Tom 2 2013 1DWDOLD.2:$/&=<.0DULXV]/$035(&+7(PLOLD268&+* :3à<:58&+8785<67<&=1(*21$ĩ<&,(0,(6=.$ē&Ï: 81,(-2:$ WPROWADZENIE :OLSFXU8QLHMyZR¿FMDOQLH]\VNDáVWDWXVX]GURZLVNDVWDMąFVLĊ WHJRW\SXRĞURGNLHPZNUDMX1. Nowa pozycja miasta to przede wszystkim efekt G]LDáDĔMHJRZáDG]NWyUHSRWUD¿á\VWZRU]\üVWUDWHJLĊUR]ZRMX8QLHMRZDRSDUWą QD]DVREDFKSU]\URGQLF]\FK3U]\MĊW\SU]H]ZáDG]H8QLHMRZDNLHUXQHNUR]ZRMX DZUH]XOWDFLH]PLDQDIXQNFMLSHáQLRQ\FKSU]H]WRPLDVWRPDWDNĪHVSRáHF]Q\ Z\PLDU:DĪQ\PHOHPHQWHPZáDĞFLZHJRIXQNFMRQRZDQLDX]GURZLVNLPLHMVFR-ZRĞFLWXU\VW\F]Q\FKVąUHODFMHPLĊG]\PLHV]NDĔFDPLDWXU\VWDPL-HVWWRFLHNDZ\ LLVWRWQ\SUREOHPRF]\PĞZLDGF]\üPRĪHFKRüE\OLF]EDZ\SUDFRZDQ\FKXMĊü WHRUHW\F]Q\FKWHJR]DJDGQLHQLD F]ĊĞFLRZRRPyZLRQHZGDOV]HMF]ĊĞFLDUW\NX-áX 1LHZąWSOLZLHEĊG]LHRQWDNĪHFRUD]VLOQLHMGRW\F]\áPLHV]NDĔFyZ8QLHMRZD NWyU]\PXV]ą]PLHU]\üVLĊ]QLHVSRW\NDQąGRWHMSRU\OLF]EąWXU\VWyZZVZRLP otoczeniu.
W prezentowanym artykule zasygnalizowano zagadnienie rozwoju miejsco- ZRĞFLWXU\VW\F]QHM X]GURZLVNRZHM RUD]SU]\EOLĪRQRSUREOHPDW\NĊUHODFMLWXU\-VWD±PLHV]NDQLHFSRUXV]DQąGRĞüF]ĊVWRZOLWHUDWXU]HSU]HGPLRWX1LHFRPLHMVFD
* 1DWDOLD.RZDOF]\NVWXGHQWNDNLHUXQNX*RVSRGDUNDSU]HVWU]HQQDSURZDG]RQHJRSU]H]:\-G]LDá1DXN*HRJUD¿F]Q\FK8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR àyGĨXO.RSFLĔVNLHJRL:\G]LDá =DU]ąG]DQLD 8QLZHUV\WHWX àyG]NLHJR àyGĨ XO 0DWHMNL 0DULXV] /DPSUHFKW GU DGLXQNW.DWHGUD=DJRVSRGDURZDQLDĝURGRZLVNDL3ROLW\NL3U]HVWU]HQQHM:\G]LDá1DXN*HRJUD-¿F]Q\FK8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR àyGĨXO.RSFLĔVNLHJR (PLOLD2VXFKVWXGHQWND NLHUXQNX*RVSRGDUNDSU]HVWU]HQQDSURZDG]RQHJRSU]H]:\G]LDá1DXN*HRJUD¿F]Q\FK8QLZHUV\-WHWXàyG]NLHJR àyGĨXO.RSFLĔVNLHJRL:\G]LDá=DU]ąG]DQLD8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR àyGĨXO0DWHMNL 1 2EHFQLHZ3ROVFHIXQNFMRQXMąX]GURZLVND $XJXVWyZ%XVNR=GUyM&LHFKRFLQHN&LHSOLFH ĝOąVNLH=GUyM &]HUQLDZD=GUyM 'ąENL 'áXJRSROH=GUyM 'XV]QLNL=GUyM *RF]DáNRZLFH=GUyM *RáGDS +RU\QLHF=GUyM ,QRZURFáDZ ,ZRQLF]=GUyM -HGOLQD=GUyM .DPLHĔ 3RPRUVNL .RáR-EU]HJ .RQVWDQFLQ-H]LRUQD .UDVQREUyG .U\QLFD=GUyM .XGRZD=GUyM /ąGHN=GUyM 0XV]\-QD 1DáĊF]yZ 3LZQLF]QD=GUyM 3RODQLFD=GUyM 3RODĔF]\N 3RáF]\Q=GUyM 3U]HU]HF]\Q=GUyM 5DEND=GUyM5\PDQyZ=GUyM6ROHF=GUyM6RSRW6XSUDĞO6ZRV]RZLFH6]F]DZQLFD6]F]DZQR- =GUyMĝZLHUDGyZ=GUyMĝZLQRXMĞFLH8QLHMyZ8VWND8VWURĔ:DSLHQQH:LHQLHF=GUyM:\VR-ZD=GUyMĩHJLHVWyZ
SRĞZLĊFRQRWDNĪHZL]HUXQNRZLWXU\VW\ZRF]DFKPLHV]NDĔFD8QLHMRZD7ĊF]ĊĞü DUW\NXáXRSDUWRQDDQNLHFLHZNWyUHMEDGDQRRSLQLĊPLHV]NDĔFyZPLDVWDLUHJLR-QXQDWHPDWZSá\ZXQRZ\FKIXQNFMLQDUR]ZyM8QLHMRZD2.
81,(-Ï:-$.20,(-6&2:2ĝû785<67<&=1$
=DUyZQR SRG Z]JOĊGHP IRUPDOQRSUDZQ\P MDN L IDNW\F]QLH SHáQLRQ\FK IXQNFML8QLHMyZMHVWEDUG]RPáRG\PRĞURGNLHPX]GURZLVNRZ\P:áDG]HPLDVWD ]PLHU]DMąMHGQDNGRWHJRDE\ZV]\ENLPWHPSLHVWDáVLĊRQZDĪQ\PJUDF]HP ÄQDDUHQLHSROVNLFKX]GURZLVN´2ERNVDPHMIXQNFMLX]GURZLVNRZHMZPLHĞFLH UR]ZLMDQHVąG]LDáDOQRĞFLWRZDU]\V]ąFH]ZLą]DQH]RGQRZąELRORJLF]QąZ\SR- F]\QNLHPLDNW\ZQąWXU\VW\Ną,VWQLHMHWDNĪHPRĪOLZRĞüRUJDQL]DFMLVSá\ZyZND-MDNRZ\FK:DUWąZ\W\F]RQROLF]QHV]ODNLURZHURZH']LĊNLWHPX8QLHMyZPD V]DQVĊVWDüVLĊQRZRF]HVQ\PRĞURGNLHPZNWyU\PSR]DNODV\F]Q\POHF]HQLHP X]GURZLVNRZ\PRIHUXMHVLĊWXU\VWRPERJDWąRIHUWĊ6SD :HOOQHVVRUD]OLF]QH PRĪOLZRĞFLVSĊG]DQLDF]DVXZROQHJR=XZDJLQDWRĪHUR]ZyMRIHUWWRZDU]\V]ą-F\FKWXU\VW\FHX]GURZLVNRZHMJHQHUXMH]QDF]QLHZLĊNV]\UXFKWXU\VW\F]Q\QLĪ VDPRX]GURZLVNRPRĪQDSU]HZLG\ZDüLĪOLF]EDRVyERGZLHG]DMąF\FKWRPLDVWR EĊG]LHURVáDZV]\ENLPWHPSLH6SU]\MDWHPXUyZQLHĪIDNWĪe Uniejów jest w za-VDG]LHMHG\Q\PWHJRW\SXRĞURGNLHPZĞURGNRZHMF]ĊĞFLNUDMX
=DVDGQH Z SRZ\ĪV]\P NRQWHNĞFLH MHVW S\WDQLH R GDOV]\ UR]ZyM PLDVWD ZNWyU\PPRĪHGRMĞüGRNRQÀLNWXPLĊG]\IXQNFMąX]GURZLVNRZąRĞURGNDDMHJR GDOV]ą XUEDQL]DFMą Z\QLNDMąFą ] UR]ZRMX LQQ\FK IRUP DNW\ZQRĞFL WXU\VW\F]-QHM=QDQHVąERZLHPSU]\NáDG\PDá\FKPLHMVFRZRĞFLNWyUH]F]DVHPED]XMąF QDUR]ZRMXIXQNFMLX]GURZLVNRZHMSU]HNV]WDáFLá\VLĊZGXĪHRUJDQL]P\RVDG-QLF]H QS6RSRW:LHVEDGHQ9LFK\ ,FKUR]ZójRGE\ZDáVLĊZNLONXHWDSDFK :SLHUZV]HMID]LHF]ĊĞüX]GURZLVNRZą]ZRGDPLWHUPDOQ\PL]DF]Ċá\RWDF]Dü SUHVWLĪRZH RELHNW\ L SU\ZDWQD ]DEXGRZD UH]\GHQFMRQDOQD ZLOORZD QDVWĊS-QLHVWRVXQNRZRF]ĊVWRSRMDZLDá\VLĊRVLHGOD]DPLHV]NDQHSU]H]SUDFRZQLNyZ DWDNĪH±MDNZ.U\QLF\=GURMXL&LHFKRFLQNX±WHUHQ\SU]HP\VáXUR]OHZQLF]HJR LNRVPHW\F]QHJRSU]\F]\QLDMąFVLĊGRGDOV]HJRUR]ZRMXRĞURGND3.
