246
K ro n ik aProf. I. Stasiew icz-Jasiukow a w yraziła pogląd, że przecież specyfika podręcz ników polega na tym , że są one z natury rzeczy eklektyczne. Taka była k onw en cja epoki nie tylko zresztą w zględem książek szkolnych. Doc. J. Róziewicz dodał, że w Polsce podręczniki, pisane przez zaw odowych badaczy, p ojaw iły się późno.
Drugi w ątek dyskusji w iązał się z różnicami i podobieństwam i w działalności oraz poglądach pijarów i jezuitów. Dr. F. Bronowski podkreślał konieczność roz graniczania stanow iska przedstaw icieli tych dwóch zakonów w obec problem atyki polityczno-ustrojowej. Mgr K. Puchow ski zauw ażył jednak, że już w latach czter dziestych XVIII w ieku zestaw lektur zalecanych w kolegiach jezuiskieh był zbież ny z listą lektur opracowaną przez Stanisław a Konarskiego. Prof. I. S tasiew icz-Ja siukow a — popierając stanowisko K. Puchow skiego — przyw oływ ała przykłady z działalności KEN, aby dowieść podobieństwa postaw członków obu zakonów.
Dr L. Gruszczyński postulow ał rozszerzenie badań na publicystykę tego okre su, zawierającą w iele ciekawego m ateriału do badań nad ów czesnym pojm owa niem i w ykorzystyw aniem historii powszechnej.
Mgr P. Kom orowski, odpowiadając na powyższe uwagi, podkreślił, że publi cystyka będzie kolejnym obiektem jego badań. Zwrócił on także uwagę, że o ile ujęcie historii Polski na rzeczyw iście bogatą literaturę, to jednak o historii po w szechnej w takim aspekcie dotychczas prawie nie pisano. Zagadnienia stosunku do w arsztatu badawczego historyka, do prawdy historycznej — zdaniem referen ta — nie mogą być badane na podstaw ie podręczników szkolnych zwłaszcza że, jak już podkreślano w cześniej w dyskusji, pisane były one nie przez historyków- -badaczy. Uczniom kolegiów w iedza na ten tem at nie b yła zupełnie potrzebna. Mgr P. K om orow ski stw ierdził, że przez dydaktyzm rozum iał w referacie um o- ralnienie i upolitycznienie.
Jarosław K u rkow ski (Warszawa)
SPRAWOZDANIE Z ZEBRANIA PRACOWNI BADAN NAD POCZĄTKIEM MYŚLI SPOŁECZNEJ
Dnia 5 V 1987 r. odbyło się zebranie Zespołu Badań nad Retoryką X V w., którem u przew odniczyła doc. dr hab. M ałgorzata Frankow ska-Terlecka. Referat pt. „Modus serm onis: sztu ka i tech nika p rzek a zyw a n ia p ra w d y przez kon testato- rów Ś redn iow iecza” w ygłosił prof. dr Romolo Cegna.
We w stępie referatu Profesor przedstaw ił analizę pojęć z zakresu obejm u jącego tem atykę referatu, po czym om ówił rolę i znaczenie słow a dla przedsta w icieli herezji: albigensów, w aldensów , husytów . Następnie zaprezentował posta cie kontestatorów charakterystyczne dla poszczególnych nurtów herezji, ich w alkę o swobodę działalności kaznodziejskiej, ich próby budowania „Kościoła słow a”. Ukazał także potęgę słow a w ustach reform atorów (na przykładzie trybuna lu do w ego — Coli di Rienzo), ich moc porywania za sobą tłum ów w bezpośrednim kon takcie (słowo m ówione) oraz utratę znaczenia, jeżeli nastąpiło odsunięcie od dzia łalności publicznej.
W dalszej części referatu om ówiono rew olucję taborytów i podstawowy jej problem — w alkę o prawdę słów , o w ażność każdego słow a, a także o używ anie języka prostego, nieozdobnego.
Z kolei przedstawiono w p ły w pism Simone dei Fidati di Cascia — sięgający nawet Pragi) w bibliotece U niw ersytetu Karola zachowało się osiem kodeksów) oraz M ikołaja z Drezna — a także obecność w ich traktatach akcentów huma nistycznych.
