Katarzyna Szurkowska
Gniezno, woj. poznańskie, St. 53, AZP
50-34/177
Informator Archeologiczny : badania 24, 95-96
1990
Informator Archeologiczny 1990 95
cegłami otworu starego. Oba miały po ok. 65 cm szerokości. W najbliższym otoczeniu pieca ί n ad nim znaleziono otoczaki i cegły spoczywające w wypalonej, lub też czystej glinie. Otoczaki t cegty nosiły ślady okopcenia co dowodzi, że zostały użyte w tórnie. Znad i otoczenia pieca uzyskano 43 0 fragm. ceram ik (w tym kafli garnkowych}, ułam ki kości, przepalone z ia rn a zbóż. 27 gwoździ. 3 groty, 1 fragm, kłódki, 1 skobel, 1 h a k zawiasowy i 3 pręty.
Przebadano blisko 60-70 dziedzińca od strony bramy głównej, prży czym nie osiągnięto Jeszcze Jego poziomu użytkowego. Przy tej okazji odsłonięto 2 0 -metrowy odcinek m u ru będący częścią ściany b udynku mieszkalnego, a n a jej przedłużeniu w kieru n k u bram y głównej m u ru obwodowego. W najbliższym sąsiedztw ie w ejścia do piwnic odkryto próg innego otw oru drzwio wego. Znajdował się on ponad 7 m wyżej oa poziomu użytkowego piwnic. Z terenu dziedzińca uzyskano 422 fragm. ceram iki, ułam ki kości oraz 142 gwoździe, fragm. 4 podków, 2 groty, po 1 klam erce i sprzączce, 1 fragm. strzem ienia i Inne przedmioty z żelaza, a także fragm. kul kam iennych i detali architektonicznych. Za najcenniejsze znaleziska należy uznać: 9 lragm. p u charka szklanego oraz ok. 320 fragm. i całych płytek zbroi z 5 od niej sprzączkami. Na terenie dziedzińca znaleziono fragm. 2 dalszych płyt z pieca typu h y pokaustum odkrytego w 1987 r.
Badania zam ku będą kontynuowane.
I Gniezno, woj, poznańskie, St, 15 t 15 patrz w czesne średniowiecze
G n ie z n o w o j. p o z n a ń s k ie S t. 3 4 a AZP 5 0 - 3 4 /I S 0
B adania prowadziła mgr Elżbieta Rogowska. Finansowało MPPP w Gnieź nie. Pierwszy sezon badań. O sada wójtostwo. Późne średniowiecze.
B adania miały ch a ra k te r ratowniczy. Prowadzono Je n a terenie ogródków należących do posesji przy ul. M. Lubieńskiego 13 (dawniej ulica Marchlewskiego). Podjęcie prac w ykopalis kowych było konsekw encją wyników obserwacji powierzchniowych dokonanych w iosną, w związku z prowadzonym i n a tym terenie pracam i ziem no-budowianym i — budow a In tern atu Liceum Medycznego. Stwierdzono wówczas, że po zdjęciu 0.5 m grubości w arstwy ornej w ystąpiła w tym m iejscu du ża Ilość m ateriału ceramicznego z okresu późnego średniowiecza. Celem b ad a ń było więc wyeksplorowanie naw arstw ień kulturow ych. Przebadano obszar o po w ierzchni 19 m2. Wykop podzielono n a dwie części (cz. I — północna 1 cz. II — południowa). Część I-szą założono w m iejscu największej koncentracji ceram iki. Ukiad w arstw był n a s tę p u jący: w arstw a i — ja sn o b ru n a tn a próchnica zawierająca d u żą domieszkę gruzu ceglanego oraz zn aczn ą ilość ceram iki. Zachow ana m iąższość w arstw y przy profilu południowym w ynosiła ok. 0 ,20 m, n ato m ia st w części południowo-wschodniej wykopu zm ieniał się we wkop. Eksplorację wkop u przerw ano n a głębokości 2.80 m od powierzchni z powodu pojawienia się wody. Wkop sięgał je d n a k głębiej. W arstwa II — ciem nobrunatna próchnica z nieliczną dom ieszką d ro b n e go gruzu ceglanego, d u żą ilością ceram iki oraz małymi kam ieniam i. Przeciętna m iąższość w arstw y w ynosiła ok. 0,20 m, jednakże w środkowej części wykopu w ypełniała ona jam ę-sk u - plsko (wysypisko?) o głębokości 1 m. Przy profilu południowym wykopu odsłonięto fragm ent m u rk a? składającego się z cegieł, polepy i małych kam ieni. Długość 0,50 m, szerokość 0 ,40 m, grubość 0,20 m. W arstwa III — jasnobrązow y, zbity piasek z węgłami drzewnymi, plam kam i ciemniejszej próchnicy. W yraźnie mniej je s t ceramiki. W arstwa ta w ystąpiła tylko w p ołudnio wej części wykopu. Miąższość w arstwy wynosiła 0,30 m. Calec stanowił ciemnożółty zbity p iasek z soczewkami gliny. Strop calca osiągnięto n a głębokości 1.15 m poniżej poziomu.