:8QLHMRZLHZRVWDWQLFKODWDFKREVHUZXMHVLĊ]QDF]Q\Z]URVWOLF]E\RELHN-WyZREVáXJXMąF\FKOLF]QLHSU]\E\ZDMąF\FKWXWXU\VWyZ4. Kluczowym czynnikiem ]PLDQE\áRRWZDUFLHZUSLHUZV]HJRZ3ROVFHĞURGNRZHMEDVHQXWHUPDO-QHJR/LF]EDWXU\VWyZZRZ\PURNXZ\QLRVáDRVyESRF]\PZ]URVáDGR 2 $QNLHWDUHDOL]RZDQDE\áDPLQSU]H]DXWRUNLDUW\NXáX:VWĊSQHRSUDFRZDQLHZV]\VWNLFK Z\QLNyZEDGDĔSU]HFKRZ\ZDQHMHVWZ8U]ĊG]LHPLDVWDLJPLQ\8QLHMyZRUD]Z.DWHGU]H=DJR-VSRGDURZDQLDĝURGRZLVNDL3ROLW\NL3U]HVWU]HQQHM8QLZHUV\WHWXàyG]NLHJR 3 =.UDVLĔVNL7XU\VW\NDDX]GURZLVNDZV\PELR]LHF]\ZNRQÀLNFLH", [w:] 7XU\VW\NDDX]GUR wiskaUHG$*RWRZW-H]LRUVND-:\U]\NRZVNL3ROVNLH6WRZDU]\V]HQLH7XU\VW\NL:DUV]DZD 2005, s. 50–57. 4 -HV]F]HGRURNX LVWQLDáW\ONRMHGHQRELHNW]ELRURZHJR]DNZDWHURZDQLDRIHUXMąF\MHG\-QLHPLHMVFQRFOHJRZ\FK KWWS ZZZVWDWJRYSO
5153 w 2009 r., a ZURNXZ\QLRVáDDĪ RVyE5 1DVWąSLáZLĊFSRQDGWU]\-krotny wzrost liczby turystów na przestrzeni zaledwie trzech lat. Ten dynamiczny UR]ZyM WXU\VW\NL Z PLHĞFLH SODVXMH JPLQĊ QD SLHUZV]\P PLHMVFX Z SRZLHFLH SRGGĊELFNLP]DUyZQRSRGZ]JOĊGHPOLF]E\WXU\VW\F]Q\FKRELHNWyZ]ELRURZHJR zakwaterowania, jak i udzielonych noclegów oraz odpowiednio na 20. i 30. miej-scu w województwie6.ROHMQ\PSU]HáRPRZ\PPRPHQWHPZUR]ZRMXPLDVWD E\áURNNLHG\WRGRNRQDQRUR]EXGRZ\NRPSOHNVXWHUP]GRP2, DPLDVWRX]\VNDáRVWDWXVX]GURZLVND=DSRZLDGDQHSU]H]ZáDG]HVDPRU]ąGRZH dalsze inwestycje (m.in. rewitalizacja obszaru staromiejskiego, renaturyzacja ZDUFLDĔVNLFKVWDURU]HF]\ RUD]SURZDG]RQHDNFMHSURPRF\MQHSR]ZDODMą]DNáD-GDüĪHUXFKWXU\VW\F]Q\Z8QLHMRZLHEĊG]LHQDGDOZ]UDVWDá
2EHFQLHáąF]QDOLF]EDPLHMVFQRFOHJRZ\FKZPLHĞFLHZRELHNWDFKRUyĪ-Q\FK VWDQGDUGDFK SU]HNURF]\áD VWDQ QD PDU]HF U 7. Zdecydowana ZLĊNV]RĞüERSRQDG]QDMGXMHVLĊZRELHNWDFK]ELRURZHJR]DNZDWHURZDQLD KRWHOHSHQVMRQDW\ 3R]RVWDáHPLHV]F]ąVLĊZSU\ZDWQ\FKNZDWHUDFKLSRNRMDFK JRĞFLQQ\FK WDE1)
Tabela 1. Obiekty noclegowe w Uniejowie
Obiekty noclegowe Liczba miejsc
noclegowych
1 2
Obiekty zbiorowego zakwaterowania
,QVW\WXW=GURZLD&]áRZLHND
– Uzdrowisko Uniejów Park 137
Lawendowe Termy 110
*RĞFLQLHFQDG:DUWą SU]\V]áH
sanatorium) 60
Dom Pracy Twórczej 55
Zamek w Uniejowie 50
Kasztel rycerski 46
Pensjonat Staromiejski 30
=áRW\5yJ 20
Zajazd pod Brzozami 20
=DJURGD0á\QDUVND 19 Razem 547 5 /LF]EDUH]\GHQWyZ]3ROVNLNRU]\VWDMąF\FK]QRFOHJyZZRELHNWDFK]ELRURZHJR]DNZDWH-URZDQLD KWWS ZZZVWDWJRYSO 6 6WDW\VW\F]QH9DGHPHFXP6DPRU]ąGRZFD±JPLQDPLHMVNRZLHMVND8QLHMyZ*áyZQ\8U]ąG Statystyczny, Warszawa 2012. 7 :PDMXEUSODQRZDQHMHVWRWZDUFLHWU]\JZLD]GNRZHJR+RWHOX8QLHMyZG\VSRQXMąFHJR pokojami.
1 2 Kwatery prywatne LSRNRMHJRĞFLQQH Przylesie 25 U Izy 25 U Rejenta 25 Marek Kubasik 16 Babie Lato 14 Alex 14 Relaks 14 Eko-Agro 10 /HĞQD3U]\VWDĔ 10 Wanda Knysak 10 :LHVáDZ:áD]DáHN 10 Razem 173 àąF]QDOLF]EDPLHMVFQRFOHJRZ\FK 720 ħUyGáR RSUDFZáDVQH
Obecna liczba miejsc noclegowych wsND]XMHQDFLąJOHQLVNLSR]LRPUR]ZRMX IXQNFMLWXU\VW\F]Q\FKPLDVWDPLHU]RQ\ZVNDĨQLNLHP%DUHWMH¶D±'HIHUWD 7%')8. -HJR ZDUWRĞü GOD 8QLHMRZD QLH SU]HNUDF]D SR]LRPX QDWRPLDVW IXQNFMĊ WX-U\VW\F]QąPLHMVFRZRĞFLX]QDMHVLĊ]DGREU]HUR]ZLQLĊWą wówczas, gdy poziom ZVNDĨQLNDRVLąJQLHZDUWRĞü9.
