Celem badań w 1997 r. było rozpoznanie sytuacji w północno-zachodniej części stan. 2 w Łęcznej - P od zam czu, na terenie zajm ow anym przez zam ek (ryc. 1 ; 2). B ył to drugi sezon badań tego stanow iska. W 1996 r. penetracją objęto południow o-zachodnią część w zgórza a ujścia Świnki do Wieprza. Przypom nę, że odkryto w ów czas fragm enty m urów obw odow ych zam ku, pozostało ści fundam entów X V I-w iecznej prostokątnej budow li usytuow anej w najbardziej na SW w ysuniętej części w zgórza oraz relikty konstrukcji drew nianych, starszych od kam ienno-ceglanej architektury (J. M ichalak-Ścibior, I. K utułow ska 1997, s. 188).
W ytyczono je d e n w ykop, oznaczony kolejnym nu m erem 6/97, o pow ierzchni 20 m 2 , który w m iarę eks ploracji pow iększył się do 37 m 2 . P oszerzenia oznako w ano ja k o 6a (w kieru n k u W ) i 6b (w kierunku NE). W w ykopie tym n atrafiono na ślady dw óch konstruk cji: kam iennej w części północnej i kam ienno-ceglanej przy pro filu zachodnim . P oszerzenie 6b w ykazało, iż k am ienna konstrukcja, nazw ana m urem I, zbudowana głów nie z łam anych kam ieni w apiennych różnej wiel kości, spojonych zapraw ą oraz z kilku niew ielkich frag m entów cegieł je s t - być m oże - p o d staw ą filaru, nie łączy się bow iem w części fundam entow ej z żadnym
Sp r a w o z d a n ie z b a d a ń w y k o p a l is k o w y c hn a s t a n o w is k u 2 - Za m e k - w Łę c z n e j 2 1 3
Ryc. 2. Łęczna, stan. 2 - Zamek. A - plan sytuacyjny stanowiska z naniesionymi wykopami z 1996 i 1997 r. В - plan obiektów odkrytych w wykopach 6/97 i 7/97.
Ryc. 3. Łęczna, stan. 2 - Zamek. Wybór kafli piecowych: a/ z wizerunkiem syreny przy wazonie, bez polewy - wykop 7/97; Ы z przedstawieniem postaci ludzkiej, bez polewy - wykop 7/97; с/ fragment kafla gzymsowego z lwem, polewany: tlo białe, tułów, tylna łapa i ogon granatowe, grzywa i przednia łapa żółte, rama biało-granatowa - wykop 2/96; d/ z wizerunkiem orła i kwiatowymi rozetami, bez polewy - wykop 7/97; e/ gzymsowy z ornamentem roślinnym, bez polewy - wykop 6/97; f/ z rozetą kwiatową w obramowaniu ornamentu okuciowego, bez polewy - wykop 7/97; g/ ze stylizowanym ornamentem roślinnym, bez polewy - wykop 6/97; h/ z podobnym zdobieniem, polewany: tło białe, ornament granatowy - wykop 2/96.
Sp r a w o z d a n ie z b a d a ńw y k o p a l is k o w y c hn as t a n o w is k u 2 - Za m e k - w Łę c z n e j 2 1 5
z pozo stały ch obiektów. W rzucie m iała ona w ym iary 110 x 108 cm , a zachow ała się do w ysokości 72 cm, liczą c od stopy fundam entu. W zdłuż p o łu d n io w e g o b o k u filaru przy stopie fundam entow ej znajdow ała się w y lew k a zapraw y w apiennej zm ieszanej z d robnym gru zem kam iennym i ceglanym , o szerokości ok. 60 cm i grubości do 10 cm.
W odległości ok. Im na północ od tego obiektu, w poszerzeniu 6b odsłonięto fragm ent ceglanej posadz ki. Bezpośrednio na ziemi (być może uprzednio ubitej, obecnie silnie poprzerastanej korzeniam i rosnących tam gęsto dzikich krzew ów i m łodych drzew ek) znajdow ała się cienka warstwa zaprawy, a na niej jedna warstw a rów no ułożonych cegieł. N iem al w szystkie były spękane i w ykruszone. Posadzka znajdow ała się ok. 50 cm w y żej niż stopa fundam entow a filaru. Bardzo zły stan za chow ania posadzki nie pozw ala stw ierdzić jed n o zn acz nie, jak i je st jej związek z kam iennym filarem.
