Ewa Józefa Jezierska
"Być z Chrystusem" zaraz po śmierci :
św. Paweł o wspólnocie wiernego z
Chrystusem po życiu doczesnym (Flp
1,23; 2 Kor 5,8)
Collectanea Theologica 55/1, 29-36
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 55(1985) fa se . I
s. E W A J Ö Z E F A J E Z IE R S K A O SU , W R O C Ł A W
„BYĆ Z CHRYSTUSEM” ZARAZ PO ŚMIERCI Sw. Paw eł o wspólnocie wiernego z Chrystusem
po życiu doczesnym (Flp 1,23; 2 K or 5,8)
Pytanie o los człowieka zaraz po śmierci fizycznej wierzące go nigdy jeszcze nie doczekało się pełnej odpowiedzi i prawdopo dobnie nigdy takiej nie otrzyma. Przedstaw iona niżej analiza tek stów św. P aw ła — mianowicie Flp 1,23 i 2 K or 5,8 — pragnie uka zać możliwość i w arunki zaistnienia wspólnoty z Chrystusem za raz po życiu doczesnym, z pominięciem okresu przejściowego zwanego czyśćcem. Tę wspólnotę, stan między m om entem śmierci a pow tórnym przyjściem Chrystusa, św. Paw eł nazywa „pozosta waniem z C hrystusem ” (Flp 1,23) czy też „stanięciem w obliczu P an a” (2 K or 5,8).
1. Pawłowe przekonanie o pełnej wspólnocie z Chrystusem zaraz po śmierci
W Flp 1 Apostoł, znajdując się w więzieniu (por. Flp 1,7. 12n; 4,22), a naw et w niebezpieczeństwie u tra ty życia (Flp 2,17), zasta nawia się nad sensem swojego życia doczesnego — życia „wi cie le” — i nad sensem swojej śmierci fizy czn ej1. C hrystus jest ce lem życia dla Paw ła, co Apostoł sam stw ierdza w Flp 1,21: „dla mnie żyć to C hrystus”, zaraz jednak dodaje, że sensem życia jest dla niego „owocna” apostolska praca („jeśli bowiem żyć w ciele — to dla mnie owocna p raca” — w. 22), że rozumie, iż ta jego praca wśród Filipian jest im w tej chwili potrzebna („pozostawać zaś w ciele — to bardzo dla was konieczne” — w. 24). Można więc po wiedzieć, że celem życia Paw ła jest Chrystus, zarówno głoszony jego pracą apostolską, jak i rosnący, dzięki tej pracy, w ciele eklezjal nym 2. Z drugiej strony, śmierć jest dla Paw ła „zyskiem” (Flp 1, 21)3, ponieważ pozwala m u „być z Chrystusem ” (w. 23), „pozyskać C hrystusa” (3,8), „znaleźć się w Nim” (3,9). Oba człony alternatyw y
1 Ż y cie — ś m ie rć (zoe — th a n a to s ) j e s t to a n ty te z a k la s y c z n a p r z e ję ta p rz e z P a w ła . 2 P o r. J . D u p o n t , S Y N C H R IS T O I. L ’U n io n e v e c le C h r is t s u iv a n t S a in t P a u l, P a r i s 1952, 172; p o r. A. J a n k o w s k i , E sc h a to lo g ia in d y w id u a l n a N o w e g o T e s ta m e n t u , K r a k ó w 1980/81, 47 (s k ry p t, m a s z y n o p is). 3 K e d r o s — z y s k : rz e c z o w n ik t e n w y s tę p u ją c y ty lk o w T t 1,2; F lp 3,7. 8; 1,21; Dz 17, 20. 21, je s t p o c h o d z e n ia g re c k ie g o ; n ie b ib lijn y . P o r. J. D u p o n t , d z. c y t., 174.
