R O C Z N I K P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O A N N A L E S D E L A S O C I f i T E G E O L O G I Q U E D E P O L O G N E
T o m ( V o l u m e ) X X X V I I — 1967 Z e s z y t ( F a s c i c u l e ) 2 K r a k ó w 19ó7
STRESZCZENIE REFERATÓW Z POSIEDZEŃ NAUKOWYCH POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOLOGICZNEGO
R esum es de communications des seances scientifiques de la Societe Geologiąue de Pologne
K R Z Y SZ T O F JAW O R O W SK I
HIEROGLIFY PRĄDOWE W WIERCENIACH * F lute casts in boreholes
Badanie hieroglifów prądowych w ystępujących w osadach podłoża Niżu Polskiego oparte być może w yłącznie na rdzeniach wiertniczych, w których wszelkie obserwacje poziome są bardzo ograniczone. Wyłania się więc konieczność ustalenia czy badania tego rodzaju stwarzają jakie
kolwiek nadzieje na uzyskanie danych przydatnych w syntezach paleo- geograficznych, zwłaszcza że w Polsce ciągle nie stosuje się urządzeń umożliwiających orientację rdzeni w ydobytych z wierceń.
H ieroglify prądowe szczególnie obficie w ystępują w osadach prądów zawiesinowych. Zauważono przy tym. ( K s i ą ż k i e w i c z , 1954), że prze
ważnie nie obserwuje się ich w bardzo gruboziarnistych osadach tych prądów i że na powierzchniach spągowych ławic klastycznych o zinikomej miąższości są one zazwyczaj nieduże. W spostrzeżeniach tych tkwi jedna z możliwości badania hieroglifów prądowych w oparciu o materiały pochodzące z wierceń. Przedmiotem badań tego rodzaju mogą być miano
wicie drobnoziarniste osady prądów zawiesinowych odznaczające się nie
w ielką miąższością ławic materiału klastycznego. Przykładem takich osa
dów są w ystępujące w podłożu Niżu Polskiego m ułowce i łupki sylurskie.
U zyskane z nich rdzenie (wiercenia Lębork IG-1, B ytów IG-1, Pas
łęk IG-1) pozwoliły na rozpoznanie w ielu różnorodnych hieroglifów prądo
wych. Nawiązując do publikacji opartych na obserwacjach dokonanych w dużych odsłonięciach lub badaniach laboratoryjnych (vide K u e n e n , H u m b e r t : Bibliography of turbidity currents and turbidites. In: Bouma, Brouwer (red.) — Turbidites. Elsevier, Amsterdam, 1964) w każdym przy
padku można było z dużym prawdopodobieństwem ustalić mechanizm powstania tych hieroglifów. Analiza mieszanych zespołów hieroglifów prądowych (J a w o r o w s k i, K w a rt. geol. — w druku) pozwoliła ponadto
* S treszczen ie r efera tu w y g ło sz o n e g o na zebraniu n a u k o w y m S e k c ji S e d y m e n - tologiczn ej w W a rsza w sk im O ddziale PT G w dn. 26.X.1966 r.
na w ysunięcie pew nych sugestii paleogeograficznych. Może ona służyć za przykład usiłowań zmierzających do uzyskania wskazówek paleogeogra
ficznych w oparciu o badanie hieroglifów w rdzeniach wiertniczych.
W sylurze z podłoża Niżu Polskiego, wśród m ieszanych zespołów hiero
glifów prądowych wyróżnić można: a) zespoły świadczące o znacznej pręd
kości zarówno czoła, jak i m asy igłównej prądu zawiesinowego; b) zespoły świadczące o niew ielkiej prędkości czoła a znacznej prędkości m asy głów nej (choć była ona w olniejsza od czoła) oraz c) zespoły świadczące o nie
w ielkiej prędkości zarówno czoła, jak i m asy głównej prądu zawiesinowego.
Zespoły a) i c) wskazują na równomiernie i nieznacznie pochylone dno zbiornika sedym entacji (jednostajny spadek prędkości prądów zawiesino
wych) natom iast zespoły b) są przejawem gw ałtow nego spadku nachylenia dna (szybkie hamowanie prądów zawiesinowych). Z naciskiem należy pod
kreślić, że każdy ze wspomnianych wyżej mieszanych zespołów hieroglifo
wych może powstać w wyniku lokalnych nierówności dna i pojawić się kilkakrotnie wzdłuż drogi prądu zawiesinowego. Tylko stała i częsta obec
ność określonego zespołu hieroglifów prądowych w rdzeniach pochodzą
cych z długowiecznych serii osadowych może być poczytana za przejaw warunków regionalnych.
Z a k ł a d Geo logii N i ż u I n s t y t u t u G e o log ic z ne g o W a r s z a w a , p a ź d z i e r n i k 1966 r.
— 274 —
