ACTA UN IV ERSITA TIS LOD ZIEN SIS FOLIA OECONOMICA 157, 2002
Ludw ik K ondratow icz*
INTEGRACJA PARTNERÓW HANDLOW YCH OBROTU
PORTOWO-MORSKIEGO NA PŁASZCZYŹNIE INTERNETU
IV re fe ra c ie p r z e d s ta w io n o k o n c e p c ję p r o je k tu " In te rn e to w a
P la tfo rm a L o g is ty c zn a d la ś r o d o w isk p o r to w y c h ", k tó r y d o c e lo w o s łu ż y w szy stk im s tro n o m u c ze s tn ic z ą c y m w ła ń c u c h u d o s ta w p r z e c h o d zą c y m p r z e z p o r ty m o rskie. In te rn e to w a P la tfo rm a L o g is ty c z n a ( I PL) sta n o w i w s p ó ln ą p ła s z c z y z n ę w y m ia n y sta n d a rd o w y c h d o k u m e n tó w e le k tro n ic zn y c h m ię d z y za ła d o w c a m i, a g e n ta m i, o p e ra to ra m i p o r to w y m i i lo g isty c zn y m i, za r z ą d a m i p o rtó w , u rz ę d a m i m o rskim i, sp e d y to ra m i, u rz ę d a m i celn y m i, a r m a to r a m i i in n y m i p a rtn e ra m i. P la tfo rm a u m o żliw i sz y b k ą i u ła tw io n ą re a liza c ję tr a n sa k c ji m ie d zy p o ls k im i i za g r a n ic z n y m i p a r tn e r a m i h a n d lo w y m i na p o d sta w ie w sp ó ln y c h i je d n o lity c h z a s a d i s ta n d a rd ó w . IP L z a p e w n i d o stę p d o te le m a ty c zn y c h w ę złó w e u ro p e jsk ic h z w ią z a n y c h z tra n sp o rte m i lo g istyką , sta ją c się w irtu a ln y m ry n k ie m ele k tro n ic zn y m .
T he p a p e r p r e s e n ts a p r o je c t c o n c e p t on „ In te rn e t L o g is tic s P la tfo rm f o r p o r t c o m m u n itie s " th a t is d e s ig n e d to s u p p o r t a ll tra d e p a r tn e r s p a rtic ip a tin g in the s u p p ly c h a in s th a t p a s s th ro u g h p o rts. In te rn e t L o g is tic s P la tfo rm ( I LP) is a c o m m o n In te r n e t a re a o f e x c h a n g e o f sta n d a r d e le c tro n ic d o c u m e n ts b e tw e e n c o n sig n o rs, a g en ts, p o r t a n d lo g istic s o p era to rs, p o r t a u th o r itie s, m a ritim e a d m in is tra tio n , fo r w a r d e r s , cu sto m s, a n d o th e r p a r tn e rs. The P la tfo rm e n a b le s f a s t a n d e a sy re a liza tio n o f tr a n s a c tio n s b e tw e e n P o lish a n d in te r n a tio n a l tr a d e p a r tn e r s b a s e d on u n ifo r m s ta n d a r d s a n d p rin c ip le s. IL P e n su r e s a c c e s s to E u ro p e a n te le m a tic hubs c o n n e c te d w ith tr a n sp o rt a n d lo g istics, th u s b e c o m in g a v ir tu a l e le c tro n ic m arket.
D otychczasow e działania
M inisterstw o Infrastruktury pow ołało dn. 2 m arca 2000 r. G rupę R oboczą ds. wdrażania gospodarki elektronicznej w transporcie i handlu m orskim Członkam i Grupy byli eksperci zarządów portów, operatorów portow ych, firm spedycyjnych, Urzędów M orskich, środowisk naukow ych, organizacji prom ują cych EC/EDI oraz M inisterstw a Infrastruktury. Sekretariat G rupy Roboczej znajduje się przy Instytucie M orskim w Gdańsku.
M inisterstw o Transportu i Gospodarki M orskiej pow ierzyło G rupie R obo czej wykonanie pracy badawczej pt. „Studium zastosow ania technologii EDI z w ykorzystaniem internetu w środow isku polskich portów m orskich ” w okresie 15 listopada 2000 r. — 31 października 2001 r. Praca została sfinanso w ana przez Bank Światowy.
Prace Grupy Roboczej doprow adziły m.in. do konkluzji, że dalsze działania Grupy Roboczej powinny koncentrow ać się przede w szystkim na takich zasto sowaniach technologii gospodarki elektronicznej, które przekraczają m ożliwości i kompetencje pojedynczych firm, a przy tym służą wszystkim partnerom kom er cyjnym i publicznym związanych z przem ieszczaniem ładunków przez porty.
