Jan Tomczak
"Zum Religionsunterricht morgen", t.
3, wyd. Wolfgang G. Esser,
München-Wuppertal 1972 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 46/3, 221-222
R E C E N Z J E
221 k tórych p u n k tach u zu p ełn ia ć sw o ją w ied zę. P rzed e w sz y stk im je d n a k n a le ży ją p o lecić praktykom . K a tech eci w n a szy m k ra ju m ogą d zięk i niej w n ie jed n y m zrew id o w a ć m eto d y sw o ic h le k c ji r e lig ii z d ziećm i od la t 5 do 12.
ks. J u lian S u l o w s k i SJ, W a r s z a w a
Z u m R e li g io n s u n t e r r i c h t m o r g e n , t. III: K o n z e p t i o n e n u n d M o d e l le z u k ü n f t i g e r P r a x i s in d e r G ru n d sc h u le , w yd . W o lfg a n g G. E s s e r , M ü n ch en —W u p
p e r ta l 1972, V erlag J. P fe iffe r — J u g e n d d ie n st V erlag, s. 557.
N a jp ie r w n a le ż y p rzy p o m n ieć, że recen zja p ierw szeg o tom u om a w ia n eg o d zieła u kazała się w C ollectan ea th eo lo g ica 45(1975) z. 2, 208. O d w ołan ie się do n iej p o zw a la u n ik n ąć p ow tórzeń bez u tra cen ia p otrzebnej in fo rm a cji o to m ie trzecim . B ez n iek tó ry ch in fo rm a cji zaw a rty ch w recen zji p ierw szeg o tom u o b ecn e o m ó w ien ie b y ło b y n ie p e łn e i m ało zrozum iałe.
O m a w ia n y tom p od ob n ie ja k p ie r w sz y je s t zró żn ico w a n y w tr e ś c i i w fo r m ie. N ie sta n o w i ja k ie jś ciągłej m y ś li k o n se k w e n tn ie p rzep ro w a d za n ej, lecz zbiór różn ych n o w y ch k o n cep cji i m o d eli n au czan ia r e lig ii w szk o le, k tó :e o d zw iercied la ją d y sk u sje p ro w a d zo n e n a ten tem a t w R FN w p oczątkach la t sied em d ziesią ty c h .
P r a c o w a ło przy ty m to m ie d w u d ziestu czterech z n a w có w p ed a g o g ik i r e li g ijn e j, p r z e d sta w ic ie li różnych K o ścio łó w ch rześcija ń sk ich . W ypada w y m ie n ić z n a zw isk a k ilk u autorów : W olfgan g L a n g e r , W olfg a n g B a r t h o l o m ä u s , G ü n ter B i e m e r, G ert O t t o , K lau s W e g e n a s t . D w aj o sta tn i są e w a n g e lik am i. W arto ró w n ież w sp o m n ieć p rzyn ajm n iej d w a o śro d k i ped agogiczn e: k a to lick i z W yższej S zk o ły P ed a g o g iczn ej w N a d ren ii i e w a n g e lic k i z K a ssel.
P o g lą d y a u to ró w n ie z a w sze się zgadzają. N a czeln em u red a k to ro w i nia ch od ziło o to, aby dać c z y te ln ik o w i ja k iś jed en o b o w ią zu ją cy m o d e l czy k o n cep cję n au czan ia r e lig ii w szk o le. P r z e c iw n ie p ragn ął u kazać ich różnorod ność, jak ą rep rezen tu ją tw ó r c y teg o dzieła. Jako te o r e ty c y i p ra k ty cy r e li g ijn eg o w y c h o w a n ia i k sz ta łc e n ia d ostarczają w o m a w ia n y m to m ie w ie le rozw ażań u za sa d n ia ją cy ch daną k o n cep cję czy m o d el n au czan ia r e lig ii i p rak ty czn e ro zw ią za n ia w p o sta c i k a tech ez n a cztery p ierw sze k la sy szk o ły pod sta w o w ej.