'RRFHQ\SR]LRPXUR]ZRMXPLHMVFRZRĞFLWXU\VW\F]Q\FKZW\PX]GURZL-VNRZ\FKZ\NRU]\VWXMHVLĊF]ĊVWR ]PRG\¿NDFMDPL NRQFHSFMĊF\NOXHZROXFML REV]DUXWXU\VW\F]QHJRRSUDFRZDQąSU]H]5:%XWOHUD10. Koncepcja ta przed-VWDZLDF\NOLF]Q\REUD]UR]ZRMXPLHMVFRZRĞFLWXU\VW\F]QHMPLQQDSRGVWDZLH ]PLDQ\ZVNDĨQLNDOLF]HEQRĞFLWXU\VWyZRGZLHG]DMąF\FKREV]DUWXU\VW\F]Q\1D VNXWHNZ]URVWX ZLHONRĞFLUXFKX WXU\VW\F]QHJRRUD]SU]\URVWX OLF]E\RELHNWyZ QRFOHJRZ\FKPLHMVFRZRĞüWXU\VW\F]QDRVLąJDRNUHĞORQHSR]LRP\UR]ZRMX%XW- OHURSLVXMHV]HĞüID]HZROXFMLPLHMVFRZRĞFLWXU\VW\F]QHM HNVSORUDFMDZSURZD-dzanie, rozwój, konsolidacja, stagnacja i upadek lub odrodzenie (tab. 2). Przy
Z\RGUĊEQLDQLXID]HZROXFMLREV]DUXDXWRUSRVáXJXMHVLĊ]PLHQQąV\PSWRPDW\F]-8 :\UDĪDQ\ Z]RUHP7%'100N
/ , gdzie N WR OLF]ED PLHMVF QRFOHJRZ\FK Z PLHMVFRZRĞFL
a /WROLF]EDOXGQRĞFLPLHMVFRZHM (6]XOF'ąEURZLHFND1DVWDZLHQLHVSRáHF]QRĞFLORNDOQ\FKGR WXU\VW\NL VWXGLXPSRUyZQDZF]HPLHMVFRZRĞFL , [w:] 6SRáHF]QRĞFLORNDOQHRWXU\VW\NDDVSHNW\ VSRáHF]QHNXOWXURZHHNRQRPLF]QH, red. L. Mazurkiewicz, A. Kowalczyk, Akademia Wychowania )L]\F]QHJR-y]HID3LáVXGVNLHJR:DUV]DZD
9 (6]XOF'ąEURZLHFND1DVWDZLHQLHVSRáHF]QRĞFLORNDOQ\FK ...
10 R. W. Butler, 7KHFRQFHSWRIDWRXULVWDUHDF\FOHRIHYROXWLRQ LPSOLFDWLRQVIRUPDQDJHPHQW RIUHVRXUFHVÄ7KH&DQDGLDQ*HRJUDSKHU´ YRO,VVXHV±
QąZSRVWDFLOLF]E\RGZLHG]DMąF\FKNWyU]\SU]\E\ZDMąGREDGDQHMPLHMVFRZRĞFL ZVWDá\PRNUHVLH11.
Tabela 2. Cechy faz modelu R. W. Butlera
Faza Charakterystyka faz
Eksploracja NLONXU]ąGQ\FKSU]\JyGWXU\VWyZRGZLHG]DREV]DUSR]EDZLRQ\MHV]F]H XGRJRGQLHĔWXU\VW\F]Q\FK RGZLHG]DMąF\FKSU]\FLąJDMąQDWXUDOQHZáDVQRĞFL¿]\F]QH REV]DUMHVWRGZLHG]DQ\SU]H]VSHF\¿F]Q\W\SWXU\VW\XNLHUXQNRZDQHJR QDQDWXUĊ Wprowadzenie Z\VWĊSXMąRJUDQLF]RQHLQWHUDNFMHPLĊG]\PLHMVFRZąVSRáHF]QRĞFLą LUR]ZLMDMąFąVLĊG]LDáDOQRĞFLąWXU\VW\F]QąSURZDG]ąFąGRĞZLDGF]HQLD SURVW\FKXVáXJ Z]UDVWDVNáRQQRĞüGRSURPRFMLLUHNODP\NWyUąPRĪQDRSLVDüZ]RUHP ]PLHQQRĞFLVH]RQRZHM SRZVWDMąZ\UDĨQHJUDQLFHREV]DUXU\QNX Rozwój QDVWĊSXMHUR]ZyMGRGDWNRZ\FKFHFKWXU\VW\F]Q\FKRUD]Z]URVWVWDUDĔ promocyjnych ]ZLĊNV]DVLĊNRQWURODEUDQĪ\WXU\VW\F]QHMSU]H]]HZQĊWU]QHRUJDQL]DFMH RNUHVZNWyU\POLF]EDWXU\VWyZRVLąJDPDNVLPXPLSU]HNUDF]DOLF]EĊ PLHMVFRZHMVSRáHF]QRĞFL Konsolidacja WXU\VW\NDVWDMHVLĊJáyZQąF]ĊĞFLąORNDOQHMJRVSRGDUNLDOHVWRSDZ]URVWX ]DF]\QDVLĊVWDELOL]RZDü QDVWĊSXMHXNV]WDáWRZDQLHORNDOQHJREL]QHVX VWDUHQLV]F]HMąFHRELHNW\SU]HĪ\ZDMąGUXJąPáRGRĞü Z\VWĊSXMHSU]HGáXĪHQLHVH]RQXWXU\VW\F]QHJR]DVSUDZąZ\VLáNyZ ORNDOQHMVSRáHF]QRĞFL Stagnacja ]RVWDMHRVLąJQLĊWDPDNV\PDOQDSRMHPQRĞü]DNáDGyZQRFOHJRZ\FK PLHMVFRZRĞüPDGREU\ZL]HUXQHNWUZDMąF\MHGQDNQLHGáXĪHMQLĪPRGD QDVWĊSXMHVWRSQLRZH]PQLHMV]HQLHSRMHPQRĞFL]DNáDGyZQRFOHJRZ\FK DLFKPDMąWHNREURWRZ\MHVWZ\VRNL Post-stagnacja PRĪOLZHMHVWZ\VWąSLHQLHNLONXVFHQDULXV]\NWyUHSRF]ĊĞFLX]DOHĪQLRQH VąRGGHF\]MLORNDOQ\FKPHQHGĪHUyZ PLHMVFRZRĞüPRĪHSU]HMĞü]DUyZQR ZID]Ċodrodzenia, upadku, MDNLZMHGQą]ID]SRĞUHGQLFK
ħUyGáR $ 5 6]URPHN 5R]ZyM REV]DUyZ WXU\VW\F]Q\FK L X]GURZLVNRZ\FK Z NRQFHSFML 6 & 3ORJD L 5 : %XWOHUD Ä=HV]\W\ 1DXNRZH 3ROLWHFKQLNL ĝOąVNLHM´ VHU 2UJDQL]DFMD L]DU]ąG]DQLH]
.RQFHSFMD WD PRĪH ZVSRPDJDü SURFHV SRGHMPRZDQLD GHF\]ML Z ]DNUHVLH NV]WDáWRZDQLDSRWHQFMDOQHJRREV]DUXWXU\VW\F]QHJR]ZáDV]F]DĪe wielokrotnie SRWZLHUG]RQR MHM WUDIQRĞü Z RSLVLH UR]ZRMX PLHMVFRZRĞFL WXU\VW\F]QHM12.
Tak-11 A. R. Szromek, 5R]ZyMREV]DUyZWXU\VW\F]Q\FKLX]GURZLVNRZ\FKZNRQFHSFML6&3ORJD L5:%XWOHUDÄ=HV]\W\1DXNRZH3ROLWHFKQLNLĝOąVNLHM´VHU2UJDQL]DFMDL]DU]ąG]DQLH z. 54, s. 314, 319.
ĪHZSU]\SDGNX8QLHMRZDNWyU\GRSLHURZRVWDWQLPF]DVLH]\VNDáPLDQRPLHM-VFRZRĞFLX]GURZLVNRZHMPRQLWRURZDQLHMHJRHZROXFMLPRĪHZHVSU]HüV\VWHP HIHNW\ZQHJR]DU]ąG]DQLDPLDVWHPZW\PQSUHMHVWUXMąF\QHJDW\ZQHSURFHV\ ZVND]XMąFHSU]\NáDGRZRQDID]ĊVWDJQDFML$QDOL]DFHFKID]F\NOXUR]ZRMRZH-JRPLHMVFRZRĞFLWXU\VW\F]QHMSR]ZDODWZLHUG]LüĪH8QLHMyZSR]RVWDMHREHFQLH ZID]LHUR]ZRMXDPLDVWR]QDMGXMHVLĊQDSRF]ąWNXNU]\ZHMRG]ZLHUFLHGODMąFHM proces ewolucji obszaru turystycznego (ryc. 1).