30 S. EW A JO Z E F A JE Z IE R S K A O SU
— życie albo śmierć — zm ierzają w życiu Apostoła do tego same go: do uw ielbienia Chrystusa „w ciele” Pawła, uw ielbienia w tym sensie, że nie Paw eł wsławi Chrystusa, lecz Chrystus otrzym a wię cej chwały w osobie P a w ła 4. Trudność polega na wyborze tego, co przyniesie większą chwałę Chrystusowi: męczeństwo Apostoła czy jego tru d apostolski (w. 23) 5. Ze względu na swoje własne dobro, osobisty „zysk” (w. 23), Apostoł pragnąłby umrzeć: „pragnę odejść” (w. 23). Silne połączenie jednak zw rotu „pragnę odejść” (analysai) 6 spójnikiem „i” (/саг) z następnym zdaniem: „być z Chrystusem ” (Syn Christo etnai — w. 23), podkreśla myśl, że nie śmierć w sensie oddzielenia, odejścia z tego świata, jest pragnieniem Apostoła, ale że pragnieniem jego jest sam Chrystus i zjednoczenie z Nim 7. Odej ście, czyli śmierć, da Apostołowi ścisłe połączenie z Chrystusem, pozwoli wejść we wspólnotę „z Nim”.
Ten stan „pozostawania z C hrystusem ”, jakiego Paw eł spodzie wa się po śmierci, określa on jako sytuację dla siebie korzystniejszą („o wiele lepszą” — pollô mâllon kreîson — w. 23) od życia „w cie le”. Apostoł żywi więc nadzieję, że po swojej męczeńskiej śmierci połączy się w sposób pełny z Chrystusem 8 — i tę swoją nadzieję, to swoje przekonanie, przekazuje gminie w Filippi 9.
W omawianym tekście Flp 1,23 chodzi więc o stan wspólnoty z Panem, rozum iany jako pełne życie z Chrystusem zm artw ych wstałym . Św. Paw eł bowiem przez całe życie „żył dla P an a” (2 Kor 5,1-5,), m iał świadomość należenia do P ana (Rz 14,8), a C hrystus także „już” żył w Paw le (Ga 2,20). W momencie śmierci to zjedno czenie, złączenie z Panem , jakie istniało za życia Paw ła, osiągnie swoją pełnię ł0. Apostoł będzie po śmierci całkowicie „z Chrystusem ” — syn Christo.
Podobne myśli znajdują się w drugim tekście, w 2 Kor 5,8, gdzie — po opisie tru d u apostolskiego i apostolskiego um ierania, znajdując się prawdopodobnie w więzieniu, naw et w niebezpieczeń stwie u tra ty życia (por. 2 K or 1,8) — św. Paw eł poucza o eschato
4 P o r. A. J a n k o w s k i , L is ty w ię z ie n n e , P o z n a ń 1962, 95. 5 P o r. A. J a n k o w s k i , L is t y w ię z ie n n e ..., 97. 8 A n a ly s a i — e u fe m iz m n a o z n a c z e n ie u m ie r a n ia , z n a n y w li te r a tu r z e p o z a b ib lijn e j. D o sło w n ie z n a c z y : z w in ą ć n a m io t p o p o s to ju w o js k a , o d c u - m o w a ć s t a te k od b rz e g u p rz e d ru s z e n ie m n a p e łn e m o rz e . P o r. A. J a n k o w - s к i, L is ty w ię z ie n n e ..., 98; J. D u p o n t, d z. c y t., 178— 179. 7 P o r. J. G n i 1 к a , D er P h ilip p e r b r ie f, L e ip z ig 1968, 72— 75. 8 P o r. A. J a n k o w s k i , L is ty w ię z ie n n e ..., 98— 99; p o r. ta k ż e J. G n i 1- k a, dz. c y t., 99.
9 „L a fo r m u le s y n C h ris tô d o it p lu t ô t s ’e x p liq u e r c o m m e u n e tr a d u c tio n s p o n ta n é e de l ’e s p é r a n c e c h r é tie n n e q u i v o it so n o b je t ré a lis é e t r e n d u c o n c re t d a n s la p e rs o n n e d u C h r is t re s s u s c ité ” . P o r. J. D u p o n t , d z. c y t., 190.