W iększą część kam ienno-ceglanych murów, odkry ty c h przy zachodniej ścianie w ykopu 6/97, odsłonięto w p oszerzeniu 6a. G órne ich partie były dość zniszczo ne; w arstw y cegieł leżące na kam iennych fundam en tach były na ogół pokruszone i nieco przem ieszczone. B y ła to konstrukcja dw uczęściow a: część pó łn o cn ą n a zw ano m úrem II, p o łu d n io w ą - m urem III. W części z ac h o d n iej łączy ł je w sp ó ln y k am ien n y fundam ent. M u r II m iał szerokość ok. 1,5 m, w północnej ścianie zn ajd o w ał się uskok, od którego w kierunku w schod nim fundam ent zw ężał się do ok. 80 cm, tw orząc w przy b liżen iu kw adratow y w ystęp. W schodnie lico było rów ne i obrzucone zapraw ą. N a tym fundam encie ułożona b y ła częściow o zachow ana w łaściw a ceglana ściana; ceg ły były porozsuw ane, a m iędzy nim i w idniały szcze liny, w których zn ajd o w ały się resztki zapraw y. O d w sc h o d n ie g o w ystępu w k ieru n k u półn o cn y m b ieg ł p o dw ójny rząd cegieł bez fundam entu, jed y n ie u ło żo n y c h na w arstw ie zap raw y (pod o b n ie ja k p o sad zk a w poszerzeniu 6b), na w ysokości pierw szego rzędu ce gieł leżących na kam iennej podm urów ce. M iędzy m u rem II i III znajdow ała się w ąska szczelina, szerokości 20-30 cm, a przy jej końcu, tuż zachodnim kam iennym fundam encie, tkw iła pionow o w bita drew niana belka, ociosana prostokątnie o w ym iarach 16 x 10 cm . M ur 111 był rów nież mocno zniszczony, w iększość cegieł była p o k ru szo n a i poprzesuw ana.
W celu rozpoznania obiektów zn ajdujących się na zach ó d od opisanych ko n stru k cji założono niew ielki w ykop 7/97 i jeg o poszerzenie 7a, o łącznej pow ierzchni 8 m 2. U chw ycono w nim zach o d n ią ścian ę m uru II/III, bard zo zniszczoną, niem al całkow icie ro zb u rz o n ą oraz poczyniono k ilk a interesujących obserw acji stratygra ficzn y ch rejonu leżącego przy sam ym skraju skarpy, k tó ra w tym m iejscu strom o opada ku dolinie W ieprza. P rzy sam ej ścianie zachodniej m uru, w w arstw ie k u ltu row ej datow anej na X V I-X V II w., tj. odpow iadającej czasow i użytkow ania zam ku oraz w w arstw ie rozbiór
kowej X V III-w iecznej, znaleziono zn aczn ą liczbę po tłuczonych kafli pocho d zący ch z rozebranych pieców. W śród nich znalazły się okazy o ciekaw ych i rzadkich m otyw ach dekoracyjnych, m .in. przedstaw iające postać m łodego m ężczyzny w stroju dw orskim , syrenę trzy m ającą w ręku roślinę („sadzonkę”) obok w azonu w y pełnionego stylizow anym i liśćm i oraz orła z rozpostar tymi skrzydłam i w tow arzystw ie rozet kw iatow ych. Po zostałe kafle były zdobione typow ym i m otyw am i geo m etrycznym i i stylizow anym i roślinnym i (ryc. 3). K a fle datow ane są na X V I i X V II w.; z p ew n o ścią pocho dziły z kilku pieców ro zeb ran y ch w różnym czasie. P o d o b n e sk u p isk o k a fli z d e k o ra c ją g e o m e try c z n ą i m a u re sk a m i o d k ry to w w y k o p ie 6 /9 7 , w p o b liż u w schodniej ściany m uru II/III.
