Kronika naukowa Instytutu Badań
Literackich.
Biuletyn Polonistyczny 12/36, 29-40
290, 2 n l b . , i l u s t r . 9 . Cena z ł 53,-. O ssolineum .W roc- ław-Warszawa-Kraków 1969»
Tom p r z y n o s i s z e s n a ś c ie stu d ió w z z a k re s u t e o r i i i h i s t o r i i badań f o lk lo r y s ty c z n y c h w P o ls c e , będących wyrazem c o raz żywszego w p o l s k i e j nauce pow ojennej z a in te re s o w a n ia f o l k l o rem w jeg o n a jro z m a its z y c h p o s ta c ia c h i w ró żn y ch o środk ach k r a j u . U c z e s tn ic z ą w nim t e ż n ie ty lk o pracow nicy Z akładu L i t e r a t u r y Ludowej IBL, a le i a u to r z y p o z a -ib lo w s c y , i z o śro d ków po zaw arszaw sk ich . Obrazuje- on w yniki p ra c z d z ie d z in y l u - doznawstwa i l i t e r a t u r y t r a d y c y j n e j , z d z ie d z in y związków l i
t e r a t u r y u s t n e j , lu d o w e j, z p is a n ą , narodow ą, d o ty cz ą c e - w
tym tom ie - p rz e d e w szystkim p i e ś n i ludow ych, b a je k ludowych
i podań narodowych i lo k a ln y c h .
Opracowała Mgr A n ie la Piorunow a
7 . KRONIKA NAUKOWA INSTYTUTU BADAŃ LITERACKICH
\
A. Uchwałą n r 1 /69 Prezydium P o l s k i e j Akademii Nauk z d n ia
18 lu te g o 1969 r . , w sp ra w ie w łą c z e n ia n ie k tó r y c h placów ek
naukowych W ydziału I Nauk S p o łeczny ch PAN do in n y ch placów ek te g o W ydziału, p o stan o w io n o :
"P racow nię H i s t o r i i C zaso p iśm ien n ictw a P o ls k ie g o XIX i XX w iek u , pow ołaną Uchwałą n r 68/5 7 S e k r e t a r i a t u Naukowego P re
zydium P o l s k i e j Akademii Nauk z d n ia 10 g ru d n ia 1957 r . w s p ra wie po w o łan ia Pracow ni H i s t o r i i C zaso p iśm ien n ictw a P o ls k ie g o
XIX i XX w ieku, jak o pom ocniczej p lacó w k i naukowo-badawczej
W ydziału I PAN, w łącza s i ę do I n s t y t u t u Badań L ite r a c k ic h PAN z dniem 1 k w ie tn ia 1969 r . " .
P raco w n ię t ę Uchwałą n r 35 /6 9 S e k r e t a r i a t u Naukowego P o l
s k i e j Akadem ii Nauk z d n ia 29 k w ie tn ia 1969 r . um ieszczono w
schem acie o rg an izacy jn y m I n s t y t u t u Badań L i te r a c k i c h PAK jako p u n k t V I I I je g o p io n u naukowo-badawczego.
J e d n o c z e ś n ie Prezydium P o l s k i e j Akademii Nauk w d n iu 6
k tó ry c h placów ek naukowych W ydziału I do I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h / , u c h w a liło , co n a s tę p u je :
" 1 / Z akład Językoznaw stw a PAN w W arszaw ie, utw orzony U
chwałą Prezydium PAN z d ń ia 24 l i p c a 1954 r . w sp ra w ie powo ł a n i a Z akładu Językoznaw stw a PAN w W arszaw ie;
2 / Z akład Językoznaw stw a PAK w K rakow ie, utw órzony U
chwałą Prezydium PAN z d n ia 31 g ru d n ia 1951 r . , w sp ra w ie u tw o rz e n ia Z akładu Językoznaw stw a PAN w K rakow ie;
3 /IP ra c o w n ię Słow nika Ł aciny Ś re d n io w ie c z n e j PAN w K ra kow ie, utw orzoną Uchwałą Prezydium PAN z d n ia 24 p a ź d z i e r n i ka 1961 r . , w sp ra w ie w y o d rę b n ie n ia Pracow ni Słow nika Ł aciny Ś re d n io w ie c z n e j z Z akładu Nauk o K u ltu rz e A n tyczn ej
- w łącza s i ę z dniem 1 l i p c a 1969 r . do I n s t y t u t u Badań L i te r a c k i c h PAN.
• S e k r e t a r i a t Naukowy PAN dokona odpow iednich zmian w s t a
t u c i e I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h , dokonując m iędzy innym i
zmiany nazwy I n s t y t u t u '’.