10 P o r. A. F e u 11 e t , M o r t d u C h r is t e t m o r t d u c h r é tie n d ’a p rè s les
e p îtr e s p a u lin ie n n e s , R B 66(1959) 481—513; W. G r u n d m a n n , S ÿ n - m e tà ,
logii indyw idualnej u . Przede wszystkim zaznacza, że jego życie do czesne („przebywam y w ciele” — endem oûntes en tô sômati — w. 6) jest życiem w iary (w. 7), jest pielgrzymowaniem, pozostawaniem w oddaleniu od P ana („tułam y się z daleka od P an a” — ekdemoû- m en apo toû K yriou — w. 6) — jest jednak całe ukierunkow ane na Pana („staram y się Jem u podobać, czy to gdy z Nim, czy z daleka od Niego jesteśm y” — w. 9). Ponieważ życie doczesne nie jest ży ciem „dzięki w idzeniu” (dià eîdous — w. 7), Paw eł tęskni za pełnią życia z Panem (por. Flp 1,23: „pragnę odejść, a być z C hrystu sem ”) 12, za poznawaniem Pana „twarzą w tw arz” (por. 1 Kor 13,12) i dlatego chciałby „raczej opuścić ciało” (w. 8a), by pełniej połączyć się z Chrystusem. Przysłów ek „raczej” wskazuje na to, że Apostoł nie neguje pozytywnej roli życia „w ciele”, pragnie jednak umrzeć — „opuścić ciało” — ponieważ jest przekonany, że w ten sposób „stanie przed Panem ” (w. 8b). Śmierć jest więc w arunkiem koniecz nym, by znaleźć się „przy P a n u ”. I ten m om ent śmierci — śmierci męczeńskiej — jest dla Paw ła mom entem przejścia z „życia w iary” do bezpośredniego zjednoczenia z Panem , do — jak sam to określa — „znalezienia się przy P an u ” (w. 8 ) 13.
2. Możliwość zjednoczenia się z Chrystusem każdego wierzącego po życiu doczesnym
Nasuwa się pytanie, czy takie widzenie Chrystusa Pana może być udziałem każdego wierzącego po śmierci fizycznej. Czy także chrześcijanin może mieć nadzieję połączenia się z Panem zaraz po śmierci, by „być z Nim ” na wieki — jak tego spodziewa się Apostoł dla siebie? Odpowiedź w ynikająca z pism św. Paw ła w ydaje Się twierdząca, choć warunkowa. W ierzący może po śmierci zjednoczyć się, w sposób pełny, z Panem , gdyż „wieniec chw ały”, czyli chwała eschatologiczna, zapewniony jest nie tylko Apostołowi, ale wszyst kim tym, którzy umiłowali przyjście P ana (2 Tm 4,8). Każdy czło wiek, w którym podczas jego doczesnego życia, „Chrystus żył” cał kowicie, w pełni (Ga 2,20), który żył i um arł „w C hrystusie” (1 Kor 15,18), „przez Jezusa” (2 Kor 4,14), „dla P an a” (1 Kor 14,8), jest po śmierci „z P anem ” (Flp 1,23). Jednakże stopień zażyłości z Panem po śmierci, stopień miłości, zależy od czynów dokonanych „w ciele” — dobrych lub złych — będących dowodem starania się wierzące
«BYC Z C H R Y STU SE M » 3 2
11 T a k s ą d z i w ie lu te o lo g ó w o d n o śn ie 2 K o r 5, 6— 8; n a to m ia s t w . 10 te g o ż 2 K o r 5 d o ty c z y ju ż p a r u z j i i z w ią z a n e g o z n ią o s ta te c z n e g o są d u . “ T o p r a g n ie n ie o d d a je rz e c z o w n ik e p ith y m ia , k t ó r y p o za F lp 1,23 i 1 T es 2,17 m a z n a c z e n ie u je m n e : „ ż ą d z y ”. T u rz e c z o w n ik te n p o d k re ś la ż y w io ło w o ść tę s k n o ty A p o sto ła za P a n e m . P o r. A. J a n k o w s k i , L is ty w ię z ie n n e ..., 98.
13 P o r. E. D ą b r o w s k i , L is ty do K o r y n tia n , P o z n a ń 1965, 425; J. D u - p o n t , dz. c y t., 154.
go, by „podobać się P an u ” — gdy z Nim jest, lub gdy pozostaje z daleka od Niego (2 K or 5,9).
W teologii św. Paw ła można więc mówić o dwóch etapach n a grody, jakiej spodziewać się może wierzący: indyw idualnej, bezpo średnio po śmierci (Flp 1,23 i 2 K or 5,6—8, szczególnie w. 8), będą cej „już” „pozostawaniem z P anem ”, oraz tej, k tó ra obejm uje wszystkich zbawionych w chwili paruzji C hrystusa i połączona bę dzie z powszechnym zm artw ychw staniem ciał (por. 1 Kor 15,22n; 15,50—54; 1 Tes 4,12— 18; 5,10)14. W arunkiem „bycia z P anem ” za raz po śmierci jest bezinteresowna miłość wierzącego tak żarliw a podczas życia doczesnego, jak miłość Apostoła lub jak miłość m ę czennika, oddającego życie dla Chrystusa i Jego spraw y 1S.