Projekt Internetow a Platform a Logistyczna (IPL), który pow stał jak o efekt prac Grupy Roboczej spełnia wym ienione wyżej kryteria, stanow iąc uzasadnio ną kontynuację dotychczasow ych prac studialnych zrealizow anych przez G rupę Roboczą.
Cel projektu
Projekt docelow o zm ierza do utw orzenia Internetow ej Platform y L ogi stycznej (dalej określanej w skrócie IPL) jako wspólnej płaszczyzny w ym iany standardow ych dokum entów elektronicznych (zam iast tradycyjnych dokum en tów papierow ych) między partneram i uczestniczącym i w logistycznych łańcu chach dostaw przechodzących przez polskie porty m orskie, tj. m iędzy eksporteram i i im porteram i, załadow cam i, operatoram i portow ym i, zarządam i portów, arm atoram i, agentam i m orskim i, urzędam i celnym i, agencjam i celnym i, logistykami, spedytoram i, instytucjami finansow ym i i ubezpieczeniow ym i oraz adm inistracją rządową.
B ezpośrednim celem tej platform y jest um ożliw ienie szybkiej i ułatwionej realizacji transakcji miedzy polskim i i zagranicznym i partneram i handlow ym i na podstaw ie wspólnych i jednolitych zasad i standardów. N ieodzow na jest przy tym integracja inform acji, dotyczącej transportu i handlu m orskiego, a także szerzej, zapew nienie kom patybilności z europejskim i system am i i
standar-darni. Tego rodzaju platform a integrująca jest szczególnie atrakcyjna dla m ałych i średnich przedsiębiorstw , które dom inują w polskim środow isku obrotu tow a rowego przez porty morskie, poniew aż będzie rozw iązaniem tanim i pow szech nie dostępnym .
Zakłada się, że docelow o, IPL zapew ni dostęp do inform acji biznesow ej, będącej przedm iotem zainteresow ania partnerów handlow ych, a także do tele- m atycznych węzłów europejskich (zw łaszcza w regionie M orza B ałtyckiego), stając się wirtualnym rynkiem elektronicznym gdzie spotyk ają się partnerzy handlowi i dokonują transakcji zw iązanych z przem ieszczaniem tow arów przez porty m orskie.
Funkcje Internetow ej Platform y Logistycznej
O tw arta architektura platform y um ożliwi um ieszczanie w niej m odułów użytkow ych (aplikacji), w ykonujących w yspecjalizow ane funkcje:
> śledzenie przesyłek w całym lądow o-m orskim łańcuchu dostaw (w porcie oraz na jego zapleczu i przedpolu),
> zam aw ianie stanow isk przeładunkow ych, > bukow anie ładunków,
> zlecenia przeładunkowe,
> obsługa dokum entów agenta m orskiego i operatora logistycznego, > zlecenia spedycyjne,
> zarządzanie ładunkam i niebezpiecznym i,
> m onitorow anie rynku usług transportu m orskiego,
> wym iana dokum entów z urzędam i celnym i i agencjam i celnym i, > statystyka obrotu portow o-m orskiego
W ym ienione m oduły użytkowe b ęd ą realizow ane i w drażane etapow o.
E tap I projektu IPL: Projekt pilotażow y „Z ałożenia prototypow ej bazy inform acyjnej obrotu portow o-m orskiego”
Pierw szym , który powinien być utw orzony w ramach IPL je s t m od u ł „P ro totypow a baza inform acyjna obrotu portow o-m orskiego, ponieważ:
r Brakuje wiarygodnej, jednoznacznej, pełnej i jednolitej bazy inform acyjnej obrotu portow o-m orskiego grom adzonej i przetw arzanej na płaszczyźnie elektronicznej wym iany danych z w ykorzystaniem internetu,
> U tw orzenie bazy informacyjnej o w ym ienionych w łaściw ościach przekracza m ożliw ości pojedyticzego partnera i m usi opierać się na w spółdziałaniu wielu podm iotów ,
> Brak odpow iedniej bazy danych do systemu m onitorow ania, który um ożli wiałby instytucjom publicznym (szczebla regionalnego i m inisterialnego) bieżący nadzór, prow adzenie polityki gospodarczej i planow anie strategicz ne.
Z asadnicze cele i efekty realizacji projektu pilotażow ego
C elem projektu pilotażow ego jest opracow anie założeń do prototypow ej bazy inform acyjnej obrotu portow o-m orskiego, służącej docelow ym funk cjom logistycznej platform y internetow ej. Baza inform acyjna udostępnia struk turę dla kom unikow ania sie m iedzy partneram i handlow ym i, uczestniczącym i w obrocie tow arow ym przez porty m orskie. U m ożliw ia połączenie istniejących aplikacji u różnych partnerów handlow ych, a także w prow adzanie i uzyskiw anie inform acji przy użyciu popularnej internetow ej przeglądarki (takich jak N etsca pe lub Internet Explorer) przez partnerów nie posiadających własnych system ów aplikacyjnych.