Eksploracja
Ryc. 1. Hipotetyczna ewolucja obszaru turystycznego
$%&'(±PRĪOLZHĞFLHĪNLUR]ZRMXRGSRQRZQHJRZ]URVWX NU]\ZD$ GRXSDGNXVSRZR-GRZDQHJRJZDáWRZQ\PVSDGNLHPOLF]E\RGZLHG]DMąF\FKQSZZ\QLNX]GDU]HĔNDWDVWUR¿F]Q\FK
(krzywa E)
ħUyGáR R. W. Butler, 7KHFRQFHSWRIDWRXULVWDUHDF\FOHRIHYROXWLRQ LPSOLFDWLRQVIRUPDQDJH PHQWRIUHVRXUFHVÄ7KH&DQDGLDQ*HRJUDSKHU´ YRO,VVXHV 7 5(/$&-$785<ĝ&,±0,(6=.$ē&<0,(-6&2:2ĝ&, :8-ĉ&,87(25(7<&=1<0 =PLDQ\ ]DFKRG]ąFH Z 8QLHMRZLH QD SU]HVWU]HQL RVWDWQLFK ODW RGG]LDáXMą ZVSRVyE]DUyZQRQHJDW\ZQ\MDNLSR]\W\ZQ\QDVSRáHF]QRĞüPLDVWD=XZDJL QDWRLĪ8QLHMyZQDOHĪ\GRJUXS\PLDVWPDá\FK]PLDQDMHJRFKDUDNWHUXLIXQNFML MHVWGODPLHV]NDĔFyZVZHJRURG]DMXUHZROXFMą3URFHV\]ZLą]DQH]WXU\VW\Ną PDVRZąMXĪWHUD]VąSU]H]QLFKGRVWU]HJDQH:DUWR]DWHPFKRüZ]DU\VLHSU]\EOL-Ī\üWHRULHZ\MDĞQLDMąFHZSá\ZWXU\VWNLQDVSRáHF]QRĞüORNDOQą
2SLHUDMąF VLĊ QD NRQFHSFML WXU\VW\NL 3U]HFáDZVNLHJR13, w odniesieniu do
ZLVNDJHQHURZDQHSU]H]WXU\VW\NĊ WDE =D]QDF]\üQDOHĪ\ĪH]MDZLVNDQLH- NRU]\VWQHVąZ]QDF]QLHMPLHU]HHIHNWHPWHJRĪHZVSyáF]HVQDWXU\VW\NDMHVWNUH-RZDQDQDWXU\VW\NĊPDVRZąLVLOQLHVNRPHUFMDOL]RZDQą
7DEHOD3RWHQFMDOQ\ZSá\ZWXU\VW\NLQDPLHV]NDĔFyZRGZLHG]DQ\FKWHUHQyZ
Pozytywne funkcje turystyki Dysfunkcje turystyki
VSU]\MDSRSUDZLHZDUXQNyZĪ\FLDOXGQRĞFL SU]\F]\QLDVLĊGRUR]ZRMXJRVSRGDUF]HJR XPRĪOLZLDNV]WDáWRZDQLHSUDZLGáRZ\FK VWRVXQNyZPLĊG]\OXG]NLFKRUD]UR]ZyM RĞZLDW\ SU]\F]\QLDVLĊGRSUDZLGáRZHJRSURFHVX VRFMDOL]DFMLPLHMVFRZHMPáRG]LHĪ\ QLV]F]HQLHĞURGRZLVNDSU]\URGQLF]HJR (urbanizacja turystyczna)
komercjalizacja tradycyjnej kultury lokalnej
X]DOHĪQLHQLHPLHMVFRZHMJRVSRGDUNL WXU\VW\F]QHMRGF]\QQLNyZ]HZQĊWU]Q\FK SDWRORJLHVSRáHF]QH
ħUyGáR RSUDFZáDVQHQDSRGVWDZLH.3U]HFáDZVNL&]áRZLHNDWXU\VW\ND=DU\VVRFMRORJLL WXU\VW\NL, Albis, Kraków 1996.
:DĪQHMHVWUyZQLHĪSR]QDQLHRSLQLLVDP\FKPLHV]NDĔFyZQDWHPDWUR]ZRMX WXU\VW\NLZLFKPLHĞFLH8ZDĪDVLĊĪHQHJDW\ZQHQDVWDZLHQLHVSRáHF]QRĞFLPRĪH RJUDQLF]DüEąGĨZUĊF]XWUXGQLDüUR]ZyMWHMIXQNFML6RFMRORJRZLHSRWZLHUG]DMąĪH WXU\ĞFL]ZUDFDMąXZDJĊQDWRF]\PLHV]NDĔF\PDMąGRQLFKSR]\W\ZQ\VWRVXQHN 0yZLVLĊRWZRU]HQLXDWPRVIHU\]DXIDQLDLSU]HNRQDQLDĪHWXU\VWD]DVZRMHSLHQLą-G]HEĊG]LHGREU]HREVáXĪRQ\141LHEH]SRZRGXZLĊFVWRVXQNLVSRáHF]QHSRPLĊG]\ WXU\VWDPLDPLHV]NDĔFDPLVąLVWRWQ\PDVSHNWHPEDGDĔVRFMRORJLLWXU\VW\NL 00DULHZ\PLHQLDF]WHU\PRĪOLZHW\S\VWRVXQNyZMDNLH]DFKRG]LüPRJą PLĊG]\VSRáHF]QRĞFLDPLORNDOQ\PLDWXU\VWDPL15: – NRQÀLNWRZH – ZVSyáLVWQLHQLHZIRUPLHXJRG\ Z]DMHPQHLJQRURZDQLHOXESRNRMRZDNRHJ-zystencja), – V\QNUHW\F]QH±Z]DMHPQ\ZSá\ZSU]\F]\PĪDGQD]HVWURQQLHWUDFLVZRMHM WRĪVDPRĞFL – DPQH]MD±ZRVáDELRQ\FKVSRáHF]QRĞFLDFKORNDOQ\FKREF\ZSá\ZRGXĪ\P ]DVLĊJX MDNQSWXU\VW\NDPDVRZD ÄPRĪHZ\ZRáDüSRF]XFLHDJUHVMLQDNWyUH VSRáHF]HĔVWZRORNDOQH]DUHDJXMHDPQH]Mą´ :DUWR]D]QDF]\üĪHVWRVXQNLWHQLHVąVWDáHL]ELHJLHPF]DVXZUD]]UR]-ZRMHPIXQNFMLWXU\VW\F]QHMPLDVWDPRJąXOHJDü]PLDQLH*9'R[H\RNUHĞOLá cztery fazy stosunków na linii mieszkaniec – turysta16:
– ID]DHXIRULL±SRMDZLHQLHVLĊSLHUZV]\FKWXU\VWyZ
– ID]D DSDWLL ± REHFQRĞü WXU\VWyZ VWDMH VLĊ F]\PĞ SRZV]HFKQ\P D NRQWDNW z nimi przybiera charakter rutynowy,
14 J. Suprewicz, 6RFMRORJLDWXU\VW\NL:\GDZQLFWZR$NDGHPLFNLH:\ĪV]HM6]NRá\6SRáHF]-no-Przyrodniczej, Lublin 2005.
15 K. A. Komorowska, 7XU\VW\NDDVSRáHF]QRĞFLORNDOQH±SU]\NáDGWDWU]DĔVNL, [w:] 6WXGLD 5HJLRQDOQHL/RNDOQH, nr 3 (13), Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regio-nalnych i Lokalnych, Warszawa 2003, s. 80.
– ID]D LU\WDFML ± SRMDZLD VLĊ QDGPLHUQH SU]HFLąĪHQLH UXFKHP WXU\VW\F]Q\P DZV]HONLHJRURG]DMXLQVW\WXFMHGąĪąGRMHJRGDOV]HMLQWHQV\¿NDFML
– ID]DDQWDJRQL]PX±WXU\ĞFLSRVWU]HJDQLVąMDNRSU]\F]\QDZV]\VWNLFKQLHGR- JRGQRĞFLDSURPRFMDPLHMVFDVSUDZLDĪHMHJRZDORU\XOHJDMąGDOV]HMGHJUD-dacji.