3. „Pozostawanie z P anem ” po śmierci stanem w spólnoty osoby ludzkiej z Osobą Chrystusa
Można postawić następne pytanie o to, jak Paw eł rozumie tę wspólnotę wierzącego z Chrystusem po śmierci fizycznej, skoro jest ona rozdzieleniem duszy od ciała, które dopiero w paruzji zostanie wskrzeszone. „ Jak ” chrześcijanin „pozostaje z P anem ” po śmierci?
Zanim spróbuje się odpowiedzieć na powyższe pytanie, zauwa żyć trzeba, że w obydwu omawianych tekstach (Flp 1,20—24 i 2 Kor 5,6—8) widać w pływ y term inologii greckiej — spekulacji platoń skiej i stoickiej. Myśl grecka jest jednak zasymilowana z O bjawie niem chrześcijańskim. Zauważmy: (1) Apostoł chce „odejść” (analy sai — Flp 1,23), opuścić ciało (ekdemêsai ek toû sômatos — 2 K or 5,8), ponieważ dopóki jest „w ciele”, oddalony jest od Pana. Paw eł jednak nie gardzi życiem. W prawdzie jego ciało jest dla niego ro dzajem więzienia, więzienia duszy, ponieważ nie pozwala m u na wspólnotę z Panem podczas życia doczesnego, jednak kontekst oma wianych wierszy pokazuje, że życie „w ciele” jest dla niego czymś cennym, skoro utożsam ia je z owocną pracą apostolską (Flp 1,22). Apostoł chce uwolnić się od ciała ziemskiego, wzdycha, pragnąc przyodziać się w „niebieski przybytek”, w „chwalebne ciało” (2 K or 5,2), jednak nie chciałby „tego obecnego przybytku”, czyli ciała do czesnego, utracić przed paruzją (2 K or 5,4)16.
(2) W teologii Paw ła nie odczuwa się napięcia między duszą i ciałem, jak to miało miejsce w m yśli greckiej. Raczej zauważa się rozdźwięk m iędzy „ciałem, co wiedzie do śm ierci” (Rz 7,23) czy „człowiekiem zew nętrznym ”, który niszczeje (2 K or 4,16), a „czło w iekiem w ew nętrznym ”, k tó ry się odnawia (2 Kor 4,17), czy też „zadatkiem ”, przedsmakiem życia wiecznego, przyszłego (2 K or 5,5),
2 2 S. EW A JÓ Z E F A JE Z IE R S K A O SU
14 P o r. A. J a n k o w s k i , L i s t y w ię z ie n n e ..., 99. 15 P o r. J . G n i 1 к a , d z. c y t., 75; A. J a n k o w s k i , j.w . le P o r. J . D u p o n t , d z. c y t., 190.