Pismem S e k r e ta r z a Naukowego P o l s k i e j Akadem ii Nauk z
d n ia 13 s i e r p n i a 1969 r . , n r 0 s . I I / 7 2 s -/1 1 0 0 - 4 0 5 /6 9 , p r o f .
d r S ta n is ła w U rbańczyk powołany z o s t a ł na sta n o w isk o Z a s tę p cy D y re k to ra IBL d / s naukowych.
B. Uchwałą S e k r e t a r i a t u Naukowego W ydziału I Nauk S p o łe cznych PAN z d n ia 8 p a ź d z ie rn ik a 1969 ro k u pow ołana z o s t a ł a 3ada Naukowa I n s t y t u t u Badań L i te r a c k i c h PAN w n a stę p u jąc y m s k ł a d z i e :
1. P r o f . d r W incenty Danek
2. ” " M aria D łuska
3 . " " W ito ld D oroszew ski - z a s tę p c a p rzew od nicząceg o
4 . " ,f J a n in a Garbaćzowska
5. Doc. d r Zbigniew G o liń s k i
6 . P r o f . d r Konrad G ó rski
7 . " " A lo d ia Gryczowa
8 . Doc. d r Czesław H ernas - z a s tę p c a przew odniczącego
9 . P r o f . d r A r tu r H u tn ik ie w ic z
10. " " Henryk J a b ło ń s k i
11. *' *’ Ja n Zygmunt Jakubow ski
13« Doc. d r Edinund Jankow ski 1 4 . P r o f . d r M ie c z y sła w * Ia ra ś 1 5 . Doco d r M ieczysław Klimowicz
16. " Ewa K orzeniew ska
17» P r o f . d r J u l i a n K rzyżanow ski - przew odniczący
1 8 . Doc. d r M arian K ucała
19* P r o f . d r J a n in a K u lc z y c k a -S a lo n i
20. ,ł 11 K azim ierz Z um aniecki
21. " " W ładysław K u raszk iew icz
2 2. " " J e rz y K uryłow icz
23. Doc. d r A n d rzej Lam 24. P r o f . d r Z d z isła w L ib e ra 2 5. Doc. d r J a ro s ła w M aciejew sk i 26. P r o f . d r Henryk M arkiew icz
27. 11 " M aria R en ata Ma„. - a owa
28. Doc. d r Zbigniew Nowak
29 . H " K ry sty n a P isark o w a 3 0 . P r o f . d r M arian P l e z i a 31*. " " J ó z e f S krzypek 32. " " S t e f a n i a Skw arczyńska 33» Dr Ja n u sz S ła w iń s k i 34. P r o f . d r F r a n c is z e k S ła w sk i 35* ,e " Z d z isła w S t i e b e r 3 6. ” " W ito ld T a sz y c k i
37* Doc. d r Zuzanna T o p o liń sk a
38. " " S t e f a n T r e u g u tt
-39- P r o f . d r S ta n is ła w U rbańczyk 40. Doc. d r Anna W ierzb ick a
4 1 . 11 ” J e r z y Woronczak
4 2 . P r o f . d r K azim ierz Wyka
4 3 . " " Ludwik Z a b ro ck i
4 4 . " " Bogdan Z akrzew ski
4 5 . " " J e rz y Ziomek
4 6 . " ” S t e f a n Ż ó łk ie w sk i
4 7 . ” " M aria Żm igrodzka
4 8 . “ " M aciej Żurow ski
4 9 . P łk mgr S ta n is ła w R eperow icz - p r z e d s t a w ic i e l MON 5 0 . P r z e d s t a w i c i e l Związku L ite r a tó w P o ls k ic h
C. Z e b ra n ia "czw artkow e" I n s t y t u t u Badań L i t e r a c k i c h P la n z e b ra ń
9 X P r o f . d r K a z im ierz Wyka - S ta n is ła w P ig o ń - p ró b a
r e k o n s t r u k c j i osobow ości
16 X Dr J a ro s ła w ftarek Rymkiewicz - "Studium przedmiotu" Z b ig
niewa H e rb e rta
30 X Dr J a n Prokop - Problem prym ityw izm u u
poetów " C z a rta k a "
13 X P r o f . d r M aria J a n io n - Czyn i k l ę s k a . Rzecz o
tr a g iz m ie
11 X II D o c .d r S te f a n T r e u g u tt - E d y to rstw o a i n t e r p r e t a
c ja
8 I P r o f . d r S te f a n Ż ó łk ie w sk i - P ro b le m a ty k a i z a k re s ba
d ań k u l t u r y l i t e r a c k i e j
22 I Doc. d r Anna W ierzb ick a - Sem antyka zdań o z w ie rz ę
ta c h
5 I I Dr M aria P o d rą z a -K w ia t- - Rozważań o sym bolizm ie
kowska „ • ~c ią g d a ls z y
19 I I Dr A lin a Kowalczyk - P i o t r W ysocki. K s z t a ł t o
w anie romantycznego w zor ca b o h a te r a narodowego
5 I I I Dr J e rz y K w iatkow ski - Główne mechanizmy p o e z j i
P rz y b o s ia
19 I I I Dr L u c y lla P szczo ło w sk a - 0 b rz m ie n ia c h i zn a cz e