W śród ruchom ego m ateriału zabytkowego uzyskanego w trakcie b ad a ń najliczniejszą g ru pę stanow ią fragm enty naczyń glinianych w ypalanych głównie w atm osferze redukcjdnej oraz niewielki p rocent w ypalanych w atm osferze utleniającej (razem około 34,5 tysiąca fragm en tów). Wydobyto także kilkaset fragmentów naczyń pochodzących z wczesnego średniowiecza [fazy E-F) oraz kilkanaście fragmentów ceramiki nowożytnej. Z innych zabytków znaleziono: fragm ent sreb rn ej monety, osełkę kam ien n ą i dwie brązowe blaszki.
Nagrom adzenie tak dużej ilości potłuczonych naczyń, głównie dzbanów n asu w a pytanie, czy w pobliżu nie znajdował się w arsztat g arncarski ew entualnie karczm a.
Na podstaw ie w stępnej analizy m ateriału zabytkowego odsłonięte w arstw y datow ano n a d rugą połowę XV w.
Materiały i dokum entacja znajdują się w Muzeum Początków Państw a Polskiego w Gnieźnie.
Badania zakończono.
M uzeum Początków P a ń stw a Pol skiego w G nieźnie
B adania prowadziła mgr Katarzyna Szurkow ska. Finansow ało M uzeum P.P.P. w Gnieźnie. Pierwszy sezon badań. Relikty m urów m iejskich (XIV/XVw.).
G n ie z n o , w oj. p o z n a ń s k ie S t. 5 3 AZP 5 0 - 3 4 /1 7 7 _______
M uzeum Początków P ań stw a Pol- skiego w G nieźnie________________
96 Późne średniowiecze
części w zniesienia, stanow iącej skraj m iasta średniowiecznego (m iasta w m u rach ]. Podejmując prace w tym miejscu wykorzystaliśmy moment przed planowanym zagospodarowaniem terenu.
istniejący do dziś m u r ceglany okalający kościół od południa, zgodnie z tradycją 1 lokalizac ją z n a n ą z najstarszych zachow anych planów Gniezna, uw ażany byl za pozostałość średnio wiecznych fortyfikacji. Tezę tę częściowo potwierdziło odsłonięcie w 1982 r. w trakcie prac ziem nych n a jezdni ul. W arszawskiej, szczątków bram y miejskiej (Bram a Pyzdrska), jedynego do niedaw na fragm entu autentycznych um ocnień.
Celem naszych prac była weryfikacja przyjętych dotąd ustaleń — odkrycie dalszych relik tów i rozpoznanie rzeczywistego przebiegu murów. W związku z tym prowadzono prace wzdłuż istniejącego m u ru (na odcinku od ul. Warszawskiej do budynku garażu). Na niewielkiej glę bo kości (średnio ok. 0,20 m) odsłonięto pozostałości potężnego m u ru o szerokości 1,90 m, którego przebieg pokrywa się dokładnie z tym istniejącym — znacznie Jednak węższym i stoją cym n a zew nętrznej jego krawędzi. W w yniku dalszych b ad a ń udało się również określić k onstrukcję m u ru (lico o w ątku glówkowowozówkowym: polskim), a także pierw otny poziom użytkowy teren u wokół kościoła (ok. 1 m niższy od obecnego) oraz głębokość posadow ienia fundam entów (2.08 m poniżej pierwotnego poziomu użytkowego). Relikty fortyfikacji pochodzą najpraw dopodobniej z 2 poł. XIV lub pocz. XV w.