,VWRWĊ SU]HGPLRWRZHJR ]DJDGQLHQLD SRWZLHUG]D UyZQLHĪ IDNW ĪH ]QDOD]áR RQRVZRMHRG]ZLHUFLHGOHQLHZHZF]HĞQLHMZVSRPQLDQHMNRQFHSFMLUR]ZRMXRE- V]DUXWXU\VW\F]QHJR%XWOHUD$'LHGULFKRUD](*DUFLD%XDGHVGRNRQDOLX]XSHá-QLHQLDPRGHOXWHRUHW\F]QHJR%XWOHUDRREV]DU]GHU]HQLDGZyFKJUXSVSRáHF]Q\FK ±WXU\VWyZLPLHV]NDĔFyZPLHMVFRZRĞFL:HGáXJW\FKEDGDF]\ZSá\ZWXU\VW\NL QDVSRáHF]QRĞüORNDOQąPRĪQD]NROHLSRG]LHOLüQDV]HĞüNDWHJRULL17: – ZSá\ZHNRQRPLF]Q\ QSZLĊNV]HGRFKRG\ZLĊFHMPLHMVFSUDF\ – UR]ZyMORNDOQ\ QSZLĊFHMEXG\QNyZPRGHUQL]DFMDLQIUDVWUXNWXU\ – QHJDW\ZQ\ZSá\ZVSRáHF]Q\ QSZ]URVWSU]HVWĊSF]RĞFLLFKFLZRĞFL – SR]\W\ZQ\ZSá\ZVSRáHF]Q\ QSZ]URVWSR]LRPXNXOWXUDOQHJRVSRáHF]QRĞFL lokalnej), – SR]\W\ZQ\ZSá\ZQDĞURGRZLVNR QSZ]URVWĞZLDGRPRĞFLHNRORJLF]QHM – QHJDW\ZQ\ZSá\ZQDĞURGRZLVNR QS]DQLHF]\V]F]HQLD
W pierwszych trzech fazach cyklu (tab. 2) widoczna jest przewaga efektów SR]\W\ZQ\FKQDGQHJDW\ZQ\PLNROHMQH]DĞFHFKXMH]MDZLVNRRGZURWQHJG]LH GRPLQXMą F]\QQLNL QLHNRU]\VWQH 6WRVXQHN NRU]\ĞFL Z\QLNDMąF\FK ]H Z]URVWX UXFKX WXU\VW\F]QHJR GR XFLąĪOLZRĞFL MDNLH RQ JHQHUXMH PD EH]SRĞUHGQLH RG-]ZLHUFLHGOHQLHZQDVWDZLHQLXPLHV]NDĔFyZGRWXU\VWyZ:SU]\SDGNXJG\Vą RQHZLĊNV]HRGZLHG]DMąF\±FRZ\GDMHVLĊRF]\ZLVWH±VąJRĞFLQQLHSU]\MPRZD-QLSU]H]PLHMVFRZąOXGQRĞü-HGQDNJG\QDVLODVLĊQHJDW\ZQ\ZSá\ZWXU\VWNL D Z]PRĪRQ\ UXFK JHQHUXMH FRUD] ZLĊFHM QLHSRĪąGDQ\FK ]MDZLVN ± ]DWáRF]RQH PLDVWRGHJUDGDFMDĞURGRZLVNDLWSVSRáHF]QRĞüORNDOQD]DF]\QDRGQRVLüVLĊGR SU]\MH]GQ\FK ] QLHFKĊFLą 7DNLH QDVWDZLHQLH MDN MXĪ ZF]HĞQLHM ZVSRPQLDQR VNXWNXMHUyZQLHĪ]QLHFKĊFHQLHPWXU\VWyZGRSRQRZQHJRSU]\MD]GXZGDQHPLHM-VFH'LHGULFKRUD]*DUFLD%XDGHV]DáRĪ\OLĪHWRZáDĞQLHSU]HZDJDQHJDW\ZQHJR ZSá\ZXWXU\VW\NLQDGSR]\W\ZQ\PMHVWSU]\F]\Qą]PLHU]DQLDPLHMVFRZRĞFLGR upadku. 785<ĝ&,:23,1,,0,(6=.$ē&Ï:81,(-2:$ .UyWNLSU]HJOąGWHRUHW\F]Q\FKXMĊüSUH]HQWRZDQHMSUREOHPDW\NLZVND]XMH ĪHZSURFHVLHUR]ZRMXPLHMVFRZRĞFLX]GURZLVNRZHMZDĪQ\P]DJDGQLHQLHPVą SRSUDZQHUHODFMHPLĊG]\PLHV]NDĔFDPLDWXU\VWDPLRGZLHG]DMąF\PLGDQ\RĞUR-GHN-HGQ\P]HĨUyGHáLQIRUPDFMLQDWHQWHPDWVąEDGDQLDDQNLHWRZH:U VWXGHQFL NLHUXQNX *RVSRGDUND SU]HVWU]HQQD :\G]LDáX 1DXN *HRJUD¿F]Q\FK L:\G]LDáX =DU]ąG]DQLD 8QLZHUV\WHWX àyG]NLHJR SU]HSURZDG]LOL Z 8QLHMRZLH DQNLHWĊ SRĞZLĊFRQą RSLQLL PLHV]NDĔFyZ PLDVWD L UHJLRQX QD WHPDW ]PLDQ
NRQXMąF\FKVLĊZPLHĞFLHSRGZSá\ZHPMHJRQRZ\FKIXQNFML8]\VNDQHZWHQ VSRVyERGPLHV]NDĔFyZPLDVWD SRQDGSRSXODFML8QLHMRZD Z\SRZLHG]L ]DZLHUDMąLQIRUPDFMHZDĪQH]SXQNWXZLG]HQLDWHPDW\NLSUH]HQWRZDQHJRDUW\NX-áXLGODWHJR]GHF\GRZDQRVLĊMHSU]\ZRáDüZGDOV]HMF]ĊĞFLWHNVWX -HGQ\P]SRGVWDZRZ\FKFHOyZDQNLHW\E\áRX]\VNDQLHRSLQLLPLHV]NDĔFyZ 8QLHMRZDRSR]LRPLHEH]SLHF]HĔVWZDZPLHĞFLH3RF]XFLHEH]SLHF]HĔVWZD RG-F]XFLH VXELHNW\ZQH L SR]LRP SU]HVWĊSF]RĞFL IDNW\ RELHNW\ZQH PDMą LVWRWQH ]QDF]HQLHGODMDNRĞFLĪ\FLDVSRáHF]QRĞFLORNDOQ\FK,FKSRJRUV]HQLHSRZRGXMH QLHW\ONRG\VNRPIRUWSV\FKLF]Q\PLHV]NDĔFyZLWXU\VWyZDOHZSá\ZDWDNĪHQD LFKG]LDáDQLD UH]\JQRZDQLH]SU]HE\ZDQLDZPLHMVFDFKX]QDZDQ\FK]DQLHEH]- SLHF]QHRJUDQLF]DQLHDNW\ZQRĞFLV]F]HJyOQLHSR]PURNXUH]\JQDFMD]NRQWDN-tów z innymi osobami itd.) – por. Jabkowski18.