n ia c h w p o e z j i barokow ej
2 IV D o c .d r J a n B ło ń sk i - N arodziny dram atu W itka
cego
16 IV Dr Z dzisław a Kopczyńska - Zw iązki p o e z j i z jęz y k iem
w k o n c e p c ji Humboldta
30 IV D o c.d r A lin a Brodzka - Z problemów p o w ie ś c i m ię
dzyw ojennej
14 V Dr A lin a Witkowska - Romans se n ty m e n ta ln y
4 VI P r o f . d r M aria Żmigrodzka - M iędzypowstaniowy e p iz o d
d z ie jó w p o w ie śc i
18 VI Mgr Kamila R u d ziń sk a - L i t e r a t u r a , zawód l i t e r a
t a w k u l t u r z e w sp ó łc z e s n e j
25 VI •P r o f . d r M aria R en ata Mayenowa - 0 nie jednorodni:-; c i s e m an ty czn ej t e k s t u
' x
. "Studium p rz e d m io tu " Z bigniew a H e rb e rta
/ S t r e s z c z e n i e r e f e r a t u w ygłoszonego d n ia 16 p a ź d z ie r n ik a 1969 r . /
R e f e r a t , będący a n a l i z ą poem atu Zbigniew a H e rb e rta " S tu
dium p rz e d m io tu " /p o ch o d ząceg o z tomu pod' tym samym t y t u ł e m / ,
u m ie jsc a w ia t e n t e k s t w c ią g u wykładów p o e ty k i norm atyw nej -
" L is t do P izonó w ", "S ztu k a rym otw órcza" - spisyw anych p r z e z
poetów d la o k r e ś l e n ia warunków i s t n i e n i a i m o żliw o ści zadań
poematów. Tak o d c z y ta n e i u m ie jsc o w io n e , "Studium p rz e d m io tu "
z d a je s i ę z a p rz e c z a ć tym reg u ło m , k t ó r e d o tą d o k r e ś l a ł y poe
z ję Zbigniew a H e r b e r ta . Poemat t e n j e s t ró w n o cześn ie o g ląd a n y w k o n te k ś c ie te o r e ty c z n y c h w ypow iedzi m a la rz y naszego w iek u i w k o n te k ś c ie e u r o p e j s k i e j l i t e r a t u r y k o n te m p la c y jn e j. C zyniąc w "Studium p rz e d m io tu " a l u z j e do d z ie jó w w sp ó łczesn eg o m a la r
stw a / t a k ż e do k o n k re tn y c h p ł ó c i e n k u b istó w , Ł lalew icza, Mon
d r i a n a / , a ró w n o cześn ie p rzy p o m in ają c odw ieczną sy m b o lik ę mi
stycyzm u śró d ziem n om o rsk ieg o - sym bolikę g r e c k ic h Ojców!* Te
r e s y z A v ila i Jan a od K rzyża - H e rb e rt c h c i a ł b o w iem ,jak s ię
z d a je , n a p is a ć coś w ię c e j n iż p o e ty k ę norm atywną. K o n stru o w ał
ta k ż e t e o r i ę p o z n a n ia p o e ty c k ie g o , i t o t a k ą t e o r i ę , k t ó r a -
z a k o rz e n io n a w d o św ia d c z e n ia c h św iadom ości ro m a n ty cz n e j - mo
g ła b y s t a ć s i ę fundamentem i gwarantem o b ra z u ś w ia ta u z a le ż
nio n eg o ty lk o od samowoli p o e ty . R e f e r a t - a n a liz u ją c n ie o c z e kiw aną p rzem ian ę c e n tr a ln y c h t o p o i p o e z j i H e rb e rta i p rz e m ia
nę H e rb e rto w s k ie j k o n c e p c ji p o e ty /p o e t y - m alu jąceg o słowem
w p o e tę ś p ie w a ją c e g o , p o e ty - stw ó rc y podobnego Bogu w p o e tę
- s tw ó rc ę je d y n e g o / na p r z e s t r z e n i c a łe g o dorobku H e r b e rta i
aż po "Studium p rz e d m io tu " - b y ł w ięc p ró b ą u k a z a n ia nowych
dośw iadczeń i nowego o b lic z a t e j p o e z j i , k t ó r a c o ra z w y raź
n i e j p r z y z n a je s i ę do sw oich rom antycznych k o r z e n i.
D. Spraw ozdanie z p o b y tu w ZSRR
Od 5 s ty c z n i a 1969 r . przebyw ałam na półrocznym s ty p e n
dium naukowym w Związku R adzieckim - w I n s t y t u c i e S ło w ia n o -
znawstwa i B a łk a n is ty k i Akadem ii Nauk ZSRR w Moskwie. Wyjazd b y ł u z a sa d n io n y p o trz e b ą z e b ra n ia m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h do p ra c y nad alm anacham i rom antycznym i.