Odkryto także dużą, płytką i niereg u lam ąjam ę zw ią zaną niew ątpliw ie z X V /X V I-w ieczną w arstw ą budow laną (tj. pochodzącą z okresu budow y m urów ). Była ona w ypełniona jasn o szarą ziem ią przesyconą w apnem , za w ierającą też drobny gruz kam ienny i ceglany. W jej obrębie znaleziono dwa duże skupiska zapraw y w apien nej. Praw dopodobnie było to m iejsce gdzie przygotow y w ano zapraw ę używ aną podczas budow y obiektów zam kowych. W jam ie znajdow ały się też fragm enty dużej prostokątnie ociosanej belki z pnia kasztanow ca, podob nej do wbitej m iędzy m urem II i III. W arstwa budow la na, w spom niana jam a i sam e konstrukcje ceglano-ka- m ienne bardzo zniszczyły leżącą poniżej, i tylko m iej scam i zachow aną, w arstw ę kulturow ą starszą od zamku, p rzy p u szczaln ie X IV -w ie c z n ą (datow anie w oparciu 0 fragmenty dużego garnka znalezionego w tej warstwie). W jej spągu odkryto pozostałości spalenizny w postaci dużej ilości grudek w ypalonej gliny (polepy), okruchów w ęgla drzew nego oraz śladów popiołu.
Badania przeprow adzone w 1997 r. przyniosły po tw ierdzenie ubiegłorocznych obserw acji dotyczących chronologii obiektów na w zgórzu zam kow ym . M ury zam ku pow stały nie później niż w początkach XVI w., w m iejscu gdzie w cześniej znajdow ało się starsze osad nictw o. Potw ierdzono też hipotezę, że kom pleks budowli zam kow ych stanow ił zespół luźno rozrzuconych obiek tów i zajm ow ał rozległy obszar. N ie ustalono dotych czas gdzie przebiegał m ur obw odow y zam ykający zało żenie obronne od północy i wschodu. W ymuszona z uwa gi na gęsto rosnące drzew a fragm entaryczność odsłonięć 1 zły stan zachow ania murów, spow odow any głów nie przez korzenie tychże drzew, znacznie utrudniają inter pretację odkrytych obiektów. N ajbardziej praw dopodob ne w ydaje się pow iązanie m urów I-III z fragm entem ob warowań zamku. Opis zabudow ań sporządzony w 1659 r. w ym ienia „parkan” . Przypuszczalnie chodziło o drew niane ogrodzenie, być m oże postaw ione na m urow anych podporach. Drugie praw dopodobne w yjaśnienie funkcji odkrytych m urów może łączyć się z obecnością w tym m iejscu drew nianej budow li, w spartej częściow o na ka- m ienno-ceglanej podm urów ce, z ceglaną posadzką we
Lit e r a t u r a
M i c h a l a k J. M i c h a l a k - Ś c i b i o r J., K u t y ł o w s k a I.
1996 Zamek w Łęcznej - obronna rezydencja rodu 1997 Sprawozdanie z badań sondażowych na
wzgó-Tręczyńskich w świetle archeologicznych ba- rzu zamkowym w Łęcznej - Podzamczu, APŚ
dań sondażowych, „Merkuriusz Łęczyński”, t. 2, s. 188-189.
nr 9, s. 31-32.
Jo l a n t a Mi c h a l a k - Śc i b i o r
A Re p o r t o n 1 9 9 7 Ex c a v a t io n s a t Sit e 2 - Ca s t l e - in Łę c z n a
In the second archaeological season at site 2 in Łęczna fur ther fragments o f the castle walls were uncovered. Two excava tion trenches were established - 6/97 covering 37 sq. m and 7/97 covering 8 sq. m. Remnants of a badly preserved brick floor were discovered as well as a stone pillar and fragments o f stone
and brick foundations. The uncovered relics are interpreted as unidentified timber and stone castle construction or as a frag ment of the castle's defence walls. Among the artefacts found at the site, the most interesting are the numerous fragments of 16th andl7 th century stove tiles with relief ornaments.