Baza inform acyjna grom adzi inform acje o przechodzących przez porty jed nostkach logistycznych. Pierw sze inform acje o jednostce logistycznej pochodzą od załadowcy (eksportera, producenta). Następne inform acje, dotyczącej tej samej jednostki, dodaje spedytor, potem arm ator (agent żeglugow y) itd. P odsta w owym założeniem w projekcie pilotażow ym jest aby określona inform acje odnośnie danej jednoznacznie identyfikowanej jednostki logistycznej były wprow adzane tylko jeden raz do wspólnej bazy inform acyjnej. Chodzi o to, aby zlikw idow ać w ielokrotne m anualne wprow adzanie tych sam ych danych, w w y niku których tw orzą się u różnych partnerów handlow ych niezależne grupy in formacji, które w istocie dotyczą tej samej transakcji. Potrzebna jest zatem integracja inform acji w bazie inform acyjnej, z której wszyscy partnerzy korzy stają, uzyskując dane stosowne do generow ania dokum entów elektronicznych.
Tego rodzaju założenie w ym aga utw orzenia takiej struktury bazy danych oraz takich zasad pozyskiw ania, przetw arzania i układu danych źródłow ych, które służą potrzebom inform acyjnym wszystkich w ym ienionych wyżej pod miotów. O znacza to, że baza inform acyjna OPM stanowi źródło danych do sys temów inform atycznych tych podm iotów tak, aby odpow iednie dane m ogły być przekazyw ane autom atycznie łączami internetow ym i do system ów inform atycz nych odpow iednich podm iotów.
G łów ne strony w ieloszczeblow ego układu generow ania, przekazyw ania i przetw arzania danych do bazy inform acyjnej obrotu portow o-m orskiego to: > W ęzeł akwizycji i udostępniania bazy danych obrotu portow o-m orskiego
(centrum EDI)
У O perator transportu (arm ator, agent m orski) > O perator logistyczny
> Spedytor > Zarząd portu > Urząd celny > Urząd morski
> N arodow e instytucje publiczne: M inisterstw o Infrastruktury, M inisterstw o G ospodarki, G łów ny Urząd Statystyczny, C entrum Statystyki M orskiej
Źródłem danych do bazy inform acyjnej obrotów portow o-m orskich są dane eksploatacyjne pozyskiw ane elektronicznie z różnych punktów logistyczn e go łańcucha dostaw przez porty m orskie. W ynika to z logicznej sekwencji: najpierw grom adzi się dane źródłow e pozyskiw ane m ożliw ie na najniższym szczeblu eksploatacyjnym , które następnie m ożna w ykorzystyw ać do różnych m odułów użytkow ych, w tym do statystyki obrotu portow o-m orskiego.
O rganizacja funkcjonow ania IPL
Baza inform acyjna obrotu portow o-m orskiego IPL będzie utrzym yw ana i eksploatow ana przez specjalnie pow ołany w tym celu podm iot gospodarczy (outsourcing), spełniający rolę węzła elektronicznej w ym iany danych (ED I), do którego będą przekazyw ane dane drogą internetow ą przez różne przedsiębior stw a (zarządy portów, urzędy celne, spedytorzy, załadow cy i inne), zależnie od rodzaju danych i rozw iązań system ow ych opracow anych w czasie realizacji projektu pilotażow ego. W ym ieniony specjalny podm iot gospodarczy będzie utrzym yw ał i rozw ijał bazę inform acyjną obrotu portow o-m orskiego utw orzoną w ram ach projektu pilotażow ego.
Ustalenie podm iotu odpow iedzialnego za działanie i utrzym yw anie tego modułu, Internetowej Platform y Logistycznej oraz realizację przyszłych m odu łów, a także zw iązanych zagadnień organizacyjno-praw nych je st jed ny m z zadań projektu pilotażowego.
Funkcjonow anie utw orzonej w ramach projektu pilotażow ego prototypow ej bazy inform acyjnej obrotu portow o-m orskiego będzie finansow ane stale z bu dżetu państwa. Natom iast funkcjonow anie dalszych docelow ych m odułów użyt
kowych Internetowej Platform y Logistycznej (np. bukow anie ładunków , zlece nia spedycyjne, śledzenie ładunków itd.) będzie finansow ane na zasadach ko m ercyjnych.