P ie rw sz y o k re s p o b y tu p o św ię ciłam na kwerendy i p r a c ę w b i b li o te k a c h Moskwy /w B i b l io t e c e im. L e n in a , B i b l io t e c e Ino- s t r a n n e j L i t i e r a t u r y i B i b l io t e c e I n s t i t u t a Mirowoj L i t i e r a -
t u r y / , g d z ie zapoznałam s i ę z r a d z ie c k im i b ad aniam i nad l i
t e r a t u r ą o k re s u romantyzm u, z r o s y js k im i alm anacham i XIX-wie-
cznymi o ra z o p in ia m i o n ic h w p r a s i e te g o o k re s u . N a s tę p n ie
ro zpo częłam p ra c ę w a rc h iw a c h .
W CGALI / C e n t r a l n y j G o su d a rstw ie n n y j Arcłiiw L i t i e r a t u r y
i I s k u s s tw a / zaznajom iłam s i ę z o b sz e rn ą k o le k c ją albumów XIX- w ieczny ch, sta n o w ią c y c h swego r o d z a ju wzór i jed n o ze ź ró d e ł
g e n e ty c z n y ch p u b l i k a c j i now orocznikow ych. O kazało s i ę , i ż
p a r a l e l e m iędzy alm anacham i a im ionnikam i w z a k r e s ie zarówno
ty p u z a w a r to ś c i, ja k c h a r a k te r y s ty c z n e j oprawy a r t y s t y c z n e j
są b a rd z o w yraźne.
W L e n in g ra d z ie pracow ałam w B i b l io t e c e im. S a łty k o w a -
S z c z e d rin a o ra z w CGIAL / C e n tr a ln y j G o su d a rstw ie n n y j I s t o r i - c z e s k i j Archiw w L e n in g r a d z ie /. W p ie r w s z e j p r z e jr z a ła m ko re s p o n d e n c ję l i t e r a t ó w , k s ię g a r z y i b i b l i o t e k a r z y p o ls k ic h z Antonim Iwanowskim / m .i n . l i s t y A .B ie lo w s k ie g o /, n ie c o a u to
grafów utworów l i t e r a c k i c h / n p . z e s z y t w ie rs z y o ry g in a ln y c h
i odpisów z l a t d w u d z ie s ty c h - tr z y d z ie s ty c h XIX w. niezn an eg o
w ł a ś c i c i e l a - m ik ro film w moim p o s i a d a n i u / ; o d n alazłam te ż
i n t e r e s u j ą c e egzem p larze ręk o p iśm ie n n e czaso p ism s tu d e n c k ic h "M erkury" i " P a m ię tn ik P ó łn o c n y " *wydawanych p r z e z p o ls k ą mło
d z ie ż u n iw e rs y te c k ą w P e te r s b u r g u . C zasopism a t e sta n o w ią
b e z p o ś re d n ie ogniwa p o p rz e d z a ją c e alm anach "N iezabu dk a11, sku p i a j ą c w z n a c z n e j m ie rz e t e n sam k rą g w spółpracow ników , p rz y czym jednym z i n te r e s u j ą c y c h momentów s ą zaśw iadczone w ty c h
pisem kach k o n ta k ty m ło d z ie ż y zgrupow anej wokół " P a m ię tn ik a
Północnego" z c y g a n e rią w arszaw ską.
W CGIAL, o p ró cz znanych i w y k o rzy stan y ch w p ra c a c h M .In- g l o t a m a te ria łó w d o ty c z ą c y c h d z ie jó w p r a s y ziem l i t e w s k o - r u s - k ic h , zbadałam o b szern y z e s p ó ł dokumentów zw iązanych z zaka
zem p u b l i k a c j i "Gwiazdy" o ra z iDism zbiorow ych k ijo w s k ic h i w i
l e ń s k ic h /sp ra w a p o s ia d a s z e r o k ą dokum entację w ko resp o n d en
c j i o f i c j a l n e j m iędzy Głównym Urzędem C en zury»kom itetam i cen
zu ry w W iln ie , K ijo w ie , P e te r s b u r g a , I I I oddziałem o s o b i s t e j
k a n c e l a r i i c a r s k i e j i t d . / . Ponad to zeb rałam w ie le m a te ria łó w
o ś w ie tla ją c y c h p o l it y k ę cen zu ry w s to s u n k u do l i t e r a t u r y i
p r a s y p o l s k i e j w o k r e s ie romantyzmu, głów nie na p o d sta w ie s y
stem a ty c z n eg o p rz e g lą d u p ro to k o łó w K om itieta C enzury I n o s t r a n - n o j.
