrzykow ski - fo to g raf (w szyscy UW] P race trw a ły od 7.0 3 do 7 .0 5 .1 9 8 7 )

P ra c e k o n c e n tro w a ły s ię w se k to rz e G . po s tro n ie południow o - z a c h o d n ie j, p o rty k u p o łudniow ego p ó źn o -rzy m sk ich łażn l p u b lic z n y c h . W yeksplorow ano kolejne p ochów ki a r a b ­ s k ie z tzw. n ek ro p o lii g ó rn ej (XII w .n .e.l 1 dolnej (IX w .n .e.) o ra z p o n a d 160 pochów ków ziem n y ch . Poniżej g ro b ó w a r a b s k ic h o d sło n ięto trzy p o m ieszczen ia o w y m ia ra c h 10 x 6 ,2 0 m, 10 X 4 ,2 0 o raz 11 x 4 ,3 0 kolejno o z n a c z o n y c h lite ra m i B, A I C, W szystkie p o m ie sz c z e n ia były w y p ełn io n e g ru z e m ceg lan y m , c e ra m ik ą u żytkow ą I żużlem . P o m ieszczenie В p o sia d a ło w ejście od s tro n y w sc h o d n ie j z a ś n a p o rty k p o łu d n io w y w ychodziło o k n o . O d s tro n y z a c h o d n ie j pod

EGIPT

[

P o lsk a S ta c ja A rcheologii Ś ró d zlem - no m o rsk ie j UW w K airze___________