którym jest Duch. Dla Paw ła (3) stan śm ierci fizycznej, będący czymś o wiele lepszym od jego owocnego działania apostolskiego (Flp 1,22— 23), jest stanem duszy uwolnionej od ciała fizycznego, pozostającego w grobie 17. Zauważyć jednak należy, że św. Paweł, w omawianych tekstach (Flp 1,20—24 i 2 K or 5,6—8) w yraźnie mó wi w pierwszej osobie liczby pojedynczej: ,,ja”. Apostoł jest prze konany, że cała jego osobowość zjednoczy się z Chrystusem jako Zbawcą i Sędzią tych, którzy za Nim tęsknią. Śmierć więc nie przynosi żadnej szkody osobowości lu d z k ie j18. Człowiek bowiem już przez chrzest staje się członkiem Ciała C hrystusa i ma w Nim swój indyw idualny i jedyny udział. Pozbawiony przez śmierć ciała 1 wszystkich powiązań doczesnych, nie traci swojej ludzkiej świado mości. „Nowy człowiek”, ukształtow any w nim przez chrzest, odna wiający się wciąż ku „głębszemu poznawaniu Boga” (Kol 3,10), „no we stw orzenie” — jakim w swej istocie jest wierzący, o ile pozo staje „w C hrystusie” (2 K or 5,17), „człowiek w ew nętrzny” — który „odnawia się z dnia na dzień”, chociaż „niszczeje człowiek zewnę trzn y ” (2 K or 4,16) — jest powołany do wspólnoty i życia z Panem 19. Stan między m om entem śmierci fizycznej a chwilą paruzji jest więc stanem pełnej wspólnoty osoby ludzkiej z Osobą Chrystusa jako Pana. Jest to „pozostawanie (bycie) z P an em ” (Flp 1,23), ina czej „przebywanie przy P a n u ” (2 Kor 5,6), „stanie przy P an u ” (por. 2 Kor 5,8), „widzenie P an a” (por. 2 K or 5,7), a więc jest to bezpo średni ogląd, spoglądanie „tw arzą w tw arz” — to, czego brakowało podczas życia „w ciele” 20. Tę właśnie więź w ew nętrzną, wspólno tową wierzącego z Chrystusem , jaka może mieć miejsce po śmierci chrześcijanina, podkreśla użyta w Flp 1,23 form uła „z Chrystusem ” (syn Christo), a także zw rot „stanąć w obliczu P an a” (endemêsai pros ton Kyrion) w 2 Kor 5,8.
Odnośnie sam ej form uły „z Chrystusem ”, która w Flp 1,23 w y raża złączenie wiernego z Chrystusem we wspólnocie, podkreślić trzeba, że swoim sformułowaniem naw iązuje do myśli filozofii grec kiej, według której umrzeć — „odejść” — znaczy równocześnie
«BYC z C H R Y STU SE M » 3 3 17 K . S t a a b n p . u w a ż a , że j e s t to „ e in s e e lig e r Z u s ta n d ” : „ In ih m is t ja n u r d ie S e e le a u fg e n o m m e n w ä h r e n d d e r L e ib im G ra b e r u h t ” . A p o n ie w a ż ś m ie rć n ie m oże zn iszczy ć w s p ó ln o ty w ie rz ą c e g o z C h ry s tu s e m , „ a lso m u s s te d ie S e e le sc h o n n a c h d e m T o d e h e im k e h r e n z u C h r is tu s ” . P o r. K . S t a a b , D ie T h e s s a lo n ic h e r b r ie fe . D ie G e fa n g e n s b r ie fe , R e g e n s b u rg 1959, 178— 179. 18 P o r. A. J a n k o w s k i , E sc h a to lo g ia in d y w id u a ln a N T ..., 24. 18 P o r. d z. c y t., 56. *° P o r. R. S c h n a c k e n b u r g , N e u te s ta m e n tlis c h e T h e o lo g ie , D er S ta n d d e r F o r s c h u n g , M ü n c h e n 1963, 104, 105; K . H . S c h e l k l e, T h e o lo g ie d e s N e u e n T e s ta m e n ts 2, D ü s s e ld o rf 1973, 147. H e lle n iz m u ła t w i a ł P a w ło w i
s f o rm u ło w a n ia o p a r te n a p r z y im k u „z” czy p r z e d r o s tk u „ w sp ó ł” , „ w e sp ó ł”, p o z w a la ją c n a p r z e s u n ię c ie c e lu n a d z ie i e s c h a to lo g ic z n e j n a czas p o ży c iu d o c z e sn y m i n a d a ć je j o d c ie ń o so bow y.
34 EW A JÓ Z E F A JE Z IE R S K A O SU
wejść we wspólnotę z bogami, tzn. „być z nim i” 21. Chrześcijanin, według Apostoła, może także spodziewać się „bycia z Chrystusem ” już po śmierci, jednak ta wspólnota wierzącego „z Chrystusem ” m a inny ch arakter niż wspólnota „z bogami” greckimi. W hellenizmie „być z bogami” nie oznaczało skierow ania człowieka ku bogom, by być z nim i w ich chwale, lecz znaczyło towarzyszenie bogów czło wiekowi, udział bogów w egzystencji człowieka i to z uwagi na korzyść (zysk), jaką przez tę wspólnotę z człowiekiem bogowie osiągali22. W teologii św. Paw ła C hrystus jest zawsze Panem zm artw ychw stałym , Panem w chwale. Jeżeli w ierny m a być po śmierci „z P anem ”, znaczy to, że m a mieć udział w życiu Zm ar twychwstałego, że będzie dopuszczony sam, indywidualnie, do wspólnoty życia „z N im ” w chwale.