7/ o s ta tn im o k r e s ie p o b y tu pracow ałam we Lwowie w 'c e n t r a l nym Archiwum H istoryczn y m /n a d m a te r ia ła m i p ro c e s u O ssolineum
o ra z p ro to k o ła m i ś le d z tw a w sp ra w ie p a r t y z a n t k i Z a liw s k ie g o /
o ra z w B i b l io t e c e U n iw e rs y te c k ie j im. Iwana F r a n k i, g d z ie u
d a ło mi s i ę t r a f i ć na i n t e r e s u j ą c e s z c z e g ó ły d o ty c z ą c e " Z ie -
w o n ii" / m .i n . na u tw ó r J .D z ie rz k o w sk ie g o p t . "F ragm ent1’, n ie
dopuszczony p r z e z c e n zu rę do d ru k u a n i w " Z ie w o n ii" , a n i w
p ó ź n i e j s z e j przygotow yw anej p rz e z a u to r a e d y c ji,w k t ó r e j m ia ł
być zam ieszczony in n y w a r ia n t te g o ż t e k s t u p t . "U ryw ek"/. We
Lwowie opracow ałam n a jp r z y d a t n i e j s z e do m o je j p ra c y r ę k o p iś mienne eg zem p larze almanachów lw ow skich, przeprow adzone p rz e z c e n z u rę , z o p in ia m i o ra z s k r e ś le n ia m i dokonanymi p rz e z cenzo rów /ocenzuro w ane eg zem p larze " H a lic z a n in a " , " Z ie w o n ii" , "Zo r z y " , " D n ie s tr z a n k i" , " P ie r w io s n k a " , "P ie lg rz y m a lw ow skiego",
"Wdowiego G ro sz a " , " Ś w ię to ja n k i" i i n . / , p r z e jr z a ła m ta k ż e
pewną i l o ś ć k o r e s p o n d e n c ji /S .G a rc z y ń s k ie g o i i n . / o ra z n i e
k t ó r e m a t e r i a ły z archiwum J .K a lle n b a c h a .
Dr J a n in a Kamionkowa
E. Spraw ozdanie z p o dró ży naukowej do ZSRR /2 7 V -6 IX 1 9 6 9/
Celem mojego p r z e s z ło trz y m ie s ię c z n e g o p o b y tu w Związku
R adzieckim b y ło p rz e p ro w a d z en ie badań a rc h iw a ln y c h zw iązanych
z tw ó rc z o ś c ią i d z i a ł a l n o ś c i ą A le k san d ra F r e d ry . B adania te
ł ą c z ą s i ę p rz e d e w szystkim z k o n ie c z n o ś c ią ukoń czen ia - r o z
p o c z ę te g o p i ę t n a ś c i e l a t temu p r z e z p r o f . S ta n is ła w a P ig o n ia - zbiorow ego wydania .k ry ty c z n eg o "Pism w s z y s tk ic h " F r e d r y , t j .
m em oriały i in n e pism a d o ty c z ą c e ż y c ia i p u b lic z n e j d z i a ł a l n o ś c i p i s a r z a . Tegoroczny w yjazd b y ł ju ż trz e c im moim wyjazdem do Związku R a d z ie c k ie g o związanym z A leksandrem F re d rą i , po
d o b nie ja k dwa p o p rz e d n ie /w l a t a c h 1958/1959 i 1959/ 19 6 0 ;
zob. BP, z e s z . 5» s» 2 6 - 2 9 / » p r z y n i ó s ł w ie le nowych i cennych z n a le z is k a rc h iw a ln y c h .
V/ c ią g u p ie rw s z y c h t r z e c h ty g o d n i pracow ałam w L e n in g ra d z i e , r e s z t ę c z a s u sp ę d z iła m we Lwowie.
V/ L e n in g ra d z ie , w tam tejszy m Państwowym Archiwum H i s to r y cznym, zbadałam d o k ła d n ie tzw . Z espół ro d z in y Gołowinów / f o n d 1 0 7 4 /, g d z ie z n a jd u je s i ę m .in . p a m ię tn ik P ra sk o w ii z Gołowi nów F red ro w ej /ż o n y M ak sy m ilian a, b r a t a A le k s a n d r a /: "Mes sou v e n ir s à mes e n f a n t s " . W spomnienia t e - s p is a n e w 5 z e s z y ta c h w l a t a c h t r z y d z i e s t y c h i c z t e r d z i e s t y c h "pod cikiem m ę ż a " /" so u s l e s yeux de mon m a r i " / - n ie z a w ie r a ją , n i e s t e t y , żadnych c i e kawych szczegółów d o ty c z ą c y c h A le k san d ra i odnoszą s i ę n iem a l
w c a ł o ś c i do losów ro d z in y Gołowinów i ro d z in y M aksym iliana.