In teresu ją się sz czeg ó ln ie n a u cza n iem r e lig ii u k ieru n k o w a n y m na p ro b le m y i w y jśc ie m le k c ji r e lig ii w sz k o le poza k o n fesy jn o ść. U kazując c e le i fo r m y n au czan ia relig ii, u w zg lęd n ia ją zad an ia szk o ły w d zisiejszy m sp o łe c z e ń stw ie , z k tó ry m i p o w in n y być zgod n e za m ierzen ia n au k i relig ii. O ty le ma ona m ie jsc e w szk o le, o ile pom aga u czn iom od naleźć się, o k reślić się i p rzy g o to w a ć do życia w e w sp ó łczesn y ch w aru n k ach . Tę założen ia w y zn a cza ją te m a ty i c e le p rzed sta w io n e w m o d elo w y ch k a tech eza ch p rop on ow an ych przez różn ych a u to ró w om a w ia n eg o tom u. W ed łu g w sp ó łczesn ej p ed a g o g ik i celem w y c h o w a n ia szk o ln e g o jest r o z w in ię c ie u zd o ln ien ia u czn ió w w ta k im stop n iu , a b y m o g li p odołać sw o im zadaniom , k tó re im w y zn a czy ży cie w różnych sy tu a cja ch . W ty m p rzy g o to w a n iu do życia n iem ałą rolę w sz k o le odgryw a n au k a r e lig ii, ale ty lk o tak a, k tó ra opiera s ię n ie na te o lo g ii, lecz przed e w sz y stk im na n au k ach ek sp e r y m e n ta ln y c h , a zw ła szcza na so cjo lo g ii, p sy ch o lo g ii, r e lig io z n a w stw ie , filo z o fii i in n y ch d zied zin ach w ied zy lu d zk iej. W t a k im u jęciu n a u k i relig ii, n a w e t P ism o św . n ie w y ty cza te m a tó w i c e ló w n a u cza n ia , lecz słu ży do in terp reta cji sy tu a c ji ży cio w y ch , k tóre g łó w n ie d e c y dują o w yb orze p ro b lem ó w i ich r o zw ią zy w a n iu . Z arów n o ro zw a ża n ia te o r e ty czn e, jak i p rak tyczn e ro zw ią za n ia , k tó ry m i n ie w ą tp liw ie są p rop on ow an e je d n o s tk i le k c y jn e , św ia d czą , że n ie chodzi w n ich o b u d zen ie w ia r y przez p rzep o w ia d a n ie o b ja w ien ia , le c z o „bardzo m ąd re” i ra cjo n a ln e w y tłu m a c z e nie d zieciom otaczającej je rzeczy w isto ści. T rzeba p o d k reślić, że au to rzy kładą duży n a cisk na ra cjo n a ln e p o jm o w a n ie przez d zieci p ro b lem ó w relig ijn y ch .
222
R E C E N Z J EN iek tó rzy sta w ia ją w tej d zied zin ie ta k duże za m ierzen ia , że p o w sta je w ą t p liw o ść, czy d zieci lu b m ło d zież szk o ły p o d sta w o w ej są zd o ln e do p rop on o w a n y ch p rzem y śleń i w y tw o r z e n ia so b ie pożądanej przez a u to ró w w iz ji rze c z y w isto śc i relig ijn ej i zw iązan ej z nią św ie c k ie j. W „p rzyszłym n au czan iu r e lig ii” to , co m a być n o w e, zazn acza się chyba w ięcej w w y b o rze i u s ta w ie n iu tr e śc i n iż w m etod zie.
O m a w ia n a k siążk a n ie n a le ż y do ty c h , k tó re m oże z' dużym p o ży tk iem p rzeczy ta ć k ażdy w P o lsce, k to s ię in te r e su je k a tech iza cją . Z byt b o w ie m p rze sią k n ię ta je s t p rob lem atyk ą ch a ra k tery sty czn ą dla RFN . S tą d ja k o całość m a ło je s t ak tu aln a dla n aszej k a te c h iz a c ji p a ra fia ln ej. N iem n iej w ie le pro b le m ó w r e lig ijn y c h i ro zw ią za ń u k a za n y ch w ty m to m ie za słu g u je na u w agę ró w n ie ż w n aszych p o lsk ich w aru n k ach . M oże b o w iem p om óc w u k ieru n k o w a n iu n ie ty lk o n au czan ia w sa la ch k a tech ety czn y ch , ale w o g ó le p rzep o w ia d a n ia ch rześcija ń sk ieg o na p ro b lem y czło w ie k a w sp ó łczesn eg o . Np. przez w ięk szą tro sk ę o u w z g lę d n ie n ie e le m e n tó w ra cjo n a ln y ch w za g a d n ien ia ch r e lig ijn y c h m ożna ch yb a ła tw ie j tr a fić do lu d zi n a sta w io n y c h k r y ty c z n ie do w szystkiego*, co m ają p rzyjąć. O góln ie rzecz biorąc o m a w ia n a k sią żk a sta n o w i p e w n e św ia tło w p o sz u k iw a n iu przez w sp ó łczesn eg o c z ło w ie k a n o w y ch dróg do B oga. M oże raczej zap łod n ić u m y sł, niż d ostarczyć g o to w e g o m a teria łu czy ro zw ią za ń do w y k o rzy sta n ia .