4. Podsumowanie
W oparciu o powyższe uwagi na tem at sytuacji wiernego po śmierci, w ynikające z tekstów Pawiowych, stwierdzić możemy, że (1) między m om entem śmierci męczeńskiej wierzącego, momentem śmierci każdego człowieka, k tó ry na ziemi żył „w Chrystusie”, ob
darzony „zadatkiem D ucha” i posiadł stopień miłości męczennika czy Apostoła 23, a dniem paruzji istnieje stan wspólnoty z C hrystu sem, zwany przez niektórych uczonych (m. in. uczonych niemiec kich) stanem „pośrednim ” (der Zw ischenzustand) — odróżniany jed nak od czyśćca24.
(2) Śmierć jest odłączeniem od ciała fizycznego, jest zerwaniem z „ciałem grzechu”. Dusza ludzka w momencie śmierci „staje przed Panem ” (2 K or 5,8), natom iast ciało nie zostaje w tym momencie wskrzeszone — nastąpi to przy pow tórnym przyjściu Chrystusa — lecz zostaje złożone w grobie. Z 2 Kor 5,3 w ynika jednak, że Paw eł lęka się, by w dniu paruzji dusze tych, którzy doczekali się p rzy j ścia Pana, nie stanęły „nagie” przed Panem. Można przypuszczać, że nie chciałby także, by w momencie śm ierci tylko dusza ludzka weszła we wspólnotę życia z Panem . Wyżej zauważyliśmy już, że Paw eł jest przekonany, iż cała jego osobowość („ja”) zjednoczy się zaraz po śmierci z Tym, za którym „wzdycha” i „tęskni” (2 Kor 5,4; Ez 8,23). A skoro podczas życia doczesnego niszczeje „człowiek ze w nętrzny” (2 K or 4,26), „przybytek doczesnego zamieszkania” (2 Kor 21 P o r. J . D u p o n t , d z. c y t., 181— 182. K . R o m a n i u k w y k a z u je u P a w ia z n a jo m o ś ć te k s tó w K s ię g i M ą d ro ś c i, co p o tw ie r d z a te z ę o w p ły w ie filo z o fii g re c k ie j n a m y ś l A p o sto ła . P o r. K . R o m a n i u k , K s ię g a M ą d ro ści, P o z n a ń 1969, 251—259.
22 P o r. J . D u p o n t , dz. c y t., 19. 23 P o r. A . F e u i l l e t , a rt. c y t., 481n.
24 P o r. J . R a t z i n g e r , E sc h a to lo g ie — T o d u n d e w ig e s L e b e n , R e g e n s b u r g 2 1978, 108; p o r. ta k ż e K . S t a a b, d z. c y t., 177.
«BYĆ Z C H R Y STU SE M » 35
5,1), a równocześnie ,,ten, k tó ry jest w ew nątrz” odnawia się z dnia na dzień (2 K or 4,26), można sądzić, że to właśnie „człowiek w e w nętrzny”, a nie tylko „czysta” dusza, uwolniona od ciała, bierze
udział w widzeniu P an a i wchodzi we wspólnotę z Nim zaraz po śm ie rci25.
Człowiek od mom entu chrztu jest „nowym stworzeniem” (Ga 6,15; 2 K or 5,17), istnieje w nim pierw iastek nowego życia — Duch Św ięty — będący „pierwocinami”, „zadatkiem ” tego, co człowiek osiągnie przy końcu czasów (2 Kor 1,22; Ef l,13n; 4,30; Rz 8,23). Są więc w człowieku w artości innego porządku — innego niż ziemski — które, rozwijane, m ają dojść do pełni (por. Ef 4,19), wszakże na ziemi nie osiągalnej. W artości te nie mogą być utracone przez śmierć ciała „ziemskiego”.