P rask o w ia Fredrow a z o s ta w iła je s z c z e in n y , k r ó ts z y p a m ię tn ik
/ n i e u k o ń c z o n y /, d o ty c z ą c y p o w sta n ia lis to p a d o w e g o /" F ra g m e n ts s u r l a R e v o lu tio n de P ologne en 1 8 3 0 /, a le i on n ie p r z e d s t a w ia w ię k s z e j w a r to ś c i d o k u m en ta rn e j. Zbadanie dokumentów oso b i s t y c h M aksym iliana F re d ry p o z w o liło m .in . u s t a l i ć d o k ła d n ie
d a tę jeg o ś m ie r c i: 15 lu te g o 1845 /w opracow aniach podawano
c z ę s to ro k 1 8 4 6 /.
Y/e Lwowie pracow ałam głów n ie w Państwowym Archiwum H is to rycznym . W odnalezionym t u p rz e d d z i e s i ę c i u l a t y dawnym a rc h i
wum p r z y łb ic k im w z e sp o le K u r ii M e tr o p o li ta l n e j G reck o -K ato -
l i c k i e j /f o n d 201/ spraw dziłam ponownie c a łą dochowaną k o re s
p o n d e n c ję A le k san d ra F re d ry /3 2 t e k i l i s t ó w / ; u d a ło mi s i ę do
t r z e ć je s z c z e do t r z e c h n ie znanych d o tą d zesp ołó w : dużego
z b io ru l i s t ó w Henryka F re d ry i in n y ch osób do A le k san d ra F re d
r y /6 8 l i s t ó w / , do n a jw c z e ś n ie js z e g o r ę k o p is u F re d ry , tzw .
"Ułomków w ie rs z y i pism ró żn y c h " / t y l k o c z ę ś ć ty c h te k s tó w o
g ł o s i ł Henryk B ie g e le is e n w 1898 r . / , o ra z do t e k i z a w ie r a ją
c e j m .in . p ie rw s z y a rk u s z r ę k o p is u "Trzy po t r z y " , k t ó r y poz
w ala p o tw ie r d z ić p r z y p u s z c z e n ie , że r ę k o p is znany kiedyś Hen
rykow i M ościckiem u j e s t id e n ty c z n y z tym , k tó re g o je d e n a r
Z in n y ch zbadanych zespołów n ajc iek a w sz e m a te r ia ły z n a la z
łam w p a p ie r a c h tzw . "Krajowego Sejmu Stanowego" /fo n d 1 6 3 /.
P r z e jr z a ła m t u 60 te k p ro to k o łó w , spraw ozdań, wypowiedzi p o sz c z eg ó ln y c h członków Sejmu i t d . z l a t 1833-^845 »wynotowując t e k s t y zarówno do p u b l i k a c j i , ja k do k o m en ta rz y .Z u p e łn ie p rzypad kowo n a tr a f i ła m na ogromny z e sp ó ł m a te ria łó w d o ty czący ch d z ia
ł a l n o ś c i F re d ry w tzw . W ydziale Stanowym / z e s p ó ł ' myląco d z iś
nazwany: "Krajowy K om itet m ia s ta Lwowa", fond 1 6 5 /. W p r z e s z ło
50 te k a c h z n a jd u ją s i ę n ie znane d o tąd dokumenty, m .in . rę k o
p i s y F re d ry , pism a p r z e z n ieg o sygnowane i t d . Wobec tr u d n o ś c i
zw iązanych ze sprow adzeniem m ikrofilm ów , w szy stko to p r z e p is a łam , co zajęło mi wiele c z a su i zm usiło do p r z e d łu ż e n ia pobytu we Lwowie. W innym d z i a l e teg o ż z e s p o łu z n alazłam m a te r ia ły d o ty cz ąc e związków F re d ry z te a tre m p o lsk im we Lwowie.