G łów ne osiągnięcia realizacji etapu 1
1 O pracow anie założeń do projektu pilotażow ego Baza Inform acyjna Inter netowej Platformy Logistycznej
2 Przygotow anie dokum entacji potrzebnej do wyboru drogą przetargu przed siębiorstwa, które praktycznie zrealizuje i wdroży Bazę Inform acyjną
3 Przeprow adzenie przetargu (zgodnie z ustaw ą o zam ów ieniach publicznych) w celu wyboru wykonawcy Bazy Inform acyjnej
4 Przygotow anie aktu praw nego regulującego praw a i zobow iązania w szyst kich podm iotów , uczestniczących w projekcie IPL
5 O kreślenie dalszych prac nad Internetow ą Platform ą L ogistyczną Okres realizacji etapu I projektu pilotażowego: 12 m iesięcy
Zasadnicze uw arunkow ania realizacji projektu pilotażow ego
Realizując projekt pilotażowy IPL - baza inform acyjna obrotu portow o- m orskiego - należy rozpatrzyć m.in. następujące istotne zagadnienia:
> U porządkow anie i ujednolicenie informacji dotyczących obrotu portow o- m orskiego - jednolite standardy, kody, definicje, zgodnie z krajow ym i i m iędzynarodowym i zaleceniami,
> W ykrycie i usuniecie dublow ania się inform acji i w ielokrotnego w prow a dzania do system ów kom puterow ych tych samych danych,
> Ustalenie w czyjej gestii będzie leżało utrzym yw anie i eksploatacja bazy inform acyjnej danych obrotu portow o-m orskiego,
> O kreślenie które podm ioty będą źródłem jakich danych (rodzaje danych z system ów inform atycznych i term inali zarządów portów , urzędów celnych, spedytorów lub innych podm iotów ),
> Struktura organizacyjna grom adzenia danych do bazy inform acyjnej z po ziomu eksploatacyjnego, tj. od różnych podm iotów działających w łańcuchu transportow ym „dom -dom ”,
> Sposoby zachow ania niezbędnej poufności danych handlow ych (ocena „kom ercyjności” danych), możliwości utajniania (filtrow ania) danych i li kw idacja określonych powiązań itp.,
> Zasady eksploatacji i funkcjonow ania system u.
> Istotnym założeniem jest utw orzenie m ożliw ości pow iązania bazy inform a- cyjnej obrotu portow o-m orskiego z system em m onitorow ania służącym M i nisterstw u Infrastruktury do prow adzenia polityki transportow ej,
> O pracow anie aktu prawnego, zobow iązującego określone podm ioty do współdziałania w procesie generow ania, przekazyw ania i przetw arzania da nych o obrocie portow o-m orskim .
U tw orzenie i wdrożenie prototypow ej bazy inform acyjnej obrotu portow o- m orskiego ma szczególnie istotne znaczenie dla całego projektu docelow ego, Internetow a Platform a Logistyczna, poniew aż pow inno jednocześnie ułatw ić w prow adzanie do Internetowej Platform y Logistycznej kolejnych m odułów użytkow ych (aplikacji). M ianow icie, inform acje zaw arte w tej bazie będą ju ż dostępne w formie elektronicznej do w ykorzystania w kolejnych etapach reali zacji Logistycznej Platformy Internetow ej. Tego rodzaju perspektyw a leży u podstaw koncepcji IPL, aby raz w prow adzone dane służyły w szystkim partn e rom handlow ym w łańcuchu m ultim odalnym „dom -dom ” przez porty m orskie.
Pow iązania i referencje
Projekt IPL naw iązuje do m iędzynarodow ego program u TED IM (T elem a tics in Foreign T rade Logistics and Delivery M anagem ent in the B altic Sea Region), który prom uje rozwój elektronicznego przekazyw ania inform acji na podstaw ie now oczesnych standardów w regionie m. B ałtyckiego. Polska jest członkiem programu TED IM , a Instytut M orski spełnia funkcję krajow ego ko ordynatora TEDIM . W związku z tym przew iduje się w ykorzystanie dośw iad czeń z projektów telem atycznych dotyczących gospodarki m orskiej finan sow anych przez UE, w tym realizow anych pod patronatem TED IM .
Ramy instytucjonalne
M inisterstw o Infrastruktury będzie spraw ow ało ogólny nadzór nad w yko naniem projektu. Jednostką koordynującą projekt będzie Instytut Morski w Gdańsku. Jednostki w spółpracujące to podm ioty gospodarcze środow iska portów m orskich Polski, działające w ramach Grupy Roboczej ds. w prow adza nia gospodarki elektronicznej powołanej przez M inisterstw o Infrastruktury.