ks. Jan T o m c z a k SJ, W a r s z a w a
G erhard W EHLE (w yd.), P ä d a g o g ik a k t u e l l e ·.— L e x i k o n p ä d a g o g is c h e r
S c h l a g w o r t e u n d B e g r if f e , M ü nchen 1973, K ö se l—V erlag, 3 tom y, s. 2 0 8 + 2 0 8 +
+ 200.
D y sk u sje w śród fa c h o w c ó w oraz szero k iej p u b liczn o ści na te m a ty w y ch o w a n ia i k sz ta łc e n ia za w iera ją w ie le h a s e ł i pojęć. W ty ch rozw ażan iach w y stę p u ją zarów n o n o w e n a św ie tle n ia ja k i o b ie g o w e p o jęcia , w y ra ża n e w u tartych o k reślen ia ch , pod k tó re p odkłada s ię często n o w ą treść. S k u tk iem te g o zazn acza s ię b rak p ew n o ści, n iep o ro zu m ien ia i n ie w ła ś c iw e u o g ó ln ien ia . Istn ie ją c e sło w n ik i p ed a g o g iczn e, en c y k lo p e d ie czy p od ręczn ik i n ie za p ew n iają w y sta rcza ją cej in fo rm a cji. Jak o o b szern e i z a p la n o w a n e na d łu ższą a k tu a ln o ść k ład ą g łó w n y n a cisk n a p r z e d sta w ie n ie zasad n iczych p ro b lem ó w i o d tw o rzen ie ju ż p ew n e g o i u g r u n to w a n e g o sta n u w ied zy . In fo rm a cja o tym , co je s t m n iej p ew n e, co s ię a k tu a ln ie d zieje, co je s t n ieja k o w tra k cie s t a w a n ia się , zo sta je p o zo sta w io n a p rzyp ad k ow i. A w ia d o m o śc i o a k tu a ln y m sta n ie w ie d z y p ed agogiczn ej n ie za w sze są w ła ś c iw ie i dobrze ro zp o w szech n ia n e i p rzez to m ało d o stęp n e o g ó ło w i lu d zi. T em u b r a k o w i b ieżącej in fo r m a cji n a a k tu a ln e te m a ty w y c h o w a n ia i k sz ta łc e n ia p ra g n ie zarad zić o m a w ia n y trzy to m o w y sło w n ik p ed a g o g iczn y ch h a se ł i pojęć.
N ad ty m sło w n ik ie m p r a co w a ły tr z y d z ie śc i tr z y osob y pod k ieru n k iem G erh ard a W e h l e , p ro feso ra p ed a g o g ik i ogóln ej w W yższej S zk o le P e d a g o g iczn ej w N ad ren ii.
P ra ca z o sta ła p o d zielo n a n a trzy tom y. K ażd y z nich za w iera o d d zieln y zak res tem a ty k i. P ie r w sz y to m — w y c h o w a n ie i te o r ię w y c h o w a n ia , drugi tom — b a d a n ia nad o św ia tą i p o lity k ą o św ia to w ą , tr z e c i tom — n au czan ie i za g a d n ien ia te o r ii k u rrik u la rn ej. K ażd y tom m a w ła sn y układ a lfa b ety czn y h a seł. T rzeci tom z o sta ł p o d zielo n y n a d w ie części z w ła sn y m u k ład em a lfa b ety czn y m h a se ł dla k ażd ej. C zęść p ierw sza za w iera p o jęcia i p rob lem y w z a k r e sie b ad ań n ad n a u cza n iem , część d ruga — p alące p rob lem y d y sk u sji d y d ak tyczn ej.
A lfa b e ty c z n y sp is h a seł dla w sz y stk ic h to m ó w u m ieszczo n y na k ońcu o sta tn ie g o p o zw a la szy b k o zn a leźć p otrzeb n e za g a d n ien ie. P o n a d to k a żd y tom za w ie r a w y k a z h a se ł dw óch p o zo sta ły ch części. O m a w ia n y sło w n ik p ed a g o giczn y posiad a około trzystu op ra co w a n y ch h aseł, k tóre p odano w sp isie k u r