K ro n ik a
247
W podsum owaniu referatu prof. R. C egna przypom niał teorię „Lucis prim ae” Roberta G rossateste oraz podał tezę o zbieżności racjonalności i w iary.
Po referacie odbyła się dyskusja, w której udział brali kolejno prof. dr Juliusz D omański, dr M ałgorzata M alewicz, doc. dr Jerzy Rebeta, m gr B. Chm ielowska, prof. B. O twinowska, dr A. W erpachowska oraz dr J. Lichański.
Jako dopowiedzenie do referatu prof. J. Domański podał inform ację, iż S i mone dei Fidati di Cascia znany był w K rakow ie w X V w . i cytow any w kom en tarzach profesorów krakowskich — w pierw szej połow ie XV w. przez M ikołaja K ozłowskiego, a w połow ie X V w. przez Jakuba z Paradyża, w piśm ie, które było atakiem przeciwko scholastyce, zarazem uczoności i literackości.
N a prośbę dr M. M alewicz prof. R, Cegna rozw inął szerzej punkt z tez re feratu: „posługiwanie się słow am i przez lud — szkółki w Europie średniow iecz n ej”, podkreślając szczególny rozwój szkół na terenach Polski, specjalnie na Ma zowszu i w okół Gniezna, gdzie istniało ich w ięcej niż w Czechach, w analogicz nym okresie.
Anna N aw arecka (Warszawa)
Z ZAGRANICY
X III SYMPOZJUM MIĘDZYNARODOWEJ KOMISJI HISTORII N AUK GEOLOGICZNYCH (INHIGEO)
S K A Ł Y , SKAM IEN IAŁO ŚC I I H ISTO RIA WE WŁOSZECH
W dniach 24 w rzesień—1 październik 1987 r. odbyło się w e W łoszech XIII Sympozjum INHIGEO Rocks, fossils and history, pośw ięcone głów nie historii pa leontologii i stratygrafii, ze szczególnym podkreśleniem w kładu przyrodników w ło skich do tych dyscyplin nauk geologicznych.
Otwarcie sympozjum nastąpiło- w Pizie, gdzie odbyła się dw udniow a sesja naukowa, podczas której w ygłoszono 12 referatów zagranicznych i 6 — w łoskich. W tej interesującej imprezie udział w zięło ok. 30 przedstaw icieli 14 krajów, w tym 6 z ZSRR, 3 ze Stanów Zjednoczonych A.P., po dwóch z W ęgier i W ielkiej Bry tanii oraz po 1 z Brazylii, Chińskiej R epubliki Ludowej, Czechosłowacji, Francji, Irlandii, NRD, Polski, RFN, i Szwecji. M iłym gestem ze strony organizatorów było zaproszenie jedynego przedstaw iciela naszego kraju jako jednego z „key speakeirs” t.zn. z pełnym pokryciem kosztów uczestnictwa, co um ożliw iło udział niżej pod pisanego w całej tej ciekaw ej ale kosztownej imprezie, łącznie z w ycieczką tere nową. Ł ączyło się to z zaszczytnym obowiązkiem prowadzenia części obrad sesji naukowej oraz uczestnictw a (choć bez praw a głosowania) w posiedzeniu Prezy dium INHIGEO, które odbyło się w Domus G alileana U niw ersytetu w P izie 25.IX.1987. Podczas tego posiedzenia dokonano szereg zm ian w statucie K om isji oraz dokonano w yboru nowych jej członków. M.in., na w niosek przedstaw iciela Polski, w ybrano Prof. dr A. B olew skiego na członka-korespondenta INHIGEO, a obecnych na obradach prof. prof. F. E llenberger’a (Francja) i C. J. Schneer’a (USA) oraz sekretarza K om itetu O rganizacyjnego Sympozjum Dr N. Morello (Wło chy) na pełnych członków Kom isji. Ponadto poinform owano zebranych o działal ności prezesa i sekretarza generalnego K om isji od sym pozjum w M oskwie (gdzie dokonano ich wyboru) a Przedstaw iciel U SA (Dr Taylor) przedstaw ił propozycje tem atów na sym pozja INHIGEO podczas X X VIII M iędzynarodowego Kongresu