P ró cz w ym ienionych a rc h iw a lió w zbadałam je s z c z e dokumenty
N am ie stn ic tw a /f o n d 1 4 6 / - t u głów nie m a te r ia ły d o ty cz ą c e u
d z i a ł u F re d ry w budowie k o l e i g a l i c y j s k i e j , z a ło ż e n ia Towarzy
stw a K redytow ego; p r z e jr z a ła m w s z y s tk ie ze zn a n ia i p ro to k o ły
p r z e s łu c h a ń zw iązane z o sk arżen iem F re d ry o zdradę s ta n u / z e s
p ó ł "Sądu K rajow ego", fond 152, k i l k a d z i e s i ą t te c z e k dokumen
tó w /; w z e s p o le Lanckorońskim /fo n d 1 8 1 / odn alazłam n iezn ane
l i s t y F r e d ry . '
P lo n przeprow adzonych poszukiw ań a rc h iw a ln y c h j e s t ogrom
n y . Z ebrane m a t e r i a ły pozw olą z n a cz n ie p o s z e rz y ć tom XIV wyda n ia "Pism w s z y s tk ic h " F r e d ry , w zbogacając go o nowe t e k s t y p i s a r z a , a ta k ż e b l i ż e j sc h a ra k te ry z o w a ć jeg o d z ia ł a l n o ś ć p u b l i c z n ą . Mimo t o opuszczałam lwowskie Archiwum H is to ry c z n e z p r z e k onaniem , że s ą tam na pewno je s z c z e in n e m a te r ia ły ,d o k tó ry c h n ie zdążyłam d o t r z e ć . Archiwum n ie p o s ia d a drukowanego k a t a l o
gu / j a k n p . archiwum l e n i n g r a d z k i e / , n ie dysponuje żadną k a r
t o t e k ą s y g n a tu r p o sz c z e g ó ln y c h zespołów ręk o p iśm ie n n y c h .U tru d n i a t o ogrom nie p r a c ę , wymaga d łu g ic h i żmudnych poszukiw ań -
i c z ę s to t y lk o z u p e łn ie przypadkowo t r a f i a s i ę na m a te r ia ły
n iez w y k le cen n e.
We Lwowie pracow ałam ró w n ież w B i b l io t e c e U k r a iń s k ie j Aka d e m ii Na ule /z w a n e j t e ż Lwowską Państwową B ib lio te k ą Naukową, w dawnym ranachu O sso lin e u m /. Tu zbadałam głów nie archiwum Leo
Fawlikow-s k ic h , dochowane Archiwum O Fawlikow-sFawlikow-solineum z l a t 1833 - 1845 i t d . I t u t a j o d n a la z ły s i ę nowe dokumenty d o ty c z ą c e A le k san d ra .Fred r y .
.Dr K ry sty n a Czajkow ska
F. Spraw ozdanie z p o b y tu w Moskwie i L e n in g ra d z ie w ram ach
wymiany m iędzy PAK i Ali ZSRR /1 3 X - 9 XI 19S9/
Głównym celem mojego p o b y tu w Moskwie i w L e n in g ra d z ie by ło zap o znanie s i ę z m a te ria ła m i arc h iw a ln y m i o ra z drukowanymi
w R o s j i, d otyczącym i tem atu : '‘B olesław P ru s - ż y c ie i tw ó r
c z o ść " .
Dysponując lic z n y m i w iadom ościam i o k o n ta k ta c h F ru^a z p i sa rz a m i i d z ie n n ik a rz a m i r o s y js k im i zam ieszkałym i w P e t e r s b u r
gu o ra z z r e d a k c ją " K ra ju " , spodziew ałam s i ę z n a le ź ć w tam
te j s z y c h a rc h iw a c h i b i b l i o t e k a c h j a k i e ś ś la d y k o re s p o n d e n c ji
p i s a r z a , spraw druku je g o utworów w a k ta c h m ie jsc o w ej cenzu
r y . /B y ły np. poważne k ło p o ty z drukiem "Om yłki" w " K ra ju " , o czym wiadomo z l is tó w P ru sa do Erazma P i l t z a / . Z apoznanie s i ę
jed n ak z k a ta lo g a m i ręko p isó w Państw owej B i b l i o t e k i P u b lic z
n e j im. M .S a łty k o w a -S z c ze d rin a i I n s t y t u t u R o s y js k ie j L i t e r a tu r y " P u s z k in s k i Dom" w L e n in g ra d z ie n ie p r z y n io s ło pozytyw
nych r e z u lta tó w . Nie wpadłam rów nież na t r o p i n te r e s u j ą c y c h
mnie spraw w C entralnym Państwowym Archiwum H istorycznym w Le n in g r a d z ie . 77 ’p o s z y ta c h a k t , k t ó r e otrzym ałam do w glądu, zna lazłam te c z k ę pism d o ty cz ą c y ch s t a r a ń r e d a k c j i w arszaw skiego
"K u rie ra Codziennego" o zezw o len ie na o tw a rc ie z b ió r k i o f i a r
na fu n du sz im. B olesław a P ru s a - d la u p a m ię tn ie n ia 2 5 - le c ia
jego p ra c y p i s a r s k i e j - p rzezn aczo n y na k s z t a ł c e n i e d z i e c i
u b o gich rze m ie śln ik ó w . W pism ach ty c h znajdow ały s i ę t a j n e o p i n ie o p i s a r z u . P rócz tego w p o sz y c ie z z e sp o łu a k t Głównego Urzędu do Spraw P ra s y , C enzor K ijo w sk i, z n a la z ła m zakaz druku
"•Michałka". Z a k t cen zu ry " K ra ju " , obejm ujących o k re s 10 IV
1882 - 14 I I I 1906, otrzym ałam do w glądu t y lk o k i l k a wyrywko wych l a t , w k tó ry c h jed n ak n ie z n alazłam dokumentów d o ty c z ą
cych P ru s a .