(3) W listach Pawiowych brak jest jednak danych, by wyczer pująco odpowiedzieć zarówno na pytanie o to, „jak” człowiek „staje przed Panem ”, a także na pytanie, czy łącząc się z Panem po śm ier ci człowiek „będzie z Nim” już w nowym, „niebieskim”, „ducho wym ciele” (1 Kor 15,44). Apostoł uw aża jednak — to w ynika z je go pism — że stan zm arłych, nie wym agających oczyszczenia czyść cowego, jest z jednej strony „już” życiem ,,z P an em ” (Flp 1,23), jest „staniem w obliczu P an a” (2 K or 5,8), z drugiej strony, nie jest to jeszcze „szczęście błogosławionych” 2β. I podkreślić trzeba także, że św. Paw eł rozumie wspólnotę wiernego z Chrystusem, zaistnia łą po śmierci wierzącego — o której mówi w F lp 1,23 i 2 Kor 5,8 — jako udział pełnej osoby ludzkiej w życiu zm artwychwstałego Pana, chwalebnego K yriosa 27.
„TO B E W ITH C H R IST IM M ED IA TELY A FT E R TH E D EA T H ” S A IN T P A U L ’S CO M M ENTS ON TH E U N IO N O F A W O R SH IPPE R
W ITH C H R IST A FTER L IFE ON E A R T H (FL P 1,23; 2 COR 5,83) O n th e b a s is o f a n a ly s is o f S a i n t P a u l ’s te x t s : F lp 1,23 a n d 2 C o r 5,8 w h ic h in d ic a te s t h a t t h e A p o s tle is h o p in g to „b e w ith t h e L o r d ” ju s t a f t e r th e d e a th , th e p a p e r p u ts a q u e s tio n o n th e p o s s ib ility o f liv in g w ith C h r is t f o r e a c h b o lie v e r ju s t a f t e r h is d e a th , d is r e g a r d in g a tr a n s it io n p e rio d , k n o w n a s P u r g a to r y . T h e a n s w e r se e m s to b e in t h e a f f ir m a tiv e b u t c o n d itio n a l: in o r d e r to a c h ie v e t h e u n io n w ith C h r is t a f t e r th e d e a th o n e n e e d s a g r e a t lo v e c o n tr o llin g th e w o r ld ly life — so a r d e n t a s lo v e o f t h e A p o s tle w o r k in g f o r h is L o rd , o r a s a r d e n t a s lo v e o f a m a r t y r g iv in g h is life fo r C h r is t a n d H is c a u se . T h e n th e a r t ic l e p u ts th e w u e s tio n „ h o w ” M a n „ s ta n d s b e fo r e t h e L o rd ” , w h a t is t h e b a s is o f „ re m a in in g w ith C h r is t” ju s t a f t e r t h e d e a th . I n d ic a tin g t h e e ff e c ts o f G re e k s p e c u la -25 P o r. A. F e u i l l e t , a rt. c y t., 498—502; A. J a n k o w s k i , E sch a to lo g ia in d y w id u a ln a ..., 54. M P o r. A . J a n k o w s k i , j.w ., 56; p o r. ta k ż e K . R o m a n i u k , S o te - rio lo g ia św . P a w ła , W a rs z a w a 1983, 287— 288. 27 P o r. A. G r a b n e r - H a i d e r , Z m a r tw y c h w s ta n i e i u w ie lb ie n ie , C o n c iliu m 1— 5 (1969) 41— 50.
36 S. EW A JO Z E F A JE Z IE R S K A OSU
tio n s in S t. P a u l ’s th e o lo g y , i t e m p h a s iz e s (1) A p o s tle ’s id e a t h a t th e w h o le p e r s o n a lity („ego”) o f m a n , th e e n tir e p e rs o n , is u n ite d w ith th e L o rd j u s t a f t e r t h e d e a th . I n a d d itio n , i t d a r e s to s u p p o s e (2) t h a t a f t e r t h e d e a th o f a b e lie v e r n o t o n ly th e „ p u r e ” so u l lib e r a t e d f r o n it s b o d y e n te r s th e u n io n w ith C h r is t b u t t h a t th e so c a lle d „ in t e r n a l m a n ” , t h a t w h o m f r o m t h e m o m e n t of ih s b a p ti s m is „ in s id e ” a n d is r e g e n e r a te d in th e b e lie v e r e v e ry d a y d u r in g h is m u n d a n e lif e (2 Cox 4,26), t h a t a l l t h i s „ n e w ” m a n ta k e s p a r t in th e life o f g lo rio u s K y rio s.