Ponadto założono kilka sondaży n a zachodnim stoku w zniesienia (skarpa od strony ul. Krasickiego i wyżej u wylotu ul, Kaszarskiej), w m iejscach gdzie należałoby się spodziewać kontynuacji obwarow ań. W żadnym z wykopów nie natrafiono n a relikty średniow iecznych k onstrukcji ceglanych; odsłonięto jedynie pozostałości budowli nowożytnych. N atom iast układ i głębokość zalegania w arstw wskazywałyby, iż teren ten znajdował się ju ż po zewnętrznej stronie m urów — w m iejscu w ystępow ania fosy (?). Najprawdopodobniej więc pozostałości m urów m iejskich zn ajdują się wyżej, pod obecnym budynkiem plebanii.
M aterial wykopaliskowy stanow ią znaleziska z okresu późnego średniow iecza i czasów now ożytnych.
N a le ^ jeszcze dodać, iż w trakcie prac budow lanych prowadzonych przy plebanii znalezio no dwie kam ien n e kropielnice w m urow ane w schody do altany, stanow iące przypuszczalnie pierw otne w yposażenie kościoła farnego. Kropielnice przekazane zostały w depozyt do M.P.P.P., do czasu zagospodarow ania k ru ch ty pod wieżą.
M aterial i dokum entacja z b ad a ń znajdują się w M.P.P.P. w Gnieźnie,
Badania n ie będą kontynuow ane.
M uzeum Archeologiczne w G dańsku
B adania prowadzi! m gr Marian Kochanowski. Finansow ało Muzeum Archeologiczne w G dańsku. Pierwszy sezon badań. Zam ek krzyżacki (XV w.)
Z am ek krzyżacki usytuow any n a Żuławach został w zniesiony w latach 1381-1409, kiedy to zbudow ano skrzydło m ieszkalne, budynki gospodarcze oraz dookolne m ury o b ro u ie z fosą, cylindryczną b a sz tą w narożniku południow o-wschodnim zam ku oraz zagospodarow ano tere ny wokół dla potrzeb Zakonu.
W 1989 r. teren został zakupiony przez firmę JSzmelter i Spółka" z planem adaptacji ru in zam ku. Z ostała zaw arta um owa pomiędzy spółką a M uzeum Archeologicznym (nie dotrzym ana przez inwestora), której celem było zalnw entaryowanie ju ż odsłoniętych odcinków m u ru ze w nętrznego i baszty narożnej a także zbadanie m etodą rowów sondażowych głębokości zalega nia ław fundam entow ych.
Stw ierdzono, że m u r zew nętrny południowy, odsłonięty n a długości 14,50 m to budow a je dnorodna, pow iązana z b asztą narożną. Do budowy w ykorzystano cegły o średnich, w ym ia
rach: 295-300 x 85-90 x 140-145 mm, zapraw a w arstwowa je s t ca 10-18 mm; dom inuje typowy w ątek gotycki, Mur zachow any Jest w dobrym stanie, lica zew nętrzny i w ew nętrzny m u ru posiadają jedynie drobne ubytki.
B aszta sk o n stru o w an a w podobnym w ątku ja k m u r zewnętrzny posiada przekrój ścian o grubości 2,75 m; w nętrze baszty je s t koliste o średnicy 2,80 m. Na głębokości 36 w arstw y w w ypelnisku baszty (licąc od zachow anej korony m uru) kończy się w ystępujący tu rum osz ceglany z gliną, zaznacza się lekko zgliniony żwir z licznymi ułam kam i ceram iki i kośćmi zwierzęcymi, zaś lico m u ru г wyraźnie zaznaczoną o dsadką zbudow ane je s t z dużych kam ieni- o toczaków.
W profilu, poniżej ławy fundam entow ej znajdującej się w pobliżu budowli nowożytnej, tzw. kuźni odsłonięto konstrukcję drew nianą, składającą się bierwion połączonych n a zrąb; g ru bość belek do 22 cm. K ształt konstrukcji sugeruje, że je s t to s tu d n ia - w ypełnisko obiektu stanow iła intensyw na, sp o ista glina bez m ateriału zabytkowego.
Interesujący j e s t zespół ułam ków ceram iki z w ypełniska baszty, dobrze datow any n a XV w. Udało się zrekonstruow ać duże fragm enty kilku typowych dla tego okresu naczyń siwionych
-Grabiny - Zam eczek,
gm . P szc zó łk i woj. gdańskie S t. 1 AZP 1 4 - 4 5 /5 2 _________