=SU]HSURZDG]RQ\FKEDGDĔZ\QLNDĪHZ8QLHMRZLHMHG\QLHUHVSRQGHQ-tyZXZDĪDĪH]PLDQ\IXQNFMRQDOQHZPLHĞFLHZSá\QĊá\SR]\W\ZQLHQDSR]LRP EH]SLHF]HĔVWZDPLHV]NDĔFyZ1LHPDOUHVSRQGHQWyZQLHGRVWU]HJáDMDNLFK-NROZLHN ]PLDQ Z RVWDWQLFK ODWDFK 1DMZLĊNV]ą JUXSĊ VWDQRZLą DQNLHWRZDQL NWyU]\X]QDOLĪHSU]HPLDQ\IXQNFMRQDOQHZPLHĞFLHVSRZRGRZDá\VSDGHNEH]-SLHF]HĔVWZD6WRVXQNRZRZ\VRNLRGVHWHNRSLQLLQHJDW\ZQ\FKMHVW]DVNDNXMąF\ 0RĪQDRGQLHĞüZUDĪHQLHĪH]QDF]QDF]ĊĞüUHVSRQGHQWyZSRVWU]HJD]PLDQ\]D-FKRG]ąFHZPLHĞFLHMDNR]DEXU]HQLHGRW\FKF]DVRZHJRSRU]ąGNX U\F
3RGREQH RGF]XFLD Z ]DNUHVLH ]PLDQ SR]LRPX EH]SLHF]HĔVWZD Z PLHĞFLH PDMąNRELHW\LPĊĪF]\ĨQLFKRüNRELHW\QLHFRNRU]\VWQLHMRFHQLDMą]PLDQ\:LĊN- V]\RGVHWHNNRELHW]DXZDĪDSRSUDZĊRJyOQHJRSR]LRPXEH]SLHF]HĔVWZDZPLH-ĞFLHDMHGQRF]HĞQLHPQLHMNRELHWGRVWU]HJDSRJRUV]HQLHWHJRVWDQX U\F
=QDF]QD G\QDPLND RUD] URVQąFD LQWHQV\ZQRĞü SU]HPLDQ ]DFKRG]ąF\FK Z8QLHMRZLHZ]ZLą]NX]UR]ZRMHPIXQNFMLUHNUHDF\MQRX]GURZLVNRZHMVąGXĪą V]DQVą QD ]PLDQĊ V\WXDFML VSRáHF]QRHNRQRPLF]QHM ZLHOX JRVSRGDUVWZ GRPR-Z\FK .OXF]RZ\P SUREOHPHP Z SURFHVLH UR]ZRMX PLHMVFRZRĞFL WXU\VW\F]QHM MHVW SRVWDZD PLHV]NDĔFyZ ZREHF WUZDMąF\FK zmian. Warto, aby wáDG]H mia-VWDLJPLQ\SRSU]H]G]LDáDQLDWDNLHMDNNDPSDQLHLQIRUPDF\MQHNV]WDáWRZDQLH LZVSLHUDQLHSU]HGVLĊELRUF]\FKSRVWDZPLHV]NDĔFyZJUXQWRZDá\ZVSRáHF]QRĞFL ORNDOQHMSU]HĞZLDGF]HQLHR]QDF]HQLXZSá\ZXWXU\VW\F]QHJRUR]ZRMX8QLHMRZD QDSRSUDZĊMDNRĞFLĪ\FLD
-DNZ\ND]Dá\EDGDQLDDQNLHWRZHZLĊNV]RĞüPLHV]NDĔFów Uniejowa pozy-W\ZQLHRFHQLDZSá\Z]DFKRG]ąF\FKZPLHĞFLH]PLDQQDVZRMąV\WXDFMĊĪ\FLRZą. =GHF\GRZDQDZLĊNV]RĞüUHVSRQGHQWyZSRVWU]HJDMHMDNRV]DQVĊQDSRSUDZĊGR-W\FKF]DVRZ\FKZDUXQNyZE\WXDZLĊFZ]ZLą]NX]REHFQ\PNLHUXQNLHPUR]ZRMX miasta Ī\ZL nadziejĊQDOHSV]HĪ\FLH1DGUXJLPELHJXQLH]QDMGXMąVLĊUHVSRQGHQFL QDVWDZLHQLQHJDW\ZQLHGRSURFHVyZZVSyáF]HĞQLHG]LHMąF\FKVLĊZ8QLHMRZLHSD- WU]ąF\ZSU]\V]áRĞüEH]ZLĊNV]HMZLDU\ZPRĪOLZRĞüSRSUDZ\-HGQDSLąWDDQ-18 P. Jabkowski, 3RF]XFLHEH]SLHF]HĔVWZDLSR]LRPSU]HVWĊSF]RĞFLZ3R]QDQLX$QDOL]DVR FMRORJLF]QD Z SHUVSHNW\ZLH ZVNDĨQLNyZ MDNRĞFL Ī\FLD, [w:] =DVWRVRZDQLD PHWRG VWDW\VW\F]Q\FK ZEDGDQLDFKQDXNRZ\FK,,,, StatSoft Polska, Kraków 2008, s. 203.
5\F-DN]PLHQLáVLĊSR]LRPSRF]XFLDEH]SLHF]HĔVWZDZ]ZLą]NX]UR]ZRMHPIXQNFML turystycznej miasta – opinie ankietowanych
ħUyGáR RSUDF.ZáDVQH 5\F-DN]PLHQLáVLĊSR]LRPSRF]XFLDEH]SLHF]HĔVWZDZ]ZLą]NX]UR]ZRMHPIXQNFML WXU\VW\F]QHMPLDVWD±RSLQLHDQNLHWRZDQ\FKZHGáXJSáFL ħUyGáR RSUDF.ZáDVQH NLHWRZDQ\FKZ\UD]LáDRSLQLĊĪH]PLDQ\IXQNFMRQDOQHZPLHĞFLHQLHEĊGąPLDá\ ZLĊNV]HJRZSá\ZXQDSRSUDZĊLFKVWDWXVXPDWHULDOQHJR-HGQRF]HĞQLHVWRVXQNR-ZRGXĪ\RGVHWHNPLHV]NDĔFyZQLHSRWUD¿RNUHĞOLüZMDNLVSRVyEUR]ZyMIXQNFML X]GURZLVNRZHMPRĪHRGG]LDá\ZDüQDLFKREHFQąV\WXDFMĊ7U]\RVWDWQLH]Z\PLH- QLRQ\FKSRVWDZPRJąE\üV\JQDáHPĞZLDGF]ąF\PRSRF]XFLXQLHSHZQRĞFL]QDF]-QHJRRGVHWNDPLHV]NDĔFyZPLDVWDFRGRGDOV]HMSU]\V]áRĞFL U\F :]DOHĪQRĞFLRGSáFLUHVSRQGHQWyZRGSRZLHG]LQLHFRVLĊUyĪQLą.RELHW\ VąEDUG]LHMSRZĞFLąJOLZHZRFHQLHZSá\ZX]DFKRG]ąF\FK]PLDQQDLFKĪ\FLH PQLHMV]\LFKRGVHWHNXG]LHOLáERZLHPSR]\W\ZQ\FKRGSRZLHG]L=GHF\GRZDQLH ZLĊFHMNRELHWQLHPDZ\URELRQHJR]GDQLDQDWHPDWWZRU]HQLDQRZ\FKSHUVSHN- W\ZĪ\FLRZ\FK0ĊĪF]\ĨQLQDWRPLDVWSU]HMDZLDMąWHQGHQFMĊGRZ\UDĪDQLDEDU-G]LHM]GHF\GRZDQ\FKVąGyZ U\F
5\F&]\]PLDQ\]DFKRG]ąFHZ8QLHMRZLHEĊGąPLDá\ZSá\ZQDPRĪOLZRĞFLĪ\FLRZHMHJR PLHV]NDĔFyZ±RSLQLHDQNLHWRZDQ\FKZHGáXJSáFL ħUyGáR RSUDFZáDVQH 2ERNRFHQ\UROLDNWXDOQ\FK]PLDQZNV]WDáWRZDQLXMDNRĞFLĪ\FLDPLHV]NDĔ- FyZQLH]Z\NOHZDĪQDMHVWRJyOQDRFHQDW\FK]PLDQ%OLVNRSRáRZDDQNLHWRZD-Q\FKXZDĪDĪHSU]HPLDQ\VSRáHF]QRJRVSRGDUF]HZ8QLHMRZLHPDMąZSá\ZQD LFKĪ\FLH-HGQDNW\ONRQLHZLHONLRGVHWHNPLHV]NDĔFyZRGELHUDWH]PLDQ\ZVSR-VyEQHJDW\ZQ\0RĪH]DVWDQDZLDüIDNWĪHEOLVNRMHGQDF]ZDUWDDQNLHWRZDQ\FK QLHRGF]XZDZSá\ZX]PLDQQDVZRMHĪ\FLHDSU]HV]áRQLHSRWUD¿RNUHĞOLü F]\SU]HPLDQ\RGG]LDáXMąQDQLFKZMDNLNROZLHNVSRVyE U\F 5\F&]\]PLDQ\]DFKRG]ąFHZ8QLHMRZLHEĊGąPLDá\ZSá\ZQDQRZHPRĪOLZRĞFLĪ\FLRZH MHJRPLHV]NDĔFyZ±RSLQLHDQNLHWRZDQ\FK ħUyGáR RSUDFZáDVQH
5\F&]\]PLDQ\]DFKRG]ąFHZ8QLHMRZLHPDMąZSá\ZQDMHJRPLHV]NDĔFyZ – opinie ankietowanych
ħUyGáR RSUDFZáDVQH