77 Państwowej B ib lio te c e ZSRR im. W.Lenina w Moskwie i w
L e n in g ra d z ie p r z e jr z a ła m i s p o rz ą d z iła m n o t a t k i z s z e re g u cza
sopism r o s y j s k i c h , w k tó ry c h znajdow ały s i ę a r ty k u ły o tw ó r
c z o ś c i P ru sa o ra z wywiady z nim. Z k a r t o t e k in fo rm a c ji b i b l i o g r a f i c z n e j ty c h b i b l i o t e k o ra z Ogólnozwiązkowej Państwowej B i
b l i o t e k i L i t e r a t u r y Z a g ra n ic z n e j w Moskwie zebrałam n o ty o
p r z e k ła d a c h utworów P ru sa w R o s j i , na U k ra in ie i B i a ło r u s i do
r . 1939 /ogółem 204 o p isy k s ią ż e k i druków w czasopism ach -
m a t e r i a ł do h a s ła w "Nowym K o rb u c ie " /.
Za o s ią g n i ę c i e o najw iększym z n a c z e n iu uważam d o t a r c ie w B i b l io t e c e im .M .S ałty k ow a-S zczed rina w L e n in g ra d z ie do pełn eg o eg zem p larza w arszaw sk ich "Nowin" z o k resu r e d a k c j i P r u s a : l a
ta 1883-1884 i dwa numery z 1884 r . , w P o ls c e bowiem n ie po
siadam y k o m p letu te g o p ism a. V/ num erach ty c h z n a jd u je s ię k i l -
ć.a. n iez n a n y c h i , n i e s t e t y , n ie zanotow anych w "K alendarzu ży
c ia i tw ó rc z o ś c i B .P ru s a " , a rty k u łó w .
P ró c z tem atu "B olesław P ru s " in te r e s o w a ły mnie w ZSRR za
g a d n ie n ia d o k u m en ta cji l i t e r a c k i e j . V/ B i b l io t e c e L i t e r a t u r y
Z a g ra n ic z n e j w Moskwie naw iązałam k o n ta k t z p . I z a l i n ą K u ra n t, k t ó r a od w ie lu l a t p r a c u je nad b i b l i o g r a f i ą poloników r o s y j s k ic h i w ro k u bieżącym o d d a je do druku tom p t ." P o l s k a j a chu- d o ż e s tw ie n n a ja l i t i e r a t u r a w r u s s k o j p i e c z a t i . !/A d n o tiro w an n a- j a b i b l i o g r a f i j a r u s s k i c h pieriew odo?/ i k r i t i c z e s k o j l i t i e r a - t u r y na russkom ja z y k ie 1 7 1 1 -1 9 6 9 /"« T . I : " P o ls k a ja l i t i e r a t u
r a do 1918 g. Kn. 1 : O bszczyj o t d i e ł . A - I " . K o rz y s ta ją c z u
p rz e jm o ś c i p . K urant zw eryfikow ałam w j e j k a r t o t e c e k i lk a n a ś c ie przekazów p ra s y p o l s k i e j o p r z e k ła d a c h i a r ty k u ła c h o P ru s i e w R o s ji do r . 1912.
Na u ż y te k " P o ls k i e j b i b l i o g r a f i i l i t e r a c k i e j " s k o n ta k to
wałam s i ę w Moskwie, w B i b l io t e c e im. L e n in a , z pracow nikam i
d z i a ł u k ata lo g ó w k s ią ż e k w ję z y k a c h narodów ZSRR, k tó r z y po m o g li mi u s t a l i ć zasady t r a n s l i t e r a c j i z a l f a b e t u " g ra ż d a ń k i" p rz y s to s o w a n e j do języków A zerb ejd żan u i T a d ż y k is ta n u na a l
f a b e t ł a c i ń s k i . O b ie c a li rów nież s łu ż y ć d a ls z ą pomocą, gdyby
P raco w n ia B i b l i o g r a f i B ie ż ą c e j w P o z n a n iu m ia ła tr u d n o ś c i
zw iązane z językam i narodów ZSRR.
W "Domu P u s z k in a " w L e n in g ra d z ie zapoznałam s i ę z o r g a n i z a c ją w a r s z t a tu b ib li o g r a f ic z n e g o f i l o l o g a r o s y j s k i e g o .P r z e j -
rz y /ta v ;.' "L etop isów "/* Były t o " L e to p ls y ” W .B ie liń s k ie g o ,
A.Czechowa, M .C zernyszew skiego, M .Dobrolubowa, T. D ostojew
s k ie g o , D.Fum anow a, I.G oncżarow a, M .G orkiego, M.Lermontov;a, M .Niekrasowa, A .O stro w sk ieg o , A .P u sz k in a , T .T iu tc z e w a , I* T o ł- s t o j a i I .T u rg ie n ie w a .