$E\ ]DSHZQLü VSUDZQH IXQNFMRQRZDQLH PLHMVFRZRĞFL X]GURZLVNRZHM QD-OHĪ\]DGEDüRĪ\F]OLZHUHODFMHPLĊG]\RVREDPLSU]\MH]GQ\PLDPLHV]NDĔFDPL .RQLHF]QHMHVWVWZRU]HQLHZDUXQNyZVSU]\MDMąF\FKNRHJ]\VWHQFMLREXJUXS'R- VWU]HJDQLHLUHVSHNWRZDQLHSRWU]HE]DUyZQRNXUDFMXV]\MDNLPLHV]NDĔFyZRSyĨ-QLDSRMDZLHQLHVLĊSRVWDZDQWDJRQLVW\F]Q\FK:RSLQLLDQNLHWRZDQ\FKVWRVXQNL PLĊG]\ PLHV]NDĔFDPL 8QLHMRZD D WXU\VWDPL XNáDGDMą VLĊ SRSUDZQLH 3U]HV]áR X]QDáRĪHSR]RVWDMHZ]GHF\GRZDQLHGREU\FKEąGĨUDF]HMGREU\FKUHODFMDFK ]RVREDPLRGZLHG]DMąF\PLPLDVWR7\ONRUHVSRQGHQWyZXZDĪDĪHVWRVXQNL QLHVąSRSUDZQH%OLVNRDQNLHWRZDQ\FKQLHMHVWZVWDQLHMHGQR]QDF]QLHRFH-QLüVZRLFKUHODFML]WXU\VWDPL U\F 1LHPDLVWRWQ\FKUyĪQLFZRGSRZLHG]LDFK NRELHWLPĊĪF]\]Q 0LHMVFRZRĞüWXU\VW\F]QDLMHMPLHV]NDĔF\PRJąF]HUSDüZ\PLHUQHNRU]\ĞFL ]HZ]URVWXSRSXODUQRĞFLPLDVWDZĞUyGRGZLHG]DMąF\FK1LHMHGQRNURWQLH]GDU]D VLĊMHGQDNĪHURVQąFDOLF]EDWXU\VWyZVWDQRZL]E\WGXĪHREFLąĪHQLHGODLVWQLHMą-FHMLQIUDVWUXNWXU\WHFKQLF]QHMLXNáDGXNRPXQLDF\MQHJR7DNDV\WXDFMDPRĪHE\ü SRVWU]HJDQDMDNRQLHGRJRGQRĞü]DUyZQRSU]H]PLHV]NDĔFyZMDNLSU]H]RGZLH-G]DMąF\FK%UDNUHDNFMLQDWDNLHV\WXDFMHPRĪHSURZDG]LüGRURVQąF\FKDQLPR]ML LNRQÀLNWyZREXW\FKJUXS
0LHV]NDĔF\ 8QLHMRZD Z\PLHQLDMąF NRU]\ĞFL EĊGąFH HIHNWHP UXFKX WXU\-VW\F]QHJR QDMF]ĊĞFLHM ZVND]XMą QD ]ZLĊNV]HQLH ZSá\ZyZ GR EXGĪHWX PLDVWD LZ]URVW]\VNyZ]KDQGOXLXVáXJFREH]SRĞUHGQLRZSá\ZDQDLFK]DPRĪQRĞü WDE -DNRNRU]\VWQDSRVWU]HJDQDMHVWWDNĪHSURPRFMDPLDVWD3RVWĊSXMąFH]D W\PRĪ\ZLHQLHHNRQRPLF]QHVSU]\MDG\ZHUV\¿NDFMLRIHUW\XVáXJRZHMRUD]]ZLĊN- V]DPRĪOLZRĞFLUR]ZRMXSU]HGVLĊELRUF]RĞFLL]DWUXGQLHQLD:ĞURGLQQ\FKSR]\-W\ZQ\FKDVSHNWyZURVQąFHJRUXFKXWXU\VW\F]QHJRZ\PLHQLDQHVąPLQSRSUDZD ZL]HUXQNXPLDVWDZPHGLDFKRĪ\ZLHQLHNXOWXUDOQHSRSUDZDMDNRĞFLLGRVWĊSX ± ± ±
GRLQIUDVWUXNWXU\PLHMVNLHMSRSUDZDVWDQXF]\VWRĞFLPLDVWDRUD]QDSá\ZQRZ\FK PLHV]NDĔFyZ WDE 3RĞUyGXFLąĪOLZRĞFLSRZRGRZDQ\FKZ]URVWHPWXU\VW\F]QHJR]DLQWHUHVRZD-QLDPLDVWHPQDMF]ĊĞFLHMZ\PLHQLDQ\MHVWZ]URVWNRV]WyZXWU]\PDQLD SRGZ\ĪNL FHQDUW\NXáyZZVNOHSDFKZ]URVWSRGDWNyZ 8NáDGNRPXQLNDF\MQ\8QLHMRZD QLHMHVWSU]\VWRVRZDQ\GRSU]\MPRZDQLDURVQąFHMOLF]E\]PRWRU\]RZDQ\FKWXU\- VWyZFRZLąĪHVLĊ]OLF]Q\PLQLHGRJRGQRĞFLDPLWDNĪHGODPLHV]NDĔFyZ:LĊN- V]\UXFKNRáRZ\JHQHUXMH]DJURĪHQLDGODSLHV]\FKZ]UDVWDMąFąHPLVMĊV]NRGOL-wych spalin oraz niedobory w zakresie miejsc parkingoV]\UXFKNRáRZ\JHQHUXMH]DJURĪHQLDGODSLHV]\FKZ]UDVWDMąFąHPLVMĊV]NRGOL-wych.
$QNLHWRZDQL PLHV]NDĔF\ RFHQLDOL WDNĪH JáyZQH ]PLDQ\ NWyUH QDVWąSLá\ ZPLHĞFLHSRUZ]DNUHVLHSR]LRPXRIHUW\WXU\VW\F]QHMLUHNUHDF\MQHMPLD-VWD5HVSRQGHQFLPLHOLGRZ\ERUXRGSRZLHG]L ÄSRSUDZD´ÄSRJRUV]HQLH´RUD] ÄEH]]PLDQ´=PLDQ\ZSR]LRPLHUR]ZRMXWXU\VW\NLX]GURZLVNRZHMLUHNUHDFML ]RVWDá\QLHPDOMHGQRP\ĞOQLHX]QDQH]DNRU]\VWQHSRQDG EDGDQ\FKRVyE X]QDáRĪHQDVWąSLáDSRSUDZD:RGF]XFLXEDUG]RQLHOLF]QHMJUXS\DQNLHWRZD-Q\FKQLHQDVWąSLá\ĪDGQHZLGRF]QH]PLDQ\Z]DJRVSRGDURZDQLXWXU\VW\F]Q\P EąGĨQDVWąSLáRjego pogorszenie. 7DEHOD1DMF]ĊĞFLHMZ\PLHQLDQHNRU]\ĞFLLXFLąĪOLZRĞFLVSRZRGRZDQHZ]PRĪRQ\PUXFKHP turystycznym w opiniach ankietowanych
.RU]\ĞFL 8FLąĪOLZRĞFL
1 2
Z]URVWZSá\ZyZGREXGĪHWXPLDVWD Z]URVW]\VNyZ]KDQGOXLXVáXJ tworzenie nowych miejsc pracy realizacja nowych inwestycji Z]URVWGRFKRGyZPLHV]NDĔFyZ wzrost zainteresowania miastem
wzrost cen w sklepach wzrost podatków EUDNSRF]XFLDSU\ZDWQRĞFL WáXP\WXU\VWyZZPLHĞFLH XFLąĪOLZH]DFKRZDQLDWXU\VWyZ ]PQLHMV]HQLHSRF]XFLDEH]SLHF]HĔVWZD 5\F-DNRFHQLDV]VWRVXQNLPLĊG]\WXU\VWDPLDPLHV]NDĔFDPLPLDVWD±RSLQLHDQNLHWRZDQ\FK ħUyGáR RSUDFZáDVQH
1 2 poprawa wizerunku miasta
SRMDZLHQLHVLĊQRZ\FKFLHNDZV]\FK IRUPVSĊG]DQLDZROQHJRF]DVX organizacja imprez kulturalnych ]ZLĊNV]HQLHPRĪOLZRĞFLQDZLą]\ZDQLD
VWRVXQNyZPLĊG]\OXG]NLFK QDSá\ZQRZ\FKPLHV]NDĔFyZ rozwój bazy noclegowej i hotelowej poprawa sieci infrastrukturalnej Z]URVWHVWHW\NLLF]\VWRĞFLPLDVWD inwestycje ekologiczne (kanalizacja
i oczyszczalnie) ]ZLĊNV]HQLHVSU]HGDĪ\SURGXNWyZUROQ\FK Z]PRĪRQ\UXFKVDPRFKRGRZ\ QLHZ\VWDUF]DMąFDOLF]EDPLHMVF parkingowych Z]URVW]DJURĪHQLDKDáDVHP Z]URVW]DQLHF]\V]F]HĔĞURGRZLVND Z]PRĪRQDHPLVMDVSDOLQ ħUyGáR RSUDFZáDVQH KONKLUZJE 5RVQąF\UXFKWXU\VW\F]Q\Z8QLHMRZLH]GDQLHPPLHV]NDĔFyZPLDVWDJH-QHUXMH]GHF\GRZDQLHZLĊFHMNRU]\ĞFLQLĪXFLąĪOLZRĞFL0LHV]NDĔF\VąĪ\F]OLZLH QDVWDZLHQLGRRVyERGZLHG]DMąF\FKSRQLHZDĪVWDMąVLĊRQLQRZ\PHOHPHQWHP LFKĪ\FLDXUR]PDLFDMąF\PU]HF]\ZLVWRĞü3R]\W\ZQHSRGHMĞFLHOXGQRĞFLPLHM-VFRZHMGRWXU\VWyZSRWZLHUG]DĪH8QLHMyZ]QDMGXMHVLĊZID]LHSRF]ąWNRZHM F\NOXUR]ZRMXPLHMVFRZRĞFLX]GURZLVNRZ\FK=JRGQLH]WHRULąZ\PLDQ\%DU-toszewicza19 PLHV]NDĔF\PLDVWDSRVWU]HJDMąWXU\VWyZMDNRSRWHQFMDOQ\FKNRQVX- PHQWyZLFKĊWQLHZFKRG]ąZUROĊÄJRVSRGDU]\´1DVWĊSXMąF\Z]ZLą]NX]SU]\-MD]GHPRVyERGZLHG]DMąF\FKSU]HSá\ZOXG]LLQIRUPDFMLLNDSLWDáXMHVW]MDZVNLHP EDUG]RSRĪąGDQ\P 1DOHĪ\MHGQDNSDPLĊWDüĪHZUD]]UR]ZRMHPIXQNFMLWXU\VW\F]QHMRUD]URV- QąF\P]DLQWHUHVRZDQLHPRĞURGNLHPX]GURZLVNRZ\PZ]DMHPQHVWRVXQNLPLĊ-G]\PLHV]NDĔFDPLDWXU\VWDPLPRJąXOHF]PLDQLH1DHWDSLHUR]ZRMXQDNWyU\P ]QDMGXMH VLĊ REHFQLH 8QLHMyZ XFLąĪOLZRĞFL ]ZLą]DQH ]H Z]PRĪRQ\P UXFKHP WXU\VW\F]Q\PQLHVąMHV]F]HPRFQRRGF]XZDQHSU]H]OXGQRĞüPLHMVFRZą-HG-QDNĪHQLHNWyUH]MDZLVNDMDNNRQJHVWLDF]\KDáDĞOLZH]DFKRZDQLDWXU\VWyZPRJą E\üSRVWU]HJDQHMDNRQLHGRJRGQRĞFL1DOHĪ\]DWHP]DSRELHJDüNRQÀLNWRPMD- NLHPRJąVLĊQDURG]LüPLĊG]\WXU\VWDPLDPLHV]NDĔFDPL8QLHMRZD$E\PRĪOL-ZLHZQDMZLĊNV]\PVWRSQLX]áDJRG]LüQHJDW\ZQHVNXWNLURVQąFHMSRSXODUQRĞFL X]GURZLVNDWU]HEDSDPLĊWDüRZ\WZRU]HQLXZ\VRNLHMMDNRĞFLSU]HVWU]HQLSXEOLF]-QHMZPLHĞFLHJG]LHRGZLHG]DMąF\LPLHMVFRZLPRJOLE\]JRGQLHNRHJ]\VWRZDü 5yZQLHZDĪQ\MHVWSURFHVDNW\ZL]DFMLPLHV]NDĔFyZLDQJDĪRZDQLHLFKZG]LD-áDOQRĞüQDDUHQLHORNDOQHMFRZSá\QLHQDZ]PRFQLHQLHLFK]ZLą]NX]PLDVWHP 19 7HRULDWD]DNáDGDĪHWXU\VWDQLHMHVWZURJLHPOHF]XVáXJRELRUFą±JRVSRGDU]HSU]\VZDMDMą VRELHIDNWREHFQRĞFLREF\FKG]LĊNLWHPXĪHQDVWĊSXMHSU]HSá\ZOXG]LU]HF]\SLHQLĊG]\LQIRUPD-FMLLZDUWRĞFL .$.RPRURZVND7XU\VW\NDDVSRáHF]QRĞFL…, s. 79). Tabela 4 (cd.)
%LEOLRJUD¿D
Butler R. W., 7KHFRQFHSWRIDWRXULVWDUHDF\FOHRIHYROXWLRQ LPSOLFDWLRQVIRUPDQDJHPHQWRI UHVRXUFHVÄ7KH&DQDGLDQ*HRJUDSKHU´ YRO,VVXHV±
Jabkowski P., 3RF]XFLHEH]SLHF]HĔVWZDLSR]LRPSU]HVWĊSF]RĞFLZ3R]QDQLX$QDOL]DVRFMRORJLF]QD ZSHUVSHNW\ZLHZVNDĨQLNyZMDNRĞFLĪ\FLD, [w:] =DVWRVRZDQLDPHWRGVWDW\VW\F]Q\FKZEDGD QLDFKQDXNRZ\FK,,,, StatSoft Polska, Kraków 2008.
Komorowska K. A., 7XU\VW\NDDVSRáHF]QRĞFLORNDOQH±SU]\NáDGWDWU]DĔVNL, [w:] 6WXGLD5HJLRQDOQH L/RNDOQH, nr 3 (13), Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych, Warszawa 2003.
.UDVLĔVNL=7XU\VW\NDDX]GURZLVNDZV\PELR]LHF]\ZNRQÀLNFLH", [w:] 7XU\VW\NDD X]GURZLVND, $*RWRZW-H]LRUVND-:\U]\NRZVNL UHG 3ROVNLH6WRZDU]\V]HQLH7XU\VW\NL:DUV]DZD 2005, s. 50–57.
3U]HFáDZVNL.&]áRZLHNDWXU\VW\ND=DU\VVRFMRORJLLWXU\VW\NL, Albis, Kraków 1996.
6WDW\VW\F]QH9DGHPHFXP6DPRU]ąGRZFD±JPLQDPLHMVNRZLHMVND8QLHMyZ*áyZQ\8U]ąG6WDW\-styczny, Warszawa 2012.
Suprewicz J., 6RFMRORJLDWXU\VW\NL:\GDZQLFWZR$NDGHPLFNLH:\ĪV]HM6]NRá\6SRáHF]QR3U]\-rodniczej, Lublin 2005.
Szromek A. R., &\NOLF]QRĞüUR]ZRMXX]GURZLVNQDSU]\NáDG]LHX]GURZLVNSROVNLFK, [w:] 8]GURZL VNDLLFK]QDF]HQLHZJRVSRGDUFHWXU\VW\F]QHM, Proksenia, Kraków 2010.
Szromek A. R., 5R]ZyM REV]DUyZ WXU\VW\F]Q\FK L X]GURZLVNRZ\FK Z NRQFHSFML 6 & 3ORJD L5:%XWOHUDÄ=HV]\W\1DXNRZH3ROLWHFKQLNLĝOąVNLHM´VHU2UJDQL]DFMDL]DU]ąG]D-nie, z. 54.
6]XOF'ąEURZLHFND(1DVWDZLHQLHVSRáHF]QRĞFLORNDOQ\FKGRWXU\VW\NL VWXGLXPSRUyZQDZF]H PLHMVFRZRĞFL , [w:] 6SRáHF]QRĞFLORNDOQHRWXU\VW\NDDVSHNW\VSRáHF]QHNXOWXURZHHNRQR PLF]QH, L. Mazurkiewicz, A. Kowalczyk (red.), Akademia Wychowania Fizycznego Józefa 3LáVXGVNLHJR:DUV]DZD
7+(,03$&72)7285,60217+(/,)(2)81,(-Ï:¶6 RESIDENT POPULATION
Summary
Tourism and recreation are a very topical issue in Uniejów – a city which only recently intro-duced and developed these functions. This article is devoted to the tourists–residents relationship. $SDUWIURPDUHYLHZRIVHOHFWHGWKHRUHWLFDOLVVXHVLWDOVRSUHVHQWV¿QGLQJVRIVXUYH\VZKLFKH[DP-ined the attitudes of the inhabitants of Uniejów and its region to the growing numbers of tourists, and their opinions about the effect of the new functions on the situation of the city.
The present level of development of Uniejów‘s tourist functions as measured by the Baretje-Deffert index is low. The city is currently in the growth stage (according to Butler‘s stages of tourist areas evolution). This is in line with the positive attitude of the resident population to tourists. The respondents to the questionnaire survey reported good or fairly good relations with tourists visiting WKHFLW\$OVRWKHPDMRULW\RI8QLHMyZµVLQKDELWDQWVKDYHDSRVLWLYHRSLQLRQDERXWWKHLQÀXHQFH of the changes taking place in the city on the quality of life. However, some negative effects of LQFUHDVHGWRXULVWWUDI¿FKDYHDOVREHHQSRLQHGRXWVXFKDVKLJKHUSULFHVRIJRRGVLQWKHVKRSV